Morgunblaðið - 08.12.1955, Blaðsíða 3

Fimmtudagur 8. des. 1955
MORGVNBLAÐIB
19
óeirðunum á Kýpur. Mótmælagöngu í höfuðborginni Nikosia, dreift meS táragasi. Griski fáninn sést á lofti.
Frd upphafi brezkra yfirrdða d
skeggjar krafizt sameiningar
Kýpur hofa eyjar-
við föðurlandið

KYRENiA'
A$p<ha/t.ec/ matn roocís
lU'fkóníko
.Marphou

■ ? :■ ■ -u ' ■ s
,l,6fka
StriSvcics cyíöója ^
'Km Ditimmeta
d'AMACUSTA
ÁmWikcu
'Páno Dhtfturí
,Ath«noo
Pergamosi
■ Dhakeim
M1' OtY.MPUSö^ö.rft
/Troö<ío&
[iarnaca

Phno Uf kara,
fx.
CYPRU5
■xtta/rt znAh tA
.iMASSOl
iAíumi

3 MENN létu lífið og 44 særð-
uet, þar af 7 Bretar í róstum,
senr) urðu í Nicosia, höfuðborg
Kýpur. 44 manns voru hand-
teknir.
Mikill fjöldi grískra .þjóð-
ernissinna hafði fylkt liði um
aðalgötu borgarinnar. Þeír
- sungu þjóðernissörtgva og
hrópuðu Enosis, Enosis.
Þegar á vegi þeirra urðu
tvær enskar konur, mis-
þyrmdu þeir þeim.
, . Þá lét brezk heriögregla til
skarar skríða og dreifði mann-
fjöldanum með táragasi og
kylfuárás. Til harðra átaka
kom, sem stóðu lengi fram
eftir degi, en lögreglan beitti
þó ekki skotvopnum.
Þannig er lýsing á atburð-
um á Kýpur í byrjun nóvember-
mánaðar. Þeir atburðir voru ekk-
«rt einstakir. Dag eftir dag heyrð-
ust frásagnir af óeirðum, kröfu-
göngum, mótmælaverkföllum og
með degi hverjum fór hitnandi
i þessum eldglæðum.
Þann 19. nóvember höfðu at-
burðirnir tekið á sig þessa mynd:
Öll Kýpur er nú í uppreisn-
arástandi. Vitað er um 50
sprengjutilræði á einum degi.
Að minnsta kosti einn brezkur
hermaður lét lífið og mikill
fjöldi fólks, bæði borgarar og
hermenn hafa særzt alvar-
lega.
Brezkir stúdentar fóru í mót
mælagöngu í Larnaca, til að
mótmæla dauðadómi yfir
manni einum, að nafni Kara-
olis, sem fundinn var sekur
um að hafa myrt brezkan lög-
reglumann í síðustu viku. —
Stúdentarnir fóru um strætin
og hrópuðu Enosis, Enosis.
Þar heyrðust einnig raddir,
sem lýstu yfir stuðningi við
Eoka, hið leynilega hermdar-
verkafélag. Lögreglan dreifði
hópnum með táragasi.
Skólanemendur og fullorðn-
1 ir í bænum Eurykhou, 32 míl-
Bretar virða að vettugi sjálfsakvörðunarrétt
íbúanna en uppskera hatur og hermdarverk

CYPRUS
MUES
lonö oborft f.000 fl
/htcmot/ona/ airpörl
fmerpency /an hthq Qr&jncfs
M
Uppdráttur af Kýpur. Á honum sést m. a. hið fullkomna þjóðvegakerfi um alla eyna.
ur vestur af Nicosia, grýttu
lögreglustöðina þar og
sprengdu brú skammt frá
bænum.
Hópur vopnaðra skæruliða
réðst á lögreglustöðina við
Deftera, átta mílur suður af
Nicosia. — Brezkir hermenn
komu skjótlega á vettvang og
stóð skothríð um sinn áður en
hermdarverkamennirnir hurfu
út í myrkrið.
Herstjórn Breta skýrir frá
því að bardagi hafi orðið á J
þjóðveginum Larnaca-Fama-!
gusta milli brezkra hermanna
og grískra hermdarverka-
manna.
Þegar lögreglurannsókn var
gerð í Famagusta voru fram-
in 10 sprengjutilræði og leyni-
skyttur hleyptu skotum af á
við og dreif um borgina.
★
Og 22. nóvember eru fregnirn-
ar orðnar slíkar:
„f dag urðu mestu óeirðir
fram til þessa í Nicosia. Allan
dagixm geisuðu götubardagar
í börginni. Hópar unglinga
land Rómverja. Þá blómgaðist
hún sem verzlunarmiðstöð við
námugröft og friðsæla akur-
yrkju. Velmegun íbúanna hélzt
fram á miðaldir. Þar stóð ríki
krossfara, og hún varð ein helzta
bækistöð hins mikla verzlunar-
veldis Feneyinga. Þar segir hið
fræga leikrit Shakespeares, að
gengu um strætin og mót-1 Othello hafi verið setuliðsstjóri,
mæltu lokun tveggja grískra Jer hann myrti konu sína Desde-
monu. Kastali Othellos stendur
nú með hrunda veggi við höfn-
ina í Tamagusta.
gagníræðaskóla. Mikill fjöldi
uppvaxinna tók einnig þátt í
þessum mótmælum og brutust
út óeirðir, rúður voru brotnar,
eldar voru kveiktir, herlið
dreifði hópunum, en jafnskjótt
sem kyrrð var komin á í einu
hverfinu, hófust róstur í öðr-
um hverfum og svo koll af
kolli.“
Og landstjórí Breta á eynni
svarar með því að kalla aukið
brezkt herlið til eyjarinnar, setja
á herlög og tilkynna samtímis
að Bretar ætli að verja 1300
milljónum króna til nýsköpunar
atvinnulífsins á eynni, til þess
að gera kjör íbúanna betri en
tíðkast í nokkru nágrannaland-
anna.
SIGLINGAR HVERFA
OG KOMA AFTUR
En siglingaleiðin suður fyrir
Afríku fannst og verzlunin frá
á síðustu 120 árum. f frelsisbar-
áttunni nutu þeir styrkastrar
stoðar Breta, sem veittu þeim
fjárhagslegan og hernaðarlegan
styrk. Þá kunnu Grikkir vel að
meta það þegar Bretar buðu
þeim af fúsum vilja að afhenda
þeim Jónisku eyjarnar við vest-
urströnd Grikklands. Grikkir
hafa því jafnan litið á Breta sem
sína velgerðarmenn og þegar þeir
tóku við forráðum á Kýpur,
fögnuðu Grikkir því.
Frelsishreyfing Grikkja síðan
hún reis upp nm 1820 hefur
stefnt að því að sameina i eitt
grískt ríki allt hið forn-hell-
enska landsvæði. En það er
hið núverandi Grikkland, öll
Makedónía, Þrakía, þar með
það landsvæði, sem Tyrki*
eiga enn í Evrópu, Konstan-
tinópel, vesturströnd Litln
Asíu og svo eyjarnar allar,
þar á meðal Krít, Tylftareyj-
ar og Kýpur.
í þessari frelsisbaráttu hafa
Grikkir margan glæsilegan sigur
unnið, en einnig hafa þeir orðið
að þola andstreymi. Einn stór-
felldasti ósigur þeirra var þegar
Tyrkir, undir forustu Kemals
Atatiirk, tóku borgina Smyrna á
vesturströnd Litlu-Asíu árið
1923 og ráku alla gríska menn
vægðarlaust burt úr landi, eða
um hálfa milljón manna. Þessa
atburði tóku Grikkir óskaplega
nærri sér og hafa þeir síðan ver-
ið viðkvæmari en nokkru sinni
fyrir þjóðemiskröfum og sam-
einingarkröfum landa sinna
handan hafsins. En þeir munu
nú hafa gefið upp alla von um
að ná aftur fótfestu á meginlandi
Litlu-Asíu.
í lok seinni heimsstyrjaldar-
innar urðu ftalir að láta Tylftar-
eyjar af hendi við Grikki og nú
er svo komið að einvörðungu
Kýpur er eftir. Sameiningu henn-
ar eða Enosis við Grikkland telja
Grikkir lokaþáttinn í frelsisbar-
! áttunni og fyllast þeir vissulega
Austurlöndum hvarf af Miðjarð- I sárum vonbrigðum og harmi,
arhafinu. Veldi Feneyinga blikn- þegar Bretar þessir gömlu banda-
aði og allt athafnalíf á Kýpur
koðnaði niður. Eyjan féll svo
undir Tyrki. 100 þús. manna lið
þeirra gekk á land og hjó niður
þúsundir íbúanna í einhverju
ægilegasta blóðbaði á almennum
borgurum. — Síðan lögðu þeir
þunga skatta á íbúana og allt
sligaðist af fátækt og bjargar-
leysi. Járn- og koparnámur eyj-
Herlögregla handtekur þjóðernissinna
arinnar stóðu ónotaðar, vínyrkja
Kýpur, þessi sólbakaða, fagra týndist niður, skógarnir voru
eyja í botni Miðjarðarhafsins, er; eyddir.
um 10 þús. ferkílómetrar eða að-! ' Arið 1869 var Súez-skurður-
eins tíundi hluti íslands að inn opnaður og aftur urðu lönd-
stærð. Á henni búa samt meir en in fyrir botni Miðjarðarhafsins
hálf milljón manna. 400 þúsund miðsvæðis í viðburðarásinni. Ár-
beirra eru grísk-kaþólskrar trú- j ig 1878 var gerður sáttmáli milli
ar og telja sig Grikki. 90 þúsund Tyrkja og Breta um að þeir síð-
arnefndu tækju við yfirráðum á
Kýpur. Þeim yfirráðum hafa
Bretar haldið síðan. Þeir hafa
ætíð talið eyjuna mikilvæga
varnarstöð fyrir Súezskurðinn og
það er meginástæðan nú til þess,
að þeir vilja ekki láta hana af
höndum.
FRELSI OG SAMEINING
GRIKKLANDS
Nútíma Grikkland hefur öðl-
azt frelsi undan tyrkneska okinu
eru múhameðstrúar og telja sig
Tyrki. Nokkrir eru af öðrum þjóð
ernum m.a. flóttafólk frá Ar-
neníu.
DAFNAÐI MED VERZLUN
TIL AUSTURLANDA
Eyjan á langa og allmerkilega
sögu. Til forna varð hún að lúta
ýmsum herskörum, Fönikíu-
mönnum, Assyríu-mönnum,
l Egyptum, Persum, Alexander
I mikla og hafnaði loks sem skatt-
menn standa í vegi fyrir loka-
sporinu.
VÆNTU ALLS GÓÐS
AF BRETUM
Eftir að Bretar tóku forráð
evjarinnar 1878, hafa Grikkir
litið á það sem sjálfsagðan hlut
að fyrr eða síðar afhentu Bretar
þeim eyna. Strax þegar fyrsti
landstjóri Breta kom til eyjarinn-
ar, ávarpaði þáverandi erkibisk-
up Kýnur hann á þessa leið:
„Við fögnum þeim breyting-
um, sem orðið hafa á stjórn-
skinun Kýnur er hún gengur
frá Tyrkjum til Breta, en ger-
ið svo vel að minnast þess,
að vér erum Grikkir og vér
óskum að verða óaðskiljanleg-
ur hluti gríska ríkisins."
' Grísk kaþólska kirkjan hefur
verið mjög áhrifamikil. — Fyrst
eftir að Bretar tóku við evnni
fólu þeir hinni grísku kirkju að
annast fræðslumálin. Þeim var
bá st.iórnað beint frá Aþenu’og
mun þetta hafa átt ríkasta þátt-
inn í að binda traust og óbifan-
leg mennta- og menningartengsl
við Grikkland.
Framhald á bls. 31