Morgunblaðið - 29.12.1955, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 29. des. 1955
MORGVJS BL AÐIÐ
7
Efnt til happdrættis til ágóða
fyrir Skálatúnsheimilið
Fréðlðð yiirlitsprem i
um bækur Ara Arnaldsi
FRÉTTAMENN áttu í gær tal
við stjórn Barnaheimilis
templara aS Skálatúni, sem er
uppeldis- og hjúkrunarheimili
íyrir vanþroska börn. Heimilið
tók til starfa 30. janúar 1954, og
á því tveggja ára starfsafmæli í
vetur. Heimilið er sjálfseignar-
Stofnun, starfrækt og stofnað af
Umdæmisstúkunni nr. 1.
EFNDI TIL HAPPDRÆTTIS
, Skömmu fyrir jólin, yar efnt
til happdrættis, til ágóða fyrir
starfrækslu heimilisins að Skála-
túni. Verður dregið í happdrætt-
inu í fyrsta skipti 2. janúar n.k.
Verður þá dregið um fólksbif-
teið. Vinningarnir eru þrír fólks-
foílar og fjórir farmiðar til út-
Janda, tveir með skipi og tveir
sneð flugvél. Annar dráttur í
happdrættinu fer fram 2. apríl
n.k. og verður þá dregið um bíl.
Þriðji dráttur fer fram 2. júní
Verður þá dregið um þriðja bíl-
ínn og farmiðana. Happdrættis-
miðarnir kosta 10 kr. og gilda
fyrir alla drættina.
20 BÖRN HEIMILISFÖST
AÐ SKÁLATÚNI
Að Skálatúni eru nú 20 börn
foeimilisföst, á aldrinum 5—13
ára. Eru þau víða að af landinu.
Hægt er að rúma 22 börn á heím-
ilinu, en flest hafa þau verið þar
21. Starfslið heimilisins er einn
kennari, Markúsína Jónsdóttir,
forstöðukona, Christel Marilse
Beckemeier, þýzk kona, sem er
útlærð barnahjúkrunarkona, er
unnið hefur á slíkum barnaheim-
ilum í Engíandi og Þýzkalandi,
átta starfsstúlkur og þrír karl-
menn er vinna að búrekstrinum.
Yfirlæknir heimilisins er Krist-
ján Þorvarðarson og hefur hann
sinnt heimilinu endurgjaldslaust
síðan það tók til starfa.
MIKILL BÚREKSTUR
Að Skálatúni er gott landrými,
en land jarðarinnar nær frá þjóð-
veginum til sjávar. Rekur heim-
ilið bú og eru þar 30 nautgripir
í fjósi og 250 hænsni. Standa nú
fyrir dyrum byggingar útihúsa,
auk annarra framkvæmda.
HÚSn) FULLGERT
Á EINU ÁRI
Umdæmisstúkan nr. í keypti
húsið fyrir starfsemina 1954. Var
það þá hálfbyggt. Á einu ári var
foúsið síðan fullgert með ýmsum
foreytingum og tók heimilið til
starfa þá þegar. Er það 160 ferm.
Útbúnaður er allur hinn bezti.
Börnin uru í fimm herbergjurn
auk leikstofu og verið er nú að
koma upp fullkominni leikstofu
handa þeim, og hefur heimilinu
þegar borizt 60 þús. kr. peninga-
gjöf frá Barnaverndarfélagi
Reykjavíkur til kaupa á húsgögn-
irni í leikstofuna.
MIKILL STYRKUR
STARFSEMINNI
Svo sem vænta má, þarf míkið
fjármagn til þess að reka slíkt
heimili. Ríkið leggur fram á ári
hverju 60 þús. kr. til starfræksl-
unnar. Daggjöld eru 60 kr. og
foorgar ríkið þar af 44 kr., við-
komandi sveitarfélög 12 kr., en
aðstandendur barnanna mismun-
ínn.
Þá hafa ýmsir styrkir fallið
heimilinu til frá ríki og bæ Má í
því sambandi nefna, að bærínn
hefur veitt heimilinu 100 þús. kr.
lán vaxtalaust. Einnig hafa félög
og einstaklingar oft látið rausnar-
lega af hendi rakna til starfsem-
innar, svo sem Barnaverndarfé-
lag Reykjavíkur, er gaf allan
sængurfatnað og rúm er heimilið
tók til starfa. ,
STJÓRNIN
Stjórnin er kosin af Umdæmis-
stúkunni nr. 1 og eru fimm i
stjórn. Skipa hana nú: Formaður
Barnaheimili templara að Skálatúni
Jón Gunnlaugsson, gjaldkeri Páll
Kolbeins, ritari Þorsteinn Þor-
steinsson. Meðstjórnendur eru
frú Guðrún Sigurðardóttir Og frú
María Albertsdóftij;.
MÁL ER TEKUR TIL ALLRA
LANDSMANNA
Skálatúnsheimilið er eiha upp-
eldis- og hjúkrunarheimilí van-
þroska barna hér á landi. Þegar
eftir tæpra tveggja ára starf, hef-
ur það sýnt sig að börnin sem
notið hafa aðhlynningar heim-
ilisins hafa tekið miklum þroska.
Starf þess fóiks, er staðið hefur
| að stofnun og starfrækslu þess er
ómetanlegt. Þar hafa líknandi
hendur og fórnfús vilji sameinast
í stóru átaki er allir landsmenn
ættu að vera samtaka í að styðja
óg styrkja í framtíðinni.
FYRIR nokru birtist í vestur-
I íslenzka blaðinu Lögberg, fróð
leg yfirlitsgrein um bækur
Ara Arnalds fyrrum sýslum.
Er þetta vaíalaúst fyrsta blaða
greinin, þar sem rakin er rit-
ferill Ara Arnalds á bók-
menntasviðinu. Höfundur
greinarinnar er próf. Richard
Beek. Fer greinin hér á eftir.
ÞAÐ er óneitanlega sjaldgæft,
að menn gerist skyndilega
snjallir og mikilvirkir rithöfund-
ar á gamals aidri. Það kemur þó
stundum fyrir, og er Ari Amalds
fyrrv. sýslumaður glæsilegt
dæmi þess. Hann var kominn
fast að áttræðu. þegar fyrsta bók
hans, Minningar, kom út 1949,
er hlaut einróma lof íslenzkra
ritdómara og vinsældir almenn-
ings. Var það mjög að verð-
ugu, því að þar fór saman frá-
sagnarlist í atburða- og mann-
lýsingum og sambærileg stú-
snilld, svo að með þessari bók
sinni tók höfundurinn sæti fram-
arlega á bekk íslenzkra rithöf-
unda samtíðarinnar.
CiEðmundsdéttir ílrejer
HÚN lézt í, Danmörku 11. júli
s.l. Rannveig fæddist á ísafirði
6. júlí 1902, fiuttist til Reykja-
víkur 8 ára, hún var dóttir hjón-
anna Guðfinnu Magnúsdóttur og
Guðmundar Sveinssonar, er lengi
bjuggu á Kárastíg 3. Guðfirma
dó árið 1953, en Guðmundur er
á lífi.
í Reykjavík lifði Veiga, en svo
var hún jafnan kölluð, æskuárin
sín björtu í skjóli ástríkra for- ■
eldra, og henni þótti vænt um
bæinn sinn. Það átti þó fyrir
henni að liggja að dveljast lang-
dvölum erlendis og enda þar ævi
sína. Hún giftist góðum manni
1. júlí 1922, Axel Drejer, dönsk-
um, sem starfaði um tíma hjá
Ölgerðinni Agli SkaRagrímssyni.
Tveim árum seinna fluttust þau
alfarin af landi til heimalands
hans og settust að í Vordingborg.
Þar var heimili þeirra jafnan,
opið og ástúðlegt hverjum sem
var, enda bæði vinmörg, Á naarg-
ur landinn ljúfar minningar um
það elskulega heimili, og er ég,
sem þessar línur rita, ein í þeim
hópi.
Rannveig eignaðist dreng áður
en hún giftist, cg ólst hann upp
hjá föðurömmu og *afa hér í bæ.
í hjónabandi sínu eignaðist hún
6 börn, 4 drengi og tvær stúlkur.
Eru þau uppkomin, nema tveir
drengjanna, sem hafa orðið að
sjá á bak móður sinni i bemsku.
Elzta dóttirin, Elsa, fluttist til
íslands og er gift Guðmundi Guð-
mundssyni, rannsóknarlögreglu-
þjóni. Öll bera börnin svipmót
sinna góðu foreldia. Rannveig
þráði landið sitt alla stund. Þó
að hún dveldist mörg ár ævinn-
ar í Danmörku og ætti þar faRegt
heimili, festi hún þar aldrei ræt-
ur. íslenzku fjöllin voru jafnan
í huga hennar, því tignarlegri
sem hún fékk sjaldnar að sjá
þau. Allt, sem íslenzkt var, var
henni svo mikils virði. Þrisvar
kom hún til íslands á þeim árum,
er hún var búsett í Danmörku
Dg síðast s.l yetur. Sagði hún þá
brosandi, er hi'm steig á skipsfjöl
aftur til brottferðar: „Ég kem
aftur eftir eitt ár.“ Sú von henn-
ar rættist á annan veg en hún
hugsaði þá. Hún barðist yið
ólæknandi sjúkdóm upp frá því.
Rannyeig var vel gerð kona,
frábær móðir börnunum sínum,
lífsglöð og trölltrygg. Hugsaði
hún að jafnaði meira um aðra en
sig sjálfra. samúðarrik og hjálp-
arhella öllum bágstöddum. Tók
hún virkan þátt í opinberum
félagsskap, er vann að h'knar-
máium, og \ar formaður hans.
Var augljós yottur þakklætis til
hennar fyrir hennar góða starf,
sem samborgarar hennar auð-.
sýndu þeim hjónunum á silfur-
brúðkaupsdegi þeirra, og frábær-
lega fagpr.
Við, Veiga bundumst vináttu-
böndum sem ungar stúlkur hér
í Reykja\’ík. Á þá vináttu bar
aldrei skugga, og sízt frá hennar
hUð, Minning hennar og mynd
er björt og fögur í huga mínum.
Hið sama munu allir, sem kynnt-
ust henni, geta sagt. Ég sendi ást-
vinum hennar öRum einlæga
samúðarkveðju mina, með ósk
um bjart og gleðilegt nýtt ár.
Vinkona.
GÆfA FYLGIK
rOiofanarhringuntun fra Si*
trþór, Hafnarstr*Bil. —
ragn póstkröf'U —. EUmdtS sA
namt máJ
Að vísu hafði Ari Arnalds sýnt
það á ritstjórnarárum sinum
framan af ævinniý áð hann var
maðor ritfær yel, • óg mikla at-
hygli höfðu hin prýðiiegu út-
varpserindi hans frá síðari árum,
sem prentuð eru í Minningum
hans, vakið hjá áheyrendum;
samt mun flestum hafa komið
það á óvart, að hann reyndist, á
sínum aldri slíkur ritsniRingur
og afkastamaður í ritmennskunni
eins og raun ber vitni. Er það
þeim mun eftirtektarverðara og
aðdáunarverðara,. þegar í minni
er þorið, að hann hafði á löng-
um og annasömum embættis-
ferli haft aðra hnúta að hnýta
um dagana en að sinna fagur-
fræðilegum ritstörfum.
Skal þá vikið aftur að fyrstu
bók hans. Hún hefst á framúr-
skarandi hugþekkum, og ósjald-
an jafn listrænum, lýsingum á
átthögum hans » í Breiðafirði,
menningarbrag þar, bernsku-
heimili hans og skólagöngu inn-
an lands og utan. Næst er á blaði
útyarpserindi hans um skiinað
Norðmanna og Svía 1905, en um
þær mundir dvaldist hann i Nor-
egi; er það gagnfróðleg og snilld-
arleg lýsing á þeim söguríka at-
burði, sem sýnilega hefur snert
höfundinn djúpt og váfglaust átt
sinn þátt i því að gera hann eins
ótrauðan flokksmánn í hópi
Landvarnamanna og hann reynd-
ist, en hlutur þeirra í sjálfstæðis-
baráttu þjóðarinnar verður seint
ofmetinn, svo öriagarikur var
hann.
Þriðji og ítarlegasti kafii mimi-
inga hans, „Frá Landyarnartíma-
bilinu“, fjallar .einmitt um það
efni, sem þar eru gerð. ágæt skil
í stuttu máli, svo að átökin i is-
lenzkum stjórnmálum á þeim
örlagaárum standa . lesandanum
lifandi fyrir sjónum. Er frásögn
þessi því mikilvæg heimild um
það tímabíi í sögu þjóðaripnar.
Dr. Sigurður Nordai fer eigi
villur vegar, fremur en vænta
mátti, er hann segir í hinum
prýðilega formála sínum að
Minningum Ara Arnalds: „Auk
útvarpserindanna, sem áður em'
kunn, má einkum greina hé*-
tvenns konar efni. Annað er bar-i
áttusaga ungs manns við fátækft
og heilsuleysi, sem verður þ(>
þrátt fyrir allt saga hamingju-
manns, af því að hann nýtuif
fágætrar hylli góðra manna og
traustið á æðri handleiðslu bregzg
honum ekki í neinni raun. Hit.ti
er þáttur úr þjóðarsögunni, sem
gott er að rifja upp fyrir hinnl
yngri kynslóð, — þáttur ungra
manna, sem létu málin til ^sio
taka af óvenju hreinum huga,
án þess að hvggja á völd né-
hagnað, og mörkuðu óafmáanleg
spor i sjálfstæðisbaráttu íslend-
inga, sVo að enn leikur Ijómi tm»
það nafn, er þeir völdu sér.“ ;
Að öðru leyti er efni Minn-
ínganna þrir þættir hver öðruna
snjallari um efnismeðferð <jgf
fagurt málfar, þar sem segja má,
að raunsannar frásagnir og skáldl
sk ir fléttist saman í samræma
heild.
Dr. Nordal lauk fyrrnpfndum
formála sínum með þessum orð-
um: „Ari Arnalds á fteira í hand-
raðanum, sem gaman væri fyrir
almenning að hlusta á og lesa.
Og þegar maður er svona efni-
legur byrjandi á 78. árinu, þegar
fyrsta bók hans kenaur nú út„
er hann vís til að sýna enn betur
á níunda tugnum, hvað i honum.
býr“. Þetta hefur reynzt spá-,
mannlega mælt, þvi að mcð
seinni bókum sinum hefur Ari
sýnt það í enn rikara mæli, hve
mikilli frásagnargáfu og ritsniRdl
hann er gæddur.
Önnur bók hans, örlagabrot
(1951), kom út þegar hann var
kominn á áttugasta árið. í henni
eru tvær frásagnir, byggðar á
eigin reynd höíundar, en jafn-
framt í skáldlegu íorm.i, syo að
segja má, að hin. fyrn þeirra,
„Hjörleifur Hjörleifsson“, sé £
reyndinni stutt skáldsaga. Sýnir
höfundur þar ágætlega, hverk
vald hann hefur á, skáldsagna-
gerð, því að saga þessi er allt í
senn prýðisvel byggð, mannlýs-
ingar og atburða Ijó.slifandi, og
stíllinn aðlaðandi og með sterk-
um persónulegum bjæ. Næmur
sálfræðilegur skilningur og rík
samúð með sögupersónunum
svipmerkja einnig þessa yndis-
legu sögu. Þátturinn „Grasakon-
an við Gedduvatn", er með sömu
snilld í frásögn, örlagaþræðirnir
fléttaðir með nærfærni og af
djúpum skilningi á mannlegum
tilfinningum.
I Nýjasta bók Ara Arnalds,
Sólarsýn (Gömul kynni), sem
kom út fyrir ári siðan, er hana
var tveimur árum betur en átt-
1 ræður, ber öll hin ágætu rithöf-
undareinkenni fyrri bóka hans.
Eins og skilgreiningin „Gömul
kynni“ gefur í skyn, leggur höf-
undur sanna atburði til grund-
vallar frásögn sinni, sem. hann
færir í skáldlegan búning, svo að
úr verður hið fegursta listaverk.
í bókinni eru tvær sögur, og
nefnist hin fyrri og stórum lengri
„Örlygur í Urðardal", heillandi
frásögn frá byrjun til enda. Eru
höfuðpersónurnar, Örlygur og
Alda kona hans, óvenjulega geð-
þekkar og heRsteyptar í lund.
Er ástúðlegri samíylgd þeirra í
hjúskapnum ágætlega lýst á
þessa leið: „Líf þeirra er eins og
fögur hljómlist, þar sem enginn
tónn er falskur, heldur samstillt
og þýð. En í baksýn gnæfa hin
vestfirzku fjöll, sem speglast í
bláum fleti“. (Thorolf Smith
blaðamaður í Vísi 6. des. 1954).
Seinni sagan, „Skilaboð“, sem
er dulræns eðjis, er með hand-
bragði sömu frásagnargáfu og
samúðar. Enda er það skemmst
frá að segja, að göfugmennska
— aðalmennska andans og hjart-
ans — skín alls staðar í gegnum
frásögn Ara Arnalds. ;.
Það er engin tilviljun, að
hann hefif nefnt þessa bök sína
Sólarsvn og valið henni að eink-
unnarorði hinap kunnu ljóðlin-,
ur Bjarna Gissurarsonar:
, Frh. á bls. 12.