Morgunblaðið - 05.01.1956, Blaðsíða 10

10
MORGVNBLAÐIÐ
Fimmtudagur 5. janúar 1956
ISLEIMDIIMGAR VIIMIMA A MEÐ SOLU SKREIÐ-
AR í AÐALMARKAÐSLANDIIMU NIGERfU
ntAMLEIÐSLAN
»JfÉR þykir rétt að fara örfáum
íj'rir. Mun ég eigi ræða reikn-
ifcgana eða einstök atriði nema
töefní gefist til, en ræða almennt
um árið á sviði skreiðarfram-
knðslunnar og að öðru leyti
ástand og horfur nú.
1953 var mikið framleiðsluár
á skreið. Mun þá hafa verið
framleidd þurr skreið, eigi minni
en 12000 smálestir, en 1954 varð
framleiðslan allnokkru minni
eða milli 8 og 9000 smálestir. í
byrjun 1954 iágu allmiklar
skreiðarbirgðir £iá 1953 í land-
inu. Var nokkur uggur í mönn-
um fyrri hluta ársins við að
framleiða skreið, enda mikið sótt
eftir fiski í fyrstihúsum og til
söltunar.
Hðarfar til skreiðarverkunar
1954 var yfirleitt, að ég held, í
öllum landshlutum gott og nýtt-
ist skreiðin mun betur það ár,
og var þar stór munur miðað við
1953 og árið í ár, sem er alveg
einstakt í sinni röð hér suð-
vestanlands, eins og kunnugt er.
UMKVARTANIR
VEGNA ÍTALÍUSKREEÐAR
Talsvert magn af skreið var
selt til Ítalíu, en þar er eins og
vitað er greitt hæst verð, enda
gerðar strangar kröfur um gæði.
Má segja að árið 1954 sé í raun-
inni fyrsta árið, sem við náum
fótfestu á ítalíumarkaðinum. —
Nokkrar aðfinnslur komu frá
Italíu, einkum á síðustu sending-
arnar tvær. Vil ég fara örfáum
oröum um kvartanir þessar.
Reynt var að gera úlfalda úr
mýflugunni, þegar það fréttist,
að kvartanir hefðu komið um ísl.
skreið, sem seld var til Ítalíu.
Jafnvel varð þetta blaðamatur
hér heima. En sannleikurinn var
nú samt sá, að þó um kvartanir,
væri að ræða, voru þær um lítið
magn og sumar umkvartanir
vafasamar. Munu þessar um-
kvartanir fyrst og fremst hafa
komið vegna þess, að þá var
markaðurinn að slappast.
Langmest af ítalíuskreiðinni
frá íslandi var annars fl. vara,
en sáralítið af fyrsta flokki, og
annars flokks vara getur aldrei
verið alveg gallalaus. Norðmenn,
sem verkað hafa skreið í marga
áratugi, verða að sætta sig við
umkvartanir, bæði um verkun
og gæði ítalíuskreiðar sem og
Afríkuskreiðar. Þó hafa þeir
miklu meiri reynslu og þekk-
ingu á verkun og mati hennar
en við. Ég hef séð umkvartanir
um norska skreið og eitt árið var
talað um að senda sendinefnd. til
Noregs frá kaupendum að tals-
verðu magni skreiðar, til að!
semja um afslátt vegna lélegrar
vöru. Slíkt hefði þótt blaðamatur
á íslandi.
íslenzka skreiðarmatnið er
eðlilega ennþá á unglingsárum,
en þó höfum við ennþá, að ég
vil segja, rekið þessa atvinnu-
grein áfallalaust. Eg er ekki að
afsaka hér neitt, hvorki fyrir
mig né aðra skreiðarframleið-
endur. heldur aðeins að benda á
það sem mér finnst staðreyndir.
Eins og vitað er fór megnið
af skreiðinni til Afríku, bæði
birgðirnar frá 1953 og einnig
framleiðsla ársins 1954. Litið eitt
fór til annarra landa.
SKREIRi ARFRAMÍ .ETÐSLAN
NÝR ATViNNUVEGUR
A fSLANDl
Eins og kunnugt er, er skreið-
arframleiðsla fslendinga tiltölu-
lega nýr atvinnuvegur í því
formi sem hún er nú. Má segja
að hún eiei 20 ára afmæli í ár,
því að 1935 er fyrsta árið, sem
farið er að verka skreið á ís-
landi fyrir erlendan markað svo
nokkru nemi.
Eins og sjá má á ofangreindri
skýrslu er fyrst stór framleiðsla
á skijeið 1953, 1954 og 1955. Norð-
menn hafa stundað þessa fram-
Skýrsla Óskars Jónssonar á aðalfundi
Samlags skresðarfrantleiðenda
leiðslu og verkun skreiðar í tugi
ára og við höfum lært af þeim
verkun og aðra meðferð vörunn-
ar.
Árið 1953 er mest verkað af
nokkru minni eða ca 53 þús.
slægður fiskur með haus, sem er
miðað við nýtingu aflans nær
27% allrar þorsk-, keilu- og ufsa-
framleiðslunnar.
Árið 1954 varð framleiðslan
nokkru minni eða ca 53 þús.
lestir af blautu hráefni og í ár,
1955, er hún aðeins meiri -en í
fyrra, eða 56 þús. lestir, sem
reikna má með að sé 15—20% af
þorsk-, ufsa- og keiluaflanum, en
það eru þær tegundir svo að
segja eingöngu, sem hertar eru.
ER
SKREIÐARFRAMLEIDSLAN
STUNDAR-FYRIRBRIGÐI
Það eru ýmsir sem spyrja:
„Verður nokkur framtíð í þessari
VANDA ÞARF
VERKUN SKREIÐAR
Við verðum að leggja höfuð-
áberzlu á að halda þeim mörkuð-
um alveg sérstaklega og vinna á
jafnt og þétt, þar sem verðið er
bezt, en það gerum við aðeins
með bættri vöruvöndun. Því er
ekki að leyna, að ýmsir þeir
ágallar eru á framleiðslu okkar,
að hún er ekki fyllilega sam-
keppnisfær við það bezta hjá
Norðmönnum og á ég þar við
Lofoten-fiskinn, sem þeh- Ieggja
mikið kapp á að verka vel og
selja fyrir gott verð á erlendum
mörkuðum.
Við getum ekki ráðið við ís-
lenzkt tíðarfar, en við ættum að
geta ráðið við það að bæta með-
ferð og verkun vörunnar frá því
að sá guli kemur í sjólokin við
skipshliðina, þar til hann er
kominn i geymsluhús hins er-
lenda kaupanda.
aðilar, er ég nefndí áðan, sam-
einast um það.
LÁNSFJÁRSKORTL R
SKREEÐARFRAMLEIÐENDA
Enn er það eitt, sem ég vildi
minnast hér á og er það í sam-
bandj víð tillögu, er stjórn Sam-
lagsins leggur fyrir þennan fund.
Þetta mál er um hin gífurlegu
vandræði, sem framleiðendur
eiga við að stríða með að geta
geymt fiskiim í góðum og örugg-
um geymslum. Nú er það svo að
lánsstofnanir hafa litla peninga
lánað til þessa svo að segja nýja
atvinnuvegar, nema út á hráefnið
sjálft svo sem venjulegt er, lítið
til fiskhjalla og ekkert til
geymsluhúsa. Þetta verður að
breytast. í þessu er talsvert ör-
yggisleysi, sem þegar segir til
sín og þá ekki sízt í tíðarfari
eins og var s.l. sumar.
Bankarnir lána út á þessa vöru
-\v*.;; * ' Límí
atvinnugrein — skreiðarfram-
leiðslunni?“ Norðmenn, sem hafa
miklu meiri og lengri reynslu í
þessari framleiðslu en við, telja
að síðan um s.l. aldamót hafi
skreiðarframleiðslan í Noregi
verið eins örugg og jafnvel ör-
uggari en saltfiskframleiðslan.
Afríku-markaðurinn hefur
aukizt og er engin ástæða til að
halda að hann dragist saman,
meiri líkur til að hann aukist frá
því sem nú er.
ítalíu-markaðurinn tekur allt-
af eitthvað af góði-i skreið og ég
sé enga ástæðu til að ætla að
hann gangi saman. Við höfum
undanfarið selt smávegis af rá-
skornum þorski, ufsa og löngu
til Svíþjóðar og Finnlands og
vonir standa til að sú verzlun
geti haldizt áfrarn, en því miður
hefur tíðin s.l. sumar gert það
að verkum, að ekki var hægt að
fullnægja þeim samningum, er
gerðir voru um sölu á þessari
vöru til Svíþjóðar og Fmnlands.
Fiskrönur
Ég skal nefna nokkra ágalla,
sem við getum bætt um:
Við verðum að hætta að rista
fram úr kviðnum, (láta fiskinn
hanga saman á lífoddunum),
hætta að stinga í búk fisksins,
bæði úti á sjónum og eins í að-
gerðarhúsinu, við verðum að
bæta um afhausunina, henni er
nú mjög mikið ábótavant, varast
að endar fisksins verðí bognir í
herzlunni á ránum. Sundmaginn
þarf að vera ljós og hreinn. Ekki
skera aftur í gotraufina, ef fisk-
urinn er að öðru leyti heilbrigð-
ur. Allt eru þetta gallar, sem
hægt er að laga, ef vilji er fyrir
hendi, bæði hjá fiskimönnum og
þeim er verka fiskinn. -
Misbrestur á þessu getur skað-
að þjóðina um milljónir króha,
því verðmunur er mikill á I. og
II. flokki og hvað þá heldur á III.
flokki — Afríku-skreiðinnL
Við verðum að bæta nokkuð
hér um og við getum þáð, ef þeir
Til Til Til
Ar ísfiskur herzlu söltunar frystingar Annað AJÍs
1935 14.284 841 161.310 175
1936 16.035 3.205 123.954 2.618
1937 13.275 4.993 120.989 4.947
1938 15.748 2.748 127.630 4.597
1939 18.197 3.832 133.155 7.225
1940 92.652 2.321 65.747 20.267
1941 115.838 2.930 56.896 14.025
1942 129.224 1.495 23.639 39.098
1943 163.895 1.183 4.084 31.833 166 201.161
1944 175.044 1.328 3.701 55.207 4.191 239.471
1945 156.356 1.834 3.307 59.787 2.576 223.860
1946 87.942 736 31.723 73.100 3.290 196.791
1947 74.678 66.900 7.1.147 3.374 216.099
1948 154.365 28.070 76.428 2.831 261.694
3949 142.227 59 42.362 77.872 3.374 265.894
1950 32.178 494 99.343 57.041 2.195 191.251
1951 52.300 6.832 63.006 93.183 3.362 218.683
1952 28.755 14.715 127.103 124.892 2.766 298.231.
1953 8.216 78.995 95.148 105.905 3.452 291.716
1954 11.764 53.293 86.163 179.450 3.216 333.886
1955 til okt.loka ca. 56.000
fram í gömlu skúradrasli, og
verður framleiðslan miklum mun
erfiðari og kostnaðarsamari en
þyrfti að vera, ef viðunandi
húsakostur væri. Einnig verður
framleiðslan lakari að gæðum af
þessum ástæðum. Skortur á hús-
um fyrír verkaða skreið hefur
valdið framleiðenduin tugum
milljóna tjóni á ári, vegna lé-
legra gæða og aukins vinnukostn-
aðar.“
Ég tek hér lítið dæmi:
Framleiðandi, sem ég nefni A,
hefur góð húsakynni og hefur
tekið tæknina í þjónustu sína við
verkun skreiðar. Hann framleiðir
skreið úr 2000 lestum og spaiar
mikið fé með því að hafa góð
hús og tæki.
Hinn framleiðandinn, sem ég
nefni B, notar „primitiv“ áhöld
og léleg húsakynni. Aðgerð á
fiskinum og upphenging á trön-
ur, kostar 7 aura meira á kg. af
blautu hráefninu heldur en hjá
A. Séu báðir með sama magn
munar þetta einungis á þessum
eina lið 140 þús. krónum. En við
skulum halda áfram. Það er eftir
að koma fiskinum í geymslur,
binda hann í balla, sauma um
hann o. m. fl. Þar gæti A sparað
fram yfir B 10 aura á hörðu kg.(
sem láta mun nærri að séu um
350 lestir, þar sparar A 35 þús.
krónur miðað við B. A fær góða
verkun á sínum fiski, hann fær
50 lestir af verðmeiri skreið en
B og munar þar að meðtöldu
bátagjaldeyrismeðlagi 2/15 pr.
kg. eða 107.500 kr.
Á því sem hér hefur verið tal-
ið er sá munur á A og B þessi:
þ. e. A græðir á góðum húsa-
kynnum og að hafa tekið tækn-
ina í sína þjónustu:
Kr.
Aðgerð og upphenging 140.000.00
Vinnuspamaður við
harða skreið ....... 35.000.00
Vegna betri vöru .... 107.500.00
án þess, í nokkrum tilfellum, að
framleiðandinn hafi nægjanlegt
húspláss tíl að geyma skreiðina
í. Ég gæti nefnt mjög sláandi
dæmi þessu til sönnunar, en því
verður sleppt hér.
Það hefur verið talið nauðsyn-
íegt að lána fé til áð byggja og
stækka geymslur fyrir hrað-
frystan fisk og einnig verkaðan
og óverkaðan saltfisk, og er það
alveg hárrétt. En hitt er líka
engu að siður nauðsynlegt að
lána út á skreiðargeymslur og
fisktrönur, því það er afar nauð-
synlegt að skreiðin sé geymd i
góðum húsum, en ekki í húsum
þar sem saltfiskur er geymdur,
og ekki úti í stöflum með léleg-
um yfirbreiðslum.
Slíkt ástand er alveg óþolandi
og verður að breytast. Þessi at-
vinnugrein, skreiðarframleiðslan,
er ekkert stundar fyrirbrigði,
hún er þegar stór þáttur í ís-
lenzku atvinnúlífi og hún verð-
ur að sitja við sama borð hjá því
opinbera og aðrar atvinnugrein- j
ar. Lánsstofnanirnar sjálfar eru
í hættu með að lána milljónir
króna út á vöru, sem ekki er,
hægt að geyma inni, ýmist vegna |
lélegra húsa eða þá alls engrá
húsa. Það hefur skapazt sú trú
hjá oí mörgum, að nægilegt sé,
að geta hengt upp fisk á trönur,
þá sé allt í lagi, og það mætti
halda að sú skoðun væri of víða
ríkjandi, þegar litið er á svörin,
sem lánsstofnanirnar gefa, þeg-
ar framleiðendur biðja um að-
stoð við að koma upp skreiðar-
geymslum.
Einn þeirra manna, er oft hef-
ur talað vel fyrir máli íslenzka
útvegsins, segir í grein í opin-
beru blaði nýlega:
„Tugir ef ekki hundruð mill-
jóna fara í súginn, vegna þess
að fiskvinnslustöðvarnar eru
ófullkomnar vegna fátæktar út-
vegsins — .“
„Framleiðsla saltfisksins og
skreiðai irmar fer að mestu leytij
Samtals kr. 282.500.00
En því miður munu flesttr
skreiðarframleiðendur teljast í
B-flokki. Menn skulu ekki halda,
að þessi dæmi séu gripin úr lausu
lofti. Þau eiga sér stað í veru-
leikanum. En þá spyrja menn,
hvers vegna eiga skreiðarfram-
leíðendur ekki góð húsakynni og
hvers vegna nota þeir ekki tækn-
ina eins og framleiðandi A?
í velflestum tilfellum er það
vegna fátæktar, vegna lánsfjár-
skorts. Þegar skreiðarverkun
hófst fyrir nokkrum árum, veittu
bankarnir aðeins lítinn stuðning
til fisktrönukaupa, sem greiðast
átti af andvirði skreiðar fyrsta
árið, engin lán út á skreiðar-
geymslur. Hafa því sárafáir
skreiðarframleiðendur getað lagt
peninga í annað en trönumar og
ófullkomnar skreiðargeymslur.
En skv. því dæmi, er ég nefndi
áðan, kæmu þeir peningar fljótt
heim aftur, sem varið væri til aö
koma upp góðum skreiðar-
geymslum og bæta alla aðstöðu
til betri verkunar.
Til þess hefur sú stofnun, sem
ætlað er að lána til þessara hluta
ekki getað hjálpað neitt að ráði,
vegna lánsþarfa til annars. t—
Stjómin flytur hér á fundinum,
eins og áður segir, tillögu til
ályktunar fyrir þennan fund
einmitt um þetta atriði: Láns-
fjárskort skreiðarframleiðenda
út á skreiðargeymslur og að-
gerðarhús.
Gera má ráð fyrir að eitthvert
tjón verði vegna skemmda á
skreið í ár, fyrst og fremst vegna
hins óhagstæða tíðarfars, en ekki
þá síður vegna lélegra húsa-
kynna hjá sumum, þar sem
skreiðin er geymd.
Skreið er manna matur og all-
ar okkar aðgerðir með skreiðina
verða við það að miðast, en ekki
hitt að hún sé nógu góð í svert-
V'•‘i.mr. s bU 11