Morgunblaðið - 25.11.1956, Síða 12

12
MORCTnVBLAÐIÐ
Sunnudagur 25. nóv. 1956
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónssun.
Aðalritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Ásmundsson.
Lesbók: Ámi Óla, sími 3045.
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Ajjjglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 1600.
Áskriftargjaid kr. 25.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
Gróondi í íslenzku menningurlíii
NÚ £ vikulokin var lögð fram á
Alþingi tillaga til þingsálykt-
unar um íslenzka óperu. Flutn-
ingsmenn hennar eru Ragnhildur
Helgadóttir og fjórir aðrir þing-
menn Sjálfstæðisflokksins.
í tillögu þessari er lagt til, að
Alþingi skori á ríkisstjórnina að
beita sér fyrir því að ráðnir verði
að Þjóðleikhúsinu 5—10 einsöngv
arar og að þar verði síðan fluttir
3—4 söngleikir á hverju leikári.
í greinargerð tillögu þessarar,
sem er hin athyglisverðasta er á
það bent að mikil vakning hafi
orðið í íslenzku hljómlistarlífi á
síðasta aldarfjórðungi. Áhugi
xnanna og skilningur á gildi góðr
ar tónlistar hafi aukizt mjög og
þjóðin hafi eignazt marga ágæta
hljómlistarmenn. Er í þessu sam-
bandi sérstaklega rætt um söngv-
ara, sem þó hafi hér ekki nægi-
leg verkefni og eigi þess of lítinn
kost að reyna sig við hin meiri
verk söngbókmenntanna. Merk-
um áfanga hafi þó verið náð með
söngleiksfluinir.gi Þjóðleikhúss-
ins og annarra aðila.
Það er vissulega rétt, að menn
ingarlífi höfuðborgarinnar og
raunar þjóðarinnar í heild væri
að því hinn mesti fengur ef unnt
væri að framkvæma þá hugmynd,
sem felst í þessari tillögu Sjálf-
stæðismanna á þingi Óperusýn-
ingar Þjóðleikhússins undanfarin
ár hafa verið einn vinsælasti
þáttur starfsemi þess. Að vísu
hefur þurft að fá erlenda lista-
menn til þess að taka þátt í sum-
um þessara sýninga. Sumum
kann að finnast það miður farið,
en svo er þó í raun og veru ekki.
Ekkert er eðlilegra en að ungt
leikhús minnstu þjóðar heims
þurfi á kröftum erlends listafólks
að halda þegar settir eru á svið
söngleikir, sem krefjast fjölda
listamanna. Segja má að það
gangi kraftaverki næst, hverju
íslenzkt hljómlistarfólk, söngvar-
ar og hljóðfæraleikarar hafa á-
orkað á skömmum tíma: Er það
vissulega hið mesta fagnaðarefni.
íslenzk ópera
í greinargerð þeirri sem fylgir
tillögu Ragnhildar Helgadóttur
um íslenzka óperu, er meðal ann-
ars komizt að orði á þessa leið:
„Á það má og benda, að hér
eru þegar starfandi ágætir kór-
ar, m. a. í sambandi við Þjóðleik-
húsið. Sinfóníuhljómsveit íslands
er nú væntanlega svo á legg kom-
in, að framtíð hennar verði
tryggð með einhverjum hætti.
Með tíðari söngleikaflutningi
lengju hljóðfæraleikarar hennar
- aukin verkefni, og ætti það að
efla hag hljómsveitarinnar. Loks
virðist ekki ástæða til að óttast
að skortur verði á hæfum mönn-
um til að annast söng- og leik-
stjórn. Verður því að telja, að frá
listrænu sjónarmiði séu skilyrði
fyrir hendi til að auka flutning
söngleika og koma þar á svo föstu
skipulagi, að með sanni megi tala
um íslenzka óperu.“
Fyllsta ástæða er til þess að
taka undir þessi ummæli.
Reynsla okkar undanfarin ár,
bendir tvímælalaust til þess að
hér eigi að vera hægt að starf-
rækja óperu í sambandi við
Þjóðleikhúsið. Margir íslenzk-
Ir söngvarar hafa undanfarið
orðið að dveljast erlendis
vegna þess að verkefni hefur
skort fyrir þá hér heima.
UTAN UR HEIMI
—l
ommuruó
íl óanuíeiliA
ur:
Óhætt er að fullyrða, að a.m.k.
sumir þeirra eigi enga ósk heit
ari en að geta iðkað list sína
heima á íslandi.
Mikill menningarauki
Að íslenzkri óperu væri tví-
mælalaust mikill menningarauki
fyrir þessa listhneigðu og list-
elsku þjóð. Það er þess vegna
mjög vel farið að þessi till. hefur
komið fram á Alþingi. Væntan-
lega verður hún samþykkt og
henni hrundið í framkvæmd.
Þjóðleikhúsið og forráðamenn
þess hafa þegar sýnt, að þeir hafa
mikinn áhuga á söngleikum. Og
almenningur hefir ekki látið sitt
eftir liggja. Engar sýningar eru
betur sóttar í Þjóðleikhúsinu
heldur en óperusýningarnar.
Þessi gamla sígilda listgrein nýt-
ur hér mikilla og vaxandi vin-
sælda.
Gróandi menningarlíf
Um íslenzkt menningarlíf und-
anfarin ár má segja, að þar hefur
ríkt mikill gróandi. Leiklistin
hefur öðlazt stórbætta aðstöðu
með starfsemi Þjóðleikhússins og
áhrifa þess gætir út um allt land
í sambandi við leikskóla þess og
leikferðalög. Iástdansinn hefur
numið hér land með hinum unga
ballettskóla Þjóðleikhússins. Sin-
fóníuhljómsveitin vex og daínar
og hefur áreiðanlega nú þegar átt
ríkan þált í að glæða áhuga al- !
mennings á góðri hljómlist. Heim
sóknir ágætra erl. hljómlistar-
manna til landsins aukast stöð-
ugt. og gefa þjóðinni tækifæri til
að kynnast því bezta á sviði
hljómlistarinnar í heiminum.
Á sviði myndlistarinnar koma
stöðugt fram nýir listamenn.
Nýjar brautir eru troðnar og ís-
lenzk list verður í senn þjóðleg
og alþjóðleg. Fjöldi sýninga á
málverkum og höggmyndum er
árlega haldinn og þjóðin skreytir
híbýli sín í stöðugt ríkari mæli
með verkum ísienzkra myndlist-
armanna.
Allt er þetta gleðilegt og ber
vott um gróanda og þróun £
menningarlífi þjóðarinnar.
Andlegt sjálfstæði
En i fögnuði okkar yfir gróandi
listalífi megum við ekki gleyma
því, að vera gagnrýnin á lista-
menn okkar. Leiðin til góðrar
listar og þroska liggur ekki um
gagnrýnislausa sjálfsánægju.
Þvert á móti verða bæði lista-
mennirnir sjálfir og almenning-
ur, sem nýtur verka þeirra á
hvaða sviði sem er, að gera sér
ljóst, að gagnrýni og sjálfsagi er
nauðsynlegast af öllu.
JUL
„ ^Jciáiátcirnír lörÉu
hjcí ijjctrvunct ábriÉ-
clrehci meÉ hneju
skari af mongólskum hersveitum
austan frá Rússlandi, en fyrir
löngu hafði verið ákveðið, að her
þessi færi í kurteisisheimsókn til
Búdapest. Mikið var um dýrðir
í borginni við komu Mongólanna
— og skotið var úr fallbyssum,
vélbyssum og jafnvel skamm-
byssum til þess að heiðra hina
velkomnu gesti. Fólk hljóp út á
götur og dansaði af kæti.
N<
u
Fyrir skömmu birtist í
bandariska stórblaffinu New
York Herald Tribune grein,
er varpaffi ljósi yfir þaff
hvernig Rússar hafa skýrt of-
beldisverk sín í Ungverja-
landi fyrir rússnesku þjóðinni.
Lauslega er áætlaff, aff Rússar
hafi drepiff nær 100 þús. Ung-
verja i átökum þessum og jafn
margir hafa þegar flúiff land.
Þjóffarmorffiff í Ungverjal. er í
Moskvu-útvarpinu skýrt sem
smáskærur milli rússneska
„frelsishersins" og nokkurra
kapitalista, fasistakrakika og
nazistamæffra. Þannig eru at-
burffirnir skýrffir fyrir rússn-
esku þjóðinni. Hér birtist laus
legur útdráttur úr greininni
— þetta er hinn lcommúniski
sanleikur um níffingsverk
rússnesku einræffisherranna:
unum
ikill friður, almenn
hagsæld og hamingja ríkti í Ung-
verjalandi (eins og í öðrum
alþýðulýðveldum) þar til einn
góðan veðurdag, að nokkrir
stúdentar, sem andvígir voru
stjórn fólksins, tóku að æsa sig
upp og reyna að telja fólki trú
um, að bezt væri, að Horty tæki
aftur við stjórnartaumunum.
Kapitalistar borguðu stúdentun-
um álitlegar fjárfúlgur fyrir til-
tækið. Tókst stúdentum að safna
utan um sig nokkrum fasistum,
auk annarra, sem fjandsamlegir
voru stjórn fólksins.
Rússneskir fótgönguliðar og
skriðdrekasveitir, sem verið
höfðu skammt frá borginni, urðu
forvitnar og komu inn í borgina
til þess að sjá hvað um væri að
vera, því að ekki fór hjá því, að
fréttin bærist út. En fasistarnir
voru gersamlega trylltir og réð-
ust á hjálparvana skriðdreka og
börðu þá með hnefunum. Skrið-
drekasveitirnar vissu ekki hvað-
an á sig stóð veðrið, hjálpar-
lausar og lamaðar af undrun. Að
lokum áttuðu þær sig — og skot-
ið var nokkrum meinlausum
skotum á fasistana — og allt í
allt hafa vart fleiri en 3—400
manns látið lífið.
u.
ngverska þjóðin gladd
ist ynnilega og þakkaði rússnesku
hermönnunum fyrir árásina á
fasistana, og báðu Rússa að halda
áfram skothríðinni — já, helzt
þangað til ekki stæði steinn yfir
steini í borginni. En Rússar vilja
ekki gera flugu mein, jafnvel
forðast þeir það, enda þótt á þá
sé ráðizt, svo að hersveitir þeirra
héldu úr borginni án þess að
verða við þessari ósk þjóðarinn-
ar. Einmitt í þessu kom mikill
Myndin er tekin í Búdapest einhvern fyrstu daga bardaganna.
Frelsissveitir hafa tekiff rússneskan skriffdreka herskildi. Á máli
kommúnista heitir þetta: Nokkrir fasistar, launaðir af kapitalísk-
um nýlendukúgurum, hafa meff ofbeldi tekiff skriffdreka rússneska
frelsishersins, sem kominn var til þess aff hjálpa ungversku þjóðinni.
Ongþveiti hjd dönskum kommnm
★ ★ ★
DANSKIR kommúnistar hafa
aldrei veriff í eins miklunr vanda
staddir og um þessar mundir.
Blaff þeirra (affalheimild Þjóff-
viljans) hefir tekiff afstöffu meff
rússneskum ráffamönnum og
reynt aff klóra yfir ofbeldiff í
Ungverjalandi. Meira aff segja
hefur blaffiff birt frásögn eftir ]
einn af blaffamönnum sinum í!
¥ ¥ ¥
Búdapest — og breytt henni eftir
sínu höfffi. Blaðamaffurinn sá
þetta, þegar hann kom heim —
og sagffi starfi sínu lausu. Grein
þessi hefir birzt í Þjóffviljanum.
En danskir kommúnistar
reyna á allan máta aff halda
áfram aff blekkja flokksmenn
sína til fylgis viff hina rússnesku
ofbeldisstefnu. Hefir af því skap-
★ ★ ★
í
azt hin mesta ringulreiff í „Land
og Folk“ — og nú síðast neyddist
blaðiff til þess aff taka afstöðu
gegn einum harffsvíraffasta Stal-
inista Danmerkur, Hans Kirk.
Á meffan þetta gerist, heldur
fylgiff áfram aff hrynja af danska
kommúnistaflokknum — og þeim
fækkar stöffugt, sem vilja skrifa
í málgagn hans.
okkrir fasistakrakkar
og nasistamæður höfðu nú sam-
einazt óvinum fólksins, andbylt-
ingarsinnunum og söfnuðust á
nokkur húsþök í miðborginni og
byrjuðu að kasta heimatilbúnum
sprengjum á rússnesku frelsar-
ana. Auðvitað gátu frelsararnir
ekki gert annað en verja hendur
sínar, svo að þeir skutu þökin
af húsunum. Smám saman tókst
rússnesku frelsurunum að koma
á lögum og reglu.
E,
n andbyltingarsinnar
og fasistar léku enn lausum hala
um borgina og höfðu í frammi
ýmsa óknytti. Alþýðustjórn Kad-
ars, sem tekið hafði við stjórn-
inni af Nagy, en hann hafði þegið
fémútur kapitalista og nýlendu-
kúgara, kvatti fasistana til þess
að leggja niður vop.n — og lof-
aði meira að segja nýjum hús-
um, þvottavélum og innköllun
allra frímerkja með myndurri af
Stalin. En allt kom fyrir ekkú
Fasistisku gagnbyltingarsinnarn-
ir fengu skipanir sínar frá London
París og Washington í útvarps-
sendingum. Þess vegna vildu þeir
ekki verða við kröfu þjóðarinn-
ar og Kadars — og svo fór, að
fólkið varð að beita fleiri skrið-
drekum til þess að brjóta fasist-
ana á bak aftur.
Á ðgerðir þessar gengu
fljótt fyrir sig, því að þjóðin stóð
sem einn maður í baráttunni gegn
illræðismönnunum og gerði allt
sem hún gat til þess að eyða þeim.
Eftir viku viðsjár tókst Kadar
með hjálp fólksins og rússnesku
ifrelsaranna að koma aftur á
kyrrð í landinu — og þakkaði
félagi Kadar, í nafni þjóðar sinn-
ar, rússnesku hersveitunum fyrir
að hafa ómakað sig til lands
hennar til þess að hjálpa henni
í þessum erfiðleikum. Ungversk-
ir verkamenn hafa beðið rúss-
neska herinn að dveljast áfram
í landinu til þess að koma í veg
fyrir að atburðirnir endurtaki
sig. Rússar, sem ætíð hafa ggrt
allt, sem í þeirra valdi hefur
staðið til þess að hjálpa litlu
nágrannaríkjunum, urðu við ósk-
um verkamanna og munu fram-
vegis hafa nægilegan herafla í
landinu. Allar friðelskandi þjóð-
ir heims fagna af heilum hug
þeirri ákvörðun.
Mill líðarfar í V-
SkaftafellssýsEu
KIRKJUBÆJARKLAUSTRI, 22.
nóvember. — Tíðarfar hefur ver-
ið mjög milt á þessu hausti, en
nokkuð votviðrasamt, einkum sið
ustu dagana. Hvergi er farið að
gefa fénaði, enda er sauðfé hér í
sveitum sjaldnast tekið í hús, fyrr
en um hátíðar, nema sérstaklega
illa viðri.
Þegar farið var í síðustu göng-
ur, á Síðumannaafrétt (vestan-
verðan) gerði mikla þoku og
dimmviðri. Urðu gangnamenn að
liggja þrjá daga um kyrrt í leit-
armannakofunum og gátu ekkert
aðhafzt. Á fjórða degi birti til
og var þá hægt að smala. Tíu
kindur fundust í þessari leit.
í haust hafa komið nokkrar
kindur úr afréttum, sem gengið
hafa þar úti síðastliðinn vetur.
Voru þær vel á sig komnar. —G.