Morgunblaðið - 25.11.1956, Qupperneq 13

Sunmidagur 25. nðv. 1958
m oRCinvnr/AÐiÐ
13
Rey k javíkurbréf:
Laugardagur 24. nóvember
BKEYTING Á RÚSSNESKA BROSINU
Pálmi rektor látinn - Mikilsverð útgáfa - Páll Zoplioníasson - Happasæl forysta - Ogæfa Hanni-
baís - Allt miðar að einu - Ákvörðun Hermanns - Innantóm orð -.Jlnýla ísland við Sovétríkin
með stórlánum" - Vilja vaniarlaust ísland - íslendingar vilja láta verja land sitt ~ Valdabarátt-
Pálmi rektor látinn
ÁLMI HANNESSON rektor
andaðist skyndilega s.l.
fimtmudag, er hann var að gegna
skyldustöríum sínum í Mennta-
skólanum. Með Pálma er merk-
ur maður til moldar genginn.
Hann var rektor hins fornhelga
Reykjavíkurskóla lengur en
nokkur annar, prýðilegur kenn-
ari, glöggur náttúrufræðingur,
ágætur íslenzkumaður, óvenju
röskur feroamaður á yngri ár-
um, Alþingismaður um skeið,
lengi fulltrúi í Menntamálaráði
og lét að sér kveða í ýmiskonar
félagsskap.
Þjóðinni allri er missir í slik-
um mönnum og þótt flestir þeir,
er eitthvað láta að sér kveða,
séu umdeildir í lifanda lífi, þá
sameinast hún um að votta mik-
ilhæíum mönnum virðingu sína
að vegferðinni lokinni.
Mikilsverð útgáfa
DANIR hafa löngum talið sér
það til ágætis, að þeir hafi haft
forgöngu um vísindalegar útgáf-
ur hinna fornu handrita íslend-
inga. Með útgáfu Fornritafélags-
ins urðu þáttaskil í þessu. Síðan
verður ekki umdeilt, að vönduð-
ustu útgáfurnar í gömlum stíl
eru á íslandi. Þar hafa margir
góðir menn unnið þarft verk, en
enginn óeigiiigjamar og ai meira
þolgæði en Jón Ásbjörnsson
hæstaréttardómari.
En um það bil, sem Fomrita-
félagið hóf starf sitt, tóku Dan-
ir að gefa út ljósprentun hand-
ritanna, og hafa viljað með því
verki færa rök að því, að hand-
ritin væri bezt geymd hjá þeim.
Hin nýja útgáfa á íslendingabók
er fyrsta stórvirkið, sem við ís-
lendingar sjálfir vinnum í þeim
efnum. Er ánægjulegt að sjá,
hversu vel er þar af stað farið til
að sjá, og öruggt er, að vel hefur
verið að öllu unnið, slíkir vand-
virknismenn, sem um hafa fjall-
að. Útgáfustjórnina skipa þeir
prófessorarnir Alexander Jó-
hannesson, Einar Ól. Sveinsson,
Ólafur Lárusson og Þorkell Jó-
hannesson, allir - afbragðsmenn,
hver í sinni grein. Formálann
hefur Jón prófessor Jóhannesson
ritað, mikill fræðimaður, sem
almenningur þekkir r.ú gerr en
áður af hinni stórmerku íslend-
ingasögu hans, sem Almenna
bókafélagið er nú að gefa út.
Páll Zophoníasson
S.L. SUNNUDAG varð Páll al-
þÍAgismaður Zophoníasson sjöt-
tíu ára. Páll hefur sérstæðar
skoðvnir um margt. Að grunni
er haMn „bæjarradikal“ eins og
bændaflokksmennirnir kölluðu
forðum suma fyrri flokksbræður
sína úr Framsókn. En vegna
óvenju mikillar þekkingar á
bændum og landsháttum lætur
Páll sér af einlægni hugað um
hag bændastéttarinnar, þótt deila
megi um hvernig honum hafi
tekizt til í einstökum málum eins
og gengur.
Það er sannmæli, sem Bryn-
leifur Tobíacson segir um Pál:
„Er vafalaust jafn-kunnugastur
um allt land af öllum núlifandi
rnönnum." Kemur þar hvort
tveggja til, að Páll hefur víða
farið og hann er manna minnug-
astur, svo sem margir móður-
frændur hans. Nýlega var sá, er
þetta ritar, staddur þar sem mað-
ur vék sér að Páli og heilsaði
honum kunnuglega. Páll kom
manninum ekki fyrir sig og
spurði hann nafns, en jafnskjótt
og hann heyrði nafnið gerði Páll
siíka grein fyrir manninum, að
þeir, sem viðstaddir voru, fóru að
brosa. Einn þeirra sagði: „Ég fór
nú að brosa af því að ég hefi svo
oft heyrt Pál gera svipað áður“.
Okkur andstæðingunum finnst
Páll þó stundum treysta minni
sínu um of og fullyrða meira en
efni standa til. Hvað sem um
það er, þá er Páll einn þeirra
manna, sem lengi verður eftir
munað og trausts fylgis hefir
hann aflað sér hjá þeim, er hann
hefur lengzt unnið fyrir. Páli hef
ur eins og fleirum orðið ómetan-
legur styrkur að góðu kvonfangi,
og er húsfreyja hans annáluð
myndarkona, Guðrún Hannesdótt
ir frá Deildartungu.
Happasæl forysta
Á ÞINGI Bandalags starfsmanna
ríkis og bæja, er lauk í þessari
viku, neitaði Ólafur prófessor
Björnsson að gegna lengur for-
mannsstörfum. Ólafur hlaut
þakkir fyrir frábært forystustarf
um áratugs bil. Enda viðurkenna
það allir, að Ólafur hefur unnið
fyrir Bandalagið af mikilli óeig-
ingirni og alúð. Honum hefur
lánazt það tvennt í senn að
skapa sér virðingu og traust hjá
þeim fulltrúum ríkisvaldsins,
sem hann hefur mest haft sam-
an við að sælda, og að halda
á málum umbjóðenda sinna af
festu og þolgæði.
Ólafur hefur aldrei farið dult
með stjórnmálaskoðanir sínar.
En hann hefur ætíð gætt þess að
blanda þeim ekki saman við
störf sín fyrir Bandalagið og
viljað halda því sem mest fyrir
ufan stjórnmála-togstreituna.
Kunnugir segja m. a. s., að það
hafi valdið miklu um, að Ólafur
vildi nú ekki lengur geg'na for-
mannsstörfunum, að hann taldi
þau lítt samrímanleg þing-
mennsku sinni.
Ógæía Hannibals
SUMIR telja slíkt e. t. v. of mikla
varúð. Vissulega er þó heilla-
vænlegra að ganga of langt í
þá átt, en að fara að eins og
Hannibal Valdimarsson í AI-
þýðusambandinu.
Alþýðusambandsþing stendur
yfir, þegar þetta er ritað, en ekki
an í Moskva
verður um það villst, að pólitísk
spákaupmennska og brask setja
nú mark sitt á þessi voldugu
samtök. Hannibal Valdimarsson
og kommúnistar hafa áður fyrr
efnt til kröfugerðar og verk-
falla fyrst og fremst í þeim til-
gangi að efla sjálfa sig til valda.
Kemur sú barátta mjög heim
’við lýsingu Áka Jakobssonar
fyrir skemsmtu á starfsháttum
kommúnista, er hann sagði:
„Takmarkið var einfalt, að
koma á sama skipulagi og ríkj-
andi er í Rússlandi. Á grund-
\elli þess var hægt að bera fram
hverja þá kröfu, sem var hægt
að fá einhvern til að ljá eyra.
Það skipti engu máli hvort hún
var framkvæmanleg eða ekki af
því að takmarkið var að brjóta
niður ríkjandi skipulag."
í framhaldi af þessu lýsti Áki
Alþýðubandalaginu:
„Alþýðubandalagið, sem raun-
ar er nafnið tómt, er flokkur,
sem starfar á sama grundvelli
og Sósialistaflokkurinn og Komm
únistaflokkurinn. Það eru komm
únistiskar kenningar og sjónar-
mið, sem öllu ráða.“
Allt miðar að einu
SLÍKAR eru baráttuaðferðimar
og þessi er tilgangurinn, sem
nú er keppt að í Alþýðusamband-
inu. Um það verður ekki villst.
Kaupbindmg var t. d. mesta
kúgun á meðan kommúnistar
voru utan ríkisstjómar. En hún
var það íyrsta, sem þeir borg-
uðu fyrir inngönguna í Stjórnar-
ráðið til þess að gera það að höf-
uðstöðvum kommúnismans á fs-
landi.
Eftir því, sem áður hefur verið
talað, hefði máttt ætla, að hin
„varanlegu úrræði ríkisstjórnar-
innar“ í dýrtíðarmálunum yrðu
nú lögð fyrir þing Alþýðusam-
bandsins. Mátti ekki minna vera
en að fulltrúarnir fengi að kynna
sér „úrræðin“, íhuga þau, gera
breytingartil. og velja eða hafna
mismunandi leiðum. En sam-
kvæmt því sem enn er vitað, á
aðferðin að vera allt önnur. Loð-
in tillögugerð á að nægja. Hanni-
bal og hinir komúnistarnir eiga
að fá sjálfdæmi um, hvernig þeir
ráði fram úr vandanum.
Allt miðar að einu: Að tryggja
þessum mönnum persónuleg völd
og nota verkalýðsfélögin til þess
að slá varðhring um þau.
-íkvörðun Hermanns
VON ER, að sumir spyrji: Hvern-
ig má það vera að verkalýður-
inn láni samtök sín til slíks?
Allur almenningur er hrekk-
laus og trúir því í lengstu lög,
að þeir, sem hann hefur sýnt
traust, bregðist því ekki. Lang-
an tíma tekur því fyrir flesta að
sjá 1 gegnum blekkingarvefinn
og átta sig á, að loforðin voru
innantómt skvaldur, miðað við
upphefð loforðsgefendanna en
ekki hag hinna, sem heitið var
gulli og grænum skógum.
Hér við bætist, að verkamenn
voru í raun og veru sviftir frelsi
sínu við Alþýðusambandskosn-
ingarnar í haust. Öruggt er, að
ef þeir hefðu sjálfir fengið að
ráða, hefði öflugur meirihluti
lýðræðismanna náð kjöri. Þegar
kommúnistar sáu fram á þetta,
hótuðu þeir samvinnuslitum í
ríkisstjórninni. Árangurinn var
sá, að sjálfur forsætisráðherrann
Hermann Jónasson skarst í leik-
inn og heimtaði að meirihluti
Hannibals og kommúnista yrði
tryggður. Þetta tókst. Forystu-
menn Alþýðuflokksins fylgdu
sínum fyrri háttum og völdu
þann kostinn, sem þeim þótti
auðveldastur í bili.
Nú eru afleiðingarnar komnar
í ljós.
Innantóm orð
ALÞÝÐUBLAÐIÐ segir raunar í
öðru orðinu svo:
„íslenzk alþýðusamtök standa
nú á vegamótum. Þeir atburðir
hafa gerzt, sem sannað hafa svo
að ekki verður um villzt, að
kommúnisminn og starfsemi
kommúnista er vefur blekkinga
og lyga, eyðileggingar- og spill-
ingarafl sett til höfuðs frelsi
mannanna, einhverskonar stór-
veldadraumur eins ríkis, gjör-
sneyddur gllum heilögum hug-
sjónum jafnaðarstefnunnar og
mannréttindanna. “
Þetta er skorinorð lýsing. En
orðin ein duga eltki. Alþýðu-
blaðinu tjáir ekki að heimta
annað af Alþýðusambandinu en
það krefst af sínum eigin póli-
tíska flokki.
Á meðan Alþýðuflokkurinn
unir því að hafa kommúnista
með sér í ríkisstjórn, eru ekki
alvarlega takandi stóryrði hans
um að áhrifum kommúnista þurfi
að eyða í verkalýðssamtökunum.
Tvískinningurinn og óeinlægnin
verða hér sem ella hættulegust
þeim sjálfum, er slíkt hefur í
frammi.
„Hnýta ísland við
Sovétríkin með
stórlánum“
KOMMÚNISTAR vita hvað þeir
vilja og fylgja því ótrauðir eftir.
í bili vilja þeir allt til vinna til
þess að fá að vera í ríkisstjórn.
Sjálfir skilja þeir manna bezt,
að einangrunin er þeim nú
hættulegust.
En í allri eymd sinni gleyma
þeir aldrei meginatriðunum.
Þjónustan við Rússland er þar
öllu ofar.
Alþýðusambandið á að vísu
ekki að fá að dæma um hin „var-
anlegu úrræði“, en stjórn þess
leggur fram kröfu um annað.
í tillögu hennar til þingsins seg-
ir m. a.:
„Tekin verði stór lán erlendis
hvar sem þau fást án óeðlilegra
skilmála með lágum vöxtum til
langs tíma og helzt með trygg-
ingu fyrir að hægt verði að
greiða þau í íslenzkum afurð-
um.“
Lánin á að taka, „hvar sem
þau fást.“ Áki Jakobsson gaf fyr-
irfram skýringu á þessu orðalagi
tillögu Alþýðusambandsstjórnar-
innar, þegar hann sagði:
„Stærsta skrefið í áttina til
Rússlands telja þeir Alþýðu-
bandalagsmenn vera að beina
viðskiptum sem mest austur á
bóginn og hnýta ísland við Sovét
ríkin með stórlántökum.“
Vilja varnarlaust
Island
FÁIR íslendingar mundu í dag
samþykkja berum orðum, að fs-
lendingar gerðu sig með þess-
um hætti enn háðari Rússum en
við þegar erum vegna viðskipt-
anna austur þar. Þess vegna er
orðalagið haft svo loðið, að
sem fæstir átti sig á, hver ætl-
unin raunverulega er. Og verði
það ofan á að taka lán í Banda
ríkjunum eftir að varnarsamn-
ingurinn hefur verið framlengd
ur, segja kommúnistar e.t.v., að
tillaga þeirra hafi einmitt mið-
að að því!
Glöggt er það samt enn, hvað
þeir vilja. Hámarlc þeirar þró-
unar, sem Hannibal Valdimars-
son gerði grein fyrir í setning-
ari-æðu sinni og hann segir Al-
þýðusamband íslands hafa haft
forystuna um, er þetta:
„8. Að ríkisstjórn er mynduð,
sem byggir starf sitt og stefnu
á nánu samstarfi við verkalýðs-
samtökin og bændasamtökin í
landinu —• stjórn, sem vinnur
að því að varðveita kaupmátt
launanna, byggja upp atvinnulíf-
ið og losa ísland undan erlendu
hernámi.“
íslendingar vilja láta
verja land sitt
ÞRÁTT fyrir þessa yfirlýsingu
og ótal margar aðrar í sömu átt,
er þó víst, að stjómarliðið er nú
miklu meira hikandi um lausn
varnarmálanna en áður var. Til-
lögum Sj álfstæðismanna í þeim
var að vísu eytt á Alþingi, en
umræðurnar þar og síðan með
þjóðinni, hafa ótvírætt sýnt,
hver hugur hennar er í þessum
efnum.
Stjórnarliðar gátu sameinast
um það eitt að hindra þátttöku
Sjálfstæðismanna _ í samnings-
gerðinni. En þeim kemur ekki
einu sinni saman um þá stað-
reynd, hverjir annist samningana
af þeirra hálfu, hvað þá að
hverju sé stefnt-í samningunum.
Utanríkisráðherra . gefur allt
aðrar yfirlýsingar um þetta en
stærsti stjórnarflokkurinn, og
flokkur forsætisráðherrans tví-
Framh. á bls. 23