Morgunblaðið - 09.12.1956, Blaðsíða 13

Sunnudagur 9. des. 1956.
MORGUNBLAÐIÐ
1S
Reykj avíku rbréf:
Laugardagur 8. desemher
Viðtöl Valtýs - Fréttir af lokuðum fimdum - Alger leynd vonlaus - Sárindi Hermanns - Varn-
irnar tryggðar - Verðnr frestunin óendanleg - Varnarmannvirkjagerð - Hverju á að trúa?
- Tengslin milli varna og fjárútvegana - Frásögn Þjóðviljans - Óljóst um afstöðuna til
Atlantshafsráðsins - Hver svfkur hvern? - Anægjulegur fundur - Lúð\ ík ósammála Her-
Viðtöl Valtýs
UM ÞESSAR mundir koma út I
bókarformi nokkur viðtala
þeirra, sem Valtýr Stefánsson
áður fyrri átti við ýmsa, unga
og gamla, karla og konur, og
birtust hér í blaðinu. Ekki ein-
ungis við samstarfsmenn Valtýs
heldur alþjóð mælir það einum
rómi, að í þessari grein blaða-
mennskunnar hafi hann skarað
fram úr flestum eða öllum öðr-
um íslendingum. Þegar bezt hef-
ur látið. er undravert, hversu
vel honum hefur tekizt. Hann
hefur oft fengið menn, þekkta
jafnt sem óþekkta, til þess að
segja frá ýmsu merkilegu úr
lífsreynslu sinni, sem harla
óvíst er, að þeir hefðu sjálfir af
eigin rammleik gert sér grein
fyrir, hverja þýðingu hafði.
Snilli blaðamannsins liggur
einmitt í því að átta sig skjót-
lega á því, sem máli skiptir, og
setja það fram á skemmtilegan
og greinargóðan hátt. Valtý
Stefánssyni hefur tekizt þetta
flestum eða öllum öðrum betur.
Hin beztu viðtöl hans munu
lengi verða í minnum höfð. Mik-
ill vinningur er þess vegna að
því, að nokkur þeirra skulu nú
vera fyrir hendi í bókarformi.
Þar er að finna ómetanlegar upp-
lýsingar um menn úr öllum
stéttum, á ýmsu aldursskeiði, og
allt sett fram á þann hátt, að
unun er að lesa.
Fréítir af lokuðiun
fundum
ÞEIR, sem verið hafa á milli-
ríkjaráðstefnum, sem haldnar
eru fyrir luktum dyrum, vita,
að sjaldnast fer svo, að engar
fréttir berist út af slíkum fund-
um. Þrátt fyrir luktu dymar er
reynslan oftast sú, að frásagnir
af þessum „lokuðu“ fundum hef-
ur mátt lesa í heimsblöðunum
jafnóðum. Stundum eru þær frá-
sagnir furðulega réttar, í öðrum
tilfellum meira og minna bjag-
aðar.
Vafalaust fer sanngildi frá-
sagnanna nokkuð eftir því,
hvernig þær eru til komnar. Oft
gera aðilar sjálfir beinar ráð-
stafanir til að fréttir berist út,
þó að fundir séu að nafninu til
haldnir fyrir luktum dyrum. En
þótt enginn slíkur „leki“ sé af
ásettu ráði, láta fréttamenn
stærstu blaðanna sér það ekki
nægja, heldur leggja saman það,
er þeir heyra úr ýmsum áttum.
Síðan semja þeir frásagnir sín-
ar samkvæmt þessu og í ljósi
þeirrar þekkingar, er þeir hafa
á öllum aðstæðum. En heimsblöð-
in hafa, svo sem kunnugt er, sér-
fræðinga í veigamestu málum.
Fara þeir því oft nærri lagi í
skrifum sínum, þótt á getgátum
sé reist. En stundum bregður þó
til beggja vona um nákvæmnina.
Alger leynd vonlaus
ÁSTÆÐAN til þess, að þetta er
rifjað upp nú, er sú, að stjórn-
arblöðin hafa að undanförnu
ásakað Sjálfstæðismenn fyrir þær
fréttir, sem birtust í heimsblöð-
unum um varnarsamningsvið-
ræðumar hér. Auðvitað var það
fullkominn barnaskapur af stjórn
völdunum að búast við því, að
hægt væi'i að halda árangri
þessarra samningsviðræðna al-
veg leyndum. Jafnvel þótt við
íslendingar sættum okkur við
slíkt, þá hafa þessi mál miklu
meiri þýðingu fyrir umheiminn
en svo, að ei'lend stórblöð gerðu
ekki venjulegar ráðstafanir af
sinni hálfu, til að fylgjast með
samningunum.
mantii - Leiðirnar þrjár
Valtýr Stefánsson, ritstjóri.
Eitt merkasta blað í Banda-
ríkjunum og þótt víðar sé leit-
að, New York Times, hefur sýnt
áhuga sinn fyrir þessum málum
með því að senda a. m. k. þrisv-
ar sinnum á fáum mánuðum
hingað til landsins þekktan
blaðamann, Belair að nafni.
Morgunblaðinu er með öllu ó-
kunnugt, hvernig hann hefur
aflað frétta sinna. En víst er
það, að enginn af forystumönnum
Sjálfstæðisflokksins hefur getað
sagt honum fréttir af samning-
unum við Bandaríkin. Sjálfstæð-
ismenn áttu þess engan kost að
fylgjast með þeim viðræðum og
hafa haldið sér frá öllum get-
gátum um þær. Hins végar varð
ekki hjá því komizt að segja hér
í blaðinu frá því, sem helztu
heimsblöðin sögðu um þetta meg-
inmál íslendinga. Einkum þar
sem Belair sagðist í fréttum sín-
um beinlínis styðjist við um-
sögn manna í „ríkisstjóminni"
íslenzku, enda kom í einu við-
tali hans fram, að hann hafði
rætt við sjálfan Hermann Jón-
asson.
Sárindi Hermanns
GREMJA stjórnarblaðanna og
þá sérstaklega Tímans sprettur
og sennilega ekki eingöngu af
Varnirnar tryggðar
ÚR ÞVÍ sem komið er skiptir það
að sjálfsögðu litlu, hvað um
samningana var sagt á meðan
efni þeirra var ókxxnnugt Nú
geta menn dæmt þá eftir sjálfum
þeim. Á þeirri rökfærslu er þó
sá galli, að efnið er því miður
ekki ótvírætt.
Alveg vafalaust er, og það
skiptir langmestu máli, að varn-
arliðið á ekki að hverfa úr landi
eins og nú horfir. Til þess að
svo verði, þarf sömu uppsagnar-
fi'estina og í varnarsamningunum
frá 1951, þ. e. 18 mánuði. Álykt-
unin frá 28. marz og allt bram-
boltið síðan er a. m. k. að því
leyti felt úr gildi, enda beram
orðum viðurkennt í hinum nýju
samningixm, að nú „sé þörf varn-
arliðs á íslandi samkvæmt á-
kvæðum vamarsamningsins."
Jóhann Hafsteín komst því
alveg réttilega að orði, þegar
hann sagði, að „hernámsand-
stæðingarnir“ stæðu að þessu
leyti alveg í sömu sporum og þeir
hefðu verið hinn 27. marz, dag-
inn áður en samþykktin óheilla-
vænlega var gerð.
Fyrir þetta aðalatriði ber að
þakka þeim, sem um það hafa
haft forystu. Er eðlilegt, að Sjálf-
stæðismenn beri þær þakkir
fram fyrir þjóðarinnar hönd, því
ræða brottför vamarliðsins!
„Ykkur var nær að láta minna“,
svo sem Ólafur Thors sagði í
umræðunum á fimmtudag.
Verður frestunin
óendanleg
ENN VERRI var þó hlutur
kommúnista. Þeir féllu frá öll-
um sínum stóni orðum um „her-
nám“ og „landssölu", að því er
þeir sögðu, vegna þess, að Fram-
sókn og Alþýðuflokurinn væri nú
ófáanleg til að fylgja eftir álykt-
uninni frá 28. marz og stjómar-
samningnum, þar sem sú álykt-
un er ítrekuð. Af því að sam-
starfsflokkarnir voru fallnir fi'á
að framkvæma þetta, raunar á
röngum forsendum, væri ekki
heppilegur tími til að knýja það
fram! Engu að síður væri allt
í fullu gildi, bara óframkvæman-
legt!
Hannibal Valdimarsson las upp
yfirlýsingu frá þeim félögum,
þar sem hann sagði að þeir væri
„samþykkir því, að frestað yrði
um nokkra mánuði samningum
þeim“, sem ráðgert var að hefja
nú. Síðan tala þeir um „bréða-
birgðafrestun" og að „fljótlega"
verði tekið til á nýjan leik.
Utanríkisráðherra skýrði þetta
hins vegar svo að fi'estux’inn yrði
ekki talinn í „dögum, vikum eða
mánuðum”, heldur færi alveg
eftir heimsástandinu, en ótvírætt
var, að hann leit á það allt öðr-
um augum en kommúnistar.
Bjarni Benediktsson skaut fram,
að samanlögð líktist þessi tíma-
skilgreining þeirra ráðherranna
helzt hinum kunnu orðum „Einn
dagur sem þúsund ár. Þúsund ár
dagur ei meir.“ Allt er svo
óákveðið, að togast má að eilífu
á um, hvað í því felst.
getgátum hinna erlendu blaða- þeir hafa áreiðanlega talað henn-
manna. Þær voru vitanle^a ó-
hj ákvvæmilegar.
En Framsóknarmönnum svíð-
ur það sjálfsagt mest, að þeir
tveir erlendu blaðamenn, sem í
sumar hafa gert mest til að kj’nn-
ast íslenzkum málum, Belair og
Porter McKeever, hafa báðir lýst
Hermanni Jónassyni á töluvert
annan veg en Tíminn gerir. E.t.v.
eru sárindin því meiri sem lýs-
ingarnar eru gefnar eftir að
blaðamennirnir höfðu sjálfir tal-
að við forsætisráðherrann.
ar máli í þessum efnum, og lausn-
in er mjög í samræmi við kröf-
ur þeirra í varnarmálatillögunum
fyrir nokkrum vikum. Vafalaust
á Guðmundur í. Guðmundsson
mestan hlut að máli um það,
að undan þessum kröfum var
látið. Aftur á móti var áberandi
hversu forsætisráðherrann talaði
nú með allt öðrum hætti en
hann hafði gert fyrir 3 vikum.
Nú var helzt svo að skilja sem
alls ekki hefði komið til mála
að setjast niður í því skyni að
V arnarmannvirkja-
gerð
EKKI tók betra við, þegar Hanni-
bal lýsti yfir því, að þeir fé-
lagar telji „að ekki komi til
mála, að frestur þessi verði not-
aður til nýrra hernaðarfram-
kvæmda."
Síðar í umræðunum kom fram,
að með þessu átti hann alls ekki
við, að stöðvaðar yrði þær fram-
kvæmdir, sem að undanförnu
hafa legið niðri eða ekki er byrj-
að á, a'ðeins ef þær eru ráðgerð-
ar. Mun þar xun að ræða marg-
háttuð mannvirki á KeflavíkOr-
flugvelli og byging Njarðvikur-
hafnar, sem sannarlega er „ný
framkvæmd".
Þessum framkvæmdum var
hætt vegna þess að Bandaríkja-
menn áttu á hættu að þurfa
fljótlega að hverfa á brott. Nú
skýrði Hannibal þetta svo, að
fyrrverandi stjóni hefði verið bú-
in að samþykkja þeesi mann-
virki og þess vegna væri ekki
hægt að hindra gerð þeirra.
En hvað hefði vei'ið hægara
en að setja það sem skilyrði við
samningsgerðina að þessum
framkvæmdum skyldi að fullu
hætt? Og getur það með nokkru
móti samrýmst, að þær séu nú
hafnar, og að uppsögnin eigi þó
að endurnýja innan „nokkui-ra
rnánaða?"
Trúi hver sem trúa vill!
Hverju á að trúa? *
OG ÞQ, hverju á að trúa eða
ekki trúa um þá menn, sem nú
fara með völd á íslandi?
Sú skýring er til, að kommún-
istar og Hermann Jónasson hafi
áttað sig á því, að vegna allra
atvika sé ekki heppilegt að láta
nú skríða til skarar um varnar-
leysi landsixxs, Þess vegna sé ætl-
unin að bíða aðeins „nokkra
mánuði“ en byrja þá á nýjan
leik. Því sé treyst, að þá hafi
atburðirnir í Ungverjalandi
fyrnst í hugum rrjanna og ólgan
við Miðjarðarhaf sjatnað.
Frestirm eigi svo að nota til
þess að afla lánsfjár í Bandaríkj-
unum og annars staðar, þar sem
daufar undirtektir hafa verið
að undanföi'nu. Grunsemdir um
slíkar fyrirætlanir hljóta að
styrkjast vegna undanbragðanna.
sem höfð voru í frammi á svörum
um lánaútveganir í sambandi vi#
varnarmálin.
Tengslin mtlli vama
og f járútvegana
EINAR OLGEIRSSON hóf mála
á, hvort samningar um fjárút-
veganir hefðu verið tengdir við
varnarsamningana. UtanrikisráS-
hei-ra svaraði þessu mjög eia-
kennilega. Hann sagði, að eng-
ir slíkir samningar hefði veriB
gei'ðir og hann sjálfur hefði eng-
an þátt tekið í slíkum samninga-
umleitunum. Hinu fekkst han*
ekki til að svára, hvort aörir
hefðu gert það. En forsætisráð-
herrann staðfesti, með nokkrum
umbúðum þó, að leitað hefði ver-
ið lána í Bandaríkjunum að und-
anföi’nu og vísaði að öðru leyti
til hins tvíræða svars ulanríkis-
ráðherra.
Merkilegast við þessar yfirlýa-
ingar er, að Einar Olgeirsson lét
sér þær lynda. Með þeim var þó
staðfest það, sem á almanna-vit-
und er, að mjög hefur verið rætt
um fjárhagsmál samtímis varnar-
mála-umi'æðunum, þó að ekki
skuli véfengt, að. utanrikisráð-
herra hafi ekki sjálfur annast
þær viðræður. Enda væri Ey-
steinn Jónsson þá orðinn ólíkur
sjálfum sér, ef hann léti aði-a
tala fyrir sína hönd á meðan
hann er sjálfur nærstaddur. Vit-
að er og, að örixggan hefur
hann erindrekann, alvanan íjár-
málasamningum, sem hvorki tel-
ur eftir sér að skreppa suður 1
Tjarnargötu né til Washington,
ef á þarf að halda.
Frásögn Þjóðviljans
ÞJÓÐVILJINN á föstudag skýrir
og svo frá:
„í fundargerð Sogsvirkjunar-
stjórnar segir að fjármálaráð-
heira hafi skýrt formanni stjónv-
arinnar frá því 29. nóv. sl. —
eða fáum dögum eftir brottför
bandarísku samningamannanna,
þeu'ra er semja áttu um her-
stöðvar — „að nú mætti eygj»
möguleika fyrir láni í Bandæ-
ríkjunum“.
Ennfremur að Vilhjábni Þór
hafi verið falið að athuga f. h.
fjármálaráðhei-ra þessa lána-
möguleika og því rétt að Sogs-
virkjunarstjórn tilnefni mana
frá sér.“
Samkvæmt þessu virðist hinn
þaulvani fréttaritari New York
Times hafa haft of mikið fyrir
sér, þegar haxm fullyrti, að lausn-
in á hinum tvöfalda vanda, sen»
stjómin var komin í, annars
vegar vegna varnarmálanna og
hins vegar vegna lánsfjái'leysis,
haíi fundizt í sömu svipan og i
nánu samhengú
Óljóst um afstöðuna til
Atlantshafsráðsins
ÞVÍ MIÐUR er ekki enn til full*
skorið úr um það, hvort einnig
er rétt sú frásögn hans, að ekld
sé framar skylt að leita umsagn-
ar Atlantshafsráðsins, ef haldið
verður áfram viðleitni stjórnar-
flokkanna til að gera landi#
varnai'laust.
Frh. á bls. 14.