Morgunblaðið - 29.12.1956, Qupperneq 10

MORGlJyBLAÐlÐ
Laugardagur 29. des. 1956
w
— Ræða Bjarna Benediktssonar
Framhald af bls. 9.
•yrinn og alJir þeir möguleikar
tál þess að fara í kringum á-
kvæðin skapast, sem hinu marg-
falda gengi hljóta óhjákvaemilega
«3 fylgja.
m
OI.ÍUFLUTNINGAOKRIB
Við sjáum og ákaflega vel heil-
mdin í þessu tali um, að það
•igi að stöðva óhæfilegan verzl-
unargróða, og þegar sagt er, að
það sé ein af aðal nýjungunum
1 sambandi við þetta mál, að
strangt verðlagseftirlit eigi að
koma, og það eigi að taka af
þeim ríku og skipta á milli þeirra
fátæku, þegar þetta er sagt af
sömu mönnunum aðeins viku eft-
ir, að þeir hafa verið að kné-
krjúpa Samb. ísl. samvinnufél.
og Olíufélaginu um að láta sér
naegja 14 millj. kr. gróða á hinu
nýja skipi um fimm mánaða bil,
— 14 millj. kr. í hreinan ágóða
um fimm múnaða bil. Þessum
mönnum eru ekki eins og öðr-
um landsmönnum settar reglurn-
ar. Það er ekki sagt við Sam-
bandið og Olíufélagið: Komið
þið með skip ykltar og siglið
þið skipi ykkar hér eins og þið
eruð skyldugir til. Það er ekki
sagt við þá: Verðlagsstjóri og
ríkisstjórn ákveða hvað þið eigið
að tx>rga.
Nei, við þá er samið. Þeir eru
beðnir um að koma með skipið
og olíumálaráðh. að austan, Lúð-
vík Jósefsson, segir: Eg hef verið
að semja við þá um þetta, og
þeir koma með skipið fyrir mín
orð, en það er honum Hannibal
að lcenna, hvað þeir græða
mikið.
Slik er frammistaðan, og það
er beint sannað, að vegna óheppi-
legra afskipta sama ráðherra,
Lúðvíks Jósefssonar, af einum
skipsfarmi, skaðaði hann landið
um milli 3—4 millj. kr. Afskipti
hæstv. ríkisstjómar hafa því
hækkað oliuverðið að óþörfu um
17—18 millj. kr. nú á næsta
fimm mánaða bili. í þessu frv.
er ráðgert, að það á að leggja
á okkur, almenning í þessu landi,
21 eða 22 millj. í skatta til að
borga niður hækkunina á olíunni.
Hefði nú ekki verið nær að sp>ara
neytendunum þessi útgjöld,
apara þarna í einu lagi 18 millj.
kr. á fimm mánuðum? Ætli það
hefði ekki hrokkið nokkuð langt
til þess, að falla hefði mátt frá
því að innheimta af okkur öli-
um 21 millj. kr. í því skyni að
leggja stjóminni fé í hendur til
þess að geta gefið SÍS og Olíu-
félaginu slíkt stórfé, og hér er
um að ræða. Stórfé, sem Þjóð-
viljinn, hefur sagt að alls ekki
verði varið til þess að lækka
vöruverðið í landinu eða skapa
hæfilega samkeppni, heldur til
þess að Sambandið geti haldið
áfram æðisgenginni fjárfest-
ingu.
HVAB VARÐ UM
„VARANLEGU ÚRRÆÐIN"?
Eg er ósköp hræddur um, að
•ð *vo miklu leyti sem nýjung-
ar eru í þeim ráðagerðum, sem
nú eru uppi og vitanlega verður
að taka nýjungamar með, um leið
Og við metum þetta frv., þá horfi
þær ekki til góðs, ekki til auk-
ins réttlætis, og elcki til þess að
traust borgaranna á þeirri hæstv.
ríkisstjóm, sem nú situr, aukist.
Hæstv. fjmrh. Eysteinn Jóns-
•on, var að reyna að sýna fram
á að það væri ekki um tóm svik
•ð ræða hjá hæstv. ríkisstjóm.
Við munum eftir því, sem lofað
var um varanlegu úrræðin. Enda
var aumingja píltum austur í
Amessýslu, hóað saman fyrir
•kemmstu til þess að samþ. að
nú yrðu þær að 'ara að koma
frambúðarráðstafanirnar í dýr-
tíðarmálunum, sem leystu þau
málefni í eitt skipti fyrir öll.
Þetta hefur verið prédikað, svo
■ð það er von að hinir saklausu
•nglingar tækju boðskapinn al-
varlega og sendu þessa samþykkt
frá sér. En ef þeir eru komnir
tál þess þroska, að þeir skilji
mælt mál, blessaðir piltungarnir,
þá er hætt við, að þeim hafi
bmgðið, þegar þeir heyrðu
Helga Hjörvar lesa upp boðskap-
km í útvarpinu, um það í hverju
þessar „framtiðarráðstafanir“
„varanlegu úrræðin" eru fólgin,
vegna þess að meira hrófatildur,
meiri bráðabirgðaráðstöfun til
bráðabirgða, hefur aldrei verið
sýnd á Alþingi heldur en þessi.
Hæstv. fjmrh., Eysteinn Jóns-
son, var að reyna að bera í bæti-
fláka fyrir stjómina, og vildi
ekki viðurkenna, að þetta væri
hrein bráðabirgðaráðstöfun. —
Hann sagði, að það gæti vel far-
ið svo, að ráðstafanimar gætu
orðið til nokkurrar frambúðar.
Þetta var það bezta, sem hann
þorði að segja um þær, eftir öll
loforðin um, að ekki tjáði fram-
vegis að afgreiða málin á sama
veg og hann og aðrir hafa gert
undanfarið. Enda .agði hann, að
hvorki við né hann hefðum ráðið
við málin að undanfömu. Ætli
hann hefði ekki getað orðað
ósköp svipað í fyrra það, sem
hann var með að samþykkja þá,
eins og hann orðar þetta núna?
SKEMMDA EPLIÐ
Eg veit raunar ekki hverja trú
hann hefur sjálfur á þessum sam-
þykktum, sem nú er verið að
gera. Hann leyfði sér að segja,
að við myndum fagna þvi, ef
þær fæm út um þúfur. Eg veit
ekki hvaða heimild hann hefir
til þess að segja það, að við mynd
um fagna því, ef verðbólga myndi
aukast. Það er allt annað að
gera grein fyrir því, að þetta mál
er illa undirbúið og á óhæfilegan
hátt lagt fyrir Alþingi íslend-
inga, og við höfum elcki þá sömu
trú á frambúðargildi málsins,
eins og hæstv. fjmrh.. Eysteinn
Jónsson eða hitt að hann skuli
gera okkur getsakir um það, að
við viljum, að illa fari fyrir is-
lenzlcu þjóðinni. Eg held, að hon-
um sé sæmra að segja sinn eigin
hug skýrar heldur en hann hef-
ur gert um sinn og láta vera
getsakimar í oklcar garð. Eg veit,
að hæstv. ráðherra Eysteini
Jónssyni er mjög brugðið, og að
það er vegna óróa í hans eigin
samvizku, að hann lætur leiða
sig til sHkra ásakana, svo hóf-
samur maður og gegn sem hann
að ýmsu leyti er, enda met ég
hann mikils og fáa menn meira
af mínum andstæðingum. Mér
dettur ekki í hug að bera hon-
um það á brýn, að hann vilji
illa með þessum tillögum eða trúi
eklci því, sem hann er hér að
segja, enda hefur hann allan fyr-
irvara þar á, þó að honum hafi
orðið það eins og fleirum, að
hver dregur dám af sínum sessu-
naut. Öll þekkjum við söguna um
skemmda eplið. Hæstv. fjmrh.,
Eysteinn Jónsson, hefur nú til-
tölulega óspilltur lent í návist
við hið skemmda epli, svo að
nokkurrar varúðar þarf að gæta
af vinum hans, um að forða hon-
um áður en of langt um líður úr
þeirri hættu, sem hann er í lent-
ur. —
ENGIN NÝJUNG AÐ
SAMRÁÐ SÉ HAFT VIÐ
STÉTTARFÉLÖGIN
Við skulum aðeins athuga það,
hvaða trygging er fólgin í því
samkomulagi, sem hér er verið
að gera? Eg játa, að það er út
af fyrir sig nokkurs og raunar
mikils virði að ná samkomulagi
um það, ef það naíst, sem hér er
sagt að náðst hafi, að stöðva verð-
bólguna og hindra frekari vöxt
hennar. En hefur það tekizt með
þessu frv. og með þeim samtölum,
sem hér hafa átt sér stað? Hefur
annað gerzt nú heldur en oft
hefur verið reynt áður?
Hæstv. fjmrh. Eysteinn Jóns-
son var með mér í stjórn á sínum
tíma, — stjóm, sem var kölluð
fyrsta stjóm AJþfl. á íslandi und-
ir forsæti Stefáns Jóhanns Stef-
ánssonar. Við munum það áreið-
anlega báðir, að þá var efnt til
stéttaráðstefnu til þess að reyna
að leysa verðt>ólgu-vandann. Þá
var svo milcill vilji að komast að
samkomulagi við stéttimar, að
fulltrúar þeirra voru kallaðir
saman og haldnir með þeim fimd-
ir og margar ráðstefnur til þess
að finna lausn vandans. En þetta
entist skammt og varð tiltölulega
Htill árangur af allri viðleitn-
innL
Hæstv. fjmrh, Eysteinn Jóns-
son man einnig ofurvel, að þegar
1950, þá var haft náið samstarf
við Alþýðusamband íslarvds um
einstök atriði í því frv. og nið-
urstaðan varð sú, að Alþýðusam-
band íslands vildi una frv. gegn
vissum breytingum, sem á því
voru gerðar, og ég þori að full-
yrða, að það var efnislega sizt
fyrirvarameira samþylcki, sem
Alþýðusambandið þá raunveru-
lega veitti gengislækkunarlögun-
um heldur en Alþýðusambandið
hefur veitt þessu frv.
Hæstv. ráðherra man Hka, að
1951 og 1952 var haft rækilegt
samstarf við Alþýðusambandið
um hættuna á hækkandi verð-
lagi. Eg minnist þess, að hv. þm.
N-Þing., GísU Guðmundsson, og
hv. 5. þm. Reykvíkinga, Jóhann
Hafstein, voru á þessum árum
fengnir til þess sem fulltrúar rík-
isstjómarinnar að ræða þessi mál
við fulltrúa Alþýðiisambandsins,
sem hafði þá beitt sér fyrir upp-
sögn samninga að vori til. Þær
samningaumleitanir leiddu til
þess, að samkomulag komst á um
vissar ráðstafanir, sem urðu til
þess, að eldci varð af lcaupdeilum
þá um sinn.
ÞEGAR SPARIFÉB
HVERFUR
Aðstaðan í þessu breyttist hins
vegar gersamlega, eins og enginn
hefur skýrar tekið fram heldur
en hæstv. fjmrh. Eysteinn Jóns-
son, þegar núverandi hæstv. fé-
lagsmrh., Hannibal Valdimars-
son, náði yfirráðum í Alþýðu-
sambandinu. Hæstv. fjmrh. Ey-
steinn Jónsson hefur áður vakið
athygli á þvi, að almenningur
tók þeirri breytingu á stjórn Al-
þýðusambandsins með þeim
hætti, að ljóst var,að menn skildu
hvað á ferðum var, Þá dró sem
sé skyndilega úr eða stöðvaðist
algerlega sparifjáraukning hjá
landsmönnum um hríð. Þetta er
staðreynd, sem hæstv. fjmrh. Ey-
steinn Jónsson, hefur vakið at-
hygli á einu sinni eða oftar hér
á Alþingi, svo ég glögglega man
eftir, enda fór hann þar með rétt
mál, eins og hann gerði venjulega
áður fyrri.
En það er réttlát Jaending til
hæstv. fjmrh. Eysteins Jónssonar
um það í hvem félagsskap hann
er kominn, að alveg sama fyrir-
bærið, eins og varð, þegar hæstv.
félagsmrh. Hannit>al Valdimars-
son náði yfirráðum í Alþýðu-
sambandinu varð nú í sumar, þeg
ar hæstv. félmrh. Hannibal og
fjmrh. Eysteinn tóku saman um
stjóm landsins. Fólkið í landinu
brást við þessu hvort tveggja al-
veg á sama veg. Okkur hafði
tekizt að yfirvinna það van-
traust á gildi peninganna, sem
skapaðist við valdatöku Hanni-
bals Valdimarssonar og kommún-
ista í Alþýðusambandinu, þannig
að sparifjáraukningin var orðin
mikil og hafði aldrei orðið meiri
heldur en fyrri hluta þessa árs.
En þegar svo þessir menn tóku
við ríkisstjórn í sumar þá skeði
sama fyrirbærið og áður hafði
orðið, að fólkið hætti að trúa á
gildi peninganna, — fólkið hætti
að leggja fé í sparisjóð og í stað
þess, að sparifjáreignin stórykist,
þá hefur hún stórlega minnkað
síðustu mánuðina. Þetta er glögg-
ur mælikvarði. Þetta er glögg
vogarskál, sem sýnir traust fólks-
ins á þeim valdamönnum, sem
nú eru komnir til áhrifa á íslandi.
Vonandi fer t>etur en þetta van-
traust bendir til. En það er vissu-
Jega íhugunarefni fyrir ríkis-
stjómina að athuga hina ósjálf-
ráðu, þegjandi en í verkinu hart
dæmandi vísbending, sem almenn
ingur þannig hefur gefið henni
um það til hvers hann treystir
henni og við hverju hann býst
af því stjórnarfari, sem nú er
hafið hér á landi.
VANÞEKKING RÁÐHERRANS
Hæstv. félagsmálaráðh. Hanni-
bal Valdemarsson, sýndi hér á
dögunum gersamlega vanþekk-
ingu um áhrif þessa á fjármála-
ástandið og lausn þeirra mála,
sem hann á sérstaklega að standa
fyrir, þegar hann brást hinn reið-
asti við er á þessa staðreynd var
bent og sagt, að hún gerði erfið-
ara fyrir um útvegun fjár til
íbúðarhúsalána. Hann sagði, að
það kæmi bara ekkert málinu við,
hvort fólkið legði peninga í spari
sjóð eða ekki. En ég spyr, hvern-
ig á að fá fé til f járfestingar innan
lands án þess að verðbólga leiði
af, ef sparifjársöfnunin hættir?
Mér dettur ekki í hug, að maðui -
inn í félagsmálaráðherrasætinu
geti svarað þessu, en ég veit, að
hæstv. fjármálaráðh. Eysteinn
Jónsson, er ekki svo lengi búinn
að vera í þeim félagsskap, sem
hann nú er í, að hann muni ekki
ennþá hinar réttu kenningar um
þetta og viti ekki þau sannindi
að ef sparifjársöfnunin hættir, þá
er erfitt að halda áfram fram-
kvæmdum innanlands með inc-
lendu fé, nema til verðbólgu
horfi.
PÓLITÍSKT VERKFALL
Nei, almenningur tók strax með
kvíða því, þegar Hannibal Valde-
marsson og kommúnistar náðu
yfirráðum í Alþýðusambandinu.
Enda leið þá ekki á löngu þang-
að til byrjað var á stórfelldum
kauphækkunarherferðum og eins
og hæstv. fjármrh. stundum hef-
ur réttilega tekið til orða: „Þeir
hófu sig alveg upp af jafnsléttu",
— þeir hófu herferðina án þess
að nokkurt tilefni væri til.
Það er t. d. margsannað, að
ástæðurnar, sem voru færðar fyr-
ir því, að lagt var út í verkfallið
mikla vorið 1955, voru falsástæð-
ur. í það verkfall var ekki lagt
af fjármálalegum ástæðum,
heldur af pólitískum ástæðum.
Það var verið með því að sýna
íslenzka þjóðfélaginu, að ekki
væri hægt að stjórna landinu,
nema með samþykki Alþýðusam
bandsins.
ÚRSLITARÁÐIN EIGA AÐ
VERA HJÁ KJÓSENDUNUM
Vel getur verið, að sumir trúi
á, að það sé gott, að ekki sé hægt
að stjórna landinu án Alþýðu-
sambandsins. En gera menn sér
grein fyrir, hvað í því felst í raun
og veru? Gera menn sér grein
fyrir, hvað felst í þeim fagnaðar-
boðskap, sem hæstv. fjármrh.,
Eysteinn Jónsson, og hæstv. for-
sætisráðherra, Hermann Jónas-
son, leyfa sér að bera fram, þegar
þeir segja að það sé ánægjuefni
að leita þarf út fyrir veggi Alþing
is íslendinga til þess að ráða til
lykta mikilsverðustu málefnum
þjóðarinnar? Gera þeir sér ljóst,
að með því eru þeir í raun og
veru að segja, að lög og réttur
eigi að hætta að gilda á íslandi?
Ég geri ekki lítið úr þýðingu
stéttasamtakanna. Þau eru vissu-
lega mikilsverður þáttur í ís-
lenzku nútímaþjóðlífi, eins og
þau eru í öllu þjóðlífi nú á dög-
um. En hverjum verður að ætla
sitt hlutverk, og ef við viljum
halda lögbundnu, frjálsu stjórn-
skipulagi á íslandi, þá verður það
að vera ljóst, að úrslitayfirráðin
á íslandi séu hjá kjörnum full-
trúum þjóðarinnar, á Alþingi ís-
lendinga, hjá löglega kjörnum
forseta íslands og hvergi annars
staðar, nema auðvitað að lokum
og fyrst og fremst hjá þeim, sem
eru uppspretta valdsins, hjá kjós
endunum. Það eru íslenzkir kjós-
endur, sem með því að kjósa Al-
þingi á lögformlegan hátt og
kjósa forseta íslands á lögform-
legan hátt, eiga að ráða því,
hvernig málefnum þjóðarinnar er
ráðið til lykta. Það er uppgjöf
það eru svik við íslenzkt sjálf-
stæði, við íslenzkt frelsi, við lýð-
ræði á íslandi, ef það er viður-
kennt, og ef farið er að hæla sér
af því, að úrslitavöldin séu kom-
in frá_ Alþingi íslendinga og til
einhverra, hvaða stofnana sem er,
utan þessara veggja, sem við er-
um nú staddir innan.
Til eru fleiri stofnanir og fleiri
félagasamtök hér á landi, sem
gætu, ef þau vildu, sýnt framan
í hnefann og sannað, að ekki væri
hægt að stjórna þessu landi, nema
með þeirra samþykki, jafnt og
Alþýðusamband íslands, ef menn
vilja innleiða þá stjórnarhætti,
sem guð gefi, að ekki verði. En
þeir menn bera þunga ábyrgð,
sem bera ábyrgð á því og hæla
sér nú af því og segjast hafa það
eitt nýtt til að leggja, að komið
er ískyggilega langt út á þessa
brauL
ENDURGJALD
KOMMÚNISTA
Með því, sem nú hefur verið
gert, er staðfest, eins og hv. 5
þ.m. Reykv., Jóhann Hafstein,
sagði hér fyrr í kvöld, að Fram-
; sóknarflokkurinn hefur til bess
að öðlast meiri völd en hann gat
vonazt eftir í samvinnu við okk-
ur Sjálfstæðismenn gert samning
við kommúnista. — í þessu sani-
bandi hefur fylgiféð í Alþýðu-
flokknum sannast sagt enga þýð-
ingu, hvorki til né frá.
Framsóknarflokkurinn hefur
gert samning við kommúnista um
það að bjarga þeim úr einangrun,
úr eymd fordæmingar fólksins,
inn í Stjórnarráðið til þess að
halda þar höfuðstöðvum komm-
únismans á íslandi. Á sömu
stundu, á sömu vikum og þessir
menn verða fyrir réttmætri og
réttlátri fordæmingu í öllum lýð-
ræðisþingum hins frjálsa heims,
þá er þeim leyft að slá upp tjald-
búðum sínum innan þessara
gömlu, fornhelgu múra og í
Stjórnarráðinu til þess þannig að
sleppa úr einangruninni; til þess
þannig að geta haldið áfram að
vera hið sundurgrafandi og niður
brjótandi afl í íslenzku þjóðlífi.
Slíkt er verðið, sem borgað er
fyrir það samkomulag, sem nú
hefur komizt á.
Kommúnistar fara m.a.s. ekki
dult með, að það er þetta verð,
sem borgað er. Um þetta vitna
orð Eðvarðs Sigurðssonar, sem
Þjóðviljinn hermdi á þriðjudag-
inn var, á þá leið, að verkálýður-
inn væri út af fyrir sig mjög
óánægður með þær ráðstafanir,
sem nú er verið að gera, en þeir
vildu ekki steypa núverandi rík-
isstjórn.
OPNA LEIÐIN
Það er þetta, sem nú er
í raun og veru samið um:
Kommúnistarnic segja: í því
skyni að fá að vera í ríkisstjórn-
inni enn um sinn, erum við reiðu
búnir til þess að leggja á almenn-
ing þessar 240 millj. kr. og
vísitöluskerðingu um 6 stig.
Enda mundu þeir vera til með í
dag að failast á hvaða álögur sem
væri, bara, ef þeir héldu þeim
möguleika að hafa skjól í Stjórn-
arráðinu og á Alþingi meðan hætt
an gengur yfir. En þeir taka jafn-
framt fram, að ef þeim Hkar ekki,
þá eiga þeir „opna hina gömlu
leið.“ Þá á enn að byrja sama
leikinn og áður.
Ef þeim líkar ekki þjónslund
hæstv. fjármrh., Eysteins Jóns-
sonar, ef hann lætur einhvern
tíma verða úr hótunum, sem hann
heíur verið með bak við tjöldin
undanfarna daga, er hann hefur
sagt, að með þessum mönnum
væri ekki vinnandi, af því að
engu þeirra orði væri trúandi, þá
segja þeir: Leiðin er opin fyrir
áframhaldandi vericföll.
Játa verður þó, að sá munur er
á, að kommúnistar hafa sjálfir
viðurkennt með öllum sínum mál
flutningi, að þegar þeir halda því
fram, að vísitöluskrúfan og ei-
lífar kauphækkanir séu verka-
lýðnum til góðs, þá eru þeir að
tala á móti bet'ri vitund. Þegar
þeir eru að egna til pólitískra
verkfalla, þá eru þeir að efla sína
eigin valdaaðstöðu á móti hags-
munum almennings. Fyrir þessu
hefur nú fengizt játning: Þess
vegna er núverandi ófremdar-
ástand e.t.v. nauðsynlegt í þróun
íslenzkra stjómmála, því að vá
lér vits og menn læra af biturri
reynslu. Kommúnistar — og hér
fyrir framan mig situr einmitt
einn þeirra eins og glottandi ná-
hrafn — vinna nú sjálfir drýgsta
verkið við að afhjúpa sjálfa sig.
Almenningur á eftir en áður
miklu hægara með að átta sig á,
að þeir eru að berjast fyrir ann-
arlegu málefni, að þeir eru að
auka sín eigin völd, að þeir eru
að efla baráttu fyrir því að koll-
steypa þjóðfélaginu, þegar þeir
tala um og þykjast vera að berj-
ast fyrir hagsmunum fólksins.
Þessi lærdómur hefur nú áunnizt
og hann er vissulega ómetanleg-
ur.