Morgunblaðið - 28.03.1957, Page 6

MORGVPtBLAÐIÐ
Fimmtud. 27. marz 1957
■UIIIIIIHIIIIIIWIIIIIIIM]lllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllllillllllllllllllllllllllllilllllllllllHlllllllllllill
Geir T. Zöéga rektor
— Aldarminning —
í DAG eru liðin 100 ár frá fæð-
ingú hins vinsæla og velmetna
rektors Menntaskólans í Reykja-
vík, Geirs Tómassonar Zoega.
Hann fæddist á Bræðraparti á
Akranesi. Foreldrar hans voru
Tómas Jóhannesson Zoéga, tómt-
húsmaður þar, og Sigríður
Kaprasíusdóttir, bónda í Miðvogi
á Akranesi. Geir ólst upp hjá
nafna sínum og föðurbróður, Geir
útgerðarmanni Zoéga í Reykja-
vík, sem setti hann til mennta.
Hann varð stúdent árið 1878 frá
Lærða skólanum og sigldi síðan
tii Hafnar, þar sem hann lagði
stund á málfræði, þ. e. fornmál-
in latínu og grísku ásamt sagn-
fræði, eins og þá tíðkaðist. Lauk
hann embættisprófi 1883 og mun
vera síðasti íslenzki fræðimað-
urinn, er lokið hefur svonefndu
„philologicum magnum" við
Hafnarháskóla. Samsumars hélt
hann til Englands og ferðaðist
um landið. Um haustið hvarf
hann heim og gerðist stunda-
kennari við Lærða skólann. Árið
eftir var hann settur kennari við
skólann, og næsta ár, 1885, fékk
hann skipun. Yfirkennari varð
hann 1905, og við dauða Stein-
gríms rektors og skálds Thor-
steinssonar var hann skipaður
rektor, en því embætti gegndi1
hann til dauðadags, 15. apríl
1928.
Geir var mikill elju- og af-
kastamaður. Auk kennara- og
rektorsstarfa fékkst hann mjög
við ritstörf. Eftir hann liggja
þrjár merkar orðabækur, þar
sem hann vann brautryðjanda-
starf, en þær eru: Ensk-íslenzk
orðabók, 1896, fslenzk-ensk orða-
bók, 1904 og Old-Icelandic
Dictionary (orðabók yfir forn-
málið).
Geir rektor var tæplega meðal-
maður að hæð og svaraði sér vel.
Hann var fjörlegur í hreyfingum
og kvikur í spori, ljúfmannleg-
ur óg bauð af sér hinn bezta
þokka. Er óhætt að fullyrða, að
hann var hugljúfi hvers manns,
sem hafði kynni af honum, og var
sérstaklega ástsæll af nemend-
um sínum, enda var hann rétt-
sýnn og yfirlætislaus. Með ljúf-
mennsku sinni og góðvild var
honum einkar lagið að jafna mis-
klíð og deilur, er upp komu í
skólanum. Man ég sérstaklega
eftir einu atviki frá rektorstíð
hans, þegar við sjálft lá, að heill
bekkur yrði rekinn úr skólanum,
hve giftusamlega honum fórst að
jafna þær viðsjár og firra skól-
ann vandræðum, en þar kom
fram glöggur skilningur hans á
skapgerð og hugsunarhætti ungra
manna. Ég kynntist honum bæði
sem kennara, samkennara og
rektor, og get ég ekki hugsað
mér ástúðlegri samstarfsmann
og yfirboðara.
Kvæntur var Geir Bryndísi
Sigurðardóttur Johnsen frá Flat-
ey á Breiðafirði. Börn þeirra
voru: Geir fyrrv. vegamálastjóri,
Ingileif, Guðrún kona Þorsteins
EIMFLUEIMZLFARALDUR
í DANMÖRKt
INFLÚENZUFARALDUR hefur
breiðzt mjög ört út í Danmörku
að undanförnu. Á einni viku
voru ný tilfelli af veikinni um
2000. Á Borgundarhólmi einum
liggja 6% íbúanna í inflúenzu.
Þá hefur kvef ýmiss konar stung
ið sér víðar niður en oft áður.
Sumir eru þeirrar skoðunar, að
vorveðrið hafi verið óvenjuhag-
stætt fyrir kvilla þessa. Snemma
1 þessum mánuði héldu menn,
að vorið væri komið fyrir alvöru,
e*i það hafa reynzt tálvonir, því
að undanfarið hefur verið mis-
viðrasamt, þoka og snjókoma.
Vegna inflúenzufaraldurs-
ins hefur ýmsum dottið í hug,
hvort ekki væri rétt að reyna
hið nýja inflúenzubóluefni,
sem Bandaríkjamenn hafa
nýlega f-undið upp, en þó hef-
m ekki verið gripið til þess.
Það er ekki komin nógu mikil
peynsla á það. Svo virðist sem
bóluefni þetta vinni bezt á
Kalt á Vestíjörðum
PATREKSFIRÐI, 21. marz. —
Veður hafa verið hér sæmileg í
vetur þar tál fyrir nokkrum dög-
wn, að brá til hins verra eða
norð-austan storms. Var frost
mikið hér í gær eða 7 stig, i Kvíg-
indisdal og á Hvallátrum og var
hvergi kaldara þá á landinu.
Snjór er hér talsverður og al-
gerlega haglaust í sveitunum.
Snjóbíll heldur uppi samgöngum
við Barðaströnd, en annars eru
vegirnir ófærir venjulegum bíl-
um. Snjóbíllinn fer með póst og
flytur vörur til Barðstrendinga.
Mjólkurflutningar úr Rauða-
sandshreppi hingað hafa gengið
vel.
inflúenzutegund þeirri, sem
leggst einkum á börn.
Geir T. Zoéga.
fyrrv. hagstofustjóra Þorsteins-
sonar og Jófríður stúdent, sem
allar þrjár eru dánar, Sigríður,
ljósmyndari í Reykjavík og Ás-
laug stúdent, ekkja Hallgríms
Benédiktssonar.
Geir var hinn ágætasti heimilis
faðir, og var heimili þeirra hjóna
hið mesta fyrirmyndarheimili.
Eftir að hann varð rektor, bjó
hann á miðhæð skólans í suður-
endanum, þar sem rektorar
bjuggu áður, og nú er annars
vegar gangsins kennarastofa og
skrifstofa og hins vegar 6. bekk-
ur X. Var oft harla gestkvæmt
þar á heimilinu, og gott þótti
ungum mönnu mað leita til Geirs
og sækja til hans viturleg ráð
og uppörvun, sem honum var
ávallt ánægja að veita.
Gott er að minnast svo góðra
manna sem Geirs rektors.
Blessuð sé minning hans.
Kristinn Ármannsson.
Góley si monnsins olli sbemmdum ú
tryggðum bóhum en tryggingaléL
fékk ekki frumgengt fébótukröfu
í HÆSTARÉTTI hefir verið
kveðinn upp dómur í máli, er reis
út af vatnsskemmdum er urðu
á bókaupplagi, sem geymt var í
kjallara í húsi einu norður á Ak-
ureyri, en skemmdir þessar stóðu
í sambandi við vatnslögn, sem
lögð var gegnum þetta bóka-
geymsluherbergi.
Aðilar að málinu eru Almenn_
ar tryggingar hf. hér í Reykja-
vík og Magnús Árnason, Grænu-
götu 8, Akureyri. Þau urðu úrslit
málsins bæði í héraði og eins
fyrir Hæstarétti, að Magnús
Árnason vann málið. Einn dóm-
enda gerði ágreining og taldi
Magnús eiga að greiða þær skaða
bætur, er Almennar tryggingar
kröfðust í þessu máli.
Forsaga mál þessa er í stuttu
máli á þá leið, að maður að nafni
Hrólfur Sturlaugsson, rafvirkja
meistari, Strandgötu 35 á Akur-
eyri, fékk Magnús Árnason vél_
smið þar í bæ, til þess að taka
að sér að útbúa baðherbergi í
íbúð sinni og annast allar nauð-
synlegar lagningar á vatnspíp-
um. Þetta verk lét svo Magnús
einn af starfsmönnum sínum ann-
ast. Var vatnspípa síðan lögð frá
þvottahúsi í kjallara, gegnum
bókageymsluherbergi, sem Sam-
vinnufélagið Bækur hafði á leigu
og geymdi talsvert af bókum í.
Voru bækurnar tryggðar hjá Al_
mennurn tryggingum hf. í Reykja
vík.
Pípulagningamaður hafði ekki
lokið vatnslögninni að tveim dög
um liðnum. Hann hafði aðvarað
Hrólf og konu hans um að hreyfa
ekki við heitavatnskrönum, en
ekki hafði hann minnzt á loka á
vatnsæð, enda hafi sá loki ekki
verið hreyfður nema með skrúfu
lykli.
Síðan skeður það, að pípulagn
ingamaðurinn kemur að morgni
þriðja dags frá því verkið hófst,
tekur hann eftir því í bókaher-
berginu, að vatn hefur lekið gegn
um opnar vatnsæðar, sem
sbrifar úr
daglega lífinu
HÉR birtist bráðskemmtilegt
bréf um rokkið og íslenzkan
kveðskap frá D. E.:
Margt hjala menn um þetta af-
sprengi amerískrar menningar.
Sumir hrista höfuðið og hnussa
hneykslaðir, ef á er minnzt, þótt
þeir hinir sömu berji máske
ánægðir taktinn með tánni, er
þeir hlýða á fjörlegt rokk-lag.
Fyrirbæri í dansmennt
AÐRIR, sem spurðir eru um
álit sitt á fyrirbærinu, taka
enga hvatvísa afstöðu, vitna með
spaklegum svip og orðum til þess,
að ýmis fyrirbæri hafa áður risið
í dansmennt (eða ómennt) og
jafnan verið flest til foráttu
fundið í upphafi, en hafi samt
unnið almenna hylli.
Þetta virðist mér öllu skyn-
samlegri skoðun. Þó er fleira at-
hugavert við málið. Ef marka má
sögur af „rokk-óðum ungling-
um“, er hér um að ræða hættu-
lega sefjun, sem sviptir menn að
nokkru valdi á sjálfum sér. Þetta
er firna óhollt hverjum sem
þannig lætur leiðast, og væri rétt
að gjalda við varhug af þeirri
ástæðu einni.
En sárgrætilegast er þó, er þeir
íslendingar, sem semja (og
flytja) þessa tónlist með sungn-
um textum sýna þvílíkt smekk-
leysi um textann, að særa hlýtur
fagurskyn hvers einasta manns á
fslandi, sem hugmynd hefur um
hvað vísa er, og þekkir nokkuð
til dýrgripa þjóðar sinnar á þessu
sviði. Ég geri ekki „tónlistina“ að
umtalsefni.
Allt skókst það
VAGG og velta, sem svo hefur
verið þýtt af annarlegri tungu,
er sennilega stundarfyrirbæri, og
í eðli sínu ekki svo slæmt, ef rétt
er á haldið. — En um daginn
heyrði ég nýja íslenzka hljóm-
plötu leikna í Ríkisútvarpið með
þessu sama nafni. í texta lagsins
vaggaði sannarlega allt og valt
og hristist og skókst, sem oltið
gat. Afi minn, sem fór á honum
Rauð komst nú ekki suður á bæi,
heldur hefur klárinn sennilega
tekið rokk-spor, að minnsta kosti
valt karlinn af baki!!
Svo virðist einnig gerð tilraun
til að vagga og velta um koll
virðingu íslenzkrar æsku fyrir
tærum perlum í skáldskap þjóð-
ar sinnar, og er þó varla þörf á.
Tvær slíkar perlur eru teknar
fyrir í Vaggi og veltu. Þar eru
þær hristar og skeknar og ausnar
auri smekkleysis og skrílmenn-
ingar. Á ég hér við vísurnar
Enginn grætur íslending, eftir
Jónas Hallgrímsson og Yfir kald-
an eyðisand, eftir Kristján Jóns-
son. Þó vaggar þetta svo allt sam-
an og veltur, að þeir taka aðeins
fyrsta vísuorðið úr hvorri vísu.
Hin himintæra harmastuna Jón-
asar er hér látin „veltast í ver-
aldarglaumi“.
Enginn grætur íslending;
enginn grætur íslending.
veltist hann í veraldarglaumi.
Enginn grætur íslending!!!
Afbökun ljóðaperla
HVERNIG lízt mönnum á þetta?
Vísu Kristjáns, eins og hin-
ar, kunna allir íslendingar, sem
vitandi eru vits. Með hana er
farið á líkan hátt: „Yfir kaldan
eyðisand, vagga ég og veltist með
tröllum“. Þessi meðferð virðist
mér sjálf dæma sig harðar en
mín orð fá gert. Söngurinn er
auk þess mjög lélegur að mínum
dómi. Enda þótt rokk og ról sé
upprunnið í Bandaríkjunum og
njóti þar feiknavinsælda held eg
síður en svo líklegt, að framá-
menn á þessu sviði þar sýni því-
líkt smekkleysi að afbaka og af-
skræma þjóðhelgan kveðskap í
stíl við þá venju í þessum lögum,
að textinn er mestmegnis ýmiss
konar gól og ómerkilegir frasar,
sem sífellt er endurtekið og oft
látið enda á hæfilegu kvíi.
Virðist mér alveg óþarft að
hefja íslenzka framleiðslu á þess
háttar textum yfir höfuð. Það
ætti að minnsta kosti að vera
hægt að fá snyrtilega og skað-
lausa texta við þessi lög, úr því
að þarf að nota þau á annað borð.
Að vísu hafa íslenzkir dægurlaga-
textar oft ekki verið merkilegur
f skáldskapur, en þetta lag er há-
‘ mark smekkleysunnar á þessu
sviði, sem ég hef ennþá heyrt og
kem því hér með á framfæri, að
útvarpið a.m.k. spili hana ekki og
helzt brjóti hana.
hann hafði verið að vinna við.
Taldi hann þetta hafa orsakazt
með þeim hætti að opnaður hefði
verjð krani á vatnsæðinni.
Talsvert tjón varð á bókum
og eftir tjónsmati, og öðrum at-
hugunum var stefnukrafan kr.
11.128.50 lögð fram.
í forsendum dóms undirréttar
segir m.a. að ekki hafi verið leitt
í ljós hvernig það vildi til að vatn
komst í bækurnar. Dómkvaddir
menn töldu fullvist að vatnið
hefði komið út um opnu vatns_
pípurnar svo sem pípulagninga-
meistarinn hafði talið, og töldu
manninn sem þetta verk vann
hai'a sýnt gáleysi með því að
ganga ekki tryggilega frá pípun-
um og ábyrgð á tjóninu beri
Magnús Árnason.
Undirréttur taldi þó rétt að
fella niður fébótaábyrgð hans að
því leyti sem bókasafnið var vá-
tryggt fyrir tjóninu. Annað tjón
sem af þessu hlauzt gerði dómur-
inn honum að bæta, en það voru
2000 krónur.
Meirihluti dómenda hæstarétt-
ar staðfesti þennan dóm undir-
réttar og segir m.a. svo í forsend-
um Hæstaréttardómsins.
Aðaláfrýjandi (Almennar trygg
ingar), sem hefur skotið máli
þessu til Hæstaréttar, gerir þær
dómkröfur, að gagnáfrýjandi
verði dæmdur til að greiða hon-
um kr. 11.128.30 ásamt 6% árs-
vöxtum frá 20. október 1954 til
greiðsludags svo og málskostnað
í héraði og fyrir Hæstarétti að
mati Hæstaréttar.
Gagnáfrýjandi (Magnús Árna-
son) hefur skotið máli þessu til
Hæstaréttar af sinni hálfu. Hann
krefst aðallega sýknu og máls-
kostnaðar úr hendi aðaláfrýjanda
bæði í héraði og fyrir Hæstarétti
að mati Hæstaréttar. Til vara
kreefst hann staðfestingar hins
áfrýjaða dóms, þó svo, að vextir
reiknist 6% p.a. og að hvorum
aðilja um sig verði dæmt að bera
sjálfur kostnað sinn af málinu í
héraði. Hann krefst málskostnað-
ar fyrir Hæstarétti úr hendi aðal-
áfrýjanda að mati dómsins.
Með skírskotun til forsendna
héraðsdóms ber að staðfesta
hann, að því er varðar kröfur
aðaláfrýjanda á hendur gagn-
áfrýjanda, öðru en því, að vexti
ber að dæma 6% p.a., svo sem
aðaláfrýjandi hefur krafizt hér
fyrir dómi.
Eftir þessum úrslitum ber að
dæma aðaláfrýjanda til að greiða
gagnáfrýjanda málskostnað fyrir
Hæstarétti, kr. 1500.
Dóminum ber að fullnægja að
viðlagðri aðför að lögum.
Sératkvæði skilaði Árni
Tryggvason varðandi greiðslu
málskostnaðar og telur að rétt
sé, að hvor aðilja beri málskostn-
að sinn bæði í héraði og fyrir
Hæstarétti.
Einnig gerði sératkvæði Gizur
Bergsteinsson svohljóðandi:
Gagnáfrýjandi tókst á hendur
með samningi að inna af hendi
verk það, sem í málinu greinir,
en setti starfsmann sinn til að
vinna það. Starfsmaðurinn gerði
sig sekan um stórfellt gáleysi í
starfanum og varð með því vald-
ur að tjóni því, sem aðaláfrýjandi
sækir gagnáfrýjanda til greiðslu
á. Gagnáfrýjandi ber Sbyrgð á
skaðaverki starfsmannsins, en at-
hugamál er, hvort fella skuji nið-
ur skaðabótaskyldu hans sam-
kvæmt 25. gr. laga nr. 20/1954
um þann hluta tjónsins, sem vá-
tryggður var af aðaláfrýjanda.
Út frá sjónarmiðum almennrar
varnarviðleitni gegn skaðaverk-
um þykir varhugavert að fella
niður skaðabótaábyrgð aðilja
vegna mikilla mistaka við kunn-
áttuverk, er hann hefur tekið að
sér með samningi og gegn
greiðslu, þótt hann vinni verkið
eigi sjálfur, heldur láti starfs-
Framh. á bls. 10