Morgunblaðið - 28.07.1957, Síða 8

8
MORCVHBLAÐIÐ
Sunnudagyr 28. júlí 195T
tftttttttMðMfr
Útg.: H.f. Árvakur, Reykjavík.
Framkvaemdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Óla, sími 33045
Auglýsingar: Árni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
UTAN UR HEIMI
Það sem maður nennir ekki að höggva í
fjall er ekki þ ess virði að varðveitast
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6. Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 30.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 1.50 eintakið.
1________________________________________________
Hvernig stjórnarflokkarnir nota
farmannadeiluna i pólitisku skyni
ÆR ógöngur, sem ríkis-
stjórnin og stjórnarflokk
arnir eru nú komnir í
vegna verkfallsins, sjást bezt á
framkomu Tímans og.Framsókn-
armanna. Nú bera erindrekar og
aðrir áróðursmenn Framsóknar
það út, að Sjálfstæðisflokkurinn
múti farmönnum til að halda
uppi verkfallinu. Sagan sem bor-
in er út af Tímaliðinu er þessi:
Sjálfstæðisflokkurinn fékk far-
mennina í upphafi til að koma
verkfallinu af stað, en nú, þegar
farmennirnir eru orðnir „leiðir“
á því, þá mútar flokkurinn þeim
einfaldlega til að halda verk-
íallinu áfram. Þessum og þvílík-
um áróðri er nú haldið uppi um
land allt.
★
Gremja Framsóknarmanna staf
ar ekki sízt af því, að farmenn
stöðvuðu Litlafell, olíuskip SÍS,
vegna þess, að þeir töldu, að for-
ráðamenn skipsins hefðu notað
það til annarra flutninga en
þeirra, sem verkfallsstjórnin
leyfði. Síðan er þetta olíuskip
bundið. Þetta tilvik hefur aukið
mjög á gremju Tímamanna og
hefnast þeir nú á farmönnum
með því að bera út, að þeim sé
mútað. Um leið er svo auðvitað
um pólitískan áróður að ræða
gegn Sjálfstæðisflokknum og eru
þarna tvær flugur slegnar í einu
höggi að svívirða farmennina og
sverta Sjálfstæðisflokkinn.
★
Tíminn er nú búinn að finna
sér nýtt slagorð, sem hljóðar svo:
Verkfallið er verkfall Sjálfstæð-
ismanna, Þetta slagorð ásamt
sögunni um farmennina og mút-
urnar er „innlegg" Framsóknar-
manna í að leysa verkfallið.
Sú staðhæfing, að Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi komið verkfall-
inu af stað, er ekki ný. Strax
og það kom í ljós, að nokkuð
mundi dragast á langinn að leysa
verkfallið *og vandræði mundu
af því hljótast, þá fóru stjórnar-
flokkarnir að bera þá sögu út og
halda því fram í blöðum sínum,
að verkfallið væri Sjálfstæðis-
mönnum að kenna. En hvernig
það svo má vera, það hefur auð-
vitað aldrei verið skýrt í þessum
blöðum, Eftir þessu ættu Sjálf-
stæðismenn að hafa slík tök,
jafnvel á skipum sjálfs Sambands
íslenzkra samvinnufélaga, að þeir
geti sagt farmönnunum sem eru
starfsmenn þess, fyrir verkum.
Sjálfstæðismenn eiga nú allt í
einu að hafa slik tök meðal far-
mannanna, að þeir ráði yfir
hverju einasta atkvæði þeirra,
en eins og kunnugt er, þá hafa
farmenn tekið samhljóða afstöðu
við atkvæðagreiðslur á fund-
um sínum. — Auðvitað er
þessi áróður um það, að
Sjálfstæðisflokkurinn hafi staðið
fyrir verkfallinu og haldið því
uppi, jafnfjarstæður eins og róg-
urinn um það, að farmönnunum
sé mútað af flokknum eða ein-
stökum fyrirtækjum, eins og sög-
ur þeirra Tímamanna segja. Hér
í blaðinu í gær var getið um það
dæmi, að Framsóknarmenn bæru
það nú út, að sama daginn og
sjómennirnir hefðu með sam-
hljóða atkvæðum neitað tillögu
sáttanefndarinnaar og Lúðvíks
Jósefssonar um gerðardóm, þá
hefði Eimskipafélag íslands
greitt hverjum farmanni í þess
þjónustu 1000 kr. í mútufé. En
þessar aðferðir Framsóknar-
manna sýna það, að þetta verk-
fall er pólitískt, en með öðru
móti en haldið heíur verið fram
í stjórnarblöðunum. Þegar illa
gengur að leysa þetta verkfall
og það er orðið þungbært og
hefur afleiðingar, sem allt lands-
fólkið finnur, þá nota Framsókn-
armenn og raunar stjórnarliðar
allir, þetta ástand í pólitísku
skyni, þannig, að þeir kenna
Sjálfstæðismönnum um verk-
fallsástandið. I Tímanum í gær
er alllöng grein, þar sem talin
eru upp ýmis vandræði og vöru-
skortur, sem nú séu farin að
hljótast af verkfallinu. En í inn-
gangi greinarinnar er því slegið
alveg föstu, að öll þessi vandræði
stafi frá Sjálfstæðisflokknum. Á
þennan hátt er þetta verkfall
notað í pólitísku skyni af stjórn-
arflokkunum.
★
Eins og menn muna, var aðal-
ástæðan, sem Framsóknarmenn
gáfu fyrir samvinnuslitunum við
Sjálfstæðismenn í fyrra sú, að
Sjálfstæðismenn réðu engu í sam
tökum verkalýðs og launþega.
Ef Sjálfstæðismenn væru í stjórn
væri ómögulegt að hafa nokkurn
hemil á verkföllum og uppsögn-
um vinnusamninga og öruggasta
og raunar einasta leiðin til þess
að koma á friði á þeim vigstöðv-
um væri, að Sjálfstæðismenn
tækju alls ekki þátt í stjórn. Þá
var margendurtekin þessi stað-
hæfing, um algert áhrifaleysi
Sjálfstæðismanna meðal verka-
lýðs og launþega. Þetta var svo
sungið í kór af öllum stjórnar-
flokkunum og þessi staðhæfing
var beinlínis notuð til þess að
sætta fjöldann allan af kjósend-
um Framsóknarflokksins og Al-
þýðuflokksins við samstarfið við
kommúnista. En nú þegar það er
komið á daginn, að stjórnarflokk-
arnir hafa alls ekki ráðið við
verkalýð og launþega og ekki
minna en um 30 félög hafa sagt
upp samningum og sum þeirra
stofnað til verkfa'lla síðan urn
áramót, þá er blaðinu snúið víð
og stjórnarflokkarnir leggja nú
mesta áherzluna á, að það séu
Sjálfstæðismenn, sem hafi slík
tök innan verkalýðsfélaganna, að
það séu þeir, sem standi á bak
við allan þennan óróa. Þannig
eru þá verkföllin og uppsagn-
irnar á vinnusamningunum notað
pólitískt gegn Sjálfstæðisflokkn-
um og til þess að breiða yfir úr-
ræðaleysi stjórnarinnar sjálfrar í
þessum málum. Þetta er enn-
fremur notað til þess að breiða
yfir það, að ríkisstjórnin hefur
sízt af öllu getað sætt samtök
launþega við það ástand og þær
verðhækkanir, sem skapazt hafa
af völdum þessarar ríkisstjórnar,
sem lagt hefur þyngri byrðar á
landsmenn, en áður voru þekkt-
ar.
En alvarlegir árekstrar og
vandræði verða ekki leyst með
rógi og slúðursögum, eins og
þeim, sem Framsóknarmenn
beita nú. Það að stjórnarflokk-
arnir skuli hafa farið út á þa
braut, að nota þetta verkfall í
pólitísku skyni á þann hátt, sem
þeir gera nú, er sízt til þess fall-
ið að leysa það. Með því að taka
þessa stefnu hafa stjórnarflokk-
arnir vafalaust miklu fremur
torveldað lausn verkfallsins,
heldur en hitt.
segir dansk-ísienzka skáldið Knud Barnhold.
DANSK-ÍSLENZKI rithöfundur-
inn Knud Barnholdt, sem sagt
hefur verið frá hér í blaðiun áð-
ur, átti nýlega samtal við Knud
Agárd, og hefur hinn síðar nefndi
sent Mbl. eftirfarandi grein um
það:^
„Á hverju ári koma víst fram
í Danmörku um 25 nýir höfundar.
En þeir vekja ekki allir á sér
athygli; og þeir eru enn færri,
sem uppfylla þær vonir, er fyrstu
verk þeirra gefa. Erfiðast af öllu
er að vekja athygli með smá-
sagnasafni. Samt sem áður kom
ungur dansk-íslenzkur höfundur
fram og lagði á borðið smásagna-
safn, sem komið hefur gagnrýn-
endum til að þjóta að blekbytt-
unni og skrifa mjög góða dóma.
Menn eru með öðrum orðum á-
sáttir um, að hér sé á ferðinni
nýr og merkilegur rithöfundur,
sem hafi algerlega eigin einkenni
í bókmenntum ungu kynslóðar-
innar.
Maðurinn er Knud Barnholdt.
Móðir hans er íslenzk, faðirinn
danskur. En í smásögum Knud
Barnholdts er bæði íslenzk kergja
og dönsk gamansemi, og það er
þess valdandi m.a., að þessar sög-
ur hafa alveg sérstakan tón, sem
er nýr í nýjum norrænum bók-
menntum.
Tökum t.d. fyrstu söguna,
„Samninginn", sem fjallar um
þrætgjarnan íslending, er gerir
samning við fjandann og ferðast
síðan um hnöttinn með töfrafiðlu,
sem hann leikur á með þeim ár-
angri að fólk týnir glórunni, þeg-
ar það hlustar á hann. Halldór
Grímsson fær fiðluna að láni hjá
fjandanum, en verður þess í stað
að samþykkja, að fjandinn taki
sál hans, ef hann getur ekki hætt
að spila á fiðluna. En Halldór
Grímsson er ekki hver sem er,
segir Barnholdt, og þegar hann
hefur leikið fyrir allan heiminn,
skilar hann eigandanum fjand-
ans hljóðfærinu og missir með
því hið eftirsóknarverða vald sitt
yfir fjöldanum, sem fiðluleikur-
inn hafði fært honum.
Nei, Halldór Grímsson er ekki
hver sem er; það er Knud Barn-
holdt raunar ekki heldur. Hann
ólst upp í Helsingör, stundaði
nám í skipasmíðastöðinni þar, en
stakk svo sveinsbréfinu í vasann
og fór á flakk út um heim.
— Halldór Grímsson er jú
mjög líkur þér.
— Það má eiginlega vel segja
það, og það jafnvel í tvennum
skilningi. Sagan túlkar skoðun
mína á íslendingum sem einstakl
ingum og sem þjóð. Mér finnst
ég sjálfur vera svo mikill ís-
lendingur, að ég hafi í þessari
sögu snert við mjög áberandi
eiginleika í fari íslendinga.
Augnaráð hans verður fjarrænt
og drættirnir skerpast, eins og
þeir væru höggnir í íslenzkt fjall.
Maður rennir grun í ofsafullt og
mikið skap, og leikaranáttúruna,
og spyr sjálfan sig: skyldi þetta
vera íslenzka skaplyndið?
— Hefur þú líka átt heima á
fslandi sjálfur?
— Ég hef búið á Akureyri eitt
ár eða svo. Auk þess hef ég heim-
sótt ísland fjórum eða fimm sinn
um. Það er hið merkilega við
þetta eyland, að maður þráir allt
af að fara þangað aftur, hafi mað-
ur verið þar einu sinni. Þegar
maður á heima í Danmörk, blíðri
og öldóttri, þá kemur alltaf upp
í huga manns eyjan með nakin,
slétt fjöllinn, með fossana og alla
hina einkennilegu náttúru og leik
andi spil litanna. Og þá þráir
maður að láta aftur hin sterku
skynáhrif leika um nethimnuna.
Það er engin tilviljun að íslend-
ingar eru körg þjóð. Lífsskilyrðin
ein, baráttan fyrir sjálfri tilver-
unni er harðari þar en víðast
hvar annars staðar. Eins og nátt-
úra landsins er, þannig verður
fólkið, sem byggir það.
— Verður það þá ekki erfitt
fyrir slíka íslenzka víkingslund,
að setjast um kyrrt í hinni blíðu
og öldóttu Danmörk, eins og þú
komst að orði?
Hann lítur á mig og það kemur
örlítill tortryggnisglampi í aug-
un, en svo hverfur hann og aug-
un fyllast kímni, áður en hann
svarar:
— Stundum finnst mér reýnd-
ar, að línurnar séu dálítið of fljót
andi í Danmörk. Maður er svo
vinsæll, svo skilningsgóður, og
það gerir það stundum að verk-
um, að allt verður sviplaust. Ég
er ekki að biðja um kergju ey-
búans, en mér finnst Danir láta
troða sér heldur mikið um tær
án þess að gefa því gaum.
— Heldurðu nú ekki, að þetta
stafi af því, að þú skilur hina
sérstöku dönsku tegund af
kímni?
— Nei, mundu það að faðir
minn er danskur. Og það er ein-
mitt kímnin, sem er styrkur
Dana. Án hennar væru þeir allt-
of linir.
— Samt sem áður er margt
líkt með íslendingum og Dönum,
er það ekki?
Knud Barnholdt.
.— Jú, það er mjög margt líkt
með þeim. En á þeim er sá mikli
munur, að hafi íslendingur tekið
ákveðna afstöðu til einhvers, þá
verður honum ekki hvikað — þá
er bara að duga eða drepast; hins
vcgar getur Dani litið á hlutina
með heimspekilegu jafnaðargeði,
þ. e. a. s. kjaftað sig út úr öllu.
Og þá erum við aftur komnir að
muninum á íslenzkri og danskri
náttúru: kergja eybúans — væru-
semi og glettni Danans.
— Já, en íslendingar hljóta þó
líka að hafa sína kímnigáfu?
— Já, auðvitað, en þar eru
menn stórgerðari og sérlundaðri.
Það get ég bezt sýnt þér með
lítilli sögu. Þú veizt, að á íslandi
er ennþá áfengislöggjöf, sem
mælir svo fyrir, að starfandi séu
áfengisvarnaráð, sem eru kosin í
hverri byggð. Einu sinni var
gengið til kosninga um nýja
menn í áfengisvarnaráð í ís-
lenzkri sveit. Kosningin gekk
prýðilega. Það kom ekki upp ein
einasta mótmælarödd. Það kom
nefnilega í ljós, að allir þeir, sem
hlotið höfðu kösningu, voru látn-
ir.
— Ég hef lesið smásögurnar
þinar. Þar er bæði að finna
danska kímni og anda hinna
fornu íslendingasagna.
— Ég hef verið mjög heppinn
að fá marga góða dóma frá virt-
um gagnrýnendum í Danmörk.
Um alla þessa dóma liggur rauð-
ur þráður ,nefnilega sá að ég
skrifi sem íslendingur — íslenzkt
efni — íslenzkt skaplyndi. Mönn-
um geðjast ágætlega að dönsku
sögunum, en í þeim er ekki sami
þróttur og hnitmiðun og í sög-
unum, sem hafa íslenzkt efni.
— Já, ekki fer hjá því, að mað-
ur verði þess var, að þú ert vel
kunnugur íslendingasögum.
— Ég þekki þær minna en ætla
mætti. Auðvitað hef ég lesið
Njálu og nokkrar aðrar. En ann-
að ekki. En þar sem ég er íslend-
igur í hjarta mínu, þá er það
ekki svo furðulegt, að ég skrifi
stuttar og hnitmiðaðar setningar;
það er jú bara eðli mitt. Ég get
víst vel sagt, að smásögurnar frá
íslandi eru skrifaðar samkvæmt
því kjörorði, að það sem maður
nennir ekki að höggva í fjall með
hamri og meitli, svo það geym-
ist eftirkomendunum, er varla
þess virði að það sé varðveitt.
Auðvitað er þetta sagt á mjög
grófan hátt, en ég segi það til að
reyna að gera sér skiljanleg yrk-
isefni mín og stíl.
— Já ,en sögurnar voru þó upp
runalega arfsagnir, sem gengu
munn frá munni.
— Jú, en þær eru líka ritaðar,
og það hefur gert fslendingur.
Og þar sem ég hef alltaf litið á
mig sem íslending, þá er það
víst alveg eðlilegt ,að stíl mínum
svipi til sagnastílsins.
— Fyrsta sagan fjallar um
kjarnakarl, sem tekur fjandann
fangbrögðum og sigrar. Þetta ert
auðvitað þú sjálfur — en held-
urðu að þú mundir sigra?
— Ég hef einhvers konar hug-
boð um, að _ yfir lífi mínu ráði
örlagavald. Ég held það sé ekki
sama, til hvers lífinu er varið.
Mér finnst ég mundi svíkja minn
innsta kjark, ef ég vinn ekki með
elju að skriftum héðan í frá. Gáf-
aður ungur danskur rithöfundur,
Poul Örum, hefur sagt í einu
kvæða sinna:
Jeg er naaet midtvejs —
hvad er min höst?
Ég er líka kominn á miðja
leið og þekki uppskeru mína: ég
hef fundið mér vettvang. Nú er
vinnan bara eftir!“
Bíldudalsfréttir
BÍLDUDALUR, 27. júlí. — Tiðin
hefur verið sérstaklega góð hér
undanfarið. 4—6 bátar stunda
handfæraveiðar héðan og hafa
fiskað sæmilega. Er aflinn þorsk-
ur, sem er flakaður og frystur
í frystihúsinu.
í dag er verið að vinna úr 30—
40 tonnum af karfa úr togaran-
um Ólafi Jóhannessyni frá Pat-
rekstfirði, en aflinn er fluttur á
bílum hingað frá Patreksfirði.
Atvinna hér er nú mjög sæmi-
leg, en hún veltur á útgerðinni.
Þá eru margir héðan sem *vinna
í Mjólkurárvirkjuninni.
Tveir bátar héðan eru á rek-
netjaveiðum, leggur annar þeirra
upp á Ólafsvík en hinn, sem er
um það bil að leggja af stað,
mun leggja upp einhvers staðar
á Suðurlandi. Eru báðir þessir
bátar mannaðir sjómönnum frá
Bíldudal. — Fréttaritari.