Morgunblaðið - 28.07.1957, Qupperneq 9

Sunnudagur 28. Júlí 1957
MORGVKBLAÐIÐ
9
Frá Reykjavíkurhöfn.
REYKJAVÍKURBRÉF
sézt á ríkisstjórnina og úrræða-
leysi hennar:
,Ber ekki forseta lýðveldisins
réttur og skylda til að skerast í
leikinn við aðstæður sem þess-
ar? Getur hann ekki fyrirskipað
ríkisstjórn að setja, eða sjálfur
sett, bráðabirgðalög um gerðar-
dóm, er skeri úr deilumálum,
sem heill og heiður alþjóðar velt-
ur á? Hvað er forseti lýðveldis
án slíks valds?“
Þetta var athugasemdalaust
sagt í Tímanum á ársafmæli
stjórnarinnar.
Samkvæmt stjórnskipun okk-
ar bera ráðherrarnir ábyrgð á
stjórnarathöfnum, en ekki forseti
lýðveldisins. Þeir hafa vaidið í
þessum efnum, en ekki hann. Rit-
stjórum Tímans er þetta vitan-
lega ljóst, enda er annar þeirra
sérstakur áhugamaður um end-
urskoðun stjórnarskrárinr.ar og
hlýtur því að gerþekkja einmitt
núgildandi ákvæði hennar um
þetta.
Því athyglisverðara er, að ein-
mitt undir handarjaðri hans skuli
birtast krafa um svo róttækar
ráðstafanir gegn núverandi ríkis
stjórn. Þeim yrði alls ekki komið
fram, -nema forsetinn setti hana
frá og fengi aðra menn til að
ganga í stjórn, sem lofuðu hon-
um að framkvæma þær ráðstaf
anir, sem núverandi stjórn hefur
ekki treyst sér til. E.t.v. er það
einmitt það, sem fyrir ritstjórum
Tímans vakir.
Lúðvík hafi bagað umboðsleyaá
frá ríkisstjórninni. Hann heíur
sem sé sagt sökina vera hinna,
en reynt að gera sjálfan sig góð-
an í augum þeirra, sem hann
hverju sinni talaði við, eins og
hans er háttur.
Laugardagur 27. júlí
Frelsið eða
dauðann
SKÁLDSAGAN „Frelsið eða
dauðinn" eftir gríska rithöfund-
inn Kasantzakis, sem Almenna
bókafélagið hefur gefið út, er
harla eftirtektarverð fyrir okkur
íslendinga. Sjálf ^r sagan at-
burðarík og tilbreytingasöm og
þess vegna skemmtileg aflestrar.
Eftirtektarverðast fyrir okkur er,
að atburðirnir, sem sagt er frá,
gerast einmitt á sama tíma og
við íslendingar sóttum eftir frelsi
okkar í hendur Dana og sóknin
gekk einna treglegast.
í bókinni er aftur á móti lýst
frelsisbaráttu Krítverja gegn
Tyrkjum. Hefur þar mjög þurft
á harðneskju og líkamshreysti að
halda. En eins og í sögunni kern-
ur fram, á líkamshreystin upp-
haf sitt í huganum, hugrekkinu.
Á því og þolgæðinu þurftu fs-
lendingar oft að halda í seiglings
baráttu sinni við hina ljúflyndu
Dani. Hinn mjúki fjötur er
stundum sízt hættuminni en sá
harði. Þó var munurinn mikill.
Danir gæflyndir og með fremstu
menningarþj óðum, Tyrkir harð-
svíraðir og á þessum árum hálf-
villtir. Báðir höfðu þó sitt fram
að lokum íslendingar og Krít-
verjar. Frelsið er sá aflgjafi, sem
getur yfirstigið torfærur, er e.ig-
inn fær séð fyrir, hvernig verði
yfir komizt.
Flótti úr landi
Einmitt á þessum árum, á síð-
ustu áratugum 19. aldarinnar,
var stöðugur flótti fslendinga úr
landi. Lélegt stjórnarfar, hart ár-
ferði og erlendar gyllingar leiddu
til þess, að menn flúðu landið
þúsundum saman og héldu til
Vesturheims.
Nú lítur út fyrir, að svipað
vandamál sé að skapast á ný,
vonandi þó ekki í eins stórum
stíl. Á síðustu misserum mun
mjög hafa vaxið umsækjenda-
listar um leyfi til innflutnings í
Kanada og Bandaríkin. Sendiráð
þau, sem í hlut eiga, hafa ekki
viljað gefa um þetta fullnægj-
andi upplýsingar. En háar tölur
eru nefndar um þetta manna á
milli. Auðsætt er af Tímanum og
Alþýðublaðinu, að þau óttast
þennan faraldur og gera sér Ijóst,
að hann sprettur ekki sízt af van-
trú almennings, og þá einkum
ungra, framtakssamra manna á
núverandi valdhöfum og steínu
þeirra. Blöð þessi láta því svo
sem hér sé einkum um að ræða
kaupsýslumenn, sem ekki fái
„spriklað“ nóg eins og nú stend-
ur.
Iðiiaðarmenn
o
algengt verkafólk
Alþýðublaðið neyddist til að
birta leiðréttingu á þessari kenn-
ingu sinni sl. þriðjudag, og segir
þá svo í dálki Hannesar á horn-
inu:
„Það eru ekki aðeins kaup-
sýslumenn, sem eru að flytja af
landi burt eða hafa hug á því,
það’ eru fyrst og fremst iðnaðar-
menn og algengt verkafólk, segir
„Farfugl" í bréfi til mín. Ég segi
þetta af gefnu tilefni í pistli þín-
um í dag. Þú slettir ónotum í
mann, sem kom fram í útvarp-
inu og sagði í viðtali, hvað hann
ætlaðist fyrir með brottförinr.i.
Þú vilt gefa í skyn, að það séu
eingöngu menn, sem hafa stund-
að verzlunarstörf, en geta það
ekki lengur með sama árangri og
áður, sem séu að yfirgefa landið.
Ég get upplýst þig um það, að
úr einu fyrirtæki fara þrír iðn-
aðarmenn með fjölskyldur sínar,
og þannig er það víða. Mönnum
finnst einfaldlega of þröngt um
sig hér, og hver getur láð mönn-
um, þó að þeir brjótist í því að
fara þangað, sem þeir telja, að
þeir hafi meiri möguleika fyrir
sig og sína?“
Aðvörun Björns
Nokkru áður en þetta birtist í
Alþýðublaðinu hitti sá, er þetta
ritar, að máli ungan mennta-
mann, sem undanfarin ár heíur
dvalið í Kanada og getið sér þar
gott orð fyrir námsafrek og prýði
lega framkomu. Það er Björn Sig-
urbjörnsson, sonur Sigurbjörns í
Vísi, hins þjóðkunna ágætis-
manns.
Björn var áhyggjufullur yfir
þessum flutningum vestur. Hann
sagðist hafa hitt menn, sem vest-
ur hefðu farið nýlega og byggju
þar við þrengri kost en hér. Mis-
skilningur væri og, að þar væri
ekkert atvinnuleysi, svo og að
ófaglærðir menn gætu stundað
ýmiss konar vinnu, sem hér
þyrfti fagþekkingu til. Stjórnar-
völd þar vestra vildu aukinn inn-
flutning fólks, ýmiss konar gyll-
ingum væri því varlega trúandi
og flestum væri miklu vænlegra
að hverfa frá bollaleggingum um
vesturför.
Björn hefur vafalaust rétt að
mæla, enda hafa Vestur-íslend-
ingar, sem eru í hópi þeirra, er
bezt hafa komizt áfram, látið
uppi ,að þeir skildu raunar, að
feður þeirra hefðu farið vestur
eins og þá var ástatt hér. En eftir
að þeir hafa sjálfir kynnzt að-
stæðum hér á undanförnum árum
hafa þeir sagt, að þeir teldu
möguleikana fyrir allan þorra
manna meiri hér en vestra.
Óöldin líðnr hjá
Skiljanlegt er, að ýmsir telji,
að með því ofstjórnarbrölti, sem
nú hefur varað í rúmt ár, sé stefnt
í hreina ófæru og vilji forða sér
og sínum á meðan tími er til.
Hitt er þó miklu karlmannlegra
og þjóðhollara að snúast t’l sókn-
ar gegn ofstjórnarherrunum en
að leggja á flótta. Áður fyrri ótti
þjóðin frelsi sitt að sækja í liend-
ur annarrar miklu voldugri þjóð-
ar og sigraði samt að lokum. Nú
ráðum við sjálfir okkar málum,
og víst mun meirihluta manr.a
læra af reynslunni og hafna þeirri
óstjórn, sem nú ræður, strax og
færi gefst.
Stjórnarblöðin
þögðu
Kjarkleysi og skömmustutil-
finning stjórnarblaðanna lýsti
sér glögglega í því, að ekkert
þeirra minnist einu orði á ársaf-
mæli ríkisstjórnarinnar. — Varð
þar alveg sama raunin á og um
ársafmæli ályktunarinnar frægu
frá 28. marz. Ekkert stjórnar-
blaðanna minntist þess frægðar-
verks á sjálfan afmælisdaginn.
Velsæmistilfinning þeirra entist
þó til þess að láta sér skiljast, að
þögnin hæfði ályktuninni bezt
þann daginn. Eins fór með ríkis-
stjórnina nú.
l ímmn vill taha
ráðin af stjórninni
Afmælisdagurinn varð Tíman-
um þó tilefni til mjög eftirminni-
legra hugleiðinga. Undir dul-
nefninu Norðlendingur skaut rit-
stjórinn þar inn í einn dálkinn
hörðustu ádeilu sem enn hefur
Lögþ
vingun var
fyrirhuguð
Annars er skiljanlegt, að hin-
um skeleggri stuðningsmönnum
stjórnarinnar ofbjóði aðgerðar-
leysi hennar. Allir kunnugir vita,
að í vor var það fastlega ráðgort
og þó öllu heldur fastmælum
bundið, að farmannaverkfallið
yrði hindrað með lögþvingnn.
Einstök atriði voru e.t.v. óráðin,
en meginstefnan var mörkuð. í
þeirri trú hurfu þeir úr landi
vikum saman sjálfur félagsmála-
ráðherrann, Hannibal Valdimars-
son, og Gylfi Þ. Gíslason. Þegar
til átti að taka, guggnaði stjórnin
á þessum fyrirætlunum. Er eng-
inn vafi á, að vingl hennar síðan
hefur stórum orðið til þess að
auka vandræðin, enda er nú orðið
óumdeilanlegt, að sá ráðherrann,
sem sízt var hæfur til þess,
heimtaði til sín meðferð málsins.
Fyrir viku var vikið að því í
Reykjavíkurbréfi, að engan
skyldi undra, þ.ótt Lúðvík Jósefs-
son kenndi meðráðherum sínum
um, hversu illa honum hefur tek-
izt til. Þetta er nú komið á dag-
inn. Skýrt hefur verið frá því, að
Endurskoðun
vinnulöggjafar
Alþýðublaðið og raunar Tím-
inn nefna öðru hvoru að breyta
þurfi um samningsaðferðir í
vinnudeilum og vald til að skella
á verkföllum. Tal um þetta nú
kann að vera góðra gjalda vert,
en lítil nýjung er það.
í verkfallinu mikla, og raunar
bæði áður og eftir, margbentu
Sjálfstæðismenn á að endurskoða
þyrfti vinnulöggjöfina, m.a. til að
tryggja hlutlausa rannsókn á og
skýrslugjöf um kröfur aðila. —
Þetta var þaulrætt í almanna á-
heyrn og í ríkisstjórninní. Þar
var fastmælum bundið, að end-
urskoðunin skyldi hafin. St.ein-
grímur Steinþórsson, þáverandi
félagsmálaráðherra, var og ekki
síður sannfærður um nauðsyn
hennar en Sjálfstæðismennirnir.
Úr framkvæmdum varð þó
ekki. Þá var valdabrölt Her-
manns þegar hafið. Verkfalls-
stjórnin kastaði þegar skugga
sínum fram á veginn. Kommún-
ista og Hannibal Valdimarsson
mátti ekki styggja. Vafalaust
hafa það verið þvílíkar bollalegg
ingar, sem réðu því, að Stein-
grímur Steinþórsson fékk ekki
fyrir flokki sínum að hefja þá
endurskoðun vinnulöggjafarinn-
ar, sem hugur hans stóð til.
6-vikna verkfall
Óneitanlega er það hlálegt,
þegar Alþýðublaðið notar ársaf-
mæli verkfallastjórnarinnar til
að kenna stjórn Ólafs Thors um
farmannaverkfallið, sem nú hef-
ur staðið fullar 6 vikur. Gagnar
þá ekkert að skipta um stjórn?
Er það ætíð hin fyrrverandi, sem
öllu ræður?
Hjal um það, að stjórn Ólafs
Thors hafi valdið dýrtíðaraukn-
ingu 1955—6 er algert öfugmæli.
Það var hið pólitíska stórverlr-
fall vorið 1955, sem varð vald-
andi þeirrar ógæfu. Upphafsmenn
þess voru kommúnistar. Alþýðu-
flokksmenn tóku gegn betri vit-
und þátt í óhæfunni og þáverandi
„stjórnarstuðningsmaður" Her-
mann Jónasson. reri undir. Örð-
ugleikar, sem stafa af vexti verð-
bólgu þessi ár, eru því að lang-
samlega mestu leyti einmitt verk
núverandi valdhafa.
7 milljóna „ránið" gufaði upp
KOMMÚNISTAR og Framsókn-
armenn gengu í eitt fóstbræðra-
lagið enn á dögunum. Það var um
það, að reyna að telja fólki trú
um, að niðurjöfnunarnefnd
Reykjavíkur ætlaði að „ræna“
7 milljónum úr vasa almennings,
eins og það var orðað. Minna
mátti ekki gagn gera.
Á bæjarráðsfundi í fyrradag
var lögð fram greinargerð frá
niðurjöfnunarnefnd, sem sýndi
ljóslega, hvernig í málinu lá. Það
var ennfremur upplýst, að full-
trúi Sósíalistaflokksins í nefnd-
inni hefði verið samþykkur því,
sem hún hafði gert, og Tímamenn
og kommúnistar reyndu að hár-
ioga. Á stuttu augnabliki var
þetta 7 milljóna „rán“ að engu
orðið og í gær minntist Tíminn
ekki einu orði á málið og Al-
þýðublaðið ekki heldur. Á bæjar-
ráðsfundinum stóðu kommúnist-
ar einir uppi.
Þjóðviljinn birtir hrafl úr
greinargerð niðurj öfnunarnefnd-
ar í gær, en sleppti mörgu, sem
máli skiptir. Undir þessa greinar-
gerð ritaði einnig fulltrúi Sósíal-j
ista í nefndinni, að því viðbættu, |
að hann óskaði eftir að réttir að-
iiar úrskurði lögmæti álagning-
arinnar. Móti þvi mun cnginn
hafa, en hins vegar er ekki sjáan-
legt, hvernig sú aðferð sem nið-
urjöfnunarnefnd hefur haft um
undanfarin ár og öll verið sam-
mála um getur verið ólögleg,
enda liggur ljóst fyrir að álagn-
ingarupphæðin hefur aldrei far-
ið fram úr því sem heimilt er.
Ættu þar með þessir tilburðir
Tímamanna og kommúnista að
vera úr sögunni, enda voru þeir
aldrei annað en veik tilraun til
að leiða athygli bæjarbúa frá
frammistöðu ríkisstjórnarinnar í
farmannadeilunni.
Afhendir
frúnaðarbréf
HINN nýi sendiherra Ungverja-
lands á íslandi, Lajos Bebrits,
afhenti í gær forseta íslands
trúnaðarbréf sitt að Bessastöðum
að viðstöddum utanríkisráðherra.
Sendiherra Ungverjalands á fs-
landi hefur búsetu í Stokkhólmi.
Frá skrifstofu forseta íslands.