Morgunblaðið - 25.08.1957, Blaðsíða 10

MORCUNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 25. ágúst 1957
ia
liínurit þetta sýnir misvisun segulnálarinnar eins og hún var í segulmælingastöðinni hinn 3. ágúst
sl. á tímabilinu kl. 12.00—18.00. Undir línuritinu er tíminn, en vestlæg misvísun í gráðum til hlið-
ar. Svörtu punktarnir í ritinu eru klukkustundartímamerki, en mjóu strikin á milli þeirra eru 5
mínútna tímamerkin.
því það er ómögulegt að vera allt
af að hendast með það í bílnum
hér á milli, eins og ég verð að
gera nú. Úr því þið komuð, þá
er rétt að sýna ykkur allt hér. í
tjaldinu sem stóð rétt hjá húsinu,
sýndi Þorbjörn okkur mælinn,
sem er svokallaður BMZ-mælir.
Hann mælir algjört (absolut)
hinn lóðrétta hluta segulkraftar-
ins með nákvæmni, sem svarar
til eins fimmhundraðasta hluta
af einu „prósenti". Mælingar með
þessu og fleiri tækjum er nauð-
synlegt að gera við og við til þess
að ákveða gildi línuritanna.
Þegar við gengum út höfðum
við orð á því við Þorbjörn að
það gæti orðið æði strembið að
fást við mælingar þessar í vetur
og þurfa að fara daglega hingað
frá Reykjavík. Ég vona að til þess
komi ekki, sagði hann, því vonir
standa til að takast muni að fá
mann af næsta bæ til þess að
annast daglega gæzlu stöðvar-
innar.
★
— -/oí'ðeð//s-
fræðiárið
Frh. af bls. 3.
mælt, sagði Þorbjörn, að segja
að segulmælingar, norðurljósa-
athuganir og jónhvolfsrannsókn-
ir hér á landi séu sérstaklega
áríðandi frá jarðeðlisfræðilegu
sjónarmiði.
f Norðurljósabeltinu
í Norðurljósabeltinu eru breyt
ingarnar á segulsviðinu tíðastar,
rafstraumanna frá sólinni gætir
þar meira en annars staðar. Belti
þetta liggur umhverfis segulpól-
inn sem er nyrzt í Kanada og
annað auðvitað tilsvarandi á
Suðurhvelinu. — Norðurljósa-
beltið liggur fyrir norðan Síber-
íu, fyrir vestan og norðan Noreg,
fer yfir ísland, Labrador og Al-
aska. Óvíða á þessu svæði er
byggilegt, svo segja má að hvergi
sé aðstaðan betri en hér á landi
til þessara rannsókna.
Beint hagnýtt gildi rannsókn-
anna fyrir okkur íslendinga er
fyrst og fremst tengt við átta-
vitana hvað stefnu snertir og mis
vísun. Þegar sjókort eru gerð eru
þau árituð með segulstefnu. Hún
breytist svolítið frá ári til árs,
eins og ég sagði áðan, og til þess
að hægt sé að nota gömul sjó-
kort og sigla örugglega eftir átta-
vita skipanna þurfa að liggja fyr-
ir upplýsingar um hversu mikið
misvísun áttavitans hefur breytzt
síðan kortið var gert. Nákvæm-
ar upplýsingar um það fást að-
eins þar sem slík segulmælinga-
stöð er.
Þorbjörn sagði að þessi stöð
nægði landinu öllu, en þurfa
myndi að gera segulmælingar á
ákveðnum stöðum á svo sem 5
ára fresti. Þannig kæmi fram,
hve mikil breyting yrði á mis-
vísuninni í hverjum landshluta.
Auk þess er nauðsynlegt að hafa
hér segulmælingastöð, ef nota á
segulsviðsmælingar við jarðfræði
legar rannsóknir, t.d. í sambandi
við jarðhitann.
— Þessum segulmælingum
verður þá haldið áfram eftir lok
Jarðeðlisfræðiársins um áramót-
in 1958—’59?
Ég geng út frá því, sagði Þor-
björn. Hví skyldi þeim verða
hætt þá? Þessar mælingar er á-
ríðandi fyrir okkur að stunda
eins og aðrar þjóðir, sem stund
leggja á jarðeðlisfræðilegar rann
sóknir.
Pendúllinn var erfiður
Við stóðum nú fyrir framan
Pendúlklukkuna, sem er 1V2 sek.
á undan tímanum. Ég tók þar
eftir innlendri smíði kringum
pendul klukkunnar, en kassi
hennar er úr póleruðum kjör-
viði, og spurði ég Þorbjörn hverju
þetta sætti. Hann sagði að það
stæði í sambandi við að nauðsyn-
legt hefði verið fyrir sig að gera
„pendúlinn hlutlausan". Hann
er úr járnblending og áhrifa af
slætti hans gætti svo mjög við
segulsviðsmælingarnar að hjá
því varð ekki komizt. Það er
ekki tréramminn fycir framan
pendulinn, sagði Þorbjörn, sem
gert hefur hann áhrifalausan,
heldur eru það tveir seglar, með
þveröfuga stefnu við segulsvið
pendúlsins, sem komið er fyrir
inni í trérammanum beggja
vegna hans. — Hún gerði mér
lengi lífið brogað, þessi klukka,
meðan ég var að koma tækjun-
skýrslur um allar þær öru breyt-
ingar, sem verða í segulsviðinu.
Hann mælir fimmhundruðustu
úr „prósenti“
En áður en þið farið, sagði
Þorbjörn, langar mig til að sýna
ykkur enn eitt tæki stöðvarinn-
ar. Það er hér úti í tjaldi. Ég
þarf að koma upp skýli fyrir það,
Það var komið kvöld. Um leið
og við kvöddum Þorbjörn tók
hann út úr tjaldinu útvarpstæki.
Ég ætla að hlusta eftir sendingu
tímamerkis — og sjá hvort bilið
milli klukkunnar minnar í segul-
mælingastöðinni og þeirra vestur
í Washington hefur breikkað frá
því síðast.
Sv. Þ.
Þorbjörn sýnir próf. Trausta
Einarssyni, sem þarna var
staddur, BMZ-mælinn í tjald-
inu.
um fyrir og undirbúa mæling-
arnar.
— Hvað er það sem gerir þenn
an stað betri til þessara mælinga
en t.d. uppi á Öskjuhlíð eða inni
við Elliðaár?
Víðast hvar á landinu liggur
grágrýti og basalt í efstu jarð-
lögunum, en af því stafa miklar
segultruflanir. Truflanalaust
svæði er helzt ekki annað til en
þar sem þykkt sandlag liggur
yfir basalt-berginu. Þannig er
það hér og einnig á söndum Suð-
urlandsundirlendisins og víðar.
Mér tókst ekki að finna annan
stað heppilegri í nágrenni Reykja
víkur og þetta er góður staður
að öðru leyti en því að vatna-
vextir gætu eyðilagt fyrir mér
girðinguna.
— Segðu mér svo áður en við
förum héðan, ertu byrjaður að
vinna úr gögnunum?
Það er varla hægt að segja að
það starf sé hafið ennþá, en ekki
verður hjá því komizt að leggja
töluverða vinnu í úrvinnsluna og
býst ég ekki við að geta annað
því öllu sjálfur. Auk meðaltal-
anna, sem áður voru nefnd, þarf
að taka afrit af öllum línuritum
og senda til Kaupmannahafnar,
en þar er ein af miðstöðvum seg-
ulmælinganna á Jarðeðlisfræðiár
inu. Eins þarf að gera sérstakar
Danskur skólamaður heimsækir
Island og kynnir sér skólamáf
HéSf að ÍsSendingar væru brúnaþungir
og töiuðu fornsnái
NÝLEGA var hér á ferð danskur
kennari, Paul Thorsen, frá Kaun-
mannahöfn. Hann ferðaðist víða
um landið, en til þess hlaut hann
styrk fræðslumálastjómarinnar
dönsku og hlaut einn af umsækj-
endum þessa styrks, meðmæli
frá menntamálaráðuneytinu
danska. Thorsen er landafræði-
kennari við lýðskóla í Kaup-
mannahöfn, en einnig er hann
formaður dansks esperantófélags
og hefur skrifað smásögur bæði
á dönsku og esperantó fyrir
danska unglingaskóla. Fréttamað
ur Morgunblaðsins átti stutt sam-
tal við Thorsen skömmu áður en
hann fór til Danmerkur.
Dvaldist hér í þrjár vikur
Paul Thorsen dvaldist hér á
landi í þrjár vikur. Notaði hann
tímann til þess að kynnast land-
inu og ferðaðist mjög víða um
Suðurland, Norðurland og Aust-
firði. Mest ferðaðist hann flug-
leiðis og naut hann þar fyrir-
greiðslu Flugfélags Islands. Þótti
honum mikið koma til jöklanna,
vatnsfallanna og hverasvæðanna.
Kvaðst hann mundu reyna eftir
getu, að kynna þessi atriði fyrir
nemendum sínum.
Hélt fyrirlestra
Thorsen skoðaði marga ung-
lingaskóla í Reykjavík og einnig
á Akureyri, Vestmannaeyjum og
í Hafnarfirði. Hann hélt tvo fyr-
irlestra um skólamál, annan í
Vestmannaeyjum og hinn í Rvík.
Hann kvaðst telja íslendinga
langt komna í skólamálum, en
þó væri skipulag þeirra hér ólíkt
því, sem gerist í Danmörku. —
Hann kvaðst hafa orðið undrandi
að sjá „háfjallasól" í einum skól-
anum er hann heimsótti, til notk-
unar fyrir nemendur, kvaðst ekki
hafa kynnzt slíku í Kaupmanna-
höfn. Aftur á móti taldi hann
ekki nægilega rúm salarkynni
fyrir nemendur hér utan kennslu
tíma. Þá taldi hann að of mikill
nemendafjöldi væri hér ætlaður
hverjum kennara og of mikið
lagt bæði á kennarann og nem-
andann.
PAUL THORSEN
Mega ekki vinna innan
16 ára aldurs
Ekki kvaðst Thorsen hafa
kynnzt því í Danmörku að ung-
lingar og börn mættu vinna fyrir
kaupi innan 16 ára aldurs. Slíkt
væri bannað með lögum. Þótti
honum því undarlegt að sjá
mergð barna hér bera út blöð
og stunda saltfiskvinnu, sendi-
störf og því um líkt. Ekki mega
kennarar þar heldur vinna utan
kennslustarfanna. Sumrin eru
þeim ætluð til námskeiða, fram-
haldsnáms, kynningarferðalaga
innanlands og erlendis og funda-
halda. Skóladagar unglinga í lýð-
háskólum í Danmörku eru 240
á ári.
Heita vatnið heilsulind
Hann kvaðst gleðjast yfir öll-
um framförum á sviði skólamála
hjá íslendingum, en einu öfund-
aði hann okkur þó af. Það væri
heita vatnið og útisundlaugar,
t. d. á Akureyri, sem unglingar
hefðu ókeypisaðgang að. Það
væri ómetanleg heilsulind. Hann
taldi- líkgt Islendinga miklu betri
Framh. á bls. 16
— Reykjavikurhréf
Framh. af bls. 9
mistökunum og helzt biðja alla
aðila afsökunar a. m. k. eigin les-
endur, sem vafalaust hafa sumir
verið farnir að trúa óhroðanum
og gera það sennilega enn. Vit-
anlega var oftraust að ætlast til
slíks drengskapar af Tímanum.
Kjark hefur hann þó skort til
þess að endurtaka þessi ósann-
indi eftir að sýnt hafði verið fram
á, hvernig þau voru til komin.
Fer honum í þeim efnum svipað
og um kaffisögu annars Tíma-
ritstjórans fra 7. nóvember í vet-
ur. S.l. miðvikudag 21. ágúst
kemst Tíminn þó næst því að
viðurkenna það frumhlaup sitt
að kenna Morgunblaðinu um-
mæli Alþýðublaðsins. Þá segir:
„í raunum sínum reynir rit-
stjórinn að skríða á bak við um-
mæli í Alþýðublaðinu og segja
vopnin þaðan komin“.
Þegar staðreyndir eru raktar
lið fyrir lið, og Tíminn stendur
innikróaður í ósannindahorninu,
orðar hann það svo, að sá, sem
á var skrökvað, „skríði á bak við
ummæli í Alþýðúblaðinu"!
Hermami á imdan
Kadar
ÞESSIR starfshættir hafa hér í
blaðinu að undanf örnu verið
kenndir við Kadar hinn ung-
verska. Hefur verið sýnt fram á,
að einmitt vegna líkingar á að-
ferðum núverandi ríkisstjórnar á
íslandi og kommúnistastjórnar-
innar í Ungverjalandi tregðist ís-
lenzka ríkisstjórnin við að verða
við þeirri tillögu að láta þýða
Ungverjalandsskýrslu Sameinuðu
þjóðanna á íslenzku og gera hana
öllum Islendingum aðgengilega.
S.l. fimmtudag var hér í blaðinu
sagt frá ummælum Moskvu-út-
varpsins um þessa skýrslu. Er þar
tekið svo til arða:
„Útvarpsfyrirlesarinn sagði, að
skýrslan væri hneykslanlegt saín
illkvittinna lyga, sem meðlimir
gagnbyltingarsamsærisins er
sluppu úr landi, hefðu komið
fram með“.
Hvort er íslenzka stjórnin held-
ur sammála þessum ásökunum
Moskva-útvarpsins eða er hún
hrædd við, að almenningur sjái
hina áberandi líkingu í starfs-
háttum Kadars og Hermanns
Jónassonar, þegar þeir reyna að
afsaka sjálfa sig og velta sökinni
yíir á aðra?
Hins vegar er KadaT gert of
hátt undir höfði með því að telja
hann lærimeistara Hermanns
Jónassonar. Sannleikurinn er sá,
að Kadars-starfshættirnir eru
hinir sömu, sem Tíminn hefur
lengi iðkað. Virðingarleysið fyr-
ir sannleikanum, alger umsnún-
ingur staðreyndaima og látlaus
rógburður um andstæðingana,
þetta hafa verið einkenni Tímans
áratugum saman. Sjálfum er
Hermanni Jónassyni einkar lag-
in sú list að ásaka aðra um þá
óhæfu, er hann ætlar sjálfur að
fara að fremja eða hefur gert sig
sekan una. Allir vita t. d. um
undirróður hans í sambandi við
verkfallið mikla 1955. Þá beitti
hann öllum ráðum til þess að
ryðjast sjálfur til valda. Enginn
veit þetta betur en hann sjálfur
og hans nánustu vinir. Blygðun-
arleysið er slíkt, að nú ásakar
hann aðra um að gera hið sama
og hann á upphefð sína að
þakka. Einmitt vegna þess, að
Framsóknarmenn víðs vegar um
landið vita, að svona eru völd
Hermanns til komin, er e. t. v.
auðveldara en ella að telja þeim
trú um, að Sjálfstæðismenn leiki
nú sama leikinn og Hermann
gerði áður. Eða a. m. k. er ráða-
gerð Hermanns sú og þess vegna
lætur hann Tímann látlaust
hamra á sömu ósannindunum.
Einar Asmundsson
hæstaréttarlögmaðui •
Hafsteinn Sigurðsson
héraðsdómslögmaður.
Skrifstofa HafnarstrseU 6.
Sími 16407.