Morgunblaðið - 29.08.1957, Blaðsíða 6

6
MORGVNBL AÐ1Ð
Fimmtudagur 29. ágúst 1957
NUKRUMAH AFNEMUR SKOÐANA■
FRELSI 06 STEFNIR AÐ EINRÆÐI
SVERTINGJARÍKIÐ Ghana
hefur verið aðeins fimm
mánuði í tölu sjálf-
stæðra ríkja, en nú þegar logar
allt landið í sundrungu og flokka
dráttum. Nukrumah forsætisráð-
herra og aðrir ráðherrar í stjórn
hans þora sig ekki að hreyfa,
jafnvel í höfuðborginni Accra,
nema með fjölmennum lögreglu-
verði og til vissra héraða lands-
ins þora þeir yfir höfuð alls ekki
að ferðast.
Þess hefur einnig farið að
gæta, að Nukrumah og fyigis-
menn hans taki upp ólýðræðis-
lega stjórnarhætti á ýmsum svið-
um. Sakar stjórnarandstaðan þá
um að stefna nú sama veg og
Hitler áður, þeir ætli að afnema
öll lýðréttindi, en koma á fót
skefjalausu kúgunareinræði.
★
Þegar Ghana hlaut sjálfstæði í
marz s.l. var það fyrir fram vitað,
að íbúarnir mynduðu ekki eina
þjóðernislega heild. í austur-
hluta þessa svæðis er helmingur
lands Togo-þjóðarinnar, en hinn
helmingurinn er undir stjórn
Frakka. Togo-menn eru í mörgu
frábrugðnir þjóðflokkum Gull-
strandarinnar, en samt var ákveð
ið að þeir skyldu sameinast
Ghana. Ýmsir aðrir litlir þjóð-
flokkar eru á útköntum ríkisins.
En í meginatriðum skiptast í-
búarnir þó niður í tvo flokka —
Annar er Gullstrandabúar,
sem eiga heima út við ströndina.
Hinn er Ashanti-menn, sem búa
inni í landi.
★
Svo hefur málum skipazt að
Gullstrandarmenn hafa orðið alls
ráðandi í Ghana. Þaðan er Nu-
krumah og ræður hann yfir hrein
um meirihluta atkvæða í þjóð-
þinginu. Strandbúarnir hafa nú
margir tekið upp evrópska lifn-
aðarháttu. Þeir reka verzlunar-
félög og eru æfðir í pólitískri
skipulagningu og áróðri.
Ashant-menn eru skemmra á
veg komnir á sviði menningar. —
En land þeirra er búið mörgum
kostum. Þar er meginframleiðsl-
an á kakói, sem er aðalútflutn-
ingsvara landsins og þar er talið
að mestu framtíðarmöguleikarn-
ir séu til rafvirkjana og iðnaðar
hvers konar.
★
Þess varð vart þegar á full-
veldishátíð Ghana að Ashanti-
menn voru hvergi ánægðir með
það mikla vald sem Gullstrand-
ar-búar höfðu fengið í hendur
samkvæmt stjórnarskrá landsins.
Allt fram á síðustu stund höfðu
höfðingjar þeirra við orð að vera
fjarverandi við hátíðahöldin. —
Þeir komu þangað þó en dvöldust
mjög skammt. Síðan þetta gerð-
ist telja Ashanti-menn að mjög
hafi sigið á ógæfuhliðina við
stjórnarframkvæmdir Nukrum-
ahs. Bera þeir hann þeim sökum
að taumur Gullstrandarbúa sé
dreginn ákaflega. Meginhluti
allra fjárveitinga og lána fari til
fyrirtækja og framkvæmda við
ströndina. Ashanti-menn sitji allt
af á hakanum. í þinginu hafa As-
hanti-menn veitt Nukrumah
harða andstöðu og á nokkrum
stöðum hefur komið til blóðugra
átaka.
★
Svo virðist sem Nukrumah sé
nú orðinn langþreyttur á mót-
spyrnu Ashanti-manna. Fyrir
rúmum mánuði tók hann upp á
því að visa úr landi ýmsum
mönnum, sem honum þótti bera
fram of harða gagnrým. Þetta
vakti fyrst verulega athygli, þeg-
ar blaðamaður við Accra-blaðið
Ghana Daily Graphic var gerður
útlægur. Þar var talið að stjórn
Nukrumah bryti lýðræðisreglur
bæði með því að vísa ríkisborg-
ara úr landi án dóms og taga og
einnig beindust þær aðgerðir
gegn skoðanafrelsinu, þar sem
sökin var sú ein að blaðamuður-
inn hafði skrifað gagnrýni á
stjórnina í blað sitt.
En hæst hafa mótmælaöldurn-
ar náð, við fangelsun og síðan
brottrekstur tveggja trúar- og
stjórnmálaleiðtoga Ashanti.
shrifar úr
daglega lífinu
Um fuglaskoðun
PPI á Kili dveljast nú um 50
brezk sjóliðsforingjaefni á-
samt nokkrum leiðbeinendum
sínum. Erindi þeirra er að venj-
ast útilegum á hálendinu, jökul-
göngum, landmælingum og ann-
arri náttúruskoðun. Piltunum er
skipt í nokkra hópa, og hafa þeir
slegið tjöldum hér og þar í ná-
grenni Hvítárvatns, en aðalbúð-
irnar eru við akveginn hjá
Svartá, skammt frá sæluhúsi
Ferðafélagsins í Hvítárnesi.
Velvakandi fór þarna um fyiir
skömmu og spjallaði við nokkra
leiðangursmenn. Verkefni eins
flokksins þótti honum í senn
nýstárlegt og skemmtilegt: fugla-
skoðun. Lær&ur fuglafræðingur
Rauöhöfðaönd sezt á vatn. —
Teikningin er tekin úr síðustu
ársskýrslu Landkönnunarfé-
lags brezkra skóla, en piltar
frá því voru hér á landi í fyrra
og nokkrir strákar reika um ása
og melöldur, leggjast á magar.n,
ef þeir sjá „hið vængjaða bióm-
skrúð drottins" og reyna að kynn
ast háttum þess öllum. Ekki hitti
Velvakandi þó flokk þennan, því
að hann var nýfarinn eitthvað út
í buskann til að elta fálka, sem
sézt hafði til í fjarska.
Skoðunarferðir af þessu tagi
munu ekki tíðkast í íslenzkum
skólum, og almenningur hér á
landi á þeirra víst yfirleitt engan
kost, eins og þó mun vera um
grasasöfnunarferðir og jafnvel
ferðir til að athuga staði, sem
merkir eru frá sjónarhóli jarð-
fræðinnar. Að sögn dr. Finns
Guðmundssonar er hér þó all-
margt af áhugamönnum, sem
fást við athuganir á fuglalífi. —
Margir þeirra hafa samband við
Náttúrugripasafnið, senda því
upplýsingar og merkja fugla
fyrir það. Sérstakur fuglaskoð-
unardagur er á veturna, um jóla-
leytið, og eru þá allir þessir
áhugamenn sérlega vökulir. —
Skýrslur um verk þeirra eru birt-
ar í Náttúrufræðingnum.
Sérstakt félag áhugamanna um
fuglaskoðun mun aldrei hafa
starfað hér á landi. Einu sinni
var til fuglavinafélagið Fönix, en
það mun fremur hafa haft fugla-
verndun en athuganir á stefnu-
skrá sinni. Náttúrufræðifélagið
er hinn rétti vettvangur fyrir þá,
sem áhuga hafa á þessu máli. —
Komi þeir þar nógu margir sam-
an, ætti ekki að verða erfitt að
koma skipun á skoðunarferðir.
Væri æskilegt, að það yrði, og
svo hitt, að slíkar ferðir yrðu
farnar á vegum skólanna, því að
fuglar eru skemmtilegt athugun-
arefni og rannsóknir áhuga-
manna, sem hafa augun opin og
vinna af samvizkusemi, geta haft
verulega vísindalega þýðingu.
Það er til baga á þessu sviði
sem flestum, að góðar handbæk-
ur skortir. Fuglarnir eftir dr.
Bjarna Sæmundsson (útg. 1936)
og Fuglabók Ferðafélags íslands
eftir Magnús Björnsson (árbók
félagsins 1939) eru ófáanleg rit
Svo er hvorug bókin samin í því
skyni að vera handbók, sem nota
megi til að greina tegundir á auð-
veldan hjþt eins og Flóra íslands
og íslenzkar jurtir eru á sínu
I sviði. Dr. Finnur sagðist benda
þeim, sem til hans leita varðandi
þetta mál, á góða, enska bók:
Field Guide to the Birds of
Britain and Europe eftir Peter-
son, Mountford og Hollom. — í
henni eru bæði litmyndir og út-
breiðslukort. Velvakanda grunar
að margir hefðu ánægju af bók
þessari og að hún kæmi að góð-
um notum, strax og leiðin liggur
næst niður að Tjörn.
„ísland er ekki
talið með“
IKAUPMANNAHÖFN er upp-
lýsingaskrifstofa Sameinuðu
þjóðanna fyrir Norðurlönd. Það-
an koma reglulega fréttabréf á
íslenzku, og var eitt slíkt birt í
Morgunblaðinu í gær. Þar grein-
ir m.a. frá byggingaframkvæmd-
um í Evrópu 1956. Á einum stað
segir: „Tölurnar frá Norðurlönd-
unum fara hér á eftir (ísland er
ekki talið með)“. Hvers vegna?
Tölurnar eru úr riti Efnahags-
nefndar S.Þ. fyrir Evrópu, sem
hefur aðsetur í Genf. Sú stofnun
á að birta upplýsingar um ísland
eins og önnur sjálfstæð Evrópu-
ríki, og víst er það særandi, að
„ísland er ekki talið með“. Sökin
getur legið hjá skrifstofunni í
Genf eða þeim aðilum hérlendis,
sem eiga að veita henni upplýs-
ingar. Það orð hefur legið á, að
íslenzk .stjórnvöld séu pennalöt,
þegar alþjóðástofnanir biðja um
skýrslur, en Hagstofan hefur
reglulegt samband við skrifstof-
una í Genf, og kemur slíkt bvi
varla til að þessu sinni. Svo er
og vitað, að hagskýrslusöfnun
hér á landi er erfið og enn ekki
komin í fullnægjandi skorður, en
hér er um einfaldar upplýsingar
að ræða, sem sjálfsagt eru til.
Velvakandi hefur því karlana í
Genf grunaða og heitir á íslend-
inga, sem við þá skipta, að iáta
þá nú fá orð í eyra!
Forsaga þessa máls er sú, að
samkvæmt stjórnarskrá Ghana á
að stofna landsráð í hinum ein-
stöku landshlutum, sem gefi
þeim allmikla sjálfsstjórn í eig-
in málum. Eitt af ákæruatriðum
Ashanti-manna var það að stjórn-
in ætlaði seint að koma því í
verk að stofnsetja slíkt ráð fyrir
Ashanti hérað. En þegar það var
loks gert, þá var það framkvæmt
með slíkum hætti að Ashanti-
menn kváðust alls ekki geta sætt
sig við það. Þahnig var að farið,
að Nukrumah skipaði fylgismann
sinn forseta Ashanti-ráðsins og
skyldi hann hafa úrskurðarvald
um starfsemi þess.
Var þessi tilhögun gagnrýnd
harðlega af stjórnarandstöðunni
í þjóðþingi Ghana og henni lýst
sem svívirðilegri valdbeitingu. í
öllu Ashantilandi voru haldnir
mótmælafundir og hefur legið
nærri borgarastyrjöld.
★
Tveir trúarleiðtogar Ashanti-
manna að nafni Alahi Baba og
Alahi Lalemi voru meðal skel-
eggustu gagnrýnendanna og við-
höfðu þung orð um valdníðslu
Nukrumahs. En þegar þeir voru
einu sinni staddir í höfuðborg-
inni, Accra, komu lögreglusveitir
allt í einu að þeim, handtóku þá
og vörpuðu þeim í fangelsi.
Sakargiftirnar voru þær að þeir
hefðu farið mógandi smán-
aryrðum um löglega stjórn lands.
ins, fyrir löglegar stjórnaraðger
ir.
Innanríkisráðherra Ghana,
Ofori Atta, gaf út fyrirskipun
um að trúarleiðtogunum skyldi
vísað úr landi. En þeir mótmæltu
því og stefndu máli sínu fyrir
dómstól. Bentu þeir á að þar sem
þeir væru ríkisborgarar i Ghana,
væri óheimilt að vísa þeim úr
landi.
En í stað þess að leyfa dóm-
stólum að gera út um þetta mál
samkvæmt lögum, lagði Nukr-
umah forsætisráðherra í miklu
skyndi fram lagafrumvarp þar
að lútandi að mönnum þessum
skyldi vísað úr landi án dóms-
úrskurðar. Var frumvarp þetta
hespað gegnum þingið og sam-
dægurs voru trúarleiðtogarnir
tveir settir upp í flugvél og flog-
ið með þá til Kano í Nigeriu.
★
Það er álit margra fleiri en
Ashanti-manna, að með þessum
aðgerðum hafi Nukrumah farið
alltof langt. Hann hafi brotið öll
grundvallarlögmál lýðræðisins
og stefni nú harðbyri til skefja-
lauss einræðis.
Síðustu fregnir frá Ghana
herma að Nukrumah sé að und-
irbúa endurskipulagningu ráðu-
neytis síns og boði það ennþá
meiri hörku í samskiptunum við
Ashanti-þ j óðina.
Iðnstelnn snmvinnumonna
í GÆR hófst á Akureyri fjórða
iðnstefna samvinnumanna, og
eru þar sýndar framleiðsluvör-
ur tólf verksmiðja, sem eru í eigu
samvinnufélaganna. — Að þessu
sinni munu fleiri fulltrúar sækja
stefnuna en nokkru sinni fyrr,
eða frá 40—50 kaupfélögum. Iðn-
aðarmálaráðherra, Gylfi Þ. Gísla-
son verður viðstaddur setningu
stefnunnar.
Á iðnstefnum þessum, sem nú
eru orðnar árlegur viðburður,
sýna samvinnuverksmiðjurnar
vörur sínar, sérstaklega nýjung-
ar hverju sinni, en fulltrúar
kaupfélaganna koma og gera
pantanir sínar. Er þetta áþekkt
vörusýningum, sem haldnar eru
reglulega í flestum löndum. Vör-
urnar eru sýndar í Gefjunarsaln-
um, sem er kaffi- og samkomu-
salur starfsfólksins í Gefjuni og
Iðunni og stærsti samkomusalur
Norðurlands. Þeir, sem stefnuna
sækja, skoða einnig verksmiðj-
urnar sjálfar og kynnast fram-
leiðsluháttum þar.
Að þessu sinni eru meðal
nýjunga, sem fram koma hjá
verksmiðjunum, svokallaðir
„crépe“-karlmannasokkar, sem
laga sig eftir fæti, en þeir eru
framleiddir í Heklu. Gefjun sýn-
ir ný húsgagnaáklæði, fataefni
og dragtaefni, Iðunn um 50 nýj-
ar gerðir af skóm og svo mætti
lengi nefna. Aðrar verksmiðjur,
sem sýna vörur sínar, eru. Silki-
iðnaður SÍS, Saumastofur Gefj-
unar, Skinnaverksmiðjan Iðunn,
Sápuverksmiðjan Sjöfn, Mjólkur-
samlag KEA, Smjörlíkisgerðin
Flóra, Efnagerðin Flóra, Pylsu-
gerð KEA, Kaffibrennsla Akur-
eyrar, Kaffibætisgerðin Freyja
og Fataverksmiðjan Fífa í Húsa-
vík.
Nokkur orð um sjúkruflutningu
NÝLEGA var haldinn fundur í
Reykjavíkurdejld Rauða krossins.
í skýrslu formanns deildarinnar,
séra Jóns Auðuns, sem hann hef-
ur látið dagblöðunum í té, er tal-
að um að sjúkraflutningar hafi
verið 7914 á árunum 1955—56, og
engin frekari greinargerð um
þessa starfsemi látin fylgja.
Finnst mér þar nokkuð á skorta.
og vil ég leyfa mér að fara um
það nokkrum orðum.
Er þá fyrst þess að geta, að
þessir sjúkraflutningar hafa all-
ir verið framkvæmdir af starfs-
mönnum Slökkvistöðvar Reykja-
víkur. Borgar Reykjavíkurbær nú
árlega hundruð þúsundir króna
í laun til þeirra manna, sem við
sjúkraflutningana starfa, og er
ekki annað sýnilegt vegna öryggis
slökkvistöðvarinnar, en að auka
verði það framlag, með því að
óhjákvæmilegt verður áður en
langt um líður að fjölga þar
mönnum, vegna aukinna sjúkra-
flutninga, sem leiðir af fólks-
fjölgun og auknu sjúkrahúsrúmi
í Reykjavík og nágrenni, þar sem
oft þarf nú að hafa tvo sjúkra-
bíla í förum í staðinn fyrir að
einn dugði áður. Svæði það, þar
sem brunaverðir annast um
sjúkraflutninga, er fyrst og
fremst Reykjavík, úthverfi henn-
ar og nágrenni, þar með talinn
Seltjarnarneshreppur, Kópavogs-
kaupstaður og nærsveitir, fyrir
utan árlega margar ferðir til
fjarlægari staða.
Er þetta mikil og lofsamleg
rausn af Reykjavíkurbæ að
leggja til alla þessa þjónustu án
þess nokkuð komi í aðra hönd,
því Rauðakrossdeildin fær það
sem inn kemur fyrir sjúkra-
flutningana, að frádreginni smá
þóknun fyrir innheimtuna. Væri
kannski ástæða til að athuga það
hvort fleiri aðiljar ættu ekki hér
að koma til, og leggja fram fé
til styrktar þessari starfsemi, sem
er nú þegar orðin alldýr og fyr-
irferðarmikil. Mætti í því sam-
bandi nefna bæjar- og sveitar-
félög, sem þarna njóta góðs af,
svo og ríkisspítala.
Þá vil ég minnast á sjúkrabíl-
ana, sem segja má að Reykjavík-
urdeild Rauða krossins, eða
stjórnin leggi fram til sjúkra-
flutninganna, með góðri og sjálf-
sagðri aðstoð, því vel má geta
þess að gefin eru eftir farmgjöld
hjá Eimskipafélagi íslands og
skattar hjá ríkinu í sambandi við
innflutning á sjúkrabílum, sem
gerir léttara fyrir um kaup
á þeim. Og síðastliðið ár keypti
Rauðakrossdeildin tvo sjúkrabíla
sem nú eru í notkun, eins og
formaður nefnir í skýrslu sinni.
En langan tíma og strangan tók
það að fá bílana, og skal það ekki
frekar rakið hér. En segja má
að það hafi verið eitt hið erfið-
asta, og leiðinlegasta, hjá okkur
brunavörðum í sambandi við
sjúkraflutningana, að fá sjúkra-
bílana endurnýjaða nógu oft,
áður en þeir verða gamlir og úr
sér gengnir, og er það eitt af því,
sem allir hér á slökkvistöðinni,
sem að sjúkraflutningunum