Morgunblaðið - 26.09.1957, Page 9

Morgunblaðið - 26.09.1957, Page 9
Fimmludagur 26. sept. 1957 MORGVHBT4Ð1Ð 9 Jens Sandfær magister sýnir kobalt-tækin í Hrísey. Kobaltið er notað til að framleiða ísótópa. Það er mjög geislavirkt og er það grafið í jörð niður. geislavirkum áhrifum. Þarna er, leiðslu, önnur austan og hin vest- líka landbúnaðartilraunastöð. — an Beltissunds. tJtsýn yfir kjarnorkustöð Dana á Hrísey. Þar verður mikið at hafnasvæði fyrir kjarnorkutilraunir. Páll Jónsson skrifar Kaupmannahafnarbréf Kjarnorkustöð Dana við Hrísey Kaupmannahöfn í september 1957. FYRIR SKÖMMU var fyrsti kjarnorkuofninn tekinn í notkun í Danmörku. Þetta er að visu ekki nema lítill tilraunaofn, en með þessum viðburði eru Danir fyrir alvöru á leið inn í atómöldina. Þó varla með hröðum skrefum. „Áður en við getum hagnýtt okk- ur kjarnorkuna, verðum við að afla okkur reynslu á þessu sviði,“ segir prófessor Niels Bohr, en hann er formaður kjainorku- nefndar þeirrar, sem danska ríkis stjórnin skipaði fyrir tveimur árum. Danir eru sem kunnugt er að reisa kjarnorkustöð á Hríseyjar- skaga við Hróarskeldufjörð. Það er fyrsti ofninn þar, sem nú er tekinn í notkun. Danif ætla sér ekki að koma sér þarna upp kjarnorkuknúðu raforkuveri. Hríseyjarstöðin á fyrst og fremst að vera tilraunastöð. Hún á að veita þeim, sem þar eiga að starfa, nægilega fræðslu á þessu sviði. Þarna eiga líka að fara fram vísindalegar rannsóknir viðvíkjandi notkun kjarnorkunn- ar m. a. í þágu iðnaðarins, land- búnaðar og læknislistarinnar. Eitt kg af uranylsulfat nægir í eitt ár Þessi fyrsti ofn, sem nú hefur verið settur upp á Hríseyjar- stöðinni, er ekki fyrirferðarmik- ill. Sjálfur ofninn er lítið stærri en fótbolti. Eldsneytið, sem í hann er notað, er „uranylsulfat." Eitt kg er talið nægilegt til eins árs. Orkan, sem ofninn íram- leiðir, verður fyrst um sinn ekki nema 5 watt. En seinna verður sett í hann ný kælitæki. Verður orkan þá 500 watt. Þennan ofn á fyrst og fremst að nota til að kenna starfsmönn- um stöðvarinnar að meðhöndla kjarnorkuofna. Hann er því í öll- um aðalatriðum eins gerður og stærri ofn, sem seinna verður settur upp og notaður til vísinda- legra rannsókna. í honum á m. a. að framleiða geislavirka ísótópa. Þessi stóri ofn er nú kominn til Danmerkur og verður líklega tekinn í notkun í lok þessa árs. Hann er klæddur 9 mm þykk- um alúmíníumsplötum. Kringum þær er tveggja metra þykk stein- steypa, sem er umlukt loftheldu stálhylki. Hylkið er gert úr 6 mm þykkum stálplötum, er 23 m hátt og 24, 5 m að þvermáli. Á þennan hátt verjast menn geislahætt- unni. Þrlðji ofninn á leiðinni Þessa tvo ofna hafa Danir feng- ið frá Bandaríkjamönnum. Þeir eiga von á þriðja og stærsta ofn- inum, sem líka verður settur upp á Hríseyjarstöðinni þó líklega ekki fyrr en að 1—2 árum liðnum. Hann verður af brezkri gerð. í honum verður notað þungt vatn til að hægja á nevtrónunum. í ráði er, að dönsk iðnaðarfyrir- tæki taki þátt í smíði hans. til þess að afla sér reynslu á þessu sviði. Á þessari dönsku kjarnorku- stöð verða margar tilraunastofur til vísindalegra rannsókna. Efna- fræðislegar og eðlisfræðilegar til- raunastofur eru þegar teknar til starfa. Sérstök deild fæst við ráð- stafanir til að afstýra hættulegum Ylii 500 fadUráu á fnndi Alþjóðcþingmanniisambandsms Hið svokallaða gammasvæði er tekið i notkun. Þar eru m. a. gerð ar tilraunir viðvíkjandi verkun gammageislanna á erfðaeinkenni ýmsra plantna. Vegna hinna geislavirku áhrifa skapast þarna nýjar plöntutegundir, t. d. nýjar korntegundir, blóm með nýjum litum o. s. frv. Sumar af þessum nýju plöntum verða ef til vill nothæfari en móðurplönturnar, aðrar aftur á móti að engu nýtar. 75 sérfræðingar Kjarnorkunefnd ríkisins, sem hefur yfirumsjón með Hríseyjar- stöðinni, gerir ráð fyrir að ráða þangað 75 verkfræðinga og eðlis- fræðinga, auk margra annarra starfsmanna, sem ekki hafa öðl- azt háskólamenntun. Þótt mikið sé talað í Danmörku um skort á tæknifróðum mönnum, nefur fram að þessu ekki verið vand- kvæðum bundið að fá hæfa menn til þessarar stöðvar. Nálægt stöðinni er búið að byggja nokkur íbúðarhús handa starfsmönnum hennar og jöl- skyldum þeirra, en flest starfs- fólkið á að búa i Hróarskeldu. Gert er ráð fyrir, að kjamorku stöð þessi kosti 100 milljónir kr., þegar hún er fullgerð. Notkun kjarnorku í iðnaði Danir hugsa ekki eingöngu um vísindalegar rannsóknir á sviði kjarnorkunnar. Jafnhliða starfi kjarnorkunefndar ríkisins hafa nokkrir iðnrekendur gengist fyr- ir stofnun félags, sem á að vinna ______ að notkun kjarnorkunnar í iðnað vandræði okkar, Vegna þessara áforma varðar Dani það miklu, hve mikið finnst af úraníum á GrænlandL Niels Bohr prófessor var bjartsýnn, þegar hann kom þaðan í sl. mán- uði. Hann sagði, að úraníum- magnið í Grænlandi virtist ekki vera minna en í öðrum löndum, þar sem úranvinnsla borgar sig. Rætist vonir Dana um auðugar grænlenzkar úranium námur. þá getur það gjörbreytt högum dönsku þjóðarinnar. Land sem skortir oliuliudir Danmörk er engum orkulind- um gædd af náttúrunnar hendi. Danir fluttu i fyrra inn eldsneyti fyrir 1.600 milljónir d. kr. þar af kol fyrir 850 mUljónir kr. Raf- magnseyðslan í Danmörku nem- ur nú 3,5 milljörðum kw. og tvö- faldast líklega á komandi 8 árum. Eykst þá kolainnflutningsþörfin um leið. Ef Danir færa sér kjarnork- una í nyt og geta fengið úraníum frá Grænlandi, þá mundu þeir spara milljarða króna í erlendum gjaldeyri. Um framtíðarhorfurnar skrif- aði danskt blað fyrir skömmu: „Þegar við eignumet kjarn- orkustöðvar og fáum úraníum frá Grænlandi, þá getum við flutt inn á einu litlu .skipi elds- neyti til eins árs þarfa. En nú þurfum við meira en 1.000 „liberty“-skip til innflutnings á kolum til eins árs. Grænienzkar úraníumnámur og danskar kjarn orkustöðvar geta leyst gjaldeyris sem annars XLVI FUNDUR Alþjóðabing- mannasambandsins var að þessu sinni haldinn í London dagana 12,—19. þ.m. Fundinn sóttu 506 fulltrúar frá 48 ríkjum. Auk þess sátu fund- inn áheyrnarfuUtrúi frá þjóð- þingi Ghana, hins nýstofnaða lýð veldis í Afríku, og alls 9 áheyrn- arfulltrúar frá Evrópuráðinu, Vísinda- og menningarstofnun S. Þ., Alþjóðavinnumálastofnuninni o. fl. alþjóðastofnunum. Af hálfu íslands sátu fundinn þingmennirnir Jóhann Hafstein og Pétur Pétursson og Friðjón Sigurðsson, sfcrifstofustjóri Al- þingis. í 1. gr. samþykkta Alþjóðaþing mannasambandsins segir svo: Markmið Alþjóðaþingmanna- sambandsins er að stuðla að kynnum milli þingmanna allra þjóðþinga, og greinast þeir í þjóðdeildir, og að sameina þá til átaka í því skyni að tryggja og efla fulla þátttöku ríkja þeirra, hvers um sig, í stofnun og þró- un lýðræðislegra stjórnarhátta og til þess að efla störf að friði og samstarfi þjóða í milli, eink- um með samtökum allra þjóða. í þessu augnamiði ber Alþjóða- þingmannasambandinu einnig að athuga og reyna að leysa öll vandamál, sem alþjóðleg eru í eðli sínu og hægt er að ráða fram úr með þingræðislegum ráðstöf- unum, og skal það gera tillögur um þróun lýð'ægislegra stjórn- arhálta með það fyrir augum að efla framgang slíkra stjórnar- hátta og skapa þeim aukna virð- ingu. Elísabet drottning Bretaveldis og Harold Macmillan forsætis- ráðherra fluttu ræður, er fund- urinn var settur með hátíðlegri athöfn í Westminster höll. Sel- wyn Lloyd utanríkisráðherra Breta flutti og ræðu á fundinum. Þessi mál voru rædd: 1. Skýrsla aðalritara þing- mannasambandsins um starfsemi þess og horfur í alþjóðamálum. 2. Flóttamannavandamálið. 3. Áhrif þjóðþinga á og eftirHt með ríkisstjórnum. 4. Festing verðlags á hráefnum. Mestar umræður urðu um skýrslu aðalritarans. Miklar um- ræður urðu einnig um flótta- mannavandamálið. Forseti ráð- stefnunnar varð að takmarka um ræður. Fram komu tillögur um að bæta á dagskrá ráðstefnunnar: stofnun alþjóðalögreglu,- tak mörkun á framleiðslu og tilraun um með kjarnorkuvopn. Var fellt að taka tillögurnar á dagskrá, einkum með tilvísun til þess, að ekki mundi vinnast tími til að ræða fleiri mál en þau, sem fyrir voru á dagskránni. í lok fundarins fór fram kosn- ing forseta þingmannasambands- ins og tveggja manna í fram- kvæmdanefnd þess. ítalinn Giu- seppe Codacci-Pisanelli var kos- inn forseti í einu hljóði. Fráfar- andi forseti Stansgate lávarður var kosinn heiðursforseti. Skrifstofustjórar þinga þeirra, sem eru í þingmannasambandinu hafa stofnað sérstakt félag innan þingmannasambandsins. Félag þetta hélt fundi dagana 12.—18. þ.m. Þessi mál voru rædd: 1. Skýrsla forseta. 2. Spurningar um það í hversu ríkum mæli þing ýmissa landa stjórni framkvæmdavaldinu. 3. Endurskoðun starfsreglna félagsins. 4. Skýrsla um fjárlög aðildar- ríkja. 5. Skýrsla um breytingartillög- ur. Til skýringar skal það tekið fram, að árlega eru samdar spurningar um eitt eða fleiri mál varðandi starf þinga. Þessar spurningar eru síðan sendar skrif stofustjórum þinganna og svör við þeim send þar til kjörnum manni, sem vinnur úr svörunum og semur skýrslu um þau. Eftir að skýrslan hefur verið rædd og leiðrétt, ef því er að skipta, er hún birt í tímariti þingmanna- sambandsins. Tilgangurinn með þessu er að safna skýrslum um ýmsar greinar í starfi þinganna. Að fengnum þeim upplýsingum getur hver um sig reynt að gera sér grein fyrir, hvort hann geti ekki lært af reynslu annarra. Sendisveinn röskur og ábyggilegur óskast Eggert Kristjánsson & Co. hf. inum. 38 stærstu iðnaðarfyrir- tseki landsins standa nú að þess- um félagsskap. Þetta félag á fyrst og fremst að athuga, hvar í landinu sé heppilegast að reisa kjarnorku- knúin orkuver, hvaða kjarnorku- ofnar séu Dönum hentugastir og hvers konar kjarnorkuofna Danir geti framleitt sjálfir. Hugmyndin er sú, að reistar verði tvær kjarn- orkustöðvar til rafmagnsfram- verða líklega ævarandi." Páll Jónsson Sigurgeir Sigurjónsson hæstaréttarlögmaftiir. Aðalstræti 8. — Sírai 11043. Gís/i Einarsson héraðsdöinslögmaður. Málflutningsskrifstofa. Laugavegi 20B. — Sími 19631. KEFLAVÍK VILJUM RÁ9A STRAX KEFLAVÍK Verzlunarstjóra við verzlun okkar í Keflavík. Uppl. í verzl. Banka- stræti 10, Reykjavík. — Véla og Raffækjaverzlunin hf. Skrifstofuhúsnœði 3—4 skrifstofuherbergi óskast nú þegar eða síðar. Tilb. merkt: Heildverzlun —6726 sendist afgreiðslu Morgunblaðsins.

x

Morgunblaðið

Direct Links

If you want to link to this newspaper/magazine, please use these links:

Link to this newspaper/magazine: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Link to this issue:

Link to this page:

Link to this article:

Please do not link directly to images or PDFs on Timarit.is as such URLs may change without warning. Please use the URLs provided above for linking to the website.