Morgunblaðið - 27.10.1957, Page 2

s
MOXCrnvnr 4QtD
Sunnudagur 27. okt. 1957
Nýtt hefti af Stefni
NYTT HEFTl er komið út af tímaritinu Stefni. Er það fjölbreytt-
að efni, en einna mesta athygli mun vekja kafli úr bók sem hlotið
heíur mikla frægð að undanförnu. Það er „Hin nýja stétt“ eftir
júgóslavneska kommúnistaforingjann Milovan Djilas. í þessari bók
gerir hann upp reikningana við stjórnmálastefnu þá sem hann
hafði fylgt. En Tito einvaldsherra Júgóslaviu lét dæma hann í 7
ára fangelsi fyrir vikið. Kaflann í Stefni, sem fjallar um hina and-
iegu einokun undir ráðstjórn, þýðir Magnús Þórðarson stud. jur.
Efni skortir til götulýsingar
Samtal v/ð Jakob Guðjohnsen, verkf.
í þessu hefti af Stefni er þýð-
ing eftir Málfríði Einarsdóttur á
Sestina úr Cantos 2 eftir Ezra
Pound. Þá eru þar tvö kvæði eft-
ir Sigurð A. Magnússon. Þor-
steinn Ó. Thorarensen skrifar
grein um Congress for Cultural
Freedom, eða Frjálsa menningu,
en deild úr þessum alþjóðasam-
tökum var stoínuð hér á landi
s.l. sumar.
Ólafur Haukur Ólafsson skrif-
ar grein sem hann kallar „Má
ég vera með“ og er hún innlegg
1 hina furðulegu ritdeilu um
tunglhausa, þar sem vissir menn
er telja sig öðrum gáfaðri, komu
fram með þá kenningu, að ekki
FYRIR nokkrum dögum birtist í
danska blaðinu „Kristeligt Dag-
blad“ grein um handritamálið
eftir ókunnan höfund, sem nefnir
sig „Hedebonden“. Er greinin
einskonar svar við grein Viggo
Starcke um handritamálið.
Heiðabóndinn er þeirrar skoð-
unar, að íslendingum beri tví-
mælalaust að fá handritin. Það
megi að vísu vera, að Danir eigi
hinn lagalega rétt til þeirra. Hins
vegar eigi íslendingar siðferði-
legan rétt til þeirra, samkvæmt
lögmálum lífsins.
Greinarhöfundur lætur í Ijós
undrun yfir því, að Starcke ein-
blínj á hinn lagalega rétt, því að
oft áður hafi hann látið í Ijós
að lagafyrirmæli á ýmsum svið-
um væru ekki rétt né sanngjörn.
Hann hafi barizt gegn því, sem
hann kallaði ranglát lög.
Hann telur, að þegar um er að
ræða dýrgripi bræðraþjóðar, þá
ætti að hætta nöldrinu um „laga-
lega“ rétt.Hann staðhæfir aðhand
ritin séu ekki dönsk, því að þau
lýsa ekki lífi danskra manna. Þau
eru eign íslenzku þjóðarinnar.
Þau eru eign núlifandi og ókom-
inna kynslóða íslenzku þjóðar-
innar. Danir hafa aðeins haft þau
að láni og nú ber þeim að skila
fslendingum því, sem þeir fengu
lánað.
Þá segir greinarhöfundur frá
svolítilli sögu úr eigin bernsku.
hann var lxtill drengur eign-
aðist hann slitið eintak af Dan-
merkur-kroniku Saxa. Hann
hafði keypt hana fyrir 26 aura.
Varð hann mjög hrifinn af efni
bókarinnar, drakk það í sig, og
elskaði þessa bók. Svo gerðist
það einu sinni að gestur kom á
heimilið. Hann var bókasafnari
og sá bókina. Ágirntist hann hana
og bauð drengnum að kaupa
hana.Foreldrum drengsins fannst
sjálfsagt að hann seldi hinum
fróða bókasafnara gripinn og
drengurinn var svo feiminn, að
hann þorði ekki annað en hlýða.
En löngum iðraðist hann þess.
Nú spyr greinarhöfundur hvort
Danir hafi ekki haft sömu aðstöð-
una, þegar þeir voru að ná undir
sig íslenzku handritunum. Það
voru miklir höfðingjar, sem fóru
um Iandið og ágirntust handrit
þjóðarinnar. Fólkið þorði ekki
annað en að afhenda þeim þessa
dyrgripi.
Nu, segir greinarhöfundur,
þurfa Islendingar ekki að koma
auðmjúkir til að biðja um gjafir.
Þexr eru orðnir sjálfstæðir og sem
sjálfstæði þjóð geta þeir sett
fram oskir sínar. Þeir eru ekki
komnir til að taka frá okkur Dan-
merkur kroniku Saxa, né styttur
gætu aðrir skrifað en þeir sem
tilheyra einhverjum ákveðnum
stéttum. A það víst að vera þátt-
ur í „stéttabaráttunni". Þá skýr-
ir Þorsteinn Jónsson frá Úlfs-
stöðum sjónarmið Nýalssinna í
grein er hann kallað „lögmál lífs
og dauða.“
Einnig er I þessu nýju hefti
af Stefni grein um Tennessee
Williams eftir Jean Maquet. Er
hún þýdd af Sigurlaugu Bjarna-
dóttur. Njörður Njarðvík, sem er
ungur stúdent, birtir smásögu er
nefnist Fálm. Þá er í heftinu síð-
ari hluti ritgerðar frú önnu Z.
Osterman um skáldskap Davíðs
Stefánssonar.
Thorvaldsen, né heldur hús H. C.
Andersen. Þeir óska aðeins eftir
að fá sinn eigin föðurarf.
Maðurinn þungt
haldinn
KRISTJÁN Guðmundsson starfs-
maður í Rúgbrauðsgei’ðinni, sem
slasaðist í síðustu viku, og síðan
hefur legið meðvitundarlaus í
Landakoti, var enn ekki kominn
til meðvitundar í gærkvöldi.
Hafði hann þá fengið tóluvert
hærri hita en hann hefur haft
undanfarna daga og virtist
þyngra.
Þáttur íslands mikill
Rit þetta sýnir áþreifanlega, að
ekki er hægt að ganga fram hjá
þætti íslands í menningarsögunni
Má benda á, að um það til einn
sjötti atriðsorðanna fjailar ein-
göngu um íslenzk efni, auk þess
sem víðast annars staðar verður
að gæta ísienzkra heimilda og
sjónarmiða. Eins og kurmugt er,
eru rit íslendxng<* aðalheimildir
um sögu og menningu Norður-
landai úa allt fram á j.4 öld.
Jónsbókarhandrit á kápu
í persu öðru bindi fjallað um
'xtriðsoxð frá „bhk ‘ til „data“.
Ritið ei ýmist skrifaS á sænsku,
norsku eða dönsku, allt eftir því
hvaða mál höfundarnir velja sér
í þetta hefti skrifa sex íslenzkir
f: æðxmenn og er þemra getið
höfundatali aftan við aðalefnið
íslenzki ritstjórinn er Magnús
Már Lárusson prófessor, en í út
gáfunefndinni af fslands hálfu
eiga sæti: Kristján Eldjárn, Þor-
kell Jóhannesson, Magnús Má'
Lárusson og Ólafur Lárusson. —
Ritið er tæpar 700 blaðsíður að
stærð og prýða það nokkrar mynd
ir. Á kápu er fögur heilsíðumynd
af Jónsbókarhandriti frá 16. öld.
Það er várðveitt í Árnasafni.
Að lokum má geta þess, að
næsta hefti í þessu ritsafni er
væntanlegt í marz n.k. Mun dr.
Tannlækna-
félaj»ið 30 ára
30. OKT. eru þrjátíu ár liðin frá
því að Tannlæknaféiag íslands
var stofnað Um sama leyti eru
50 ár liðin síðan fyrsti íærði tann
læknirinn setti upp tannlækninga
stofu sína hér á landi. Það var
Brynjúlfur Björnsson sem það
gerði en hann varð fyrsti for-
maður Tannlæknafélagsins.
Tannlæknafélagið var stofnað
30. okt. 1927. í tilefni af afmælinu
bauð það fréttamönnum á sinn
fund og er það fyrsti fundur fél-
agsins með fréttamönnum. Þar
kom ýmislegt skemmtilegt og lær
dómsríkt fram en frásögn af fund
inum verður að bíða vegna rúm-
leysis í dag.
En tannlæknar halda upp á af-
mæli félags síns næsta laugardag.
Eftir hádegi þann dag verður fyr-
irlestur í hátíðasa1 háskólans um
sérfræðilegt efni og um kvöldið
verður hóf í Tjarnarkaffi.
75 millimetra möskva-
sfærð framlengd í 3 ár
LONDON 26. okt. — Alþjóða-fiski
málanefndin, sem í eiga sæti full
trúar frá 13 löndum við Norður-
Atlantshaf hefur ákveðið að kjósa
sérstaka nefnd til að hyggja fram
kvæmd reglna um möskvastærð
á togvörpxim.
Eftir fjögurra daga ráðstefnu
var gefin út tilkynning, þar sem
segir að hin sérstaka nefnd eigi
að rannsaka erfiðleika hinna
ýmsu landa á að framkvæma sam
þykktina frá 1946 um möskva-
stærð. Þar til þeirri athugun er
lokið skulu núgildandi ákv. (75
millimetra möskvastærð) fram-
lengd til 1961.
Næsta ráðstefna verður í Dubl-
in 1953. Sænskur maður dr. Johan
Hult hefur verið skipaður vara-
forseti fiskimálanefndarinnar.
Jakob Benediktsson sjá um rit-
stjórn þess ásamt Magnúsi Má
Lárussyni, af Islands hálfu. —
Það hefur konnð í ljós, að útgáfa
þessi á miklurn vinsældum að
fagna hér á landi. Hér eru áskrif-
endur á fjórða hunorað og er
það hlutfallslega langhæst, i Finn
landi eru þeir um 700 og í Sví-
þjóð innan við 2000. Má af því
marka, að íslendingar hafi meiri
áhuga á þessum efnum en bræð-
ur þeirra á Norðurlöndum. Þó
bpr þess að minnast., að þegar
íyrsta bindíð kcm út í apríl í
’yrra var því ákaflega vel tekið
i ollum Norðurlöndunx og var
r.ikið um það skrifað.
BREZKA freigátan HMS
Hound, sem nú gegnir eftir-
litsstörfum við Island, fann
17 feta langan trillubát í gær
á reki skammt suðvestur af
Grímsey. Skipstjórinn af eft-
irlitsskipinu fékk þær uppiýs-
ingar eftir að hann hafði sett
sig í samband við landhelgis-
gæzluna, að bátur þessi hefði
losnað út frá Sandvík í Gríms-
ey. —
MORGUNBLAÐIÐ hefur átt tal
við Jakob Guðjohnsen verkfræð-
ing, hjá Rafmagnsveitu Reykja-
víkur, varðandi lýsingu Hafnar-
fjarðarvegar og Borgartúns.
Verkfræðingurxnn skýrði blað-
inu svo frá, að fyrir nokkru hefði
verið fyrirhugað að Ijuka við lýs-
ingu Hafnarfjarðarvegar og Borg
artúns, en efni hefði ekki reynzt
fáanlegt. Hefur ítrekað verið sótt
um gjaldeyris- og innflutnings-
leyfi fyrir nauðsynlegu efni til
lýsingar þessara gatna, en það
var fyrst nú þann 11. þ. m„ s«m
leyfi fékkst en þá ekki nema
fyrir helmingi þess, sem beðið
var um. Ætlunin var að lýsa þess-
ar götur á sama hátt og Suður-
landsbrautin er nú lýst, en hing-
að til hefur t. d. Borgartún, að-
eins verið lýst fyrir fótgangandi
vegfarendur.
SAGION í Víet-nam 26. okt.
— 47 manns Iétu lífið og 75
slösuðust þegar gömul trébrú
í skemmtigarði borgarinnar
brotnaði. Þetta gerðist þegar
haldinn var hátíðlegur lýð-
veldisdagur Suður Víct-nam.
Mikill mannsöfnuður var í
skemmligarðinum, þegar þetta
gerðist og hin gamla brú þétt-
skipuð fólki. Hún lá yfir skurð
í garðixium. Þetta var á öðru
almæli Víel-nani lýðveldisins.
Þegir brúin brast féllu marg
ir vatnið og munu flestir þeir
sem lélu lífið hafa drukknað.
Slökkviliðið var kallað til
Konaii virðist
á batavegi
Konan sem varð fyrir bíl á
Laugarnesvegi á fimmtudags-
kvöldið, Guðfinna Grímsdóttir
Laugarnesbúðum 33C, virðist nú
vera heldur á batavegi. Hún er
einnig á Landakotsspítala og
hlaut mikla áverka. Konan er mál
laus og heyrnarlaus.
Við rannsókn málsins hefur
bílstjórinn skýrt svo frá að hann
hafi ekki séð konuna fyrr en um
leið og hún, í sanxa vettvangi
varð fyrir bílnum.
Færeyingar slyðja
isiendinga
THORSIJAVN í Færeyjum. Dag-
bladid, sem er málgagn Sjálf-
stýriflokksins í Færeyjum ritaði
nýlega um handritarrálið. Þar
sagði að allir réttsýnir menn
hljóti að styðja kröfur íslendinga
um að handritunum yrði skilað
aftur. Ef Færeyingar geta veitt
íslendingum einhvern siðferðileg
an stuðning í þessar5 baráttu þá
ber þeim að gera það.
Að fengnum þeim upplýs-
ingum sigldu Bretarnir með
bátinn til Grímseyjar og af-
hentu hann réttum eigandá,
sem varð þessu feginn. Hann
spurði Bretann, hvort hann
ætti ekki að greiða björgunar-
og fundarlaun, en Bretinn neit
aði að taka við laumim. Það
væri ekki nema sjálfsagt að1
aðstoða náungann. |
Vegna þess að fullnægjandi
leyfi fékkst ekki, sagði verkfræð
ingurinn, verður að hætta við að
hafa sams konar lýsingu á þess-
um götum eins og á Suðurlands-
braut, en þær verða lýstar með
glólömpum beggja vegna.
Fyrirhugað er að auka lýsingu
á fleiri götum, svo sem Njarðar-
götu, frá Hringbraut og suður i
Skerjafjörð og á Melaveg.
Jakob Guðjohnsen tók loks
fram að þegar lögreglan og um-
ferðarnefnd gerðu aðvart um sér-
staka þörf á lýsingu tiltekinna
gatna eða svæða, þá væri reynt
að bæta úr því eftir því sem
mögulegt væri, en mjög áberandi
skortur væri á ýmsu eíni, bæði
lömpum og leiðslum, en það staf-
aði af erfiðleikum að fa nauðsyn-
leg gjaldeyrisleyfi.
hjálpar og _ allir sjúkrabílar
borgarinnar Tókst þeim að
bjarga mörgum en síðan drógu
slökkviliðsmenn upp lík hinna
drukkuuðu.
— Þing S. U. S.
Frh. af bls L
arhlé. Þegar fundur hófst aftur
tilkynnti formaður S.U.S. lát
Bjarna Sigurðsson fyrrverandi
skrifstofustjóra og risu fundar-
menn úr sætum í virðingarskyni
við minningu hans. Síðan hófust
umræður um álit nefnda. Á morg
unfundinum höfðu verið kosnar
6 nefndir. Ganga þær frá álykt-
unartillögum og leggja fyrir þing
fundi. í gær kom fyrst fyrir til-
laga kjördæmamálsnefndar.
Hafði Magnús Óskarsson, lögfræð
ingur orð fyrir nefndinni, en
síðan tóku til máls Barði Frið-
riksson, Reykjavík, séra Jónas
Gíslason, Vík, Ingimar Einars-
son, Reykjavík, Friðjón Þórðar-
son, Búðardal, og Sigurður Helga
son, Akranesi. Var að lokum
gengið frá ályktun í málinu, sem
birt verður í Mbl. eftir helgina.
Rætt um menningar-
og félagsmál
Næst voru tekin fyrir álit
menntamálanefndar, en hún
gerði tillögur til tveggja álykt-
ana, — um menningarmál og fé-
lagsmál æskunnar. Frú Ragn-
hildur Helgadóttir alþingismaður
hafði framsögu f.h. nefndarinn-
ar, en síðan tóku til máls Matt-
hías Johannessen, Reykjavík;
Ásgeir Pétursson, Reykjavík;
Jósafat Arngrímsson, Keflavík;
Finnbogi F. Arndal, Hafnarfirði;
Halldór Þ. Jónsson, Reykjavík;
Eyvindur Ásmundsson, Borgar-
nesi; Gunnar Tómasson, Reykja-
vík og Þór Vilhjálmsson Reykja-
vík og Haraldur Árnason, Sjávar-
borg, Skagafirði. Ákveðið var að
vísa handritamálinu til sérstakr-
ar nefndar, en gengið var að öðru
leyti frá ályktunum um þau mál,
er menntamálanefnd fjallaði um.
Fundi var síðan slitið, en sam-
bandsþingið kemur aftur saman
í dag kl. 10 f.h.
Búnaðarráðstefnu slitið
Kl. 11 í gærmorgun hófst
lokafundur ráðstefnu S.U.S.
um framtíð landbúnaðarins,
Þar flutti Haraldur Árnason,
ráðunautur á Sjávarborg er-
indi um búfjárræktarmálin.
Að því loknu sleit Ásgeir Pét-
ursson ráðstefnunni og þakk-
aði þeim, er hana sátu.
í fyrrakvöld var fundur á
ráðstefnunni fram yfir mið-
nætti og gengið frá ályktun
um búnaðarmál, sem birt
verður hér í blaðinu innan
skamms.
Lilli drengursnn sem missli
bók sína lil bókasafnarans
Annað bindi af ,Kulturhislorisk
Leksikon' komið úl
UT ER komið annað bindið í safninu Kulturhistorisk Leksikon for
nordisk middelalder. Bókin kemur samtímis út á öllum Norður-
löndum. Hér verður hún afhent áskrifendum í bókaverzlun ísafold-
ar. „Kulturhistorisk Leksikon" er safnrit um forna menningarsögu
Norðurlanda og mun það innihalda stuttar greinar um menningar-
söguna frá Víkingatímunum og aftur til siðaskiptaaldar. í ráði er,
að bindin verði 10 alls og komi út á næstu fjórum árum.
Brezk tregáta bjargar
bát fyrir Crímseyinga
Stórslys á þjóðháfíðar-
daginn í Suður-Vief-nam