Morgunblaðið - 29.10.1957, Blaðsíða 2

s
MORCVWBL 4Ð1Ð
Þrlðjudagur 29. okt. 1957
Verða þessar vélar stöðvaðar vegna gjaldeyrisskorts? <Jr vclasal Dúkaverksmiðjunnar á Ak-
ureyri. (Ljósm. vig.j
AKUREYRARBRÉF
Nokkur dæmi um ört versnandi ástand
i gjaldeyrismálum. — Vöruskortur og
stöðvun nauðsynjafyrirtækja framundan
RÆÐA Hannibals Valdemars-
sonar við 1. umræðu fjárlaga mun
hafa vakið mikla athygli og mik-
inn aðhlátur viða um land. Það
mun vera harla erfitt að segja
almenningi að ástandið í efna-
hagsmálunum sé gott þegar menn
þreifa á hinu gagnstæða. Það
munu fáir hafa orðið þess varir
að auðveldara sé nú að fá lán
í bönkunum en áður var, þótt
Hannibal haldi þvi nú fram að
sparifjárinnstæður séu mun meiri
en var á sama tíma í fyrra.
Með hinni nýju aðferð félags-
málaráðherra að taka innstæður
á hlaupareikningi með sparifjár-
innstæðum, telur hann sig hafa
sannað bætt ástand. En það mun
ganga treglega að fá fólk með
fulla dómgreind til þess að trúa
því að ástandið sé bætt og meira
lánsfé fyrir hendi þegar það get-
ur alls ekki fengið þetta fé að
láni. En orsakirnar til þess að
innstæður á hlaupareikningi hafa
vaxið, kunna ef til vill að stafa
af því, að nú ríkir mjög tilfinn-
anlegur gjaldeyrisskortur og
menn geta ekki leyst út vörur
þær, sem þá vanhugar mjög um.
Vissulega er innlent fjármagn
•kki lagt í þær vörur, sem ekki
cru fáanlegar.
Vantar gler í barnaskólann
Dæmi um gjaldeyrisskortinn
gerast nú æ tiðari. Hér á Akur-
eyri hefur það vakið mikla at-
hygli að ekki er hægt að ljúka
við nýja barnaskólabyggingu,
vegna þess að ekki er hægt að
fá gjaldeyri fyrir glerinu í bygg-
inguna. Sömu sögu mun að segja
um skólabyggingu á Húsavík.
Gjaldeyrir Sá, sem þarf til þess
að hægt sé að ljúka skólabygg-
ingunni hér nemur aðeins sem
svarar 23—24 þús. íslenzkra
króna. En af þessu skapast að
sjálfsögðu svo mikil vandræði
og tjón, að ekki mun fjarri lagi
að álykta að tjónið kunni um
það er lýkur að nema marg-
faldri þessari upphæð.
í fyrsta lagi má heita að fram-
kvæmdir við bygginguna séu
stöðvaðar. Það hefur verið heglt
timbur fyrir alla glugga húss-
ins og pappalagt að innan svo
að minni trekkur sé um glugg-
ana. Með þessu móti er fært að
hita húsið upp og vinna að
nokkru við innréttingu þess. En
að sjálfsögðu hlýtur hitatap allt-
af að verða nokkuð mikið og það
er fljótt að segja til sín í jafn
stóru húsi og hér um ræðir.
í öðru lagi verður skólinn að
leigja sér húsnæði á fleiri en
einum stað í bænum og kostar
það að sjálfsögðu eitthvað og
þó getur hann ekki starfað nema
annan hvern dag og verður að
fella niður nokkrar kennslu-
greinar. Allir munu sjá hvort
þetta bætir efnahagsástandið I
skólamálum okkar Akureyringa.
Munu þau mál þó bera hér ærinn
kostnað fyrir.
Gler það sem hér um ræðir
mun kosta rúmar 60 þúsundir
króna hingað komið með tollum
og álögum. Það er ekki óeðlilegt
að álykta að fé þetta liggi á
einhverjum hlaupareikningi þar
til það fæst greitt. Á meðan fær
ríkissjóðúr ekkert af því upp í
vanskilaskuldir sinar.
Hér er að sjálfsögðu eitt lítið
dæmi tekið. En það er svo slá-
andi að menn geta ekki annað en
ályktað: Hvernig er þá ástandið
þegar um er að ræða ýmsar þýð-
ingarminni vörur? Varla getur
það átt sér stað að hátollavör-
urnar séu látnar ganga fyrir um
gjaldeyri?
Ekkert sótthreinsað vatt í
mjólkursigtin
Annað örlítið dæmi má einnig
taka. Ekki vegna þess að um sé
að ræða mikla gjaldeyrisupphæð,
heldur vegna geigvænlegra afleið
inga, sem það getur haft að jafn
ódýra og auðfengna vöru skuli
nú algarlega vanta. Ástandið hér
á Norðurlandi er nú svo, að ekki
er nokkur leið að fá sótthreins-
að vatt í mjólkursigti. Þetta ger-
ir það að verkum að bændur
verða nú að nota lítt sótthreins-
aðar rýjur í sigti sín. Afleiðing-
in verður svo auðvitað sú að
skaðlegar bakteríur komast í
mjólkina í mun stærri stíl,
hún flokkast ver og menn fá
fyrir hana minna verð. Segja má
kannske að þetta valdi ekki tjóni
fyrir neytendur mjólkurinnar hér
á Akureyri þar sem hún er öll
gerilsneydd en tjón framleiðenda
er hið sama. En hvernig verður
ástandið, þar sem engin mjólkur-
samlög eru og engin tök á því
að gerilsneyða mjólkina? Þar er
að sjálfsögðu allt undir þrifnaði
framleiðendanna komið. En nú
er þeim algerlega meinað eitt
þýðingarmesta tækið, þótt ekki
sé stórt, til þess að viðhalda þess-
um þrifnaði.
Verksmiðjur að stöðvast af
efnisskorti
Og enn er hægt að halda áfram
og taka nú stærri dæmi. Hér á
Akureyri eru reknar spunaverk-
smiðjur, sem vinna úr erlendu
hráefni eingöngu. Skulu hér
nefndar tvær, Dúkaverksmiðjan
h. f. og Klæðagerðin Amaró.
Ástandið hjá þessum verksmiðj-
um er nú svo að Amaró hefur
ekki verið starfrækt í allt sum-
ar, en fékk fyrir nokkru litla
úrlausn, sem þó er hvergi nærri
til áframhaldandi rekstrar. Dúka
verksmiðjan er nú á þrotum með
efni og rætist ekki úr nú alveg
á næstunni er ekki fyrirsjáanlegt
annað en það verða að loka
henni.
Það er sýnu alvarlegra ástand-
ið í Dúkaverksmiðjunni þar sem
hún framleiðir hráefni fyrir aðr-
ar verksmiðjur. Má þar til nefna
vinnuvettlingaefni. Úr því er
saumað af öðrum aðilum og á
þessum tíma þegar vertíð fer í
hónd er mikil eftirspurn eftir
vinnuvettlingum, en verksmiðjan
Vigfús Þ. Jónsson framkvæmdastjóri Dúkaverksmiðjunnar með
eina tegund framleiðslu sinnar, fóður utan um dýnur.
getur á engan hátt fullnægt efnis
eftirspurninni. Tíminn er lika
hlaupinn til þess að bæta þetta
með innflutningi, enda furðuleg
verzlunarpólitík að flytja inn
efni, sem vélar og aðstaða er til
að vinna jafngott eða jafnvel
betra hér heima.
Verði að loka þessum verk-
smiðjum, eins og nú er fyrirsjá-
anlegt missir fólk atvinnu sína.
Það er að sjálfsögðu ekki mjög
margt, þar sem hér er ekki um
stór fyrirtæki að ræða, en þar
munu þó vinna fast að 30 manm
þegar full starfræksla er.
Fæst ekki leyfi fyrir
sjúkraflugvél
Eitt dæmi skal tekið í viðbót.
Hér er á Norðurlandi, sem og
Framh. á bls. 19
Bátur ■ Hornafirði
skemmist mikið af eidi
HÖFN í HORNAFIRÐI, 28. okt,—
I gærmorgun er verkamenn í
Höfn í Hornafirði voru að fara
til vinnu sinnar, veittu þeir því
athygli, að reyk lagði upp með
mastrinu á m.b. Helga, SF-50,
þar sem hann lá við bryggju.
Brugðu mennirnir við og opnuðu
lúkarinn. Var hann þá eitt eld-
haf.
Slökkt eftir 114 klukkustund
Reyndu mennirnir að slökkva
eldinn með öllum tiltækilegum
handslökkvitækjum og nærstadd
ir bátar, Akurey og Hvanney
dældu sjó viðstöðulaust í Helga.
Eftir eina og hálfa klukkustund
tókst að ráða niðurlögum elds-
ins,
Miklar skemmdir
Báturinn er mjög skemmdur.
T. d. brunnu fimm dekkbitar, þil
á milli lúkars og lestar og dekk-
ið allt að frsunan, aftur að
frammastri og lúkarinn allur
mjög mikið skemmdur.
Kviknaði i út frá eldavél
Helgi hefur stundað róðra
undanfarið og aflað vel, 7—8
lestir í róðri. Lnginn maður var
í lúkarnum en styrimaður báts-
ins svaf í káetunni. Kviknað
hafði í út frá eldavél. Helgi er
nýr bátur, 56 lestir, byggður í
Danmörku 1956.
Mikil viðgerð
Unnið var í gær að því að setja
stoðir undir dekkið en farið verð-
ur með bátinn til Neskaupstaðar
til viðgerðar og er álitið að við-
gerðin taki 1—114 mánuð.
—Gunnar.
—Sambandsþing
Frh. af bls. 1.
Geir Hallgrímsson (Reykjavík),
Már Elísson (Reykjavík) og Vald-
imar Kristinsson (Reykjavík),
framsögumenn efnahagsmála-
nefndar og Bragi Hannesson
(Reykjavík), framsögumaður
skipulagsmálanefndar.
Aðrir ræðumenn voru: Jóhann
Ragnarsson (Reykjavík), Baldur
Bjarnason (Vigur), Árni Grétar
Finnsson (Hafnarfirð.), Jósafat
Arngrímsson (Keflavik), Eyjólf-
ur K. Jónsson (Reykjavík), Finn-
bogi Arndal (Hafnarfirði), Pálmi
Jónsson (Skagafirði), Ásgeir Pét-
ursson (Reykjavík), Pétur Sæm-
undsen (Reykjavík), Guðmund-
ur H. Garðarsson (Reykjavík),
Valgarð Briem (Reykjavik), Jó-
hannes Árnason (Patreksfirði),
Sverrir Bjarnason (Reykjavík),
Einar Þ. Mathiesen (Hafnarfirði),.
séra Jónas Gíslason (Vik í Mýr-
dal), Halldór Þ. Jónsson (Reykja
vík), Ólafur Jensson (Reykjavík)
Sigurður Helgason (Reykjavík),
Kári Jónsson (Sauðárkróki),
Eyvindur Ámundsson (Mýra-
sýslu), Barði Friðriksson (Reykja
vík) og Jón Ragnarsson (Reykja-
vík).
Stjórnarkjör og þingslit
Á lokafundinum fór fram
stjórnarkosning. Við formanns-
kjör var stungið upp á Geir Hall-
grímssyni hæstaréttarlögmanni
og Sverri Hermannssyni við-
skiptafræðingi Geir Hallgríms-
son var kosinn formaður,
en aðrir í stjórn: Árni
Grétar Finnson stud. jur. (Hafn-
arfirði), Baldvin Tryggvason lög-
fræðingur (Reykjavík), séra Jón-
as Gíslason (Vík, Mýrdal), Magn-
ús Óskarsson lögfræðingur (Ak-
ureyri), Sigurður Heigason lög-
fræðingur (Reykjavík) og Þór
Vilhjálmsson blaðamaður (Rvík).
í vara-stjórn voru kosnir: Björn
Þórhallsson viðskiptafræðingur
(Reykjavík), Bragi Haimesson
stud. jur. (Reykjavík), Grétar
Símonarson bóndi (Goðdölum,
Skagafirði), Hreinn Kristinsson
bóndi (Bakkagerði, N-Múlasýslu)
Jóhannes Árnason stud. jur.
(Patreksfirði).
Að stjórnarkjöri loknu tók
fráfarandi formaður, Ásgeir Pét-
ursson til máls. Óskaði hann hin-
um nýkjörna formanni og með-
stjórnendum hans heilla og þakk-
aði þingfulltrúum samstarfið á
þinginu og á kjörtímabili frá-
farandi stjórnar. Geir Haligríms-
son, hinn nýkjörni formaður,
mælti einnig nokkur orð, þakk-
aði fyrir það traust, sem honum
og stjórnarmönnum hafði verið
sýnt, og ávarpaði síðan Ásgeir
Pétursson, sem nú hverfur úr
samtökum ungra Sjálfstæðis-
manna. Þakkaði Geir honura
mikið og óeigingjarnt starf um
langt árabil, en Ásgeir hefur ver-
ið formaður S. U. S. sl. 2 ár, og
hafði áður verið formaður Heim-
dallar og látið til sín taka í sam-
tökum ungra Sjálístæðismanna
á ýmsan annan hátt.
Kl. 9 á sunnudagskvöld hófst
þingslitahátíð í Sjálfstæðishús-
inu, og sleit þá Geir Hallgrímsson
þessu 14. þingi S. U. S. með ræðu.
Sagði hann m. a., að þetta þing
hefði starfað vel og þar
hefði ríkt mikill áhugi fyrir
hugsjónum og stefnu Sjálf-
stæðisflokksins, Kvaðst hann von
ast til, að sá áhugi yrði fulltrúum
og öðrum ungum Sjáifstæðis-
mönnum hvatning til þróttmik-
illa starfa í þágu Sjálfstæðis-
flokksins.
Frá Alþingi
STUTTIR fundir voru í gær i
deildum Alþingis.
í efri deild fór frumv. um á-
framhaldandi innheimtu ýmissa
álaga á tolla til 3. umr. eftir að
framsögumaður fjárhagsnefndar
hafði gert grein fyrir áliti nefnd-
arinnar.
í neðri deild var frumv. um á-
framhaldandi gjaldheimtu af
benzíni o. fl. afgreitt til efri deild
ar eftir 3. umr.
Jón Sigurðsson á Reynistað
hafði framsögu um frumv. til
breytinga á vegalögum, sem flutt
er af þingmönnum Skagfirðinga.
Kvað hann frumv. fram komið
vegna þess, að mikið vantaði á,
að vegamál Skagafjarðarsýslu
væru komin í það horf, sem
mjólkurframleiðslan og aðrir
framleiðsluhættir krefjast. 1
frumv. er lagt til að sett verði ný
ákvæði í vegalög um eftirtalda
vegi: Sæmundarhlíðarveg, Hér-
aðsdalsveg, Austurdalsveg,
Kjálkaveg, Norðurárdalsveg,
Hegranesveg vestri, Hjaltadala-
veg, Sléttuhlíðarveg og Sléttu-
veg.