Morgunblaðið - 30.10.1957, Blaðsíða 2

MOItCVTSBl 4Ð1Ð
Miðvikudagur 30. okt. 1957
Handahófskennd úthlutun 75
millj. kr. til atvinnujöfnunar
Frumvarp 4 Sjálfstæðismanna um
bætt vinnubrögð á þessu sviði
1 FYRRADAG báru fjórir Sjálfstæðismenn fram lagafrumvarp um
ráðstafanir til að stuðla að jafnvægi í byggð landsins. Leggja þeir
tíl, að stofnaður verði jafnvægissjóður, sem stjórnað skal af þing-
kjörnum mönnum. Stofnfé hans skal m. a. vera 75 millj. kr., sem
rikissjóður leggur fram á næstu 5 árum. Frumvarpið var tekið til
1. umræðu í gær og ítrekaði þá Magnús Jónsson, sem fylgdi frum-
varpinu úr hlaði, það, sem fram kemur í greinargerð, að megin-
tilgangurinn væri' að koma ráðstöfunum til atvinnuaukningar í
skipulegt hori. Benda flutningsmenn á, að óverjandi sé að úthluta
meira og minna af handahófi um 15 millj. kr. svo sem gert er í ár.
Er og full ástæða til að álíta, að ýmis annarleg sjónarmið hafi ráðið
þeirri úthlutun. — Flutningsmenn frumvarpsins eru, auk Magnúsar,
Kjartan J. Jóhannsson, Sigurður Ágústsson og Jón Sigurðsson.
í frumvarpinu segir, að hlut-
verk jafnvægissjóðs skuli vera
að stuðla að jafnvægi í byggð
Frá Alþingi
EFRI DEILD Alþingis hélt þrjá
fundi í gær. Stjórnarfrumvarp
um skattfrelsi vinninga í síma-
happdrætti lamaðra og fatlaðra
1957 var rætt á öllum fundun-
um og afgreitt til neðri deildar.
Frumvarpið kom fram í fyrra-
dag.
í>á var rætt um áframhald-
andi innheimtu eignarskattsvið-
auka. Bernharð Stefánsson hafði
orð fyrir fjárhagsnefnd, en síðan
fór frv. til 3. umr.
Loks var rætt um aðflutnings-
gjöld af jarðbornum eins og seg-
ir annars staðar í blaðinu.
í neðri deild var rætt um frv.
upi jafnvægi í byggð landsins
(sjá frétt í blaðinu í dag).
f fyrradag voru lögð fram 7 ný
þingskjöl. Eru 4 þeirra varðandi
vegalög, og þau 2 þingskjöl, sem
útbýtt var í gær eru sama efnis.
Tillögurnar eru frá þessum þing-
mönnum: Ólafi Thors, Pétri
Ottesen, Jóni Pálmasyni, Sigurði
Ágústssyni og Pétri Péturssyni, | _
Ásgeiri Bjarnasyni og Halldóri JÓHANN KÚLD, rithöfundur,
landsins með því að veita lán til
eflingar atvinnulífi, þar sem við
atvinnuörðugleika er að etja.
Sveitarfélög sem verða fyrir
sérstökum áföllum vegna afla-
brests eða af öðrum sökum, skulu
sitja fyrir um lán.
Auk beinna framlaga úr ríkis-
sjóði á næstu árum er gert ráð
fyrir, að til jafnvægissjóðs renni
fé það, er veitt hefur verið á 20.
og 22. gr. fjárlaga til að bæta úr
atvinnuörðugleikum og enn er
ekki endurgreitt. — Tekjur sjóðs-
ins í framtíðinni skulu auk vaxta
vera árlegt framlag ríkisins, sem
ekki sé minna en 5 millj. kr.
Sjóðurinn skal taka 4% í árs-
vexti, en lánstímann skal sjóðs-
stjórnin ákveða með tilliti til að-
stæðna. Sama gildir um trygging-
ar fyrir lánum.
Afgreiðslustörf og reiknings-
hald sjóðsins skal Framkvæmda-
bankinn annast. Sjóðsstjórnina
kýs Alþingi í upphafi hvers kjör-
tímabils, og skal hún skipuð 5
mönnum.
í greinargerð frumv. og við 1.
umræðu um málið í gær kom
fram, að frumvörp um þetta efni
hafa verið flutt á þremur undan-
förnum þingum, en ekki náð fram
Leiðrétting
E. Sigurðssyni.
Önnur ný þingskjöl í fyrradag
voru um símahappdrættið, um
jafnvægi í byggð landsins og loks
um staðfestingu á bráðabirgða-
lögunum frá 26. september um
heimild yfirskattanefnda og ríkis
skattanefnda til að breyta út-
svörum.
óskar þess getið, að hann hafi
alls ekki talað um þau mál, sem
nefnd séu í frásögn Mbl. af síð-
asta Dagsbrúnarfundi, heldur
hafi hann rætt um nauðsyn á
aukningu fiskiskipaflotans og
vinnslustöðvanna, og um nauðsyn
þess að koma á meiri vöruvönd-
un í fiskframleiðslu.
Iðja segir ekki upp samningum vegna
alvarlegs ástands i málum iðnaðarins
Á FUNDI í Iðju, félagi verk-
smiðjufólks í Reykjavík, sem
haldinn var í gærkvöldi, var rætt
um, hvort segja skyldi upp nú-
gildandi kjarasamningum. Stjóm
og trúnaðarráð lögðu fram eft-
irfarandi tillögu:
„Fundur haldinn í Iðju, félagi
verksmiðjufólks, 29. okt. 1957
samþykkir að segja ekki upp
samningum að þessu sinni, þrátt
fyrir minnkandi kaupmátt launa,
vegna þess alvarlega ástands,
sem framundan er i atvinnu- og
efnahagsmálum iðnaðarins. Jafn-
framt lýsir fundurinn yfir
megnri óánægju sinni vegna hins
ótrygga atvinnuástands, sem iðn-
verkafólk verður nú að búa við
vegna stöðugs skorts á nauð-
synlegustu efnavörum, felur
félagsstjórninni að stuðla að því
við ríkisstjórnina, að viðunandi
úrbætur fáist á þessum málum og
skorar á ríkisstjórnina að stuðla
að því að haldið verði uppi nægri
og tryggri atvinnu".
Formaður, Guðjón S. Sigurðs-
son, fylgdi tillögunni úr hlaði.
Næstur tók til máls Björn Bjarna-
son, fyrrverandi formaður fél-
agsins. Taldi hann, að dýrtíðin I
landinu hefði ekki aukizt að und-
að hann væri framkominni til-
lögu samþykkur. Einnig tóku til
máls Þorvaldur Ólafsson ritari
félagsins og Konráð Bjarnason.
Deildi Konráð mjög á núverandi
ríkisstjórn og var gerður góður
rómur að máli hans.
Síðan var tillaga stjórnar og
trúnaðarráðs borin upp og sam-
þykkt samhljóða.
Fomður tók þá aftur til máls
og skýrði frá verkefnum þeim,
er stjórn félagsins vinnur nú að.
Samþykkti fundurinn að fela
félagsstjórninni að gangast fyrir
stofnun byggingarfélags
að ganga. Á síðasta þingi var
frumv. vísað til ríkisstjórnarinn-
ar. Treystist stjórnarliðið þá ekki
til að greiða atkvæði gegn frum-
varpinu, en valdi þessa leið til
að koma málinu fyrir kattarnef.
Á síðasta þingi var fjárveiting
til atvinnujöfnunar hækkuð í 15
millj. kr. án þess að nokkrar
reglur væru settar til tryggingar
því, að féð kæmi að tilætluðum
notum. Þingið tiltekur oft mjög
nákvæmlega, hvernig ráðstafa
skuli fé til ýmissa annarra mála
og ákveður sjálft greiðslur, sem
aðeins nema nokkur hundruð
krónum. Væri því ástæða til að
þingig fylgdist vel með úthlutun
stórupphæða.
Flutningsmenn skýra svo frá
að þeir hafi ekki séð skýrslu
um úthiutunina á þesssu ári,
en full ástæða sé til að álíta,
að ýmis annarleg sjónarmið
hafi þar ráðið. Og hvað sem
því líður, ætti að liggja í aug-
um uppi, hversu óhæfilegt er
að ráðstafa skipulagslaust allt
að 15 millj. kr. Er óverjandi
fyrir Alþingi að leyfa slík
vinnubrögð við ráðstöfun á
ríkisfé.
Frumvarpið miðar að því, að
settar verði fastar reglur um
þessi efni. Gert er ráð fyrir sama
framlagi næstu 5 árin og var á
þessu ári. Er ekki deilt um að
þess sé þörf, svo að hér verður
ekki um útgjaldaaukningu fyrir
ríkissjóð að ræða.
En til þessa hefur aldrei ver
ið unnt að vita með vissu,
hvaða fé yrði til ráðstöfunar
nema eitt ár í senn og því
ekki unnt að gera neinar áætl-
anir um kerfisbundna upp-
byggingu atvinnuiífs á ein-
stökum stöðum. Lánveitingar
af atvinnuaukningarfé hafa
víða komið að góðum notum,
en engum vafa er bundið, að
með kerfisbundnum ráðstöfun
um og skipulagi hefði féð nýtzt
enn betur.
Hefur þetta komið fram hjá
þeim, sem áður hafa beitt sér
fyrir þessum málum ni. a. í nefnd
aráliti Gísla Jónssonar og Gísla
Guðmundssonar sem af fyrrver-
andi ríkisstjórn voru skipaðir til
að gera tillögur um þetta efni.
Frumv. um gjöld af jarðborum snertir
hagsmuni margra byggðarlaga
Flarðar deilur á Alþingi í j»ær
FRUMVARP það, sem þingmenn úr 3 flokkum flytja á Alþingi um
að heimilt skuli vera að fella niður eða lækka aðflutningsgjöld af
jarðborum, kom til 2. umræðu í efri deild í gær. Fjárhagsnefnd
deildarinnar er klofin í afstöðu sinni tii málsins. Leggur meirihlut-
inn (Gunnar Thoroddsen, Sigurður Ó. Ólafsson og Eggert Þor-
steinsson) til, að frumvarpið verði samþykkt, en minnihlutinn
(Bernharð Stefánsson og Björn Jónsson) vilja, að það verði af-
greitt með rökstuddri dagskrá. Miklar umræður urðu um máiið,
en atkvæðagreiðslu um það var frestað.
Einn af flutningsmönnum frv.,
Hagsmunir fólks víða um land
Gunnar Thoroddsen, sem er 1.
flutningsmaður frv., hafði orð
fyrir meirihluta fjárhagsnefndar.
Hann sagði m. a.: Nauðsyn ber
til, að jarðhitasvæðin í Krýsu-
vík, Námaskarði, Hengli og víð-
ar verði rannsökuð sem fyrst.
Er réttmætt, að ríkisvaldið stuðli
að því, að svo megi verða. Ætti
það því að sjá svo um, að bor-
tæki séu ekki of dýr. Aðflutn-
ingsgjöld af bor þeim, sem ríki
og Reykjavíkurbær hafa keypt
saman, verða um 3,5 millj. kr.,
og verði þau innheimt, kemiu:
það fram í hærri afnotagjöldum,
sem öll þau bæjar- og sveitar-
félög víða um land verða að
greiða, er væntanlega
leigja borinn til rannsóknastarfa.
Röskun tollakerfis — fjárþörf
ríkisins
Því hefur veirð haldið fram, að
„samþykkt frumvarpsins mundi
raska samræmi í tollakerfi lands-
ins“. í gildandi tollskrá eru þó
tugir undanþáguheimilda, og hef-
ur sumum þeirra verið bætt í
skrána að frumkvæði núverandi
ríkisstjórnar án þess að það þætti
fela í sér hættu fyrir samræmið
í tollkerfinu. Er því furðulegt,
að þessi röksemd skuli koma
fram.
Þá er um það rætt, að ríkis-
stjórnin hafi boðizt til að taka
að sér borinn og slíta sameign-
arsamningnum við Reykjavík.
Einnig er því haldið fram, að hið
opinbera geti ekki verið án toll-
teknanna af bornum. Virðist
ekki mikið samræmi í þeim tveim
lýsingum á fjárhagsaðstæðum
ríkisins, sem koma fram í þess-
um staðhæfingum.
Alfreð Gíslason, hefur reynt að
ljá andstæðingum þess nokkrar
röksemdir. Hann segist standa að
frumvarpinu, þar sem fjárhagur
Reykjavíkur sé slíkur, að bærinn
geti ekki greitt sinn hluta af að-
flutningsgjöldunum. Sannleikur-
inn er hins vegar sá, að bærinn
á 23 millj. kr. hjá ríkinu vegna
ýmissa framkvæmda, sem það á
að greiða hluta af kostnaði við.
Fáist ekki undanþága sú, sem
frv. fjaHar um, verða gjöldin
greidd með skuldajöfnuði við
ríkissjóð.
Ríkisstjórnin hefur margt gert
til að halda jarðbornum, sem hún
sjálf hefur umráð yfir ásamt
Reykjavík, í haldi. Hún neitaði
munu um £viinan;r Qg er þoðin var full
bankatrygging fyrir gjöldunum,
þverneitaði fjármálaráðherra að
taka það gilt. Hefur öll fram-
koma ráðherrans mótazt af ein-
stakri óbilgirni og stirfni.
Jarðborinn og cfnahagskerfið
Bernharð Stefánsson hafði
framsögu fyrir minnihluta fjár-
hagsnefndar, en hann vill sem
fyrr segir afgreiða málið með
rökstuddri dagskrá. Bernharð
sagði m.a.:
Ég sé ekki, að afstaða minni-
hlutans geti á nokkurn hátt orð-
ið því til fyrirstöðu, að jarðbor-
inn komi að fullum notum, enda
hefur ríkisstjórnin boðið, að rík-
ið taki hann eitt að sér.
Afstaða minnihlutans byggist
á því, að samþykkt frumv. myndi
valda óheppilegri röskun á tolla-
kerfi landsins. Margir myndu
Friðrik keppir á stórmóti í Texas
KAUPMANNAHÖFN, 28. okt,—
Ekstrabladet í Kaupmannahöfn
birtir stutt samtal við Bent Lar-
sen um svæðakeppnina og vænt-
anlegt stórmeistaramót í Dallas
í Texas, Bandarikjunum. Blaðið
segir, að þetta verði stórmót og
aðeins stórmeistarar taki þátt í
því. Blaðið segir: „Þetta verður
reglulegt stórmeistaramót, þar
sem allir þátttakendurnir eru
anförnu, en lýsti síðan yfir því, stórmeistarar. Eini þátttakand-
inn, sem hefur ekki enn fengið
hinn opinbera titil, er Friðrik
Ólafsson frá íslandi, en um getu
hans verður ekki deilt. Síðan
segir blaðið, að á meðal þátttak-
enda verði Stálberg, Szabo og
Gligoric, auk Friðriks og Bents.
Þessir menn fara allir með sömu
flugvélinni til Bandaríkjanna eft
þátt í Dallas-mótinu, auk dr.
Euwes og Reschewskys frá Banda
ríkjunum. Meðal þátttakenda frá
Suður-Ameríku verða Panno og
Najdorf. — Fyrstu verðlaun í
þessari keppni nema 'A milljón
ísl. króna.
Áður en Bent lagði af stað í
svæðakeppnina, sagði hann um
ir svæðakeppnina. — Einnig er ( hana, að hann gerði ráð fyrir að
búizt við, að hinn nýbakaði heims | verða meðal þriggja hinna fyrstu.
meistari, Rússinu Smyslov, taki t — Það á ég að geta, sagði hann.
telja sig eiga jafnmikinn rétt á,
að hagsmunir þeirra yrðu teknir
til greina á svipaðan hátt, enda
er reynsla fyrir því, að tilslak-
anir á þessu sviði valda oft vafn
ingum og óánægju. Væri bezt að
afnema allar undanþágur.
Þá stendur nokkuð öðru vísi á
fyrir ríkissjóði nú en oft áður, er
tekjuafgangur hefur verið á fjár
lögum. Nú er fjárlagafrumv. með
rúmlega 70 millj. kr. greiðslu-
halla og því sízt tilefni til að
skerða tekjur ríkissjóðs. Samþ.
frumv. myndi að vísu ekki valda
neinum straumhvörfum ein sér,
en það er ekki sanngjarnt að
létta gjöld, sem notuð eru til að
halda uppi gengi íslenzkra pen-
inga.
í efnahagsmálum íslendinga
ríkir nú einkennilegt fyrirkomu-
lag, og er ekki hægt að sjá, ,að
það geti staðið lengi að halda at-
vinnuvegunum uppi með greiðsl-
um úr ríkissjóði eða útflutnings-
sjóði, sem fá tekjur af aðflutn-
ingsgjöldum, sagði Bertnharð
Stefánsson.
Skyldur ríkisins
Gunnar Thoroddsen benti á, að
fé hefði ekkert verið veitt
til að ríkið geti keypt bor-
inn eitt. Alls hefðu verið veitt-
ar 2,5 millj. kr. á fjárlögum til
borkaupanna, en borinn kostar
11 millj. kr., ef aðflutningsgjöld-
in eru reiknuð með, en þau
nema um 3,5 millj. kr.
Þá urðu nokkur frekari orða-
skipti milli Gsmnars Thoroddsen,
Eysteins Jónssonar og Alfreðs
Gíslasonar. Mótmælti fjármála-
ráðherra því, að ríkið skuldaði
Reykjavíkurbæ fé, þar sem því
bæri ekki að inna af hendi sinn
hluta kostnaðar við hinar ýmsu
framkvæmdir nema fé værj til
þess veitt á fjárlögum. Gunnar
Thoroddsen benti á í því sam-
bandi, að lagaákvæði um þessi
mál væru með ýmsum hætti. Um
skóla væri ákveðið, að ríkið
skyldi greiða helming stofnkostn-
aðar án þess að talað væri um, að
vera ætti sérstök heimild á fjár-
lögum. Hins vegar segði í lögum,
að til hafnargerða skyldi greiða
eftir því, sem fé er veií á fjár-
lögum, og þátttaka ríkis í að
koma upp íþróttamannvirkjum
byggist á venjum, sem mennta-
málaráðuneytið og stjórn íþrótta
sjóðs hafa lengi farið eftir.
Á öllum þessum sviðum er um
verkaskiptingu að ræða milli rík
is og bæjar og sveitarfélaga, og
er það sjálfsögð krafa, að rlkið
standi í skilum með sinn hluta.
Fjármálaráðherra hefur hins veg
arar ekki einungis tregðazt við
að greiða það sem honum bar,
heldur og vanrækt að fá nauðsyn
legar heimildir settar í fjárlög
eða beinlínis staðið á móti þvL