Morgunblaðið - 30.10.1957, Blaðsíða 9

Miðvikudagur 30. okt. 1957
MORCTJTSB1 4 ÐIÐ
9
Sr. Sigurður Einarsson:
í landi leyndardóma og minja
Inn í auðnina
Alexandría er mikil hafnar-
borg. Fjöldi skipa hvaðanæva af
löndum liggur þar að jafnaði.
Þegar skip er komið í höfn taka
egypzkir lögreglumenn sér þegar
stöðu um borð, því að skipið er
brátt hersetið af kauphéðnum,
sem mundu vaða um allt eins og
engisprettur ef þeir mættu ráða.
Þeir koma jafnvel á kænum langt
út á ytra skipalægið og hengja
sig þar utan í skipin og byrja
verzlun sína með miklum hróp-
um og köllum og gífurlegu handa
pati. Má þar heyra skringilegan
blending af ýmsum málum. Aug-
ljóst var, að þeir gerðu sér mik-
ið far um að flíka orðum úr
Norðurlandamálum við okkur,
til að örfa viðskiptin. Flestir voru
kaupahéðnar þessir fremur tötra
legir, berfættir margir, en glað-
hlakkalegir og háværir.
Við ókum frá Alexandríu
snemma morguns. Það fyrsta, sem
gera á, er að skoða pýramidana
miklu. Vegurinn liggur að miklu
leyti um eyðimörk. Þar sem ekki
er vatn er ekki stingandi strá
að sjá og sandurinn er svo dauð-
ur og snauður, að hann á ekki
einu sinni næringu handa ormi.
Þegar nær dregur Kairo er þó
um alllangt skeið ekið á mörk-
um eyðimerkurinnar og hins
unaðslegasta gróðurlendis. Svo
langt verður Nílarvatninu komið
upp í aflíðandi höllin vestan
fljótsins. Og svo tekur auðnin og
dauðinn við, svo bleikur, ömur-
legur og brunaheitur, að orð fá
varla lýst.
Og sem við ökum yfir þessa
og riddara sómdi, en ég hossaði
á úlfalda og við flest hin og
þótti mér fremur óþægileg reið.
Hitt var þó öllu verra, að við
vorum ekki komin nema rétt af
stað, þegar úlfaldarekinn tók að
þrefa við mig um aukaþóknun
sína og lét þá dælu ganga mjög
óslitið þaðan af. Sömu sögu höfðu
allir aðrir að segja. Varð ég því
og dufti. Og það er ekki hægt
að reika þarna um og skoða þessi
fornu stórvirki án þess að fyll-
ast lotningu fyrir lífsalvöru þess
fólks, sem svo miklu fórnaði fyr-
ir vissu sína um ódauðleik sál-
arinnar og upprisu látinna. Hitt
er svo önnur saga og sorglegri,
hvernig grafarræningjum tókst
að fara ruplandi höndum um allt,
Sfinxinn mikli
þeirri stundu fegnastur er ég var
laus við hann. Yfirleitt varð mað-
ur hvarvetna fyrir harðsnúinni og
ófyrirleitinni áleitni í Egypta-
landi. Allt gert, til þess að reyna
að hafa út úr manni fé. Þetta er
þreytandi og á illa við okkur
Norðurlandabúa.
En ég fór að reyna að finna
þessu fólki málsbætur í huga
mínum. í Egyptalandi búa yfir
20 milljónir manna. En ræktar-
landið er minna en Dánmörk, að-

Við pýramídana
auðn í fremur slæmum bíl á
fremur holóttum vegi, blasir við
augum undursamleg sýn: Grænir
trjálundir — óasinn Wadi Natrun.
Þar er numið staðar og menn
fá sér hressingu. Síðan haldið
rakleitt til pýramídanna miklu
við Giseh.
Við stígum úr bílnum ekki all-
skammt frá pýramidanum og nú
fáum við úlfalda til reiðar, um
pýramidasvæðið, þeir sem það
kjósa geta þó fengið létta kerru
tii að sitja í sem dregin er ann-
að hvort af asna eða hesti. Úlf-
aldarnir voru flestir heldur rytju
legir og áreiðanlega engir stólpa-
gripir, en úlfalda- og asnaeigend-
ur voru hinir áfjáðustu að kom-
azt í þessa atvinnu, kjöftuðu með
öllum skrokknum og börðust fast
um ferðafólkið. Þarna bar fyrir
augu mér ömurlega sýn, sem þó
er engin nýlunda í Austurlönd-
um. Einn kerrueigandinn kom
skrönglandi með bykkju sína og
lætur svipuna ganga ákaft til
þess að verða ekki of seinn. En
hann þarf að komast upp yfir
dálitla vegarbrún til þess að
komast inn á veginn. Vesalings
klárinn gerir nokkrar atrennur,
en orkar ekki. Eigandinn tryllizt,
en það stoðar ekki. Bykkjan velt-
ur útaf með vagn og eiganda.
Hann var þar enn að stumra yfir
henni, þegar við lögðum af stað.
Jón Björnsson var svo sleipur
að ná sér í hest og sat hann eins
eins þessi ræma meðfram Níl,
það er því hætt við, að lítið
komi einatt í hlut, ekki sézt þeg-
ar þess er minnzt, að stjórnar-
farið hefur lengzt af verið svo
að lítið tillit hefur verið tekið til
hins óbreytta manns.
ITndursamleg mannvirki
Pýramidarnir eru undursamleg
mannvirki og ógleymanlegir.
Cheops-pýramidinn er svo vold-
ugur í allri sinni tign, að mér
er til efs að nokkru sinni hafi
marínleg hönd smíðað neitt svo
stórkostlegt í öllum sínum ein-
faldleik. Ég er ekki dómbær um
það, að hve miklu eða litlu leyti
sá vísdómur er fólginn í gerð
pýramidans, sem sumir halda
fram, en þetta risamannvirki sem
fellt er saman úr 2Vz smálestar
blökkum hefur krafizt þeirrar
verksnilli, sem naumlega á sér
hliðstæður annars.
Rétt hjá pýramidanum mikla
eru þrír minni, grafir þriggja
barna konungsins og nokkrir aðr-
ir fjær mjög stórfenglegir. Þarna
er og fjöldi grafhýsa ýmsra stór-
menna, þó að ekki væru konung-
ar. Eru þeir jafnframt hof og
furðuleg völundarsmíð og lista-
verk. Forn-Egyptar litu svo á að
hofin og grafhýsin væru þeirra
eilífu heimkynni. Þess vegna var
svo til þeirra vandað að þau
standa nú, þó að borgir og hallir
þessa fólks séu orðnar að eisu
sem þarna átti að geymazt í ei-
lífum friði.
Þarna er einnig Sfinxinn mikli,
ljónslíkneskið með mannshöfuð-
ið, sem ég ætla að Cheops hafi
látið höggva út til þess að vera
vörður grafar hans og annarra.
Líkneskið er afar tilkomumikið,
höggvið út úr einni blökk, hvíl-
ir fram á fætur sér og starir í
steindri ró niður yfir dalinn. Það
er yfir því einhver dulúðug og
máttug fegurð, sem ég kann
ekki orð til að lýsa.
í Sakkara
Næsti áfangi okkar var Sakk-
ara. Þar eru margir stórmerkir
pýramidar, og þó einkum öllu I
fremur stórmerk neðanjarðar- J
grafhýsi, sem eru einhverjar full-
komnustu heimildir um menn-
ingu Forn-Egypta, lífs háttu
þeirra, list og trúarbrögð, sem
varð veizt hafa. Einkum er afar
merkilegt neðanjarðargrafhýsi
hinna heilögu Apis uxa. Musteri
Apis var í Memphis hinni fornu
höfuðborg, en uppi í eyðimörk-
inni í Sakkara er grafhýsi þeirra,
nálega 400 metra langt og hið
furðulegasta völunarsmíð, allt
höggvið út í berg neðanjarðar.
Grafhýsinu er svo háttað, að
eftir því endilöngu liggja mið-
göng en út frá þeim grafhvelf-
ingar uxanna. Standa þar vold-
ugar steinkistur þeirra úr fægð-
um granit, marmara eða alabast-
in og eru ekki meiri smá smíði
en svo, að lokin á þeim vega
allt að 70 smálestir. Er það í raun
inni nálega óskiljanlegt hvernig
mönnum tókst að sækja þessar
risablakkir um óraveg og koma
þeim hingað.
Apis var greftraður með of
fjár í greipum og gulli, en öllu
hefur því verið rænt fyrir mörg-
um öldum. Hins vegar fann
franskur vísindamaður seint á
19. öld eina apis-kistu, sem ekki
hafði verið rænd. Þar hvíldi
múmía uxans svo vel varðveitt
eftir 3000 ár, að hvergi gætti rota
unar. Listin sú að smyrja sv*
vendilega er nú löngu glötuð of
týnd.
Memphis
Það er aðeins farið að bragða
birtu þegar við komum til Mem-
phis. Þar er nú fátt eitt að sjá
af fornri dýrð. Þó er þarna varð-
veitt hin stórfenglega mynda-
stytta Ramsesar II, sem var 42
feta há, á meðan hann hafði báða
fætur heila, en nú er brotið af
báðum fótum neðan við kné. Lík-
neskjan liggur útaf eins og hann
hefði lagt fyrir að hvíla sig, en
komið fyrir svölum í kring, svo
að áhorfendur geti virt fyric sér
þetta yndislega listaverk. Þarna,
sennilega þar nálægt, sem áður
var torg hinnar voldugu borgar
er fræg Sfinxlíkneskja úr hvítu
alabastin, furðulega vel varð-
veitt. En annars er þarna ekkert,
sem gefur til kynna dýrð hinnar
fornu höfuðborgar. Horfin eru
hin voldugu musteri, hallir og
skrúðgarðar, — horfið „hús lífs-
ins“, hinn mikli læknaháskóli og
„hús dauðans“, þar sem iðkuð
voru hin leyndardómsfullu vís-
indi að ganga frá Smyrlingum.
Ég stóð þarna einn mér stundar-
korn í hinu einkennilega fölgula
kvöldljósi Egyptalands og lét hug
ann reika inn í fortíðina. Exi
fann jafnframt til þess með sakn-
aðartrega, hve fáfróður ég var.
Og því er það svo, að ég hefi
ekki viljað missa af þessari stund.
Síðan héldum við til Kairó.
í Damaskus 12/10.
Sigurður Einarsson.
Hlustað á útvarp
ÞÁ hefur formaður útvarpsráðs
og þó einkum útvarpsstjormn,
Vilhjálmur Þ. Gíslason ávarpað
hlustendur og gert grein fyrir
vetrarstarfsemi útvarpsins, eins
og hún er fyrirhuguð. Var sann-
arlega mál til komið að eitthvað
yrði lífgað upp á útvarpið, því
dæmalaus deyfð hefur verið yfir
því undanfarnar vikur, enda þótt
nokkur ágæt erindi hafði verið
flutt, við og við.
Svo virðist að útvarpsstarfsem-
in í vetur muni verða allfjöl-
breytt og mikil. Músík mun taka
nær hálfan tímann og ber því
að fagna að talsvert verður nú
flutt af léttri klassískri músik
undir stjórn Þjóðverja eins, sem
talinn er fær maður á því sviði.
Alþýða manna skilur ekki þunga
klassíska músík og hlustar ekki
á hana. Gott er að eiga von á
próf. Einari Ól. Sveinssyni
lestri íslendingaságna, fleiri
þættir virðast munu verða fróð-
legir, en undarlegt er að fara að
leika íslandsklukkuna, það leikrit
virðist mörgum hvorki hafa ver-
ið „fugl né fiskur“, hefði verið
nær að lesa sögu eftir Laxness
ef endilega þurfti að koma hon-
um að í útvarpinu nú þegar í
vetrarbyrjun. Annars virðist dag-
skráin verða muni fróðleg en lít
ið um létta skemmtun og humor,
að minnsta kosti heyrði eg þá
formann útvarpsráðs og útvarps-
stjóra ekki geta um neinn slík-
an gamanþátt.
★
Einar Ásmundsson, hæstarétt-
arlögmaður, flutti erindið Um
daginn og veginn á mánudag 21.
okt. Hafði hann verið á ferðalagi
í Sviss nýlega, og gist þar sveita-
fólk. — Fannst honum ekki ólíkt
þangað að koma og var hér á
landi áður en tækniþróun nútím-
ans hófst hér, t. d. var áburður
barinn með klárum á túnum þar.
— Eg man varla eftir þessu, sá
þó klárur, en þá var farið að
nota áburðarkvarnir í Skagafirði,
víðast, fyrir rúmlega 60 árum.
Mikið þótti ræðumanni til koma
gestrisni þeirra Svisslendinga,
var þar etin ketsúpa og kálmeti.
Fólkið er þar nýtið og sparsamt.
íslendingar mjög mikið eyðslu-
samari og hirðulausari um verð-
rnæti. — Þetta er satt, núlifandi
kynslóð, unglingar og fólk fram
yfir fertugt er allt of margt ó-
þarflega eyðslusamt. En er þetta
ekki eðlilegt? Alþingi og stjórn-
ir hafa gengið á undan með illu
eftirdæmi í alls konar óþarfa
eyðslu og bruðli. Af því að landið
komst í nokkrar álnir í tveimur
styrjöldum, þóttust ráðamenn allt
geta og bersýnilega hefur stjórn
vor, Alþingi og forráðamenn,
reist sér hurðarás um öxl. —
Aldrei hefur þó óhófið farið í
annan eins ofsa og nú eftir að
hin núverandi rauðskjótta stjórn
komst til valda. Er það reyndar
undarlegt að íhaldssömustu menn
landsins, framsóknarmenn, skuli
láta sósíalista og kommúnista
draga sig út í slíkt fjársukk. Ein-
staka menn, eins og t. d. Snorri
Sigfússon, eru að reyna að hvetja
til sparnaðar — og vafalaust er
í landinu fjöldi af sparsömu fólki.
En stjórnarvöldin gera lítið til
þess að örfa sparnaðaranda og
nýtni. Ræða Einars Ásmundsson-
ar gaf mér tilefni til þessara hug
leiðinga. Þingmenn Sjálfstæðis-
manna á Alþingi vilja, efalaust,
gera það sem gert verður í hóf-
semdarátt, en samkvæmt yfirlýs-
ingu forsætisráðherra og fjár-
málaráðherra á ekki að ráðgast
við þá um úrbót á neyðarástandi
því er nú ríkir í fjármálum. Þau
45—50 prósent af þjóðinni sem
gera má ráð fyrir að nú mundu
kjósa Sjálfstæðisflokkinn, eiga,
sem sagt, engu að ráða í fjármál-
um né lagasetningu þessa þings.
★
Nokkrir menn hafa stungið upp
á því, að útvarpið taki upp rímna
þátt, t. d. 15—20 mínútur á viku.
Eg held að rétt væri að fá góðan
mann og hæfan til þess að lesa
upp rímur, t. d. Númarímur
Breiðfjörðs og Göngu-Hrólfs
rímur Bólu-Hjálmars — en um
fram allt, ekki að kveða rímurn-
ar. Beztu rímurnar eru skemmti-
legur skáldskapur sé vel með þær
farið, en rímnakveðskapur mundi
verða álíka vinsæll og sinfóníurn-
ar, það er, aðeins örfáir menn
hlusta. Rímna-stemmur er útdauð
list, sem fólkið vill ekki hlusta
á, og hvergi í heiminum hafa
menn, almennt, vit á sinfóníum,
aðeins sérstaklega söngvitrir
menn geta notið þeirra — og svo
allur sá fjöldi fólks sem vill láta
aðra ætla að það hafi vit á slík-
um tónsmíðum og hlusta svo með
andakt á hið óskiljanlega.
★
A miðvikudaginn sagði Ólafur
Gunnarsson, sálfræðingur, ferða-
sögu frá Hollandi. Bar hann Hol-
lendingum hina beztu sögu og
var nú annað hljóð í strokknum
en er íþróttamenn gistu Hollend-
inga fyrir skömmu og kváðust
hafa fengið slæmar viðtökur. —
Ólafur Gunnarsson skoðaði hinn
mikla sjávargarð er byggður var
er Hollendingar þurrkuðu mikinn
hlusta Suðurflóa (Zudersee). Er
garður þessi 44 km á lengd og
S0 metra breiður. Eftir það talaði
Ölafur um bókmenntir, og er. ný-
komin út bók um grimmdaræði
nazista í Hollandi í síðustu styrj-
öld. Er það dagbók ungrar stúlku
af Gyðingakyni er vakið hefur al-
heims athygli. Hefur leikrit ver-
ið samið upp úr þessari óskemmti
legu dagbók og kvað ræðumaður
það mundi leikið verða hér í
vetur.
Sama dag var samtalsþáttur er
Edvald B. Malmquist talaði við
þá framkvæmdastjórana Jóhann
Jónasson (Grænmetisverzlun
bænda) og Þorvald Þorsteinsson
(Sölufélag garðyrkjubænda), um
uppskeru og sölu garðávaxta. —■
Var þetta fróðlegt samtal. Alls
munu nú koma 70—80 þús. tunn-
ur af kartöflum til sölu og verða
nægilegt til næsta sumars. Þor-
valdur amaðist við innflutningi
ávaxta, einkum appelsína. Eg
held það sé ástæðulaust, fólk
kaupir tómata alveg jafnt fyrir
því, mörgum — þar á meðal mér)
fara að leiðast tómatar er líður
á sumar og borða þá minna af
þeim. Það kom fram í samtalinu
að kynbæta þarf kartöflur, einn-
íg að sala úr gróðurhúsum fer
vaxandi og gróðurhús hafa mörg
verið byggð í sumar. Uppbætur
ríkisins á kartöflur dregur mjög
úr áhuga kaupstaðabúa að rækta
handa sjálfum sér, sem eðlilegt
er. —
★
Ævar Kvaran flutti síðasta þátt
sinn „Um víða veröld" nú í vik-
unni. Var þátturinn um Jörund
hundadagakóng, þann undarleg*
Framh. á bls. 15