Morgunblaðið - 30.10.1957, Blaðsíða 6

6
MORGUNBL4ÐIÐ
Miðvikudagur 30. okt. 1957
Erhard og Adenauer.
LUDWIG ERHARD, VIÐSKIFTA-
MÁLARÁÐHERRA
SÁ rnaður, senr nýtur einna
mests trausts og álit
meðal Vestur-Þjóðverja,
að Adenauer kanslara einum
undanteknum, er Ludwig Er-
hard, viðskiptamálaráðherra. Ef
til vill má segja ag stefna Aden-
auers í ýmsum málefr.um, svo
sem í utanríkismáium sé meira
umdeild en meðferð Erhards á
viðskiptamálunum er orðin nú.
Meðal almennings í landinu er
Erhard framar öllum cðrum
þakkað, hversu fljótt Vestur-
Þjóðverjar hafa reist við í við-
skiptalegum efnum eftir styrjöld-
ina og hversu velmegun í landinu
hefur aukizt hröðum skrefum.
Eftir því var tekið í kosninga-
batáttunni nú í haust, að Erhard
var eini maðurinn, sem Adenau-
er kanslari bar sérstaklega iof á
í kosningaræðum sínum. Sagt var,
að kanslarinn hefði aldrei, hvorki
fyrr né síðar, borið lof á nokkurn
samstarfsmauna sinna, fyrr en Er
hard nú. Ýmsir eru og þeirrar
skoðunar, að hann muni verða sá
maður, sem taki við af Aden-
auer, þegar hann lætur af kansl-
araembættinu.
★
Ludwig Erhard "æddist hinn 4.
febrúar 1897 í bænum Fúrth, sem
er nálægt Núrnberg. Faðir hans
var af bændaættum, en fluttist
til bæjarins og stofnsetti þar smá-
söluverzlun. Erhard var hermað-
ur í fyrri heimsstyrjöldinni og
varð illa særður í orrustu í Frakk
lar-di og gat eigi gengt herþjón-
usiu eftir það. Hann gekk nú í
haskólann í Franfurt og varð
doktor í hágfræði. Aðalkennari
vi;;' háskólann var svarrnn and-
stæðingur hafta og ríkisafskipta
og innprentaðl nemendum sínum,
að slíkt væri dragbítur í hverju
þjóðfélagi. Erhard var ungur
maður, þegar verðfallið mikla
varð í Þýzkalandi eftir styrjöld-
ina og allir peningar misstu gildi
sitt. Töpuðu foreldrar hans þá
öllu, sem þau áttu. Það er ein af
minnisstæðustu æskuminningum
Erhards, þegar hann tók hjól-
börur og fyllti þær af seðlum,
sem lítið gildi höfðu, til þess að
kaupa fyrir þá treyju og buxur.
Reynsla þessara ára kom því inn
hjá Erhard, að það riði á mestu,
að peningar landsins væru í góðu
gildi, þannig að fólkið gæti treyst
á verðmæti þess, sem það hefði
milli handa..
í næstu 16 ár starfaði Erhard
í stofnun, sem haldið var uppi af
Núrnberg-borg og hafði með hönd
um rannsóknir á sviði markaðs-
mála og viðskipta. Eftir að heims-
styrjöldin síðari hófst vildu þjóð-
ernisjafnaðarmenn fá Erhard til
þátttöku í ýmsum störfum, en
hann neitaðí þeim ‘ilmælum og
missti hann þá atvinnu sína, en
hann stofnaði þá þegar í stað
eins konar hagfræðilega rann-
sóknarstofnun, sem hann veitti
sjálfur forstöðu. Á þessum árum
bjó hann við frekar þröng kjör,
en vinjr hans og velunnarar hjálp
uðu honum með verkefni, sem
dæmi um það má nefna eitt af
því sem stofnun Erhards fékkst
við að rannsaka var hve mikið
það fólk, sem misst hafði aleigu
sína í loftárásum þyrfti af .alls
konar höfuðbúnaði, og fengu
framleiðendur vefnaðarvara hon-
um það verkefni.
Erhard varð snemma Ijóst að
Þjóðverjar mundu tapa styrjöld-
inni og að allt mundi verða í
r úst og eyði í landinu. að styrjöld
inni lokinni. Fór hann því
snemma að hugsa um, hveinig
bezt mundi brugðist við þeim
vanda, sem þá bæri að höndum
í efnahagsmálum þjóðarinnar og
hvernig reisa ætti hana við á því
sviði.
Stuttu eftir að Þjóðverjar
höfðu gefist upp, komu nokkrir
Bandaríkjamenn í jeppa að húsi
Erhards í Fúrth. Út úr jeppanum
steig bandarískur höfuðsmaður
og spurði: „Eruð þér Erhard?
Gerið svo vel að koma með mér“,
Frhard vissi ekki hvaðan á sig
stóð veðrið kvaddi fjölskyldu
sína og hélt burt. Þegar hann kom
til herstöðva Bandaríkjamanna,
varð hann þess vísari, að ferill
hans hafði verið athugaður af
yfirvöldunum þar og þau komist
að xaun uin, að hann hefði engin
tengsl haft við þjóðernisjafnaðar-
rnenn. Sömuleiðis var þá nokkuð
or'ð.ð kunnugt þar, hvaða skoðan-
ir hann hefði á efuahagsmálum
og féllu Bandaríkjamönnum þær
ekki illa. Ákváðu þeir því, að
har.r skyldi verða viðskiptamála-
ráðherra í Bayern. En Erhard,
sem var mótmælendatrúar og
hafði auk þess mjög frjálslegar
skoðanir í efnahagsmálum, kom
sér ekki fyllilega sanian við hina
kaþólsku embættisbræður sína,
sem einnig voru af öðrum skóla í
viðskiptamálum og þegar breyt-
ing varð á ráðuneytinu nokkru
seinna, tapaði Erhard embætti
sínu. En árið 1947 kölluðu her-
námsstjórar vescurveldanna Er-
hard til Frankfurt og gerðu hann
að aðalráðunaut í efnahagsmál-
um. Erhard réði nú til þess að
gera gagngera breytingu á pen-
ingamálum landsins. Ákváðu
heryfirvöldin því, að peninga
skipti skyldu fara fram í landinu,
samkvæmt því, sem Erhard hafði
gert tillögur um, og voru skiptin
þannig að fyrir hver tíu mörk
var skilað einu marki. Erhard var
hins vegar þeirrar skoðunar að
þessi peningaskipti væru ekki
einhlít, heldur þyrfti hér ýmsar
aðrar ráðstafanir, og sérstaklega
taldi hann lífsnauðsyn að gera
viðskipti og atvinr.umál sem
frjálsust og veita framtakssömum
mönnum sem bezt olrrþpgarúm, til
að reisa landið, aftur úr rústum.
Það var á sunnudegi, þegar
hvorki þýzkir starfsbræður né
hernaðaryfirvöldin voru viðlátin,
að hann lýsti því yfir i útvarpinu,
að hann hefði gefið út tilskipun,
þar sem öll skömmtun og verð-
lagseftirlit væri afnumið. „Siepp-
ið fólkinu og fjármununum laus-
um og þá mun landinu vel
:í
vegna“, hrópaði Erhald. Yfir-
menn hans urðu bæði undrandi
og reiðir. Á þessum tíma höfðu
bæði Frakkar og Bretar, sem þó
voru sigurverarar í orði kveðnu,
mjög strangt eftirlit og vöru-
skammtanir hjá sei og atferli Er-
hards þótti ganga brjálæði næst.
En það var búið sem búið var.
Ráðherrann hafði lýst þessu yfir
í útvarpi í áheyrn allra lands-
manna og yfirvöldin treystust
ekki til að gera hann ómerkan
orða sinna. Nú stóð þannig á að
þegar Erhard gaf út þessa til-
skipun sína, þá var mikill vöru-
skortur í öllum búðum í landinu.
Samkvæmt þeim ataugunum sem
þá höfðu farið fram, var ekki til
á opnum markaði meiva af bux-
um en svo að hver maður gæti
eignast einar buxur á hverjum
18 árum, eina sokka á hverjum
29 árum og einn fatnað á hverj-
um 98 árum. En þannig var þetta
einungis á yfirborðinu og það
vissi Erhard. Svartur markaður
þróaðist og á honum fóru fram
miklu meiri viðskipti heldur en
í búðunum og höfðu hin ströngu
höft og verðlagseftirlitið mjög
stutt að þessu ástandi.
Hernaðaryfirvöldin gengu til
Erhards og spurðu hann, hverju
það sætti a.ð hann hefði gefið
út þessa tilskipun um að slaka á
nautar sínir segðu, að honum
J hefði orðið á hin herfilegustu mis
, tök. Þá svaraði Erhard: „Clay
I hershöfðingi, þér skulið ekki
láta þetta á yður fá, því ráðu-
nautar mínir segja hið sama“.
Það er talið að þessi ákvörðun
, Erhards hafi valdið þáttaskipt-
‘ um í lífi býzku þjóðarinnar, eftir
stríðið. í fyrstu varð allmikið
kaupæði meðal almennings, því
að menn þutu til að kaupa tapr
vörur, sem skammtaðar hofðu
verið og skortur var á. En það
fór eins og Erhard bjóst við að
þeir, sem áttu vörur „á bak við“,
eins og það er kallað og bændur,
sem einnig höfðu falið eða geymt
vörur til þess að selja þær á okur
verði á svörtum markaði, komu
nú fram með þessar vörur í dags-
ljósið og síðan kom svo til aukin
iðnaðarframleiðsla til sögunnar,
en iðnaðurinn fékk nú nýja hvatn
ingu, þar sem hann var nú orð-
inn laus við öll höft Kepptist
nú hver við, sem mest hann
mátti.að framleiða neyzluvörur
handa almenningi og fylla mark-
aðinn. Það má nærri geta að Er-
hard var ekki með öllu rólegur
þeniian tíma meðan reynsla var
að komast á, hvernig þessi skipan
hans gæfist. Sagt er að hann hafi
spurt konu þá, sem var einkarit-
ari hans á hverjum morgni:
„Hvernig er það i dag frú Muhr.
Eru einhverjar vefnaðarvörur 1
búðargluggunum í morgun?"
Verðlagið hækkaði í bili vegna
þess hve skorturinn var mikill og
margir urðu mjög óánægðir og
heimtuðu, að Erhard yrði sviptur
ernbætti sínu og einkum voru það
skemmsýnir menn innan verka-
verðlagseftirlitinu og skömmtun-
inni, eins og á stæði. Erhard
svaraði: „Ég hefi ekki slakað á
höftunum, ég hefi afnumið þau“.
Við landa sína sagði Erhard: „Sá
skömmtunarseðill, sem þið nú
hafið í höndunum, er markið ykk
ar“. Hann bað um samtal við yfir
mann bandarísku herstjórnarinn
ar, sem þá var Clay hershöfðingi,
og sagði Clay við hann, að ráðu-
lýðshreyfingarinnar, sem heimt-
uðu að strax yrðu teknar upp
aftur skammtanir og verðlagseft-
iriic. En Erhard stóð fast á því,
að verðlagið yrði látið laga sig
eftir markaðnum og spáði því að
verð muni fljótlega lækka.
Það fór eins og Erhard hafði
spáð, að verðlagið iækkaði. En
Erhard gerði fleira en þetta.
Hann hvatti framleiðendur til
þess að keppast nú sem mest við
og byggja upp nýjar verksmiðjur
og stofna nýjar atvinnugreinar,
enda var þeim heitið miklum
friðindum í opinberum gjöldum,
som slíkt framtak hefði með hönd
urn. Erhard notaði iíka vald sitt,
til þess að lækka tolla og rýmka
innflutning á hráetnum til iðn-
aðarins, til þess að skapa honum
sem bezt skilyrði. Byggingamenn
irnir losnuðu við eftirlit með
leigu og varð það til að ýta undir
aukið framtak í bvggingarmálum.
Síðan þetta gerðist eða árið
1948 hafa Vestur-Þjóðverjar
haldið óbilandi tryggð við stefnu
Erhards um sem mest frelsi í við-
skiptum og atvinnumálum. Vita-
skuld hefur Erhard átt við sína
örðugleika að etja. en hann hefur
yfirstigið þá hingað til. Eins og
nú stendur á hann I vandræðum
útaf hækkun þeirri, sem kola-
framleiðendur í Ruhr hafa gert
á kolunum og býst Erhard nú til
að gera ýmsar ráðstafanir til þess
að hnekkja þeirri hækkun og þá
meðal annars með pví eð gera
erlend koi ódýrari og skapa
þannig samkeppni við kolafram-
leiðendurna. Er þetia. eins og nú
stendur. hið mesta hitamál í
Þýzkalandí og óvist um hvaða úr
slit það fær.
Hagalín les upp á kvöld-
vöku í Stúdentafélaginu
STÚDENTAFÉLAG Reykjavíkur
efnir til kvöldvöku í Sjálfstæðis-
húsinu n. k. föstudagskvöld. —
Er þetta önnur kvöldvaka félags-
ins á þessu hausti, en eins og
kunnugt er hefur félagið einnig
haldið einn umræðufund um
kjördæmamálið. — Á kvöldvök-
unni á fimmtudaginn koma fram
margír góðir og þjóðkunnir
skemmtikraftar, þeirra meðal má
nefna Guðmund G. Hagalín, er
les upp úr verkum sínum, söngv-
ararnir Kristinn Hallsson og
Guðmundur Guðjónsson syngja
einsöng og tvísöng með aðstoð
Fritz Weishappel og leikararnir
Klemenz Jónsson og Valur Gisla-
son flytja gamanþátt. Að lokum
verður stiginn dans.
Bréf til NATO-ríkja
DAMASKUS, 28. okt. — Sýr-
landsstjórn hefur sent sjö Atlants
hafsríkjum bréf, þar sem hún
lætur í ljós kvíða sinn yfir því,
að Tyrkir muni færa sér í nyt
NATO-æfingarnar á Miðjarðar-
hafi til að gera innrás í Sýrland.
Bréfið var sent til Bandaríkj-
anna, Vestur-Þýzkaalnds, Dan-
merkur, Hollands, Belgíu, Italíu
og Grikklands. — Einnig fengu
stjórnir Indlands og Pakistans
sams konar bréf.
shrifar úr
daglega lifinu

Á Kambabrún
Farþegi skrifar: 27/10,57
NÚ er vetur seztur að og færð
tekin að spillast á vegum.
Allrar aðgæzslu er því þörf lil að
komast hjá töfum og óhöppum
af erfiðri færð.
í dag var ég farþegi í áætlunar-
bifreið á leið upp Kamba. í efstu
brekkunni hafði dregið saman
töluverðan snjó, en vegagerðin
hafði enn ekki látið ýta honum.
Bílarnir urðu því að þræða
fremstu brúnina til að komast
upp.
Færðin var þarna mjög þung,
og allt í einu, þar sem bíllinn erf-
iðaði mest, hrökk hann úr gír.
Sém betur fór Var traustur bíl-
stjóri við stýrið og bremsur í
lagi, og náði hann því bílnum
upp — með þVí þó, að farþegar
ýttu.
Þarna á brúninni er ekkert til
að stöðva bíl, ef eitthvað ber
útaf, nema nokltrír hnullungs-
steinar, og væri sannarlega ekki
vanþörf á, að vegagerðin tæki
þetta til athugunar og kæmi
þarna upp öflugri vörnum, áður
en slys henda“
Maðurinn
á Suðurlandsbrautinni
UM daginn var sagt frá þvi hér
í dálkunum hve ótrúleg og
ánægjuleg áhrif góðakstursverð-
laun höfðu á geðstirðan ökumann,
sem Velvakanda er sagt, að all-
mikið beri á á Suðurlandsbraut-
inni í matartímunum.
En nú hefur komið babb í bát-
inn. Einhverju sinni fyrir
skömmu var manntatrið búið að
hrista af sér virðuleika hins verð-
launaða bílstjóra og tekinn að
bregða aftur á sinn fyrri leik —
þjóta fram úr bilnum, þótt aðrir
kæmu á móti, þvinga þá út á yztu
brún eða neyða þá til að nema
staðar. Heimildarmaður Velvak-
anda fór að athuga, hvort náung-
inn hefði venð sviptur verðlauna
merkinu. Svo virtist ekki vera.
Sást óljóst móta fyrir því, en aur
af götunni hafði hulið það nær
alveg og lílega hefur bílstjóran-
um þá ekki þótt ástæða til að
vanda sig /3 ráði
Stimplaðir
konfektkassar
OÁNÆGÐUR sætindabelgur
hefur bent á, að konfekt-
gerðir komi dagsetningarstimpl-
um nokkuð undarlega fyrir á
'framleiðsluvörum sínum (ef þær
nota þá slíka stimpla yfirleitt).
A.m.k. ein súkkulaðiverksiniðja
setur stimplana á lítinn miða,
sem á er letruð auglýsing til við-
skiptavina um aðíerðir til að
koma umkvörtun varðandi vör-
una á framfæri. Miðinn er brot-
inn saman, og er ekki hægt að sjá
stimpilinn nema maður kaupi
kassann og taki utan af honum
glæra pappírinn. Það er vissulega
góðra gjalda vert að gefa til
kynna, hvort súkkulaðið er nýtt,
en óneitanlega væri betra að vita
þsð, áður en maður Kaupir kass-
ann.