Morgunblaðið - 30.10.1957, Blaðsíða 8

8
MORGUNBT 4 Ð IÐ
Miðvikudagur 30. okt. 1957
Cítg.: H.l. Arvakur, Reykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Aðairitstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarni Benediktsson.
Ritstjórar; Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, simi 33045
Augiýsingar: Arni Garðar K.ristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og algreiðsia: Aðalstræti 6. Sími 22480
Askriftargjalct kr 30.00 á mánuði innanlands.
I lausasölu kr 1.50 eintakið.
BLEKKINGAR ÞAGNARINNAR
SÍÐASTLIÐINN sunnudag
var á það bent hér í
blaðinu, að ósamræmi
væri í meginatriðum milli yfir-
lýsingar Alþýðusambands ís-
lands og þess sem forsætisráð-
herrann sagði um þessa sömu yf-
irlýsingu í Tímanum á laugardag.
1 yfirlýsingunni var það haft
fyrst og efst, að samizt hefði við
ríkisstjórnina um „að gengis-
felling verði ekki lögleidd." En
forsætisráðherrann minntist ekki
einu orði á þetta höfuðmál. Einn-
ig kom fram ósamræmi um önn-
ur atriði. Það vekur athygli að
ekkert stjórnarblaðanna hefur
minnst á þetta einu orði. Það er
deginum ljósara, að hér eru óheil-
indi að baki og ekkert af mál-
gögnum rikisstjórnarinnar hefur
enn treyst sér til að andmæla
því, sem fram kom í Mbl. um
afstöðu forsætisráðherrans ann-
ars vegar og ASÍ hins vegar.
Þá hefur Mbl. skýrt frá því,
að vísitalan hafi raunverulega
hækkað um 16 stig á einu ári
en þar af eru 11 stig borguð nið-
ur af almannafé. Þannig er vísi-
talan „fölsuð“ og dýrtíðin dul-
búin. Ekkert stjórnarblaðanna
og enginn talsmaður ríkisstjórn-
arinnar hefur treyst sér að mæla
gegn þessari staðreynd.
Þá hefur hér í blaðinu verið
rætt um fjálmálaástandið að öðru
leyti og bent á hið uggvænlega
gjaldeyrisástand en nettóskuld
bankanna við útlönd var í lok
september um 90 milljónir króna
á móti 70 milljónum kr. á sama
tíma í fyrra. Öll stjórnarblöðin
hafa vendilega þagað um þessi
vandræði. Þau hafa líka þagað
um vöruskortinn, sem er afleið-
ing gjaldeyriskreppunnar í fjár-
málum og atvinnumálum, sem
stjórnarflokkarnir þegja yfir, af
því þeim finnast þær óþægileg-
ar. Ástandið, eins og það er nú,
er augljóslega allt annað en sú
„alhliða viðreisn efnahagslífsins",
sem lofað var fj rir ári síðan
Á sama tíma og þannig er komií
í þjóðfélaginu, fjalla greinai
stjórnarblaðanna að mestu un
inr.byrðis erjur þessara flokkc
eða eru fánýtar hártoganir og
skattyrði í garð andstæðinganna.
Sjálfstæðismenn eru þeir einu
sem skýra almenningi frá stað
reyndum um það hvernig komið
er. Stjórnarblöðin hafa hvað eftir
annað álasað Sjálfstæðismönnum
fyrir að þeir skuli ekki taka þátt
í þeim blekkingum þagnarinnar,
sem nú er haldið uppi. En Sjálf-
stæðismenn telja það tvímæla-
lausa skyldu sína að segja al-
menningi frá því, hvernig komið
er, á hvaða vettvangi sem er,
Það er vitaskuld öllum ljóst,
að ríkisstjórnin ræður ekki við
þau vandamál, sem fyrir höndum
eru. Þeir sundurleitu flokkar,
sem fyrst og fremst halda í völd-
in af hræðslu við dóm þjóðarinn-
ar í nýjum kosningum, hafa eng-
in skilyrði til að vinna bug á
erfiðleikunum. Allt miðast nú við
að halda öllu fljótandi fram yfir
kosningar til bæja- og sveita-
stjórna, sem eiga að fara fram,
eftir áramótin, eins og kom fram
í ræðu Edvarðs Sigurðssonar á
Dagsbrúnarfundinum. Flýtur á
meðan ekki sekkur, er kjörorð
ríkisstjórnarinnar. Hún hefur
engin ráð tiltæk og viðleitni
hennar beinist að því einu að
fela staðreyndirnar og komast
hjá því að horfast í augu við
vandamálin. Það er ekki von að
vel fari, þegar þannig er ástatt
um stjórn landsins. Þegar alltaf
situr í fyrirrúmi hvað er talið
pólitískt heppilegt fyrir tiltek-
inn flokk á tilteknum tíma, eins
og nú er gert, en ekki hugsað
um almannahag, er engrar lausn-
ar að vænta á nokkru vandamáli.
Þess vegna rekur líka allt á reið-
unum og þess vegna vaxa áhyggj-
ur almennings dag frá degi.
EFTIR DAGSBRUNARFUNDINN
SÍT ÓÁNÆGJA, sem kom
fram á fundi Dagsbrún-
armanna á sunnúdaginn
var, er eitt táknið af
mörgum um það, hve fólk er orð-
ið þreytt á sífelldum loforðum
ríkisstjórnarinnar, sem jafnóðum
eru svikin. Nú er komin þögn
í stað klapps og fagnaðarláta í
Dagsbrún, sem kommúnistar
telja sterkasta vígi sitt. Verka-
menn, eins og aðrir, eru orðnir
þreyttir á þessum sífelldu slag-
orðum um „alhliða viðreisn",
„umbætur" og annað þvílíkt, þeg-
ar ekkert kemur í aðra hönd,
nema vaxandi dýrtíð og minnk-
andi kaupmáttur launanna.
Almenningur trúir ekki nú
fremur en verið hefur undanfar-
ið, á að verkföll séu hin rétta
leið. Mönnum verður betur og
betur Ijóst að hin „gamla leið“
kommúnistanna stefnir til ófarn-
aðar. En hver er þá afstaða
kommúnistanna sjálfra? 1 dag
berjast þeir á móti verkföllum
en ber þá að skilja það svo, að
þeir séu nú komnir á þá skoðun
að verkföll séu tvíeggjað vopn?
Nei, þannig er því ekki farið.
Kommúnistar eru sama sinnis
og áður. Þeir berjast nú á móti
verkföllum einungis af því að
þeir sitja sjálfir að völdum. —
Verkamenn og aðrir launþegar
mega ekki láta á sér bæra með-
an kommúnistar sitja í stjórn.
Verltföll eru í augum kommún-
ísta pólitískt tæki flokks þeirra,
sem beita skal eða láta ónotað,
eftir því hvernig flokkshagsmun-
ir kommúnista eru á hverjum
tíma, en alveg án tillits til hags-
muna verkalýðsins. Kommúnistar
telja enn að verkföll séu sjálfsagt
pólitískt tæki þeirra sjáifra, þeg-
ar þeim þóknast að nota það.
Þannig hafa kommúnistar leik-
ið verkamenn og aðra launþega
á undanförnum árum. Ólgan á
Dagsbrúnarfundinum og þögnin
eftir að talsmenn kommúnista
höfðu lokið máli sínu bendir ó-
tvírætt í þá átt að fleirum sé nú
farið að skiljast en áður, hvern-
ig kommúnistar leika sér með
hagsmuni verkafólksins.
Kommúnistar hampa því í sí-
fellu að stjórnarstefnan sé mörk-
uð af „samkomulagi ríkisstjórn-
arinnar og alþýðustéttanna". —
Þannig er reynt að koma ábyrgð-
inni á öllum ófarnaðinum yfir á
launþegana sjálfa. Þeir eiga að
hafa samþykkt og krafizt alls
þess, sem hvergi hefur verið
ráðgert annars staðar en í flokks-
herbúðum kommúnista og hinna
stjórnarflokkanna. Þetta er grár
leikur en Dagsbrúnarfundurinn
sýnir að einnig þetta skilja nú
fleiri en áður.
Eftir orusturnar í Búdapest áttu margir um sárt að binda, því að ástvinir þeirra höfðu fallið.
Mynd þessi var tekin rið jarðarför í Búdapest
29. október — 3. nóvember
Hinir
irelsisdagcrr Uffigverfa
Frelsisdagur
ÞAÐ er staðreynd í sambandi við
ungversku byltinguna í fyrra-
haust, að Ungverjaland var sjálf-
stætt ríki með sjálfstæða ríkis-
stjórn í 6 daga, eða eins og telja
í vopnaðri árás Rússa þann 4.
nóvember.
Sagan af frelsisdögum Ung-
verjalands hefur ekki áður verið
sögð í íslenzkum blöðum, svo að
mér finnst timi til kominn að
rekja hana nokkuð. Hún er safn
má frá 29. október til 3. nóvem-
ber. Ekki er óliklegt að þessir
sex dagar þyki merkilegt rann-
sóknarefni fyrir sagnfræðinga í
framtíðinni. Á þeim gerðist það,
að ógnarstjórn kommúnismans
var leyst upp, drög voru lögð að
lýðræðislegum kosningum í land-
inu, rústir voru hreinsaðar og
málum skipað af röggvísi. Þá
gerðist og sá merkilegi atburður,
að Ungverjaland, sem um langt
árabil hafði verið leppríki Rúss-
lands, skapaði sér sjálfstæða ut-
anríkisstefnu. Vegna brota Rússa
á Varsjársamningnum sögðu þeir
sig úr samnefndu bandalagi og
lýstu yfir hlutleysisstefnu.
Allt miðaði þjóðlíf Ungverja-
lands þannig ört í áttina til fram-
fara. En á einni nóttu var það
verk aftur molað mélinu smærra
Fyrri hluti
merkilegra atburða, sem aldrei
munu deyja í sögunni.
Rússar töpuðu fyrstu
orrustu um Budapest
Rússneskt herlið réðst inn í
Búdapest í fyrra skiptið nóttina
eftir 23. október og hóf skothríð
kl. 6 að morgni næsta dags á
hina ungversku alþýðu, sem þá
hafði borgina á valdi sínu. Það
Stjórn Imre Nagys hófst þegar handa 29. október að hreinsa
til í rústunum. Að því verki vann m. a. fjöldi sjálfboðalið'a,
konur jafnt sem karlar.
var upphaf fimm daga bardaga
í borginni.
Rússarmr höfðu staðið í þeirri
trú, að þeir ættu að bæla niður
fasista-uppreisn. Þeir komust að
því, að þetta var uppreisn allr-
ar þjóðarinnar. Rússarnir höfðu
og vænzt aðstoðar ungverska
hersins við að bæla niður upp-
reisnina. í stað þess voru ung-
versku hermennirnir þátttakend-
ur í byltingunni, eins og aðrir
borgarar í Búdapest. Með Rúss-
unum stóðu aðeins tiltölulega fá-
mennar sveitir öryggislögreglu-
manna Avóa.
Vegna þessa töpuðu Rússar
hinni fyrri orustu um Búdapest.
Þeir höfðu einfaldlega ekki bol-
magn til að kveða byltinguna
rnður. Skriðdrekar þeirra urðu
einskis nýtir en ágæt skotmörk
í götubardögum, þegar ekkert
fótgöngulið var þeirn til aðstoð-
ar.
Þetta leiddi til þess, að 28.
október féllust Rússar á að hætta
bardögum. Þeir settu engin skil-
yrði, heldur voru það byltingar-
menn sem settu það skilyrði að
aiiur rússneskur her yrði á burtu
úr borginni.
Avóta-sveitir leystar
upp.
Nóttina eftir 23. október hafði
framkvæmdastjórn ungverska
kommúnistaflokksins falið Imre
Nagy að mynda stjórn. Þrátt fyr-
ir það var Nagy fangi hinna
harðsvíruðustu kommúnista og
Avóa meðan götubardagarnir
geisuðu. Allt fram á kvöld 28.
október var hann undir stöðugri
gæzlu tveggja Avóa.
En um leið og bardagar hættu
kom hann fram og lýsti yfir
vopnahléi. Þjóðfrelsisdagar Ung-
verjalands má segja að hefjist
29. október, þegar Imre Nagy
gaf út tilkyningu um það, að
sveitir Avóanna væru leystar
upp. Eftir það gátu Avóar ekki
lengur bundið hendur hans. Og
Imre Nagy hóf þegar- sjálfstæðar
stjórnaraðgerðir.
Um leið og öryggislögreglan
var leyst upp voru fangelsi henn-
ar opnuð og mörgum hundruðum
pólitískra fanga gefið frelsi.
Þeirra á meðal var leystur úr
haldi fjöldi presta, sem komm-
únistar höfðu fangelsað fyrir það,
að þeir vildu ekki prédika komm-
únískan kristindóm. Þar var
meðal annars leystur úr haldi
Mindszenty kardínáli.
Á
Þegar Imre Nagy kom nú fram,
sem raunverulegur forsætisráð-
herra Ungverjalands bar á því i
byrjun meðal ungversks almenn-
ings að hann vantreysti honum.
Framh. á bls. 11