Morgunblaðið - 20.03.1958, Blaðsíða 13

Fimmtudagur 20. marz 195S
MORGVNBLAÐIÐ
13

— Grein Vilhj.
Finsen
Framh. af bls. 9.
hans. Er ég spurði, hversu mörg-
um kafbátum hann hefði sökkt,
kom glettnisglampi í augu Wors
leys og hann svaraði: „Það get ég
ekki sagt yður, en ég hefi nokkra
á samvizkunni".
□ • □
Þetta var áhættusamt starf og
vosmikið, en þeim félögum
fannst það vera hvíld samanbor-
ið við þá hrakninga, sem þeir
höfðu lent í á ísauðnum Suður-
skautslandsins. Þegar vopnahlé
var samið og Englendingar köll-
uðu heim flota sinn, buðust þeir
til að taka þátt í flokknum, sem
sendur var til Norður-Kússlands
til að gera rauðu herjunum skrá-
veifur. Þá vildi svo til, að Sir
Ernest 'Shackleton varð yfirmað
ur þeirra og undir stjórn hans
afrekaði enski leiðangurinn
miklu. Flokkurinn var kallaður
heim eftir stuttan tíma, en það
verður að teljast merkilegt, að
það tókst að forða því að nokk-
urn mann kæli í hinni hörðu
heimskautaveðráttu. Vafalaust
mátti það þakka mikilli reynslu
og persónulegum fyrirmælum
Shapkletons. Shackleton og
Worsley höfðu séð svo um, að
hver maður fékk sams konar út-
búnað og menn þeirra höfðu
haft í heimskautaleiðöngrunum.
Frá Leith til íslands
meS kolafarm
Er þeir komu aftur heim, voru
þessir dugmiklu sjóliðsforingjar
atvinnulausir. En starfsiöngun
þeirra og ódrepandi orka var í
bezta lagi. Þá'langaði til að lenda
í fleiri ævintýrum. Þeir keyptu
seglskip, gamla skonnortu með
tveim siglutrjám — og þeir voru
svo heppnir að fá koiafarm í
skonnortuna frá Leith til Reykja
vikur. Eftir 17 daga baráttu vlð
norðvestanstorm höfðu þeir náð
á ákvörðunarstað, örmagna af
sveínleysi, striti og basli. En skip
ið og farmurinn komust heil í
höfn, og enn einu sinni höfðu
þeir félagar borið sigur úr býtum
í viðureigninni við náttúruöflin.
□ • □
Meðan á samtali okkar stóð
hafði færzt yfir þá kynleg ró.
Eftirköst ferðalagsins gerðu vart
við sig. Þeir sátu þyngslalegir á
hörðum trébekkjum við borðið.
Allt var mjög fátæklegt í litl.u
káetunni. Enginn hlutur var þar,
sem glatt gæti augað. Á veggjun-
um voru stórir rakablettir. Þungt,
innilokað loftið vakti manni öm-
urleikakennd. Skútan var léleg
og gömul og varla sjofær lengur,
enda 50 ára. Fjöguira manna
áhöfn var á skútunni auk ;r.at-
sveinsins, sem nú kom niður
káetustigann með kvöldmatinn
og tvær könnur fullar af sjóð-
heitu tei.
Storminn hafði lægt. Litla
skútan ruggaði við hafnargarð-
hin og annað veifið kipptist hún
til eins og hún ætlaði að brjóta
af sér öll bönd. Kaldur, nístandi
vindur blés ofan af snæviþöktum
fjöllunum niður yfir bæinn. Fullt
tungl óð í skýjum á austurhimni
og varpaði birtu sinni andartak á
dökk óveðursský yfir Esjunni.
Síðan varð allt myrkt aftur —
myrkt og óhugnanlegt. En þegar
ég stóð aftur á hafnargarðinum
gat ég ekki, þrátt fyrir aðdáun
mína á stálvilja, þreki og ódrep-
andi þrautseigju þessara manna,
almennilega skilið, að þessir
skeggjuðu og óhreinu menn, sem
ég hafði dválizt með stundarkorn,
væru frábærir sjóliðsforingjar
og þekktir heimskautafarar.
Fyrirlestur og skuggamyndir
um heimskautaferðir
Worsley og Stenhouse höfðu
mikla ánægju af dvöl sinni á ís-
landi, og Reykvíkingar mátu
mikils ágætan fyrirlestur Wors-
leys höfuðsmanns um heim-
skautaferðir. Worsley sýndi
einnig skuggamyndir.
Á aðfangadag voru þeir gestir
á heimili mínu. Þeir höfðu tekið
miklum breytingum. Skeggið var
horfið, andlit þeirra voru ekki
lengur dökk og óhrein, hendurn-
ar vel snyrtar, og fötin í bezta
lagi — enskir „sjentilmenn" á
ferð.
Við sátum og spjölluðum sam-
an langt fram eftir kvöldi.
Hrakningar
Þeir söðu mér til skiptis frá
ævintýrunum, sem þeir höfðu
ratað í með Shackleton, hvernig
þeir hefðu orðið fyrir hverju
óhappinu á fætur öðru og lent
í miklum hrakningum í þessi
þrjú ár, sem voru lengi að líða.
Af frásögninni varð ljóst, að
Worsley var mjög athugull og
sagði frábærlega vel frá. Hann
lýsti því á áhrifamikinn hátt, er
„Endurance“ fórst, og hversu
erfið ferðin var gegnum rekísinn,
áður en þeir komust til Fílaeyj-
arinnar. Hann lýsti hungrinu,
kuldanum, storminum og veik-
indunum, sem nærri höfðu bug-
að þrek þeirra félaga, og von-
leysi þeira, er þeir loks höfðu
fast land undir fótum á þessari
eyðiey, en lítil sem engin líkindi
virtust til þess, að þeim yrði
bjargað þaðan. Worsley lýsti
mönnunum, sem voru að þvi
komnir að missa vitið. sáu sýnir
— dökkar, ógnandi skuggamynd-
ir bera við næturhimininn, þar
sem stjörnurnar tindruðu og
suðurljósin leiftruðu í allri sinni
dýrð. Aðrir voru svo örmagna,
að þeir grátbáðu Shackleton um
að skilja sig eftir, svo að þeir
gætu dáið í friði undir björtum
stjörnuhimninum. Svo skelfileg-
ir atburðir hentu þessa menn, að
erfitt er að skilja, að þrek þeirra
skyldi ekki bila.
Og Worsley sag'ði frá ferðinni
frá Filaeyjunni til Suður-
Georgiu. Þeir Shackleton ásamt
fjórum félögum sínum lögðu af
stað frá eyjunni á opnum báti og
áttu fyrir höndum 800 sjómílna
leið yfir vindasamasta og hættu
legasta svæðið á öllu úthafi jarð-
ar, eins og Worsley komst að orði.
Engin meiri háttar óhöpp hentu
þá á þessari leið, enda beittu
þeir öllu sínu þreki og allri sinni
xeikni sem sjómenn.
□ • □
Meðan Worsley sagði frá, sat
Stenhouse við skrifborðið og
teiknaði mynd af mörgæs. Harm
til minningar um þetta jólakvöld, -
sem við höfðum eytt sanian.
„. . . mesta hamingjustund
ævi minnar . . .“
Þögn ríkti í stofunni andartak.
Var það verndarengill, sem gekk
um stofuna? Ég veit það ekki, en
svipurinn á andliti þessara æðru-
lausu manna bar þess vott, að
þeir voru í huganum staddir
langt í burtu. Þeir höfðu lifað
lífinu þannig, að mörgum sinn-
um höfðu þeir horfzt í augu við ■
dauðann og höfðu lært að treysta
á verndandi öfl, þó að þeir
þekktu ekki eðli þeirra og upp-
runa. Þeir sátu þögulir og horfðu
á síðustu jólaljósin brenna út. Þá
rauf Worsley aftur þögnina. í
rödd hans var angurvær tónn,
og hann virtist leita að orðun-
um:
Ég var að hugsa um mestu
hamingjustund ævi minnar. Það
var, þegar við Shackleton
skreiddumst niður hlíðina til
Grytviken í Suður-Georgíu eftir
að hafa gengið í 36 klukkustund- j
ir yfir eyjuna. Þá var um líf eða
dauða að tefla. Aldrei gleymi ég
þeirri indælu lykt, sem lagði frá
norsku hvalveiðistöðinni. í okk- |
ar vitund var þetta unaðslegur
ilmur frá mannabústað, og við
þurftum mjög á hjálp þessara
manna að halda. Þá tók ég í hönd
Shackletons og þrýsti hana fast
og lengi af ómótstæðilegri þörf,
og í fyrsta skipti í mörg ár felldi
ég tár. Við fundum lífið aftur hjá
Norðmönnunum í Grytviken, og
þeir lögðu líknarhendi yfir okk-
ur eftir þær skelfilegu þjáningar
sem við höfðum orðið að þola“.
□ • □
Ekki er að undra, þó að Shack-
leton óskaði þess að vera lagður (
til hinztu hvílu hjá þeim, sem j
eitt sinn höfðu bjargað lífi hans
— hjá þeim, sem áttu líf hans.
Ósjálfrátt dettur manni í hug,
að þessum heimskautaförum
hefði verið hiift við öllum þján-
ingum og bágindum, ef Shackle-
ton hefði haft meðferðis nýtízku
senditæki og flugvélar hefðu get;
að varpað vistum niður til skip-
brotsmanna á ísnum.
□ • □
Engan veginn er hægt að bera
saman aðstæður heimskautaíara
nú og fyrir einum mannsaldri.
Hin öra þróún tækninnar hefir
skorizt hér í leikinn eins og á
áritaði myndina og gaf mer bana ollum oðrum sviðum nutimalifs.
i
Sfósesgmiííí SgsstaEasfsgur 7
:-r til sölu með tilheyrandi eignarlóð, í einu lagi
eða í íbúðum.
Upplýsingar í síma 14964.
Niðurso&nir ávexfir
frá Californiu:
P E R U R
FERSKJUR
BLANDAÐIR
Vz og 1/1 dósio*
koma með ,,Goðrrfossi"
um nuöjjun apríl
I. BRYNJÓLFSSON & KVARAN
Reykjavík — Akureyri
TIL LEIGU
nokkur skrifstofuherbergi á góðum stað við höfn-
ina. Tilboð sendist Morgunblaðinu fyrir sunnudag-
inn 23. marz, merkt: „8930“.
LeiguíbúB óskasf
2ja til 3ja herbergja góð íbúðarhæð óskast til leigu
strax eða 14. maí n.k.
IMýja fasteignasalan
Bankastræti 7 — Sími 24300
— Bezt að auglýsa i Morgunbladinu —
ifjasli tízkuliturinn er
Handáburður
Night Cream
Cleanising C«*eam
Naglalakk
' (iala-vörur eru seldar í öllum apótekum ®g heizíu
snyrtivöruverzlunum
Einkaumboð:
Heildverzlun Péiurs Péturssonar
Hafnarstræti 4 — Sími 11219 — 19062
li|!itSariPeathl«.17HI
Einnig er nýkomið
O F LONDON