Morgunblaðið - 26.03.1958, Page 13

Miðvikudagur 26. marz 1958
MORCVISBLAÐIÐ
13
Magnús Lýðsson Hólmavík 80 ára
Frú Elín Jónsdóttir og Magnús Lýð'sson
ist nokkuð eftir að þau fluttu til
Hólmavíkur og þá einkum hin
síðari ár vegna breyttra sam-
gangna og þjóðfélagshátta, þá
hefur gestrisni þeirra ei að síður
alltaf verið mikil og þá ekki síst
við þá sem helzt þurftu þess með.
Frú Elín hefur verið mikil
atorku- og dugnaðarkona. Hún
hefur staðið við hlið bónda síns
í lífsstarfinu og hvergi hlíft sér.
Eg veit að hann telur það sína
mestu gæfu í lífinu að hafa’ átt
hana að lífsförunaut. Þau hjón
hafa eignazt þrjú börn, sem öll
eru á lífi. Elztur þeirra er Gunn-
ar vélstjóri búsettur í Reykjavík.
Hefur hann helgað sjónum lífs-
starf sitt, verið sjómaður frá
unglingsárum og nú um mörg
undanfarin ár vélstjóri á togur-
um. Næstur að aldri er Ólafur
til heimilis hjá foreldrum sín-
um á Hólmavík. Ólafur hefur
alltaf verið með foreldrum sín-
um og unnið að búi þeirra ásamt
ýmsum öðrum störfum. Yngst er
Halldóra til heimilis hjá foreldr-
um sínum. Hún hefur um mörg
undanfarin ár unnið við Lands-
símastöðina á Hólmavík. Auk
þess ólu þau hjón upp tvo drengi,
bróðursyni Hlínar, en foreldrar
þeirra létust bæði þegar þeir
voru á unga aldri. Reyndust þau
þeim sem sinum eigin börnum
og slepptu ekki af þeim hendi
fyrr en þeir voru búnir að velja
sér lífsstarf og að verða full-
þroska menn. Magnús er prýði-
lega gerður maður bæði til sál-
ar og líkama. Þrekið, áhuginn og
dugnaðurinn hafa einkennt hann,
enda heilsuhraustur allt fram á
síðustu ár. Lúi og slit er nú farið
að segja til sín og heilsan tekin
að bila. Sjón hans hefur mjög
daprast einkum tvö síðustu árin
svo að nú mun hann vera hættur
að geta lesið. Hann mun þó hafa
gengið eitthvað að bústörfum ailt
til þessa, þó nú sé það orðið
meira af áhuga en getu og meira
til afþreyingar en til afkasta.
Þannig fer okkur öllum, vél okk-
ar bilar, hjá öðrum fyrr, en sum-
um síðar, og oft er erfitt um
viðgerðir, jafnvel þó slitið sé
ekki svo alhliða sem hjá áttræð-
um erfiðismanni. Við þessu er
víst ekkert að gera. Þetta er lög-
mál lífsins.
Magnús er Sjálfstæðismaður og
hefur alltaf verið. Hann er meira
en Sjálfstæðismaður í pólitik.
Hann hefur alltaf verið sjálf-
stæður í hugsun, sjálfstæður í
skoðunum og sjálístæður i störf-
um og athöfnum.
Ekki kemur þetta þó fram sem
sérvizka eins og oft hættir til
hjá sumum. Nei, allt slíkt er
fjarri hugsun Magnúsar til þess
er hann of bjartsýnn og frjáls-
lyndur. Hann er prýðilega greind
ur og hefur frábært minni. Hann
hefur lesið mikið og fylgzt vel
með störfum og stefnum bæði
hér heima og erlendis. Hann er
einn af þessum ágætu sjálfmennt-
uðu mönnum, sem hófu starf um
aldamótin en eru nú sem óðast
að kveðja að loknu miklu og
heillaríku ævistarfi. Magnús hef-
ur ætið krufið málin til mergj-
ar og myndað sér skoðun um
menn og málefni eftir þeim nið-
urstöðum sínum.
Hann er hreinn og beinn í skoð
unum og kemur ætíð til dyranna
eins og hann er klæddur hver
sem í hlut á, og hann heldur á
málstað sínum af hreinskilni og
drengskap. Slíkum mönnum er
gott að kynnast og hafa að sam-
ferð á lífsleiðinni, jafnvel þó um
skamma stund sé.
Eg þakka þér Magnús hrein-
skilni þína og drengskap og ég
þakka þér dugnað þinn og bjart-
sýni. Til hamingju með áttatíu
ára afmælið. Þér, frú Elín, sem
verður sjötíu ára 9. apríl n. k.
óska eg einnig til hamingju. —
Þið hjón eigið alþjóðarþökk fyr-
ir ævistarfið.
J. S.
Guðni Arnason verzl.stj.
Minning
ÁTTRÆÐUR verður í dag
Magnús Lýðsson bóndi og járn-
smiður í Kálfanesi og síðar á
Hólmavík, Strandasýslu.
Magnús er fæddur 26. marz
1878 á Stað í Hrútafirði, sonur
Lýðs Jónssonar, lengst af bónda
á Skriðnesenni, Jónssonar bónda
s. st., Andréssonar bónda s. st.,
Sigmundssonar bónda s. st. Er
frá honum rakin Ennisætt, sem
orðin er allfjölmenn og dreifð
viða um land. Sigmundur hóf
búskap á Enni í fátækt um 1765
og bjó þar til æviloka 1801 og
var þá talinn auðugur enda kall-
aður fégjarn og vinnuharður.
Slíkt var ekki nýlunda á þeim
árum þvi eini möguleikinn til
efnalegs sjálfstæðis á þeim árum
var sparnaður á öllum sviðum og
þrotlaus vinna.
Móðir Magnúsar var Anna
Magnúsdóttir, Jónssonar frá
Óspakseyri, Bjarnasonar frá Ey-
hildarholti og konu hans önnu
Magnúsdóttur írá Glaumbæ í
Skagafirði, er það Reynistaðaætt.
Magnús mun vera uppalinn
hjá foreldrum sínum fyrst að
Stað í Hrútafirði en síðar að
Enni en svo er það kallað í dag-
legu tali. Ekki er mér kunnugt
um æviferil hans fram um þrítugs
aldur en þá er hann orðinn bú-
settur á Hólmavík og stundar
þar járnsmíði o. fl.
Vorið 1910 kaupir Magnús
jörðina Kálfanes en hún er í
næsta nágrenni við kauptúnið
Hólmavík enda er það byggt í
landi hennar þó sjálft býlið
standi nokkuð frá sjó. Þetta sama
vor byrjar hann þar búskap og
býr þar til vors 1928. Vorið 1928
selur hann jörðina að mestu en
tekur þó undan svokallaða
Stakkamýri og part af sjávar-
grund rétt innan við Hólmavik.
Þetta vor flytur hann til Hólma
víkur og hefur átt þar heima
síðan.
Meðan Magnús bjó í Kálfanesi
hafði hann gott og gagnsamt bú,
enda strax með beztu bændum
sinnar sveitar. Þau ár sem
Magnús bjó í Kálfanesi byggði
hann upp öll hús á jörðinni og
þar með vandað íbúðarhús. Hann
ræktaði mikið eftir því sem gerð-
ist á þeim árum og hafði það
sem sjálfsagðan lið í haust og
vorstörfum. Hann var einn af
fyrstu bændum sem notaði hesta
og hestaverkfæri til jarðvinnslu,
a. m. k. um norðanverða Stranda-
sýslu.
Á fullorðinsárum sinum var
Magnús eitthvað hjá búnaðar-
frömuðinum og skólastjóranum
Torfa Bjarnasyni í Ólafsdal. Ekki
var hann nemandi hans. Ég held
að hann hafi aðallega stundað
smíðar og þá fyrst og fremst
járnsmíði, en á henni byrjaði
hann ungur og lærði hana án
allrar tilsagnar. Hann var þó einn
af beztu járnsmiðum sinnar sam-
tíðar. Sjólfsagt hefur Magnús
orðið fyrir ýmsum góðum áhrif-
um frá Torfa skólastjóra og
heimili hans því heyrt hef ég
hann minnast hans með hlýhug
og virðingu.
Eftir að Magnús flutti til
Hólmavíkur hófst hann strax
handa um ræktun og byggingar
þvi nú varð að byggja allt frá
grunni. Landið var ýmist malar-
grundir með grunnan og kaldan
leirjarðveg eða vot mýri, sem
var mjög erfið til þurrkunar. Á
fyrsta ári byggði hann hlöðu og
fjárhús fyrir um 100 fjár, en síð-
ar komu svo önnur hús og þar
á meðal stórt og vandað íbúðar-
hús úr steinsteypu. Ræktun hans
er öll sérlega vönduð svo að segja
má að hjá honum vaxi tvö strá
þar sem hjá bændum almennt
vex eitt. Slátt byrjar hann að
jafnaði viku til hálfum mánuði
fyrr en aðrir og er þá jafnan vel
sprottið. Afurðir bús hans . eru
miklar og góðar enda hefur hann
kappkostað að rækta fé sitt sem
bezt og fóðra það vel. Hefur
hann um mörg ár átt eitt afurða-
mesta sauðfjárbú í Strandasýslu.
Mér er minnisstætt, þegar
niðurskurður sauðfjár var fram-
kvæmdur tvisvar með þriggja
ára millibili á Hólmavík og ná-
grenni vegna mæðiveikinnar, að
þá var talið af sumum að Magnús
myndi hætta búskap. En það var
fjarri honum að hugsa þannig.
Hann sagði við mig að hann
þyrfti helzt að stækka búið svo
það bæri sig vel, og upp úr þvi
væri að hafa til samræmis við
önnur störf. Þegar hér er kom-
ið er Magnús að byrja áttunda
áratug ævi sinnar, en það er eng-
in uppgjöf hjá honum nema síð-
ur sé. Hann hefst handa hvað
eftir annað með nýjan bústofn.
I-Iann girðir, ræsir fram, byltir
og ræktar. Hann sér ótal nýja
möguleika í búskap okkar og
búmenningu. Hann trúir á gróð-
urmátt hinnar íslenzku moldar
og hann starfar samkvæmt því.
Samhliða búskapnum hefur
Magnús stundað járnsmíðar aðal-
lega eldsmíði. Á vetrum stóð
hann við steðjann í smiðju sinni
oft dag eftir dag og hamraði
rauðglóandi járnið. Oft hafði
hann langan vinnudag og hlífði
sér hvergi, enda hefur hann
aldrei kunnað slíkt að hvaða
störfum sem hann hefur gengið.
Fyrr á árum smíðaði*hann ógrynni
af hestajárnum ásamt ýmsu
fleiru svo og viðgerðum á tækj-
um og áhöldum bænda. Eftir að
hann flutti til Hólmavíkur sneri
hann sér enn meira að járnsmiði
en áður enda kallaði nú þörfin
meir til þeirra hlula með vax-
andi útgerð á trillum og þilfars-
bátum. Smíðar Magnúsar voru
eftirsóttar því þær þóttu bera
af öðrum af útliti og gæðum.
T. d. voru hestajárn hans mjög
eftirsótt og seldi hann þau víða
um land á meðan þeirra var
þörf. Öllu verði stillti Magnús í
hóf og hræddur er ég um að
járnsmiðir nú til dags þættust
vanhaldmr af launum sínum ef
þau væru ekki hærri en sem
samsvaraði því verðlagi er hann
hafði á þeirri vinnu sinni.
Magnús er kvæntur Elinu Jóns
dóttur frá Tröllatungu, Jónsson-
ar, Halldórssonar frá Laugabóli
við ísafjörð (Arnardalsætt) og
konu hans Halldóru Jónsdóttur
frá Hjöllum í Gufudalssveit,
Finnssonar (Djúpadalsætt). Mjög
hafa þau hjón verið samrýmd og
samhent í sambúð sinni og lífs-
starfi. Dugnaði Elínar og mynd-
arskap er viðbrugðið af öllum
sem til þekkja. Þeir eru orðnir
margir, sem notið hafa gestrisni
og fyrirgreiðslu þeirra hjóna á
einn eða annan hátt. Gestanauð
var mikil á meðan þau bjuggu í
Kálfanesi, enda voru samgöngur
þá strjálar og aðallega á sjó. Biðu
því oft hópar fólks eftir skips-
ferð, sem kom sér fyrir í næsta
nágrenm Hólmavíkur og þá ekki
síst í Kálfanesi, þar sem það var
í minnstri fjarlægð frá kauptún-
inu. Öllu þessu fólki var veittur
I hinn bezti beini og aðhlynning
I án allrar þóknunar. Þetta var
oft ærin viðbót við hin daglegu
störf húsfreyju, enda ekki ósjald-
an að seint væri gengið til náða
og snemma risið. Þó þetta breytt-
GUÐNI ARNASON, fyrrv. deild-
arstjóri hjá Sláturfélagi Suður-
lands, andaðist 18. þ..m. að heim-
ili sínu, Lokastíg 13 í Reykjavík
og verður borinn til grafar í dag.
Hann var nýlega orðinn 68 ára
að aldri, fæddur 7. marz 1890 á
Látalæti í Landsveit. Faðir hans
var Árni Kollín Jónsson bóndi
þar, Árnasonar í Skarði, Finn-
bogasonar á Reynifelli. Móðir :
Guðna var Þórunn Guðlaugsdótt
ir frá Hellum, Þórðarsonar, Stef-
ánssonar frá Heysholti. Systkini
Guðna voru fimm. Tvö dóu á
barnsaldri. Guðmundur bóndi í
Múla er látinn fyrir tæpl. 8 ár-
um. Á lífi eru Jón og Ingvar, tví
burabróðir Guðna, báðir bændur
í Landsveit.
Guðni var fjögra ára, er hann
missti móður sina, og tveim ár-
um síðar missti hann föður sinn.
Eftir það ólst hann upp í
Hvammi á Landi hjá bændahöfð
ingjanum Eyjólfi- Guðmundssyni
og Guðbjörgu konu hans, en hún
var föðursystir Guðna. Sextán
ára að aldri fór Guðni í Flens-
borgarskólann og stundaði þar
nám í tvo vetur. Að því loknu
gerðist hann farkennari í Vill-
ingaholtshreppi í Flóa og kenndi
þar í átta vetur. Við garðyrkju-
störf vor og haust var hann nokk
ur ár á vegum Einars Helgasonar
í Gróðrastöðinni í Reykjavík,
enda voru þau störf honum hug-
leikin alla ævi. Árið 1921 gerðist
hann deildarstjóri hjá Sláturfél-
agi Suðurlands, og var hann for-
stöðumaður Matardeildarinnar í
Hafnarstræti upp frá þvi í full
30 ár, þar til hann vaj-ð að láta
af störfum vegna heilsubilunar.
Þar vann hann því sitt aðalævi-
starf. Þar innti hann af höndum
með kostgæfni og trúmennsku
tvöfalda þjónustu, annars vegar
fyrir stofnun þá, sem hann vann
fyrir, og hins vegar fyrir þá hina
mörgu, sem leituðu til hans í dag-
legum viðskiptum.
Árið 1921 kvæntist Guðni Sig-
ríði Sigfúsdóttur Thorarensen
frá Hróarsholti, og lifir hún
mann sinn. Þau eignuðust tvær
dætur, sem báðar eru giftar og
búsettar hér í bæ, Stefanía er
gift Sigurði Jóhannssyni vega-
málastjóra, en Þórunn gift Axel
Kristjánssyni lögfræðingi.
Þannig er löng lífssaga, sögð í
stuítu máli. En það munu þeir
finna sem manninn þekktu, að
hér verður meira lesið milli lín-
anna en það, sem í línunum stend
ur. Minningarnar um hann verða
ekki raktar í svo fáum orðum,
sem hér verður við komið. Guðni
Árnason var gæfumaður. Hann
var alinn upp hjá góðu fólki á
fyrirmyndarheimili, naut mennt
unar í góðum skóla, þótt ekki
væri um langa skólagöngu að
ræða. í kennslustarfi sínu vann
hann traust og einlæga vináttu
nemenda sinna Hann eignaðist
síðar gott. heimili, traustan og
t yggan lífsförunaut, efnileg og
vel gefin biirn. Sjálfur var hann
maður ve. af guði gerður, ljúf-
n.enni nið mesta, vinsæll og glað
ui og lettur í viðmóti og uaut
aimenns trausts i starfi. Hurin
hafði ynd: s.i tonlist og góðum
Lokum og opin eugu fyrir oUu
þvi, sem i'agurt er og til fagn iðar
ir.á verða i h.'inu.
En þess er ekki að dyljast, að
dimman skugga lagði á leið hans
síðústu æviárin. Það er þung
raun starfsömum og starfs-
glöðum manni að missa heilsu og
krafta fyrir aldur fram. Þá raun
varð hann að þola. Og það mót-
læti bar hann með rósemi og still
ingu. Sálarkröftum sínum hélt
hann til lnnzta dags. Nú er hann
dáinn og horfinn. En vandamenn
hans og vinir geyma í þakklátum
huga fagrar minningar um góðan
dreng og elskulegan vin.
Freysteinn Gunnarsson.
FYRIR fáum árum þekktu flestir
Reykvikingar Guðna í Matar-
deildinni, og það að öllu góðu.
Hann var trúr og traustur í starfi
og ætíð hinn ábyggilegasti. Hann
var einnig svo lipur, að hann
vildi allra vanda leysa, hvort
heldur var í vinnutíma eða utan
hans.
Það eru um 30 ár síðan leiðir
okkar Guðna lágu saman, og síð-
an höfum við ekki skilið, fyrr en
nú, á leiðarenda Guðna hér. Við
þekktumst því vel, og mér mun
alltaf verða minnisstætt, hve
marga góða kosti ég fann í fari
Guðna, í daglegri umgengni við
hann. Minningar minar um hann
eru mín einkaeign, en þær eru
mér, í senn, hugljúfar og dýrmæt
ar. Þjóðskáldið norska, Björn-
stjerne, endar bók sína, Á Guðs
vegum, með þessum orðum: „Þar
sem góðir menn fara, þar eru
Guðs vegir“. Mér finnst eiga við
að kveðja vin minn, Guðna Árna-
son, með þessum orðum norska
þjóðskáldsins, þvi ég tel að
Guðni hafi sannað þau, með líf-
erni sínu. Hugur minn og fjöl-
skyldu minnar fylgir þér yfir
móðuna miklu, með sérstöku
þakklæti fyrir samveruna og sam
fylgdina.
Vertu í Guðs friði.
Kristján Karlsson.
Rauðmagaveiðar
hafnar á Skag-
animi
AKRANESI, 24. marz. — Rauð-
maganet, 2 trossur, lögðu Guð-
mundur- Þórðarson og Vaidimar
Eyjólfsson 20. þ. m. fyrstir manna
hér. Hafa þeir vitjað þrisvar og
fengið í fyrstu lögn 10, í annarri
12 og loks 23 rauðmaga. Rauð-
maginn er venju fremur snemma
á ferðinni, en er góður oe feitur.
Einhverjir hafa lagt að sunnan-
verðu við skagann, en lítið feng
ið. Guðmundur og Valdimar
leggja vestan við skagann.
Hingað komu í morgun tvö
dönsk flutningaskip: Aida. með
salt, og Leo, sem lestar fiskimjöl.
Hér var Lagarfoss í gær og lest-
aði frosinn fisk á Evrópumark-
að. Tungufoss var hér á föstudag
og tók söltuð hrogn. —Oddur.