Morgunblaðið - 04.05.1958, Blaðsíða 8

0
M O R C V N n r 4 Ð I fí
Sunnudagur 4. maí 1958
Dagur h]á Dulles
Dulles svarar spurningum blaðamanna á fjölmennum fundi.
JOHN FOSTER DULLES,
utanríkisráðherra Bandaríkj-
anna, er mjög umdeildur
maður. Andstæðingar hans
í bandarískum stjórnmálum
halda þv: fram, að hann
stjómi utanríkismálunum að
eigin geðþótta, án þess að leita
álits kunnugustu manna. Þeii
hafa kallað hann „einmanaleg
asta manninn“ og látið í það
skína, að hann sitji einmana-
legur í skrifstofu sinni og
þiggi einskis manns ráð.
Bandaríska tímaritið U. S.
Dulles leggur af stað að heiinan
News & World Report vildi
nýlega fá úr því skorið, hvort
þessar ásakanir væru réttar.
Fékk fréttamaður þess að
fylgjast með starfi Dullesar i
utanríkisráðuneytinu einn dag.
Fer sú lýsing hér á eftir í
styttri mynd.
Dulles vaknaði eins og venju-
lega kl. 6,30. Hann klæddi sig
snæddi morgunverð, — ávexti,
tvö soðin egg, ristað brauð og
kaffi, — og fór yfir þrjú dag-
blöð, — New York Times, New
York Herald Tribune og Washing
ton Post.
Þar sem Dulles ætlaði að halda
fund með blaðamönnum síðar um
daginn, hlustaði hann á þrjár
fréttasendingar í útvarpinu, k'l.
7,30, 7,5S og 8,00. Hann var samt
ónáðaður í síðustu fréttasend-
ingunni. Síminn hringdi, — pað
var Hagerty, blaðafulltrúi for
setans. Þeir ræddu um bréf Eis-
enhowers til Krúsjeffs, sem hafði
verið afhent nokkrum klukku-
stundum áður, en nú skyldi birta
það í Hvíta húsinu kl. 10 árd.
Að símtalinu ioknu tók Dulles
saman ýmis skjöl, settist út í
bílinn og jafnskjótt var honum
ekið til skrifstofunnar. Ferðin
tók 10 mínútur.
Dulles gekk inn í utanríkis-
ráðuneytið, — hann fór upp með
einkalyftu og hraðaði sér síðan
gegnum forstofu, þar sem hann
svipti af sér hatti og frakka.
Annir dagsins hófust. Ritarar,
aðstoðarmenn og sérstakir ið-
stoðarmenn komu hver eftir ann-
an og skunduðu út aftur.
Morgunskýrslai-
A meðan gafst utanríkisráð-
herranum færi á að kynna sér
þýðingarmikið plagg, sem er
byrjun hvers vinnudags hjá hon
um. Það er stutt yfirlit yfir
það helzta, sem gerzt hefur sið-
asta sólarhring. Nefnd sérfræð-
inga hefur unnið að því að semja
þetta yfirlit síðan kl. 4 um morg-
uninn. Yfirlitið er samið upp úr
skeytum og sérstökum skýrslum
frá sendiráðum Bandaríkjanna.
Yfirlitið yfir 8. apríl var stutt.
Þar var skýrt frá því að ýmis-
legt benti til þess, að Nasser
forseti Egyptalands vildi semja
um eignarnámsbætur til Súez-
skurðarfélagsins, — að ísrael og
Sýrland hefðu sætt sig við gerð-
ardóm um að skurður, sem ísra-
elsmenn voru að grafa væri ínni
á hlutlausu belti.
Einnig skýrði plaggið stjórn-
málaástandið í Laos, þar sem
kosningar eru í vændum. Greint
var frá ákvæðum varðandi landa-
mæri milli Marokko og spænska
Marokko og sagt að líklegt væri
að uppreisnarmenn í Alsír stofn-
uðu útlagastjórn í Kairó.
Dulles var tilkynnt formlega,
að bréf Eisenhowers til Krúsjeífs
hefði verið afhent Rússum. Hann
símaði jafnskjótt til Hagerty og
sagði að bréfið mætti birta kl.
10. Einnig hafði hann tíma tii
að ræða við kjarnorkumálaraðu-
naut sinn, Philip J. Farley, um
málefni, sem upp kynnu að koma
á blaðamannafundinum.
Rætt við Herter og aðra
samstarfsmenn
Stundvíslega kl. 9 kom Christi-
an A. Herter, aðstoðarutanríkis-
ráðherra. Slíkan fund halda þeir
Dulles daglega en hafa auk þess
jafnan mjög náið samband sín á
milli.
Kl. 9,15 gengu þeir Dulles og
Herter til nálægs fundarher ■
bergis, þar sem allir helztu sam-
starfsmenn þeirra voru saman
komnir. Á þriðjudögum og
fimmtudögum eru haldnir „stór-
fundir“, þegar 35 starfsmenn eða
fleiri koma saman. Elia er fund-
urinn fámennari. 8. apríl var
þriðjudagur, svo að fundurinn
var stór.
Fundurinn hófst að þessu sinni
með því að Hugh S. Cummmg,
jr., yfirmaður upplýsingaþjón
ustu ráðuneytisins flutti ai-
menna skýrslu. Hún beindist
einkum og sér í lagi að Austur
Asíu og Indónesíu. Mr. Cumming
lýsti því, hvaða áhrif atburðirnir
í Indónesíu hefðu á Austur-Asiu-
þjóðir, einkum á Filippseyinga.
Hann greindi einnig ýtarlega frá
fyrirætlunum Indónesíustjórnar
um hernaðaraðgerðir gegn upp
reisnarmönnum.
John Keppel, sem er sérfræð-
ingur í málefnum Rússlands og
Austur-Evrópu, kom næstur með
skýrslu um ástandið í Austur-
Evrópu. Hann lagði áherzlu á
ýmisiegt, sem fram hafði komið
í síðustu ræðu Krúsjeffs í Ung-
verjalandi. Hann benti og á, að
meira rúmi væri nú varið í russ-
neskum blöðum og útvarpi en
áður til að útskýra tillögur rúss-
nesku stjórnarinnar um stöðvun
kjarnorkutilrauna. Einnig rakti
hann, hvaða hagsmuni Rússai
hefðu af stofnun útlagastjórnai
Serkja í Karió. Þannig héldu sam
starfsmennirnir áfram að gefa
skýrslur og lauk fundinum
kl. 10.
Blaðamannafundur
Næstu klukkustund var Dulles
önnum kafinn við að undirhúa
blaðamannafundinn. Kvöldið áð-
ur hafði honum verið afhentui
listi yfir þau viðfangsefni, sem
líklegt var að vakið yrði máls
á á fundinum. Á listanum voru
nokkur atriði, sem ekki komu tii
umræðu. Við þennan undirbún-
ing kallaði Dulles á allmarga
starfsmenn ráðuneytisins og leit-
aði upplýsinga hjá þeim. Hann
átti og langt símasamtal við Eis-
enhower forseta.
Kl. 11 stundvíslega skunduðu
Dulles og nokkrir aðstoðarmenn
hans inn í samkomusal ráðuneyt
isins og héldu fund með blaða-
mönnum. Var fundurinn fjölsótt-
ur. Á honum ræddi utanríkis-
ráðherrann m. a. um bréfið tii
Krúsjeffs og borgarastyrjöldina í
Indónesíu. Bráðlega beindust
spurningar blaðamanna að þvi.
hvort hægt væri að fylgjast með
kjarnorkutilraunum Rússa og
þannig hægt að hafa eftirlit með
því hvort þeir sjálfir efndu iof-
orð og samninga um bann við
kj arnorkutilraunum.
Ein spurningin hljóðaði svo:
„Herra utanríkisráðherra. —
Þegar þér talið um nauðsyn á
eftirliti, eigið þér þá við, að það
sé nauðsynlegt að geta fram-
kvæmt eftirlit innan landamæra
Sovétríkjanna, en ekki að það
nægi að hafa hring eftirlits-
stöðva umhverfis Sovétríkin? “
„Já, það er rétt,“ svaraði Dull-
es. „Til þess að eftirlitið væri
öruggt þyrftu eftirlitsstöðvar að
vera í nágrenni við sprengistað-
inn og eftirlitsmönnum að vera
heimilt að ferðast til svæða,
sem grunur leikur á að kjarn-
orkusprenging hafi verið fram-
kvæmd á. Eftirlitsmennirnir
þurfa að geta farið á staðinn til
að komast að raun um, hvort að-
eins hafi verið um að ræða jarð-
skjálfta, eða hvort sprenging hef-
ur verið gerð sem liður í verk-
legum framkvæmdum, en ekxi í
hernaðarskyni."
Þegar blaðamannafundinum
var lokið, eyddi Dulles hálfn
annarri klukukstund í að lesa
ummæli sín á fundinum. Ailt
sem fram hafði farið á fundinum
var vélritað í mesta skyndi í
ráðuneytinu og-var það sent inn
til Dulles smám saman, jafnóðum
og hver kafli var tilbúinn. Dulles
kallaði á ýmsa starfsmenn ráðu-
neytisins sér til hjálpar og um-
mæli hans voru grandskoðuðuð
af sérfræðingum. Þeir fundu eina
villu, sem hið skjótasta var Kom-
ið á framfæri við fréttastofnanir.
Snæðir hádegisverð í einrúmi
Því næst snæddi utanríkisráð-
herrann hádegisverð í litlu her-
þergi við hlið skrifstofunnar. —
Hann sat þar aleinn og leit um
leið yfir opinbera skyrslu. Þarna
sat hann makindalega í 26 mínút-
ur, japlaði á eplum, borðaði ost-
rétt, sötraði te og sneri síðan
aftur til skrifstofu sinnar.
Á síðdegisstarfsskrá utanríkis-
ráðherrans voru margvísleg
verkefni. Sum þeirra aðkallandi
stjórnarstörf, — önnur kurteisis-
móttökur, — bréfaskriftir og sím-
töl.
Fyrst eftir hádegisverðinn kom
Robert Newbegin, hinn nýskip-
aði sendiherra Bandaríkjanna i
Honduras. Hann var að leggja
af stað suður á bóginn og kom
að kveðja ráðherrann. Dulies
gaf honum áritaða ljósmynd af
sér og óskaði honum góðrar
ferðar.
Þá kom sendiherra Libýu,
fjölda bréfa
Suleiman Jerbi, til að kveðja. —
Hann var að láta af störfum. —
Rétt áður en hann kom inn, fekk
Dulles ýmsar upplýsingar og
minnisblöð um Libýu, sem gerðu
honum kleift að ræða á viðeig-
andi hátt við sendiherrann.
Vinafundur
Mestur tími fór þó í afvopnun-
armálin, sem ekki eru auðleyst.
Fyrst ræddi Dulles í 20 mínútui
við James J. Wadsworth, sem
nýlega var skipaður sérstakur
fulltrúi Bandaríkjanna í viðræð-
um um afvopnun á vettvangi SÞ
Því næst hélt Dulles fyrsta
fund sinn með nýskipaðri nefnd,
sem á að ræða óformlega við
hann um afvopnunarmálin. 1
henni sitja m. a. Alfred M.
Gruenther hershöfðingi fyrrum
yfirmaður NATO, Walther Bed-
ell Smith, fyrrum sendi-
herra í Moskvu, og John J.
McCloy, fyrrum hernámsstjóri í
Vestur-Þýzkalandi. Þetta var
vinafundur og hófst hann með
gamansömu rabbi um heima og
geima. Síðar skýrði Dulles, hvaða
gagn hann teldi af slíkum óform-
legum fundum:
„Það er auðvelt að fá ráð fró
mönnum, sem hafa takmarkað sig
við ákveðna sérgrein. Þeir geta
komið strax og svarað einföldum
spurningum, sem ná yfir tak-
markað svið. Hitt er miklu erfið-
ara að fá menn með víðan sjón-
deildarhring.
Þessir menn hafa sjóð þekk-
ingar bæði í borgaralegum og
hernaðarlegum efnum. Revnsla
þeirra er bæði alþjóðleg og þjóð-
leg. Eg ætlast ekki endilega til
að þeir komi með nýjar hug-
myndir. Það er ekki heldur svo
auðvelt að grafa upp nýjar hug-
myndir á þessu sviði.
En álit þeirra t. d. á því hve-
nær tími er hentugur og ýmis-
legt fleira er mikils virði. Ef
satt skal segja, þá komu þeir
í dag fram með allmargar at-
hugasemdir, sem eg er nú að
kanna betur“.
Skýrslur og símtöl
Enn héldu fundir áfram um
kvöldið. W. Randolph Burgess,
sendiherra Bandaríkjanna hjá
NATO, kom til að ræða tvo ráð-
herrafundi NATO, sem eru 1
vændum. Annar var fundur her
málaráðherra, sem skyldi hald-
in næstu daga, — hinn var fund-
ur utanríkisráðherra, sem verð-
ur haldinn í byrjun maí.
Aðstoðarmaður kom inn með
nýtt trúnaðarskjal um ástandið
í nálægum Austurlöndum. Dull-
es kallaði til sín fleiri aðstoðar-
menn til að skýra ýmis atriði
skýrslunnar.
Ýmis fleiri skjöl voru borin
inn. Við sum þeirra þurfti rað-
herrann, að leita skýringa að-
stoðarmanna sinna eða tala í sima
við aðra ráðunauta.
Við og við var símað til ráð-
herrans. T. d. hringdi Allen W.
Dulles, yfirmaður upplýsinga-
þjónustu Bandaríkjanna, kl. 3,30.
Utanríkisráðherrann var þá á hin
um óformlega fundi um afvopn-
unarmál, og það var ekki fyrr
en kl. 4,45, sem Allen Dulles
komst að. Utanríkisráðherranum
var tilkynnt: „Bróðir yðar er i
hvíta símanum.“ Á skrifborði
Dulles eru þrír símar, — einn
þeirra er hvítur og er hann í
beinu sambandi við Hvíta hús-
ið. —
Síðar um daginn hringdi Duil-
es til Henry Cabot Lodge, sendi-
herra hjá SÞ. Lodge var á leið-
inni til íbúðar sinnar í Waldorf
hóteli. Nokkru síðar kom Lodge
í símann og töluðu þeir saman
um afvopnunarmálin.
Kl. 5 hafði Dulles tíma til að
svara símtali fulltrúadeildarþing-
manns eins að nafni Richard
Wigglesworh frá Massachusetts.
Þingmaðurinn óskaði eftir við-
talstíma við ráðherrann.
Að lokum fór Dulles að vinna
Framh. á bls. 23
Kl. 9 árdegis er hinu daglegi fundur Dullesar og Herters
aðstoðarutanríkisráðherra.
Stórfundur starfsmanna utanríkisráðuneytisins. — Á myndinni
er Hugh S. Cumming að lýsa ástandinu í Indónesíu. Mr.
Cumming er þekktur hér á landi, því að hingað kom hann
1946 í sambandi við Keflavíkursamninginn.