Morgunblaðið - 28.05.1958, Blaðsíða 3

Miðvikudagur 28. maí 1958
MORCnvm 4 ÐIÐ
„Bjargráða"frumvarpið mun
valda samdrœfti í atvinnulífinu
STAKSTEIMAR
Frá umræðum á Alþingi í gær
A LAUGARDAGSMORGUN
voru þingmenn, sem sæti eiga í
neðri deild Alþingis, boðaðir á
fund kl. 1.30 þá um daginn. Var
þá haldið áfram 2. umræðu um
efnahagsmálafrumvarp ríkis-
stjórnarinnar. Töluðu þá Ólafur
Björnsson og Einar Olgeirsson
f. h. 2. og 3. minnihluta fjárhags-
nefndar deildarinnar.
Efni frumvarpsins
Óiafur Björnsson sagði m. a.:
Kjarni þessa frumvarps er sá, að
ákveðin er gengisfelling með því
að lagt er á 55% yfirfærslugjald.
I>ar sem það er ekki talið nægja
til að standa undir útflutnings-
uppbótum, niðurgreiðslum og til
að jafna halla á fjárlögum, á að
halda áfram að innheimta inn
flutningsgjöld.
Þótt 55% yfirfærslugjald sé
meginreglan, er gerð undantekn-
ing varðandi nokkrar yfirfærsl-
ur og tekið af þeim 30% gjald.
Þetta má telja, að jafngildi nið-
urgreiðslum á vörum þeim, sem
hér eiga hlut að máli, og að þvi
er varðar yfirfærslur til náms-
manna og sjúkra manna er um
nokkurs konar styrktarstarfsemi
að ræða.
í frumvarpinu er síðan einnig
gert ráð fyrir 5—7% kauphækk-
unum.
Ekki frambúðarlausn
Nú vaknar sú spurning, hvort
gengislækkun í þessari mynd með
áframhaldandi uppbótakerfi, sé
líkleg frambúðarlausn á efna-
hagsvandamálunum.
1 greinargerð frumvarpsins
virðist gert ráð fyrir, að hér sé
aðeins um bráðabirgðalausn að
ræða, en önnur sjónarmið hafa
komið fram. M. a. hefur forsætis ■
ráðherra gefið í skyn, að frum-
varpið sé áfangi í átt til einhvers
betra og virðist þá eiga við gengis
lækkun. Að athuguðu máli hlýt
ég að telja að hagkvæmara sé að
gera ekki ráðstafanir í efnahags-
málum í áföngum. Slíkt getur
orðið til að ýta undir ýmis ó •
æskileg viðbrögð almennings.
Yfirleitt verður ekki talið, að
þetta frumvarp sé líklegt til að
koma á jafnvægi í efnahagsmál-
unum. í því sambandi má benda
sérstaklega á, að vísitöluskrúfan
fer af stað aftur, er vísitalan hef-
ur hækkað meira en 9 stig.
Vafasöm bráðabirgðalausn
Það virðist því tvímælalaust.
að hér er aðeins um bráðabirgða-
úrræði að ræða, og ég hlýt að
draga í efa, að það sé einu sinni
bráðabirgðalausn. í því sambandi
má benda á þær undirtektir, sem
frumvarpið hefur fengið hjá
stéttasamtökunum, en þær eru
slíkar, að tæplega mun hafa orð-
ið vart við jafnalmenna mótmæia
öldu áður gegn efnahagsráðstöf-
unum. Einnig verður að draga í
efa, að frumvarpið verði til að
skapa rekstrargrundvöll fyrir út-
gerðina á næstu mánuðum, þar
sem LÍÚ hefur sent Alþingi er-
indi um nauðsyn frekari hækk-
ana á uppbótum.
Breytingatillögur
Við Sjálfstæðismennirnir í
fjárhagsnefnd höfum í nefndar-
áliti gert grein fyrir afstöðu okk-
ar að því er breytingatillögur
snertir. Við höfum aðeins flutt
tillögur um smærri atriði. Við
leggjum við til, að ríkisstjórn-
inni skuli veitt almenn heimild
til að fella niður innflutnings-
gjald af hráefnum til iðnaðar, ef
hún telur það nauðsynlegt vegna
afkomu einstakra iðngreina. Það
er einnig till. okkar, að gjald af
innlendum tollvörutegundum
verði ekki innheimt með 150%
heldur 100% álagi. Álagið er nú
80% og verður því vart trúað.
að það sé tilætlunin að skapa
samdrátt í iðnaðinum með gífur-
legri hækkun. Sagt er, að álagið
samkvæmt frumvarpinu sé mið-
að við, að innlendar tollvöruteg-
undir séu eins settar og vörur í
hæsta gjaldaflokki innfluttra
vara, en sú stefna á ekki við rök
að styðjast.
★
Það ér skoðun Sjálfstæðis-
manna að keppa beri að því að
gera ráðstafanir í efnahagsmál-
um, er duga til frambúðar. Eg
gerði við 1. umræðu grein fyrir
ýmsum leiðum, sem hugsanlegar
eru, en á það hefur jafnframt
verið margbent, að Sjálfstæðis-
mönnum hefur verið meinaður að
gangur að upplýsingum, sem
nauðsynlegar eru til að gera sér
grein fyrir, hver af hugsanlegum
leiðum sé heppilegust.
Kommúnískar kröfur án komm
únískra úrræða
Einar Olgeirsson: Tillögur um
efnahagsmál, sem ekki gera ráð
fyrir allsherjarskipulagningu
þjóðarbúskaparins, fela ekki í
sér neina lausn, ekki einu sinni
bráðabirgðalausn. Auðvitað vill
hver maður fá góðan mat, góð
föt, húsgögn og íbúð með radíó-
fóni og ísskáp. En það er óhugs-
andi, að þjóðfélagið fái staðizt, ef
allt efnahagslífið mótast af þess-
um sjónarmiðum einstaklinganna,
— ef ráðamennirnir sinna ekki
þeirri skyldu sinni að sjá til þess,
að framleiðslutækin gangi. Við
höfum mörg dæmi þess frá síðari
árum, hvernig ráðizt hefur verið
í óhóflega fjárfestingu og eyðslu
án þess að hugsað væri um að
fá framleiðslutæki til að veiða
fisk til að standa uadii henni.
Fjárfestingin í landbúnaðinum
hefur sl. 4 ár verið 814 millj. kr.,
en í sjávarútvegi 440 millj. kr.,
I útihúsin ein hefur verið lagt
meira fé en í vinnsluver útvegs-
ins. Þetta hlutfall er að sliga
þj óðarbúskapinn. Menn eru farn-
ir að gera kommúnískar kröfur
til neyzlunnar án þess að nota
kommúnísk úrræði við fram-
leiðsluna.
Lánaþörf útvegsins
Aðaltiigangur þessa frumv. á
að vera að tryggja rekstur sjávar
útvegsins. L. f. Ú. hefur þó lýst
því yfir, að hann muni stöðvast,
ef írumvarpið verður samþykkt
án pess að jafnframc >éu gerðar
sérstakar ráðstafanir til að auka
rekstrarlán. Stjórn seðlabankans
kom á fund fjárhagsnefndar og
þar var aðalbankastjórinn að því
spurður, hvort útlán cil útvegsins
yrðu aukin sem svaraði auknum
rekstrarkostnaði Svarið rar nei-
kvætt. Ég hef áður minnzt á það
hér ó þinginu, hvert tjón getur
orðið af rangri pólitík banka-
stjóra, sem ekki vilja sveigja
gerðir sínar til samræmis við
meginstefnu ríkisstjórnar lands-
ins.
sjálfir byrðarnar. En hann yill |
forðast þær hættur, sem felast í |
vantrú á gildi peninganna. Þess
vegna hefur hann látið í ljós efa-
semdir og andúð á þessu frum-
varpi. Og hið lakasta við það er.
að það er ekki einu sinni bráða-
birgðalausn heldur veldur það
því, að enn verra verður að ráða
við ástandið í haust. Því væri
skynsamlegast að afgreiða pað
með rökstuddri dagskrá.
(Ræða Einars Olgeirssonar
stóð nær 2 stundir. Vai henr.i
ekki lokið, er fundi var frestað
kl. 4 á laugardag og var síðasti
hluti hennar fluttur í gær )
Afstaða Sjálfstæðismanna
Björn Ólafsson: Síðasti ræðu-
maður er formaður stærsta stuðn
ingsflokks ríkisstjórnarinnar. —
Hann flytur hér tillögu um rök
studda dagskrá, sem myndi, ef
samþykkt yrði, jafngilda van-
trausti á ríkisstjórn þá, sem hann
telur sig þó styðja. Slíkt er á-
standið orðið á stjórnarheimilinu!
— Við Sjálfstæðismennirnir í
fjárhagsnefnd höfum ekki talið
okkur fært að mæla með sam-
þykkt efnahagsmálafrumv. ríkis-
stjórnarinnar, til þess eru gailar
þess of miklir. Frumv var undir-
búið af stjórninni og efni þess
haldið leyndu fyrir Sjálfstæðis-
flokknum *ttil síðustu stundar.
Þess hefur þó verið krafizt, að
Sjálfstæðismenn legðu fram heild
artillögur um þessi efni. Slíkt er
móðgun við dómgreind þeirra,
sem ætlað er að taka slíka kröfu
alvarlega og jafnframt staðfest-
ing á því, hve óraunhæf vinnu-
brögð stjórnarflokkanna í þessu
máli eru. Ef við fjáhagsnefndar-
menn hefðum ætlað okkur að
gera verulegar breytingartill. við
frumv,, hefði orðið að gjörbylta
því öllu. Við höfum því orðið að
láta nægja að benda á misfellur
þess, enda er hér um að ræða
afkvæmi stjórnarinnar, sem hún
verður að bera ábyrgð á.
tekin í ákvæðisvinnu.
Þá ræddi Björn Ólafsson nokk-
uð um verzlunarálagninguna.
Hann minnti á, að Kron, sem
seldi vörur fyrir 42 millj. kr. á
sl. ári, tapaði 1 millj. kr., þ. e.
nær 2%% af sölunni, og telur
stjórn félagsins, að það stafi af
því, að hin leyfða álagning sé of
lág. Ef reksturinn hefði verið
heilbrigður hefði 2-—3% átt að
renna í .sjóði félagsins, svo að
telja má, að álagningin hafi verið
alls 5% of lág.
Vísa ber frumv. frá
Frumvarp það, sem hér liggur
fyrir, fjallar ekki um þá tekju-
öflun, sem fyrir lá í vetur, —
hér er miklu lengra gengið. Ég
tel, að vandamálin eigi að leysa
með gjaldeyrisráðstöfunum og
með því að þjóðnýta hluta af inn
flutningsverzluninni, Og svo má
ekki gleyma því, að ríkið má
ekki bara heimta, að almenning
ur spari, það verður sjólft áð
ganga á undan með góðu újr-
dæmi.
Með þessu frumv. er gert ráð
fyrir verðrýrnun peninga. Hér á
Islandi hefur það ekki verið borg
arastéttin heldur verkalýðuiinn
sem hefur staðið gegn verðrýrnun
peninganna. Hann lætur það að
vísu ekki bitna á sér, ef einhver
stjórn vanrækir þá skyldu að
efla framleiðslutækin, heldur
krefst þess með verkföllum, að
þeir, sem ábyrgðina bera, beri
Sjávarútvegurinn og verzlunin
Björn Ólafsson vék þessu næst
að einstökum atriðum varðandi
frumvarpið. Hann benti á, að
stjórninni og LÍU ber mikið á
milli um nauðsynlegar uppbætur
Og einnig, að ekki er í frumvarp-
inu hugsað fyrir greiðslum vegna
þeirrar verkunar á fiski frá vetr-
arvertíðinni, sem fram fer eftir
14. maí. — Þá gagnrýndi Björn
skattlagningu bankanna og benti
á, hve óréttlátur söluskatturiun
er gagnvart iðju og iðnaði. —
Einnig kvað hann söluskattinn
koma í veg fyrir, að verk væru
Miklar verðhækkanir
Ingólfur Jónsson: íslenzka þjóð
in myndi fús að taka á sig byrðar
til að koma atvinnulífi sínu á ör-
uggan grundvöll. En það frumv.,
sem hér liggur fyrir, hefir aðeins
í för með sér miklar verðhækkan
ir og skapar vaxandi erfiðleika í
atvinnulífinu.
Ég nefndi ýmis dæmi þess við
1. umr. um málið og hef orðið
fyrir aðkasti í sumum blöðum af
þeim sökum. Þau hafa þó ekki
getað afsannað mitt mál, enda er
það óhrekjanlegt að nú standa
fyrir dyrum miklar hækkanir á
brýnustu nauðsynjum almenn-
ings. Stjórnin ætlar að stuðla að
kauphækkun, sem nemur 200 kr.
á mánuði til þeirra, sem lægst
laun hafa, en taka af hinum sömu
600 kr. á mánuði í hækkuðu vöru
verði.
Ekki offramleiðsla
Iandbúnaðarvara
Landbúnaðurinn mun verða
fyrir mjög þungum búsifjum af
þessu frumv. Það eru líka til
menn, sem halda því fram, að
nauðsynlegt sé, að framleiðsla
hans dragist saman. Þó er það
staðreynd, að í fyrra var mikið
góðæri, og þó reýndist mjólkur-
framleiðslan ekki nema 5,6%
meiri en þörf var á. Virðist því
sízt ástæða til að minnka fram-
leiðsluna, og það er ranglát
stefna, er miðar að því að rýra
kjör bænda, knýja þá til að
minnka þá framleiðslú, sem þeir
hafa verið hvattir til að auka og
gerir þeim ókleift að standa í skil
um með þau lán, sem tekin hafa
verið af því tilefni. Bændur virð-
ast ekki eiga málsvara innan rík-
isstjórnarinnar nú, sem vilja
túlka málstað þeirra eins og
stundum hefur verið gert áður.
Minnkandi fjárfesting í útvegi
í þessum umræðum hefur ver-
ið um það rætt, að sjávarútveg-
urinn sé undirstaða efnahagslifs-
ins. Ég reyni ekki að rýra gildi
hans, þótt ég minni á, að það er
Framh. á bls. 19
„Afturgangar“
Vinstri stjórnin hefur nú öðlazt
nýtt nafn meðal alls almennings.
Ilún er kölluð „Afturgangan“.
Þykir henni fara það nafn mjög
vel. Stjórnarflokkarnir voru
sjálfir búnir að tilkynna andlát
stjórnarinnar. Alþýðublaðið ■
skýrði frá því sl. föstudag, að
„sennilegt væri að ríkis-
stjórnin myndi biðjast lausnar að
loknum fundi sem hefst kl. 3
í dag“.
En örlögin eru stundum spaug-
söm. Það var einmitt upp úr kl. 3
á föstudaginn, sem líf tók að fær-
ast í vinstri stjórnina að nýju.
Þá gerðist það, að Guðmundur
í. Guðmundsson utanrikisráð-
herra gugnaði fyrir hótunum
kommúnista og Framsóknar.
Kommúnistar slógu einnig lítil-
lega af. Um kl. 5 tók það svo að
spyrjast að stjórnin væri a ð
ganga aftur. Kl. sex var sú
frétt staðfest að hún væri GENG-
IN AFTUR. Upp úr því tók svo
„Afturgángan11 að sjást á kreiki.
Um þessar muiidir steudur ynr málverkasýning Sveins Björns-
sonar í Listamannaskálanum. Hefur aðsókn verið mjög góð og
nemur tala gestanna nú nær 500. Þá hefur Sveinn selt 21 mynd.
Margar myndir hans eru frá sjónum, frá lífi og starfi sjómann
anna, og er þetta ein þeirra.
Óttinn
við dóm fólksins
Öllum íslendingum er ljóst, að
það var ekki af málefnalegum
ástæðum, sem vinstri stjórninni
tókst að framlengja lífdaga sína.
Það var aðeins ótti flokka hennar
við dóm fólksins, sem rak hið
tvístraða stjórnarlið saman að
nýju. Stjórnarflokkarnir gerðu
sér ljóst, að ef vinstri stjórnin
klofnaði væru allar líkur til þess
að afleiðingin yrði þingrof og al-
mennar þingkosningar á kom-
andi sumri. f slíkum kosningum
hlytu stjórnarflokkarnir að fá
harða dóma kjósenda fyrir úr-
ræðaleysi sitt, svik og margvís-
legan ræfildóm.
Þennan dóm varð að flýja í
lengstu lög, fannst stjórnarliðinu.
Engu máli skipti þótt stjórnin
ætti ekki lengur neina sameigin-
lega stefnu og væri ffersamlega
ófær að stjórna landinu Aðalat-
riðið væri að blása lífsanda í hina
dauðu vinstri stjórn og tryggja
ráðherrum hennar nokkurra
vikna eða mánaða setu til við-
bótar í stólum sínum.
Þetta er baksvið afturgöngu
ríkisstjórnarinnar. Mun engum
þykja það glæsilegt, ekki eínu
sinni ráðherrum hennar.
Óstarfhæf ríkisstjórn
Allur almenningur á íslandi
gerir sér það nú ljóst að vinstri
stjórnin er ekki lengur ríkisstjórn
í venjulegum skilningi. Hún er
aðeins samsæri nokkurra manna,
sem bundizt hafa samtökum um
það að sitja rneðan sætt er, alveg
án tillits til þess, hvort þeir eru
faerir um að leysa nokkurn vanda,
sem stjórn landsins ber á hverj-
um tíma að Ieysa. ísland má því
heita stjórnlaust Iand í dag, þrátt
fyrir það þótt „Afturgangan"
kalli sig ennþá ríkisstjórn og
telji sig bæra um að koma fram
i nafni þjóðarinnar.
Enda þótt engum blandist hug-
ur um það, að öll vandamál veröa
flóknari og torleystari því leng-
ur sem vinstri stjórnin situr
verður hinu þó naumast neitað,
að vel fer á því að hún fái tæki-
færi til þess að koma „bjargváða-
frumvarpi“ sínu gegnum Al-
þingi. Hún fær þá jafnframt
möguleika á því að framkvæma
það og sanna þjóðinni nytsemi
þess.