Morgunblaðið - 29.08.1958, Blaðsíða 8

MORGVNBLAÐ1Ð
Föstudagur 29. ágúst 1958

Utg.: H.f. Arvakur. Reykjavík.
Framkvæmdastióri: Sigíus Jónsson.
Aðaintstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Bjarní Benediktsson.
Ritstjórar: Sigurður Bjarnason frá Vigur
Einar Asmundsson.
Lesbók: Arni Öla, sími 33045
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og aígreiðsla: Aðalstræti 6. Simi 22480
AsKriftargjald kr 35.00 á mánuði innanlands.
t lausasölu kr. 2.00 eintakið.
ILLA FARIÐ MEÐ GOTT MÁL
FYRIR rúmum þremur vik-
um óskaði miðstjórn
Sjálfstæðisflokksins þess
að ríkisstjórnin birti þjóðinni
greinargerð um gang og ástand
landhelgismálsins. Ríkisstjórnin
hefur ekki svo mikið sem svarað
bréfi miðstjórnarinnar og hún
hefur enga greinargerð gefið
þjóðinni um málið. Afieiðingar
þess hafa orðið stöðugar kvik-
sögur og missagnir um það utan-
lands og innan. Sífelldar fregnir
hafa borizt um það, að verið
væri að semja um málið í París
og sjálft blað utanríkisráðherra
íslands hefur birt fregnir um að
þeim samningum „miðaði vel
áfram.“
Ríkisstjórnin hefur með þessari
leynd um gang landhelgismáis-
ins sýnt hið mesta virðingarleysi
fyrir almenningi á Islandi.
Friðhelgi íslenzks
landsvæðis ógnað
Miðstjórn Sjálfstæðisflokksins
hefur nú ritað ríkisstjórninni
annað bréf, þar sem bent er á,
að eins og landhelgismálinu er
nú komið þá vofi yfir ógnun við
friðhelgi íslenzks landsvæðis.
Rætt sé um það fullum fetum að
Bretar muni senda hingað her-
skip til hindrunar því að íslenzk
varðskip taki veiðiskip þeirra
eftir hinn 1. september nk. á því
svæði, sem þá er ákveðið að komi
til viðbótar undir íslenzka fisk-
veiðilögsögu.
í bréfi miðstjórnar Sjáifstæðis-
flokksins til ríkisstjórnarinnar er
síðan komizt að orði á þessa
leið:
„Ástæðan fyrir þessum tiltekt-
um er sú, að ríkisstjórn 3retlands
og raunar fleiri ríkisstjórnir ve-
fengja og mótmæla rétti Islands
til að færa lögsögu sína á þennan
veg út. ísland telur sig aftur á
móti eiga þennan rétt og eru
allir íslendingar einhuga í því
efni. Hér er upp komin deila um
efni alþjóðalaga, og ef ekki verð-
ur við gert eru allar líkur til,
að af því leiði það ástand, að
ísland telji ógnað friðhelgi land-
svæðis, sem það telur sig eiga
rétt til“
Miðstjórnin vitnar síðan í 4. gr.
Atlantshafssáttmálans, þar sem
segir, að aðilar hans muni hafa
samráð sín á milli „hvenær sem
einhver þeirra telur friðhelgi
landsvæðis einhvers aðila, póli-
tísku sjálfstæði eða öryggi ógnað“
Miðstjórnin telur að það sé
réttur og skylda ríkisstjórnar-
innar að krefjast nú þegar slíks
samráðs við bandalagsþjóðir
okkar. Henni beri því að óska
ráðherrafundar í Atlantshafs-
bandalaginu og freista þess þann
ig á síðustu stundu, að hindra að
ísland verði beitt ofbeldi og frið-
helgi rofin á svæðum, sem það
telji heyra undir fiskveiðilögsögu
Hægtra að koma í veg
fyrir voðann
f bréfi miðstjórnarinnar er á
það bent, að ef ríkisstjórnin telji
sig hafa vissu fyrir því, að geta
afslýrt vandræðum með þeirri
málsmeðferð, sem hún hefur á
haft sé auðvitað ekki nýrra úr-
ræða þörf. Ella verði að gæta
þess, að innan skamms kunni þá
atburði að bera að höndum, sem
tilætlunin er einmitt að afstýra
með ákvæði 4. gr. Atlantshafs-
samningsins. Hægara sé áreiðan-
lega að koma í veg fyrir voðann
en bæta úr honum, ef hann skell-
ur á, segir miðstjórn Sjálfstæðis-
flokksins í bréfi sínu.
Tilraun til að hindra
ofbeldisaðgerðir
Tilgangur þessarar uppástungu
Sjálfstæðismanna er fyrst og
fremst sá, að hindra það, að cii
ofbeldisaðgerða komi gagnvart
íslenzku þjóðinni af hálfu einnar
bandalagsþjóðar hennar. Sjáif-
stæðismenn skora á ríkisstjórnina
að gera á síðustu stundu alvar-
lega og ábyrga tilraun til þess að
leysa þann vanda, sem við erum
komnir í með landhelgismál okk
ar, með því að ræða það við
sjálfa forystumenn grannþjóða
okkar á ráðherrafundi Atlants-
hafsbandalagsins. Á Siikum fundi
æðstu manna þessara þjóða væri
hægt að taka málið raunhæfari
tökum en tekizt hefur, að því er
virðist, í þeim „leyniviðræðum“,
sem farið hafa fram undaníarið
í París.
Ríkisstjórnin tekur á sig
þunga ábyrgð ef hún snýst
gegn þessari skynsamlegu til-
lögu Sjálfstæðismanna, sem
borin er fram í þeim tilgangi
einum að bægja mikilli hættu
. frá dyrum þjóðarinnar, hindra
að hún verði beitt ofbeldisað-
gerðum og friðhelgi íslenzkra
landsvæða rofin.
Einstæðar
ofbeldishótanir Breta
fslenzka þjóðin harmar, að svo
illa skulj horfa, sem raun ber
vitni um að hún nái rétti sínum
í landhelgismálinu. Þjóðin stend-
ur einhuga um verndun fiskimiða
sinna. Við vorum allir sammála
um setningu laganna um vísinda-
lega verndun fiskimiða land-
grunnsins.
Við vorum einnig allir sam-
mála um friðunaraðgerðirnar
1952. Þegar Sjálfstæðismenn
höfðu forystu um þessar ráðstaf-
anir var einskis látið ófreistað
til þess að afla þeim viðurkenn-
ingar og gera þær raunhæfar.
Þjóðin er einnig sammála nú
um 12 mílna fiskveiðitakmörk og
Sjálfstæðisflokkurinn, sem nú er
í stjórnarandstöðu hefur marg-
lýst fylgi sínu við þau, enda þótt
hann telji að rétting grunnlína
hefð átt að framkvæmast jafn-
hliða. Ríkisstjórn íslands undir
forystu kommúnista hefur hins
vegar brostið gæfu til þess að
undirbúa framkvæmdir í mál-
inu nægilega vel og hyggi-
lega. Þess vegna á hinn góði
málstaður okkar nú í vök að
verjast. En hinar einstæðu of-
beldishótanir Breta gagnvart
íslenzku þjóðinni auka ekki llk-
urnar fyrir lausn deilunnar. sem
nú virðist vera að komast í harð-
an hnút. Þessar ógnanir gagnvart
vopnlausri smáþjóð sýna því
miður að enn lifir andi nýlendu-
kúgunar og yfirgangs.
I VIÐ sólarupprás á hverjum föstu
degi safnast tignustu aðalsmenn
og höfðingjar Mossiættflokksins
saman fyrir utan höllina í höfuð-
borginni í Efra Volta til að vera
, viðstaddir athöfn, sem þar hef-
ur farið fram reglulega um
I margar aldir og í engu
, breytzt. Höfðingjarnir lúta í
' duftið og votta aðalsmönnunum
virðingu sína, og síðan sýnir al-
þýðan höfðingjunum lotningu
sína á sama hátt. Þegar þessu er
lokið, er tekið að berja bumbur,
' og ungur, feitlaginn maður birt-
. ist, búinn viðhafnarfötum. í
augum 1,7 millj. Mossa er hinn
ungi Moro Naba — 28 ára að aldri
— persónugervingur sólarinnar á
i jörðinni, og við hirð hans er gætt
' strangari hirðsiða en tíðkuðust
- við hirð sólkonungsins sjálfs,
' Luðvíks XIV.
í hverri viku eftir að aðals-
[ mennirnir hafa lotið Moro Naba,
gengur hann að graðhesti, sem
týgjaður er skrautsöðli. En þegar
hann er í þann veginn að fara á
bak, gengur foringi geldinganna
til hans og biður hann að ríða
ekki á brott. Moro Naba mótmæl-
ir jafnan reiðilega, en að lokum
lætur hann undan og segir: „Ég
skal ekki fara á brott".
Þessi vikulega athöfn komst á
með þjóðinni, er einn af forfeðr-
um Naba var endur fyrir löngu
talinn á það, að yfirgefa ekki
þegna sína til að elta uppi eftir-
lætiskonu sína, sem hafði strok-
ið, og þessi venja tíðkast hvergi
á þeim átta landssvæðum, sem
franska Vestur-Afríka skiptist í,
nema í Efra Volta, en hún er
táknræn fyrir hinar skringilegu
og fornu erfðavenjur á öllu þessu
svæði. í næsta mánuði fer fram
þjóðaratkvæðagreiðsla um hin
nýju stjórnarskrárlög de Gaull-
es, og þá munu íbúarnir með því
að velja milli hvítra og grænna
spjalda ákveða, hvort þeir vilja
áfram heyra undir Frakka eða
ekki. Svo kann að fara, að íbú-
arnir fylgi hinni fornu venju
þjóðhöfðingjans í Efra Volta og
fallist á að segja ekki skilið við
Frakka, og er þetta vafalaust
undir því komið, hversu mælsk-
ur de Gaulle hefir verið í ferð
sinni um nýlendur Frakka. Þó að
Frakkar hafi illt orð á sér i öðr-
um nýlendum sínum, eru þeir vel
liðnir í Vestur-Afríku, enda hafa
þeir lagað sig merkilega vel eftir
vaxandi kröfum íbúanna þar.
í frönsku Vestur-Afríku búa 19
milljónir manna, níu milljónir
eru Múhameðstrúar, ein milljón
kristnir, en hinir trúa á stokka og
I steina. Blökkumennirnir tala 120
mismunandi tungumál. Skammt
frá hinni fjölmennu, nýtízku
borg, Abidjan, tíðkast það enn í
smáþorpum að drepa lítil börn og
fleygja líkum þeirra í fljótið til
að tryggja fiskimönnunum góð-
an afla. Til skamms tíma töldu
Mauritaníumenn sig of fátæka til
að eiga sína eigin höfuðborg, og
var St. Louis í senn höfuðborg
Mauritaníu og Senegals. Sú var
tíðin, að beztu hermennirnir í
Dahomey voru skjaldmeyjar, og
meðal Tuaregættflokkanna í Nig-
er eru það ekki konurnar heldur
karlmennirnir, sem ganga með
andlitsblæjur.
BYRÐI FRAKKANNA
Frakkar halda fast á rétti sín-
um til þessa kynlega samsafns af
löndum, sem eru að stærð á við
helminginn af Evrópu. Flest þess
ara landa eru þó mjög fátæk, og
þar búa aðeins 50 þús. Frakkar.
Mörg ár verða þangað til þær
upphæðir, sem Frakkar hafa lát-
ið renna til frönsku Vestur-
Afríku taka að gefa eitthvað af
sér — síðan 1948 samsvarar sú
upphæð 550 millj. dala. En auð-
æfi er hægt að finna þarna, og
Frakkar virðast vera ákveðnir í
því að sjá ekki af þessu víðlenda
svæði nýlenduveldis síns sakir
vanrækslu og ætla ekki að gera
sig seka um sömu mistökin og í
Alsir.
Til þessa hefir hin atkvæða-
mikla þjóðerr isstefna Norður-
Afríku ekki gert eftirminnileea
vart við sig í vesturhluta álfunn-
ar. Jafnvel hinn voldugi prins af
Trarza í Maurítaníu, sem hefur
50 þús. hermenn á sínum snærum
og gerði Frakka skelkaða í apríl
sl, er hann vottaði Marokkókon-
ungi hollustu sína, hefir látið eft-
irfarandi yfirlýsingu frá sér fara:
„Enginn getur sagt, að Frakkar
hafi arðrænt Mauritaníu. Þvert á
móti, Mauritanía hefir verið þeim
til byrði". Flestir núverandi leið-
togar frönsku Vestur-Afríku vilja
láta Frakka bera byrðina enn um
langt skeið, og Frakkar gera
þetta fúslega í þeirri trú að þeir
fái laun erfiðis síns, þegar
veitt hefir verið vatni á eyðimörk
ina og auðlindir landsvæðisins
nýttar.
Franska stjórnin hefir getað
haldið uppi miklu traustari
stefnu þarna en í öðrum nylend-
um sínum, þar sem frönsku land-
nemarnir eru svo fáir, að stjórn-
inni verður ekki eins erfitt um
vik. Er jafnaðarmaðurinn Guy
Mollet varð forsætisráðherra
1956, skipaði hann hinn framsýna
borgarstjóra í Marseille, Gaston
Defferre, _ í embætti nýlendu-
málaráðherra. Ekki var betur
haldið á málefnum Alsír en svo,
að þar var gerð uppreisn, en á
meðan gerði Defferre drög að
lögum fyrir frönsku Vestur-
Afríku. Þó að framkvæmdarvald-
ið fyrir þetta svæði væri sam-
kvæmt lögum í höndum forsætis-
í’áðherra, sem skipaður er í París
og er ábyrgur fyrir utanríkis- og
varnarmálum, voru innanríkis-
málin falin kjörnum þingum, er
síðan völdu sína eigin ráðherra,
er önnuðust skattlagningu og
ríkisrekstur. Rikisráð hefir yfir
öllum þessum þingum að segja.
Ráðið situr í Dakar og samræmir
stjórnarstörfin í allri frönsku
Vestur-Afríku
HVER ER SJÁLFSTÆÐUR?
í sl. mánuði ákvað stjórn de
Gaulles, að forsætisráðherrar ný-
lendnanna skyldu vera Afríku-
búar en ekki Evrópumenn. Slíkar
tilslakanir hafa aflað Frökkum
vinsælda, og þar við bætist, að
Franska Vestur-Airíka er mjög
háð Frökkum í viðskiptum. Kunn
asti stjórnmálaleiðtoginn í
frönsku Vestur-Afríku er Félix
Houphouet-Boigny, borgarstjóri
í Abidjan, höfuðborginni á Fíla-
beinsströndinni, og nú ráðherra
í ráðuneyti de Gaulles. Hann seg-
ir: „Við kærum okkur ekki um
sjálfstæði. Nágranni minn,
Nkrumah í Ghana, er sjálfstæð-
ur, og því verður hann að halda
uppi her, og það er mjög kostn-
aðarsamt. Og hver er sjálfstæð-
ur, þegar öllu er á botninn
hvolft?“
Sú var tíðin, að Houphouet-
Boigny mælti á annan veg. Árið
1949 kallaði hann saman þing á
vegum voldugasta stjórnmála-
flokksins í Vestur-Afríku,
Afrísku lýðræðisfylkingarinnar,
og lýsti yfir fylgi sínu við
franska kommúnista og baráttu
þeirra gegn heimsveldissinnum.
Er kommúnistar höfðu fengið
þessa uppörvun, hófu þir að afla
sér fylgis innan Lýðræðisfylking-
arinnar, en þetta mætti svo mik-
ilii mótstöðu, að það leiddi til
blóðugra átaka. Næsta ár lýstu
afrískir fulltrúar í franska þing-
inu yfir því, að þeir hefðu slitið
öllum tengslum við kommúnista.
Nú eru áhrif kommúnista í stjórn
málum frönsku Vestur-Afríku
hverfandi lítil.
Annar áhrifamesti maðurinn
innan Lýðræðisfylkingarinnar er
verklýðsleiðtoginn Sékou Touré,
sem nú er varaforsætisráðherra
Guineu. Hann er 36 ára að aldri,
Framh. á bls. 14