Morgunblaðið - 11.10.1958, Blaðsíða 6

e
MORCVNBLAÐ1Ð
Laugardagur 11. okt. 1958
Dagsbrúnarfundurinn:
Verkamenn fordæma leyni-
samning stjórnar Dagsbrúnar
og Lúðvíks
En Eðvarð bóttist ekki hafa „seð
eða heyrt" yfirlýsingu Lúðvíks og
Hermanns, um hækkað verðlag til
samræmis við 9V^o kauphækkun
Dagsbrúnar
SVO sem skýrt var frá í blaðinu
í gær var í fyrrakvöld haldinn
fundur í Verkamannafélaginu
DagsOrún. Var tilefni hans þær
kosningar um fulltrúa á Alþýðu-
sambandsþíng, sem fram eiga að
fara um helgina. Var þetta all-
heitur fundur og deildu menn
ákaflega hart á stjórn félagsins,
sérstaklega vegna þeirrar yfir-
lýsingar, sem hún hat'ði fengið þá
ráðherrana Lúðvík Jósefsson og
Hermann Jónasson til þess að
gefa fyrir milligöngu sáttanefnd-
ar um að atvinuurekendum
skyldi beimilt að taka aftar af
verkamönnum þá kaupbækkun
sem samið væri um með hækk-
uðu verðlagi. Stóðu kommúnist-
ar gjörsamlega andsvarslausir
gegn þessum ásökunum félags-
manna og fengu hina háðulcg-
ustu útreið.
Eðvarð Sigurðsson hafði fram-
sögu að hálfu kommúnista, A-
listans. Ræða Eðvarðs var öll ein
ber sundurlaus þvættingur, og
dæmalausar persónulegar svívirð
ingar og hvergi var hægt að
henda reiður á hvað fyrir honum
vakti að segja. Hann sagðist ekki
treysta sér til þess að flytja lof-
ræðu um núv. ríkisstjórn, en tók
saunt upp úr vasa sínum nokkrar
skrifaðar síður, þar sem á var
rituð þrælslega samanbarin lof-
gjörðarrolla um þá sömu rík-
stjórn. Næsti kaflinn þar á eftir
var svo gagnrýnisvottur á þessa
ríkisstjórn fyrir framkvæmd
bjargráðanna, og skein þó hrifn-
ing Eðvarðs á hinum stórsniðna
Hannibal greinilega í gegn. Hef-
ur mönnum ekki sýnzt Eðvarð
eigi svo erfitt um mál síðan i jan-
úar s.l. þegar hann þurfti að hæla
vinnubrögðum ríkisstjórnarinn-
ar á kosningafundi í félaginu. Eð
varð ræddi nokkuð verkfallið
mikla 1955. Sagði hann að verð-
hækkanir þær, sem urðu vegna
þess verkfalls hefðu verið „bein-
ar hefndarráðstafanir vinnuveit-
enda“. Tvö höfuðatriði yfirlýstr-
ar stefnu núv. ríkisstjómar hafa
frá upphafi verið: verðstöðvun og
að tryggja kaupmátt launanna, og
geta menn dæmt um hvernig
framkvæmd þeirra hafa tekizt.
Að lokum ræddi Eðvarð um hve
mikill styrkur samninganefnd
Dagsbrúnar hefði orðið að því, að
Lúðvík Jósefsson, ráðherra
kommúnista hefði staðið þeim
við hlið í samningaviðræðunum.
Eðvarð gerði ekki nánari grein
fyrir í hverju sá „styrkur“ hefði
legið, en það kom í Ijós síðar á
fundinum, þegar lesin var yfirlýs
ing Hermanns Jónassonar for-
sætisráðherra, sem Lúðvík hafði
grátbeðið hann um að gefa til
þess að kommúnistamir í Dags-
brun gætu eyðilagt árangur ann-
arra verkalýðsfélaga í samning-
um þeirra í sumar. Lauk Eðvarð
máli sínu við lítinn fögnuð fund-
armanna.
Kristínus Arndal flutti fram-
söguræðu af hálfu B-listans.
Hann bar saman samþykktir síð-
asta Alþýðusambandsþings og
framkvæmd sambandsstjórnar á
þeim. Það sem helzt hefur ein-
kennt þær framkvæmdir er
hveraig stjórnin hefur hopað frá
samþykktunum og snúizt eins og
hundur í bandi kringum ríkis-
stjórnina, sagði Kristínus, Hanni
bal hefði gasprað mikið um or-
lofs- og hvíldarheimili fyrir
verkamenn, lesstofur, sparisjóð,
félagsmálaskóla o.m.fl. En hvað
hefur orðið úr þessum loforðum?
Svik á svik ofan. — Og til við-
bótar samþykktinni frægu um
að ekki verði gerðar neinar ráð-
stafanir í efnahagsmálnum nema
með fullkomnu samþykki verka-
lýðssamtakanna, var skipuð
hin alræmda 19-manna nefnd,
þar sem þess var vandlega gætt
að þeir nefndarmenn, sem höfðu
umboð meirihluta verkalýðs þjóð
arinnar væru í minnihluta. —
Fór Kristínus hörðum orðum um
öll vinnubrögð sambandsstjórn-
arinnar og studdi þau með óve-
fengjanlegum rökum. Að lokum
ræddi hann hina nýgerðu samn-
inga Dagsþrúnar. Las hann upp
yfirlýsingu, sem forsætisráð-
herra hafði gefið og bókuð var í
gerðabók sáttanefndar áður en
samningar voru undirritaðir. Var
þessi yfirlýsing á þá leið, að
vinnuveitendum er fyrirskip-
að að hækka allt verðlag á þjón-
ustu og framleiðslu „sem fyrst“
eftir að samningar hafi gengið
í giidi. Benti Kristínus á hina
augljósu hættu, sem slík vinnu-
brögð hefðu í för með sér fyrir
verkalýðshreyfinguna í heild. —
Þegar önnur félög sömdu um
6% var kommúnistastjórnin
með leynisamninga við Her-
mann, Lúðvik og Hannibal upp
á vasann, sagði hann. Þannig fóru
kommúnistar í Dagsbrún
að því að vega aftan að
þeim verkalýðsfélögum, sem
samið höfðu fyrr. Það eru ekki
kommúnistar og verða aldrei
kommúnistar, sagði Kristínus,
sem standa vörð um hagsmuni
verkalýðsins. Þeir samþykktu
fyrstir allra nýjar stórfelldar
álögur á almenning og nú síðast
láta þeir Lúðvík fyrirskipa at-
vinnurekendum að taka „sem
fyrst“ af verkamönnum ný-
fengna kauphækkun. — Kristín-
us lauk máli sínu með því að
hvetja alla þá sem vildu halda
uppi merki Dagsbrúnar sem heið
arlegs forystufélags að fylkja sér
undir merki lýðræðissinna og
kjósa B-listann.
Jón Vigfússon plötuspilari
kommúnista, bar fram tillögu,
sem hann tók aftur síðar á fund-
inum, þegar tekizt hafði að koma
vitinu fyrir hann. Var tillagan
um það að eftirlit væri haft með
því að verkamenn væru sem fyrst
teknir út af kjörskrá félagsins,
er þeir hættu að vinna, en ekki
um það að eftirlit væri
haft með því að starfandi verka-
menn væra í félaginu. Þótti
mönnum afkvæmi þetta líkjast
furðumikið skapara sínum.
Guðmundur J. Guðmundsson,
sagði brandara sem kommúnist-
3r hlógu að, en fæstir tóku hann
alvarlega. Var ræða hans mikið
til háðungaryrði um ágæta verka
menn í Reykjavík, en bar að öðru
leyti vott um skefjalausan ótta
hans við þann þunga undir-
straum, sem er með lýðræðis-
sinnum í þessum kosningum til
Alþýðusambandsþings. Lýsti
hann á litríkan hátt styrkleika
lýðræðissinnaðra verkamanna.
Jóhann Sigurðsson las upp
skírteinisnúmer tveggja manna,
sem Dagsbrúnarstjórnin sagði að
væru ekki í félaginu og meira að
segja ekki til á manntali! Hann
kvað sig hafa undrað það hve
Eðvarð hefði forðazt að ræða
starfsemi Alþýðusambandsins
éða framkvæmdir núv. ríkisstj.
málefnalega. Var það vegna þess
að Eðvarð gat ekki rætt málin
á þeim grundvelli? spurði Jó-
hann. Eðvarð minntist ekki á
hina illræmdu „meirihlutasam-
þykkt“ 19-manna nefndarinnar,
þar sem fulltrúar 18% launþega
höfðu meirihluta yfir fulltruum
82% launþega og samþykktu
bjargráöin og hundruð milljóna
álögur. Gerði Jóhann góðlátlegt
gys að vesöld kommúnista, þeg-
ar þeir tækju að sér það erfiða
hlutskipti að lofa sjálfa sig fyrir
það, sem þeir hefðu gert gagn-
stætt fyrirheitum sínum.
Jóhann rifjaði upp fyrir stjórn
Dagsbrúnar spumingu, sem hann
varpaði fram á fundi í sumar:
Hvað hafði Dagsbrún í bakvasan-
um, að hún gæti svo lengi geng-
ið framhjá 6% kauphækkun? —
Svarið við þessari spurningu er
komið í dagsins ljós, það var
loforð Lúðvíks um yfirlýsingu
Hermanns. Það er þannig 'fyrir-
fram á skipulegan hátt ákveðið
að taka af okkur kauphækkan-
irnar að boði ríkisstjórnar hinna
vinnandi stétta. Nú stöndum við
andspænis því loforði ríkisstjórn
arinnar að taka „sem fyrst" af
okkur þessi 9%%. Og svo biðja
umboðsmenn þessarar ríkisstjórn
ar hér í Dagsbrún félagsmenn
um að greiða lista þeirra at-
kvæði og senda þannig þá menn
á Alþýðusambandsþing, sem hafa
gert sig opinbera að því, að
semja með leynisamningum um
það að 914% kauphækkunin verði
tekin „sem fyrst“ aftur, sagði
Jóhann og hvatti félagsmenn ti.l
þess að svara þessu á eftirminni-
legan hátt með því að standa
sameinaðir um B-listann, lista
þeirra manna, sem vinna gegn
sundrungarstarfi kommúnista
innan verkalýðshreyfingarinnar
á Islandi.
Til máls tóku auk fyrrgreindra
manna Halldór Breim, sem benti
m.a. á fall stjarnanna á himni
kommúnista eins og t.d. Guðgeirs
Jónssonar form. Bókbindarafé-
lagsins. Gunnar Erlendsson benti
á að svo væri hræðsla kommún-
ista við verk sín mikil, að þeir
réðust með svívirðingum að þeim
mönnum sem leyfðu sér að leggja
fram lista gegn þeim. Alda lýð-
ræðisins flæðir yfir landið, sagði
Gunnar, og þar sem víðsýnið
skín þar er vor framundan. —
Guðmundur Nikulásson benti á
stórfellda lífskjararýrnun sl. tvö
ár og áhrif yfirlýsingar ráðherr-
anna um að taka kauphækkunina
alla af verkamönnum „sem fyrst“
á kjör verkamanna. Magnús Há-
konarson hrakti lygar kommún-
ista um ólögmæti áskorendalist-
ans, þar sem krafizt var alls-
herjaratkvæðagreiðslu um full-
trúakjörið. Jón Hjálmarsson fór
hörðum orðum um auvirðilega
framkomu kommúnista í samn-
ingamálunum, hvernig þeir hefðu
svikið önnur verkalýðsfélög og
rofið sig úr tengslum við þau.
— Hvernig eru menn á snærum
atvinnurekenda ef það er ekki
með því að reka erindi þeirra
við samningaborðið á jafnaugljós
an hátt og kommúnistar gerðu
með því að fá ráðherrana til þess
að gefa þessa yfirlýsingu? spurði
Jón. Þessi samningaaðferð getur
orðið verkalýðssamtökunum af-
drifarík með því fordæmi sem
hún skapar.
Eðvarð Sigurðsson tók til máls
ný. Virtist hann ekki ætla að
svara neinu til um yfirlýsinguna,
sem þó hafði verið aðalumræðu-
efnið í ræðum manna. Var hann
þá spurður um hana og svar-
aði því, að hann „hefði aldrei séð
eða heyrt neitt um þessa yfirlýs-
ingu“! Þegar hann var inntur
frekar eftir þessu missti hann al-
gjörlega stjórn á skapi sínu,
barði í sífellu í borðið og hróp-
aði æðisgenginni röddu: lygarar,
lygarar! Sagði hann verkamenn
ganga ljúgandi og rægjandi um
allan bæinn. Fundarmönnum
blöskraði ósköp mannsins, sem
barði bara í borðið í umkomu-
leysi sínu. Var loftið í salnum
lævi blandið um stund. Á eftir
þessu reiðikasti sínu var Eðvluð
svo af sér genginn, að hann neit-
aði því með öllu, að síðasta Al-
þýðusambandsþing hefði lofað
nokkru um sparisjóð verka-
manna, félagsmálaskóla, lesstof-
eða yfirleitt nokkru. Það
mætti ekki taka samþykktir Al-
þýðusambandsþings of alvarlega,
þær væru ekki til þess gerðar.
Síðan bað hann með hásri röddu
félagsmenn að "kjósa kommúnista
á þing ASÍ svo þeir gætu haldið
áfram að framfylgja tveimur
grundvallarstefnuskráratriðum
ríkisstjórnarinnar: verðstöðvun
og því að tryggja kaupmátt laun-
anna. — Brostu þá sumir í kamp-
inn.
Söngkór sellukommúnista í
Dagsbrún var í þetta sinn ekki
stjórnað af Guðmundi J. Guð-
mundssyni heldur Guðmundi Vig
fússyni, Inga R. Helgasyni og
Sigurði Guðgeirssyni, sem allir
voru mættir.
sig
kjarki í gær og réðist í það
stórræði að taka til í bréfaskúff-
unni sinni. Þegar pappírskarfan
var orðin full af nafnlausum og
því óbirtingarhæfum bréfum og
bréfum, sem búið er að taka til
meðferðar, lágu enn eftir nokkur
bréf. Og þau ætla ég nú að birta,
áður en hreingerningaræðið er af
mér runnið.
skrifar ur
dagBegq lifínu
inn á ensku nöfnunum, en tón- i þannig yfir gangstéttina, svo
.listin, sem hún hefur valið í þætt hættulegt sem það nú er. Ég veit
H
Ávaxtakaupin gagnrýnd
'VERS vegna eru aðeins fluttir
inn bananar á íslandi, en
ekki epli og appelsínur, sem þó
eru ódýrari ávextir? spyr „Tófi“.
í nágrannalöndum okkar er hægt
að fá nóg af eplum, og þau eru
miklu ódýrari en bananamir, sem
nú eru komnir í þvílíkt verð, að
ógerningur er að kaupa nema rétt
til bragðbætis.
Er þessari spurningu hér með
komið á framfæri.
Jassþætti hrósað
FJÓRIR ungir píltar“ skrifa:
„Þessar fáu línur eiga að
vera til þess að þakka Ríkisút-
varpinu fyrir prýðilega jassþætti,
sem ungfrú Guðbjörg Jónsdóttir
sér um. Hún mætti ef til vill
leggja meiri rækt við framburð-
ma, er ágæt og höfum við haft
óblandna ánægju af henni.
Tríó Kristjáns Magnússonar í
þættinum í gærkvöldi var sériega
gott. Hljóðfæraleikurinn, með-
ferðin á lögunum og upptakan
var með því bezta, sem við höf-
um heyrt í ísl. útvarpinu. Er út-
varpið búið að fá ný upptöku-
tæki?“
Útkeyrsla úr porti
gagnrýnd
FRÁ „verkamanni" barst Vel-
vakanda eftirfarandi bréf:
„Ég tel nauðsynlegt að vekja
athygli yfirstjórnar umferðar-
málanna á því að umferðin við
port Ölgerðarinnar við Frakka-
stíginn er vissulega hvergi nærri
hættulaus, svo ekki sé fastar að
orði kveðið. Þarna er sem kunn-
ugt er mikil umferð gangandi
fólks vegna fiskbúða og mjólkur-
búða. Lögreglan hefur bannað
bílastöður meðfram gangstétt-
inni, sem er sömu megin og ekið
er inn í portið, en bílar aka
þarna hiklaust um, ýmist aftur
á bak eða áfram. Finnst manni
það illa geta samrýmzt bílastöðu
banninu að leyfa bílum að aka
að þetta hefur verið leyft um
áratugaskeið og jafnvel má sýna
fram á, að af því hafi aldrei hlot-
izt slys á^fólki. En þá kemur það
á móti, að umferðin um Frakka-
stíginn hefur heldur aldrei verið
meiri en einmitt 2 til 3 síðustu
árin, þar sem bærinn er í stöð-
ugum vexti. Æskilegt væri, að
þetta mál yrði tekið fyrir af um-
ferðarnefnd, því við sem eigum
börn á þessu hættusvæði, teljum
þetta afleitt ástand“
M'
Skoðun brezks
hagfræðings
AÐUR nokkur sýndi Velvak-
anda um daginn bréf, sem
hann hafði fengið frá hagfræð-
ingi í Wales á Bretlandi. í bréf
inu minntist hagfræðingurinn «
lEmdhelgismálið og segir m. a.
„Þú hefur ekki hugmynd um hve
ísland á marga stuðningsmenn
hérna, einkum í hópi almennra
borgara. Að minnsta kosti sjá
allir, að ógerningur er að halda
áfram veiðum undir herskipa
Brittingham býður
íslenzkum
stúdentum enn
á ný námsstyrki
B ANDARÍ K J AM AÐURINN
Thomas E. Brittingham, sem er
Islendingum að góðu kunnur fyr-
ir að styrkja íslenzka námsmenn
fil háskólanáms í Bandaríkjun-
um undanfarin tvö ár, er vænt-
anlegur til Reykjavíkur í lok
þessa mánaðar ásamt konu sinni.
Kemur Mr. Brittingham hing-
að á vegum Islenzk-ameríska fé-
lagsins og mun dveljast í Reykja-
vík í þrjá daga. Ræðir hann við
forráðamenn félagsins um aukin
menningartengsl íslands og
Bandaríkjanna auk þess, sem
hann mun tala við væntanlega
umsækjendur um styrki til náms
dvalar vestra.
Fjórir íslenzkir piltar, þeir
Auðólfur Gunnarsson, Garðar
V. Sigurgeirsson, Pétur H. Snæ-
land og Rafn F. Johnson, stunda
nú rám við háskólana í Dela-
ware og Wisconsin, en þeir hlutu
allir ríflega námsstyrki frá Mr.
Brittingham til ársdvalar við áð-
urnefnda skóla. Nú hyggst Mr.
Brittingham bjóða enn á ný ís-
lenzkum piltum styrki til há-
skólanáms vestra á skólaárinu
1959—60. Nema styrkirnir skóla-
gjöldum, og dvalarkostnaði, á-
samt nokkrum ferðakostnaði
innan Bandaríkjanna.
Þeir, sem sækja um þessa
styrki, skulu vera á aldrinum 19
til 22 ára og hafa lokið stúdents-
prófi eða ljúki þvx næsta vor.
Þá er nauðsynlegt að umsækj-
endur hafx gott vald á enskri
tungu.
Væntanlegir umsækjendur um
áðurgreinda styrki eru beðnir
að snúa sér til skrifstofu
íslenzk-ameríska félagsins, Hafn-
arstræti 19, n. k. mánudag, 13.
okt. frá kl. 5,30 til 7 e. h. Verða
vernd, eins og nú er gert“.
Það er uppörvandi að heyra I þar veittar nánari upplýsingar
slíkt úr þeirri átt. | um styrkveitingar þessar.