Morgunblaðið - 23.10.1958, Blaðsíða 3

Fimmfudagur 23. ofct. 1958
MORCVTSBLAÐIÐ
3
Þjóðin mun ekki bregðast sjálfri sér, ef
málin verða lögð fyrir hana af hrein-
skilni og heiðarleik
Ræða Bjarna Benediktssonar
á Hvatarfundi
Á FUNDI Hvatar sl. mánu-
dagskvöld, gerði Bjarni
Benediktsson alþingismað-
ur, að umræðuefni stjórn-
málaviðhorfið í þingbyrjun
og sagði m.a.:
Ríkisstjórninni ber að undir-
búa störf Alþingis svo, að þau
geti komið að sem mestu gagni.
Til þess ræður hún yfir embætt-
ismönnum og ótal gögnum, sem
aðrir hafa ekki aðgang að. Al-
þingi hefur nú staðið í 10 daga.
Enn hefur ríkisstjórnin einung-
is lagt fram 5 frumvörp af sinni
hálfu. 4 þeirra fjalla um endur-
nýjun á gömlum sköttum og hafa
engin nýmæli að geyma.
Fálm út í bláinn?
Sjálft fjárlagafrumvarpið er
þannig úr garði gert, að það full-
nægir engan veginn kröfum
stjórnarskrárinnar um að liafa í
sér fólgna greinargerð um tekjur
ríkisins og gjöld. f frumvarpinu
er t.d. byggt á verðlagsvísitölu,
sem var úrelt orðin með öllu,
þegar frumvarpið var lagt fram
og fyrirsjáanlegt var að engri
átt mundi ná á gildistíma frum-
varpsins á árinu 1959.
Þegar við Sjálfstæðismenn bent
um á þetta, spurði Tíminn hinn
16. október:
„Við hvaða vísitölu vildu Sjálf
stæðismenn miða?“
Tíminn taldi bersýnilega, að
hér hefði hann spurt svo, að
ómögulegt myndi að svara. Eftir
að blaðið hafði skýrt frá, að í
frumvarpinu væri miðað við töl-
una 183, sem hafi verið gildandi
kaupgjaldsvísitala, þegar frum-
varpið var samið, segir það:
„Öll önnur viðmiðun hefði ver
ið fálm út í bláinn“, og að því,
er manni skilst, verra en það, því
að síðar í sömu grein segir Tím-
inn það vera „óðs manns þrugl“
að gera athugasemdir við þessa
reikningslist ráðherra.
Ef það væri rétt, að ómögulegt
sé fyrir valdhafana eða nokk-
urn annan að gera sér grein fyrir,
hvað verða mudi um verðlag og
vísitölu á árinu 1959, þá er í því
fólgin einhver harðasti áfellisdóm
ur um núverandi stjórnarfar, sem
enn hefur verið kveðinn upp. Þá
á ástandið að vera orðið slíkt, að
ómögulegt sé að hafa nokkra
skynsamlega hugmynd um, hver
þróun þessara mála muni verða.
Vera má að svo sé.
Vanþekking- Eystelns?
Bágt er þó að trúa því, að fjár-
málaráðherra sé svo óvitandi um
þróun verðlagsmálanna sem hann
lætur. A. m. k. er hann þá fávís-
ari en sumir af fylgismönnum
hans. Sl. sunnudag birti einn af
f j ármálasérfræðingum ríkisstj órn
arinnar, Haraldur Jóhannsson,
grein í Þjóðviljanum, sem heitir
„Fráhvarfið frá stöðvunarstefn-
unni“. Haraldur segir, að strax
í vor hafi verið gerðir útreikn-
ingar um fyrirsjáanlegar hækk-
anir, sem leiddi af gjöldunum,
sem lögð voru á með bjargráðun-
um illræmdu. Um þetta segir
Haraldur:
„Þá var talið, að fjáröflun þessi
hefði í för með sér hækkun fram-
færsluvísitölunnar um 19 stig, ef
álagning héldist óbreytt að krónu
tölu, en nokkrum stigum meiri,
ef álagning yrði hækkuð að
krónutölu“.
Hann bætir því við, að af
þessu hafi leitt að kaupgreiðslu-
vísitalan hlyti að hækka um 20
stig.
^iármálaráðherranum hlýtur
að hafa verið kunnugt um þessa
útreikninga sérfræðinganna um
20 stiga vísitöluhækkun, er hlyti
að leiða af „þessari fjáröflun",
sem lögboðin var með bjargráð-
unum.
20 eða 50 stlga hækkun
Annar enn handgengnari maður
Eysteini Jónssyni, Gylfi Þ. Gísla-
son, hefir einnig látið í sér heyra
um þetta. Seint í september, a.
m. k. þrémur vikum áður en
fjárlagafrumvarpið var lagt fram,
flutti Gylfi þjóðinni þann boð-
skap, að vitað væri um 28,5 stiga
vísitöluhækkun. Aðalefni boð-
skaps Gylfa var þó, að sýna fram
á, að ekki mætti rekja nema
nokkurn hluta þessarar hækk-
unar til sjálfra bjargráðanna.
Hann sagði:
„---------að um 60% vísitölu-
hækkunar eigi rót sína að rekja
til kauphækkana, en 40% til
efnahagsráðstafananna".
Forsendur Gylfa fyrir þessari
ályktun eru að vísu mjög hæpnar,
ef ekki bein blekking. En ef
ta'ka á alvarlega þá fullyrðingu
Gylfa, að einungis 40% vitaðra
vísitöluhækkana stafi af efna-
hagsráðstöfunum, þá mundi þar
af leiða samanborið við upplýs-
ingar Haralds Jóhannssonar um,
að sérfræðingarnir hafi þegar í
vor reiknað út 20 stiga vísitölu-
hækkun vegna „þessarar fjáröfl-
unar“, að samtals ætti hækkunin
að verða 50 stig!
Má vel vera, að áður en yfir
ljúki reynist það rétt að vísi-
töluhækkanirnar, sem beint og
óbeint leiðir af bjargráðunum og
kauphækkunum, sem fylgdu í
kjölfar þeirra, nálgist 50 stig, þó
að ég skuli ekkert um það full-
yrða.
Ef ríkisstjórnin vildi hætta
skollaleiknum og láta reikna
hækkunina út eftir þeim for-
sendum, sem fyrir hendi eru, þá
gæti hún vafalaust áttað sig á
hinu sanna í þessu. Eins hefur
hún með höndum gögn sem sýna
hversu mikinn útgjaldaauka leiði
af því fyrir ríkið og útflutnings-
sjóðinn, ef vísitalan hækkar um
ákveðinn stigafjölda.
Þess ber að gæta, að öll bjarg-
ráðalöggjöfin byggist á því, að
kaupgjaldið í landinu sé orðið
svo hátt, að atvinnuvegirnir geti
ekki staðið undir því. Þess vegna
verði að taka aftur af almenn-
ingi það, sem hann hefur offeng-
ið og láta það atvinnurekendum
í té, til þess að koma í veg fyrir
stöðvun atvinnuveganna.
Haraldur Jóhannsson telur í
sunnudagsgrein sinni, að af 20
stiga vísitöluhækkuninni sem fyr
irsjáanleg var í vor, hafi hlotið
að leiða, að launin í landinu hækk
uðu um hér um bil 400 milljónir
króna. Hann segir:
„Þegar þessar ráðstafanir voru
gerðar, var þess vegna fyrirsjá-
anlegt, eins og nú hefur sannazt,
að þessi fjáröflun mundi aðeins
duga til áramóta eða 7 mánuði
að öðru óbreyttu. Þannig standa
nú enn fyrir dyrum nýjar ráð-
stafanir til fjáröflunar“.
Úr því að atvinnuvegirnir gátu
ekki staðið undir laununum, áð-
ur en þessar 400 milljónir bætt-
ust á þá, verða þeir eftir sama
hugsanagangi að fá þær bættar til
viðbótar. Þar koma 400 milljón-
ir í nýjum sköttum, og ef taka
ætti fullyrðingu Gylfa Þ. Gísla-
sonar alvarlega, nær 1000 mill-
jónir!
„Grundvallarmálin"
vanrækt
Allt er þetta á reiki, eins og
von er þegar viðleitni stjórnvald-
anna beinist að því að dylja sann-
leikann fyrir almenningi í stað
þess að segja frá honum. Eftir
vitnisburði Haralds Jóhannssonar
er þó svo að sjá, að ekki sé
blekkingum stjórnarliðsins ein-
um að kenna heldur furðulegri
vankunnáttu og fálmi í vinnu-
brögðum. Haraldur sagði í grein
hinn 15. október 1 Þjóðviljan-
um:
„Haustið 1957, þegar tekið var
að halla á stöðvunarstefnuna,
höfðu engin drög verið lögð að
nýrri stefnu í efnahagsmálum.
Þótt margs konar athuganir hafi
verið gerðar í efnahagsmálum,
höfðu. engar þeirra beinzt að
grundvallarmálum þjóðarbúsins,
dýrtíðinni, notkun fjárfestingar-
fjársins, staðsetningu atvinnu-
tækjanna og atvinnuskilyrðum í
framtíðinni".
Ekki er von að vel fari, ef
starfshættirnir eru slíkir. Þarna
kann að finnast ein skýringin
á því, af hverju fjárlagafrum-
varpið er svo báglega úr garði
gert. Stjórnin hefur hreinlega
vanrækt að kynna sér „grundvall
armál þjóðarinnar". Kemur þó
ekki síður til, að stjórnin sjálf
þorir ekki að horfast í augu við
ástandið, en ætlar að reyna að
koma mesta vandanum yfir á
aðra.
Reynir að velta vandanum
á aðra
Um þetta segir Eysteinn Jóns-
son í greinargerð fjárlagafrum1
varpsins, að stjórnin hafi gert sér
ljóst strax í vor, að ráðstafan-
ir hennar væru einungis til bráða
birgða „og væri nauðsynlegt að
taka sjálft visitölukerfið til at-
hugunar". „Var það ennfremur
tekið fram, að ríkisstjórninni
væri ljóst, að slíkt mál Verður
að leysa í nánu samstarfi við
stéttarsamtökin í landinu og mun
beita sér fyrir samstarfi við þau
um þetta efni. Munu þessi mál
verða tekin til nánari athugun-
ar, þegar þessi samtök halda þing
sín síðari hluta þessa árs“.
Hér gerist fjármálaráðherra
sekur um algera uppgjöf við að
leysa þann vanda, sem hann hef-
ur á sig tekið, samtímis því sem
honum verður á stórfelld embætt
isvanræksla, þegar hann frestar
að taka til „nánari athugunar",
þangað til aðrir aðilar koma til,
þau skyldustörf, sem á honum
sjálfum hvíla samkvæmt stjórnar
skrá landsins. Auðvitað er sjálf-
sagt að hafa eðlilegt samráð við
stéttarsamtökin, og engir eru
þess frekar fýsandi en Sjálfstæð
ismenn. En þau geta aldrei tek-
ið við þeim skyldustörfum, er
hvíla á sjálfri ríkisstjórninni og
Alþingi fslendinga.
Og ef ríkisstjórnin í raun og
veru vildi hafa samráð við stétt-
arsamtökin, af hverju gerði hún
þá ekki tillögur sínar heyrin-
kunnar áður en kosningarnar til
Alþýðusambandsþings komu
fram? Þá hefði kjósendum við
þær gefizt færi á að sýna hug sinn
til ráðagerða stjórnarinnar. Nei,
þeim var þvert á móti haldið
leyndum eftir því sem föng voru
á. Framsóknarbroddarnir gengu
m. a. s. svo langt, að þeir leit-
uðust við að fá fylgismenn sína
til að styðja kommúnista, sam-
tímis því, sem kommúnistarnir
kepptust við að fordæma allt,
sem vitað var um, að Hermann
Jónasson og Eysteinn Jónsson
héfðu í huga til lausnar vanda-
málunum.
Dregur Hannibal sig í hlé?
Nú er Alþýðusambandskosn-
ingum lokið og enginn veit,
hvernig það muni snúast við
málum. Ótvírætt er, að Sjálfstæð
ismenn hafa unnið mjög á. Þeir
eiga miklu fleiri fulltrúa en
nokkru sinni áður, og hefur hitt
þó enn meiri þýðingu, að nú
STAKSTFIWIÍ
keppast fulltrúar allra flokka við
að lýsa fylgi sínu við boðskap
okkar Sjálfstæðismanna í þessum
málum, sem Þorvaldur Ólafsson,
fulltrúi Iðju, setti skelegglega
fram í Alþýðublaðinu sl. sunnu-
dag^
„Ég teldi æskilegast, að mynd-
uð yrði fyrir Alþýðusambandið,
einhvers konar stjórn, sem óháð-
ust stjórnmálaflokkunum, vel
samstarfshæf til að vinna að mál-
um verkalýðsins".
Áður fyrri hefði þetta verið tal
inn fyrirlitlegur boðskapur „í-
haldsins". Nú orða umboðsmenn
allra flokka þessa sömu hugsun
á mismunandi veg. Óneitanlega
er fróðlegt að heyra, þegar þessu
er haldið fram af hálfu fyrri
stuðningsmanna Hannibals:
„Ég teldi æskilegast, að næsta
sambandsstjórn yrði mynduð á
sem breiðustum grundvelli og á
ég þar við faglegan grundvöll en
ekki flokkspólitískan. Ég tel, að
hreint ófremdarástand hafi ríkt
í verkalýðshreyfingunni vegna
hinna miklu innbyrðis átaka, og
nauðsynlegt að þeim linni. Heppi
legast held ég, að næsti foyseti
Alþýðusambandsins yrði einhver,
sem ekki stæði mjög framarlega
í pólitík".
Þetta er nú sagt, af hálfu mann
anna, sem fyrir kosningarnar
hömuðust ákafast fyrir að Hanni
bal yrði endurkjörinn. Nú er
haft eftir Hannibal sjálfum, að
hann telji engum manni fært til
lengdar að gegna tveim svo
vandamiklum embættum sem fé-
lagsmálaráðherra og forseta Al-
þýðusambands íslands!
Þó að óljóst sé, hvað Alþýðu-
sambandsþingið muni gera, verð
ur ekki um það deilt, að kosn-
ingarnar til þess fólu í sér mikið
vantraust á núverandi ríkisstjórn.
Landhelgismálið
Síðan vék Bjarni Benediktsson
að landhelgismálinu og rakti af
stöðu Sjálfstæðismanna í því. —
Hann minnti m .a. á, að fyrir
skemmstu hefðu borizt hingað
tvær vinsamlegar fregnir. Önn
ur var um stuðning Peter Feder-
spiels, dansks fyrrverandi ráð
herra, við málstað okkar á Ev-
rópuþinginu í Strassburg. —
Federspiel harmaði einkanlega,
að ráðherrar Atlantshafsbanda-
lagsins hefðu ekki látið málið
nóg til sín taka og komið í veg
fyrir herhlaup Breta. Svipað
kom fram hjá brezkum ritstjóra,
sem hér var á ferð í haust og
talaði í brezka útvarpið fyrir
skemmstu um málið af meiri
skilningi í okkar garð en áður
hefur heyrzt í Bretlandi. Hann
taldi einnig að Atlantshafsbanda-
lagið hefði brugðizt skyldu sinni
í málinu. Báðir þessir reyndu og
velviljuðu menn skilja sannindi
þess, sem við Sjálfstæðismenn
höfum bent á hvað eftir annað
að stjórnin lék illilega af okkur,
þegar látið var vera að kæra
Breta vegna fyrirhugaðrar ógn
unar við íslenzkt landsvæði og
heimta að haldinn yrði ráðherra-
fundur Atlantshafsbandalagsins
um málið. — Enginn brezkur
ráðherra hefði getað farið af
þeim fundi til að fyrirskipa vald
beitingu gegn sínum óvopnaða
bandamanni.
Nú er að taka því, sem orðið
er, og þá verður með öllum ráð
um að reyna að bægja burtu
þeim voða, sem ógnar fiskimönn
unum á miðunum í vetur. Guðs
mildi er, að enn hafa ekki stór-
slys orðið. En hvað tekur við
á vertíð, þegar miklu fleiri eru
við veiðar en nú, veður verri,
myrkur meira og ef til vill auk-
in beizkja, ef ekki hatur?
Þá minntist ræðumaður á
frumvarp Sjálfstæðismanna um
aldurshámark biskups og ræddi
síðan um kjördæmamálið. Hann
sagði m. a. um það.
Framh. á bls. 18
Aðvaranir Sjálfstæðis-
manna
Engir hafa varað þjóðina oftar
og alvarlegar við afleiðingunum
af vaxandi verðbólgu en Sjálf-
stæðisflokkurinn. Þetta kemst
jafnvel Tíminn ekki hjá að við-
urkenna í forystugrein sinni i
gær. Birtir blaðið þar nokkur um
mæli úr Morgunblaðinu fyrir
16—17 árum, m. a. eftirfarandi
ummæli frá 29. maí árið 1941:
„En hitt er jafnvíst, að þvi
lengur sem slegið verður á frest
að stinga við fæti og reyna að
sporna við dýrtíðarflóðinu, því
erfiðara verður að finna úrræðf
til úrbóta“.
Öllum hugsandi mðnnum verð-
ur ljóst, að með þessum ummæl-
um er sjálfur sannleikurinn sagð-
ur. Og það er einmitt vegna þess,
að þjóðin hefur ekki í tæka tið
tekið tillit til þessarar aðvörun-
ar, að svo er komið sem komið er.
Málgögn Sjálfstæðisflokksins
og leiðtogar hans hafa haldið
áfram að vara þjóðina við kapp-
hlaupinu milli kaupgjalds og verð
Iags og verðbólgunni, sem af því
leiðir. En þeir hafa ekki látið við
það eitt sitja. Bæði á árunum
1941—1942, 1947 og 1950 tók
flokkurinn ýmist þátt í eða hafði
forystu um ráðstafanir, sem
miðuðu að því að stöðva vöxt
verðbólgunnar og skapa jafnvægi
í efnahagsmálum þjóðarinnar. En
niðurstaðan varð því miður ekki
eins jákvæð og skyldi.
J af n vægistímabilið
firá 1950—1955
Þannig tókst t. d. undir for-
ystu Sjálfstæðismanna að skapa
og viðhalda jafnvægi í efnahags-
málum þjóðarinnar á árunum
1950 til 1955. Á því tímabili var
greiðsluhallabúskap útrýmt úr
ríkissjóði, sparnaður jókst meðal
almennings og verðbólgunni var
í aðalatriðum haldið í skefjum.
Sést það m. a. af því, að á tíma-
bilinu frá árslokum 1952 til miðs
árs 1955 stóð framfærsluvísital-
an alveg í stað, og voru þó niður-
greiðslur verðlagsins aðeins aukn
ar sem nam 1,6 vísitölustigum.
En jafnvægisstefnan, sem
Sjálfstæðismenn beittu sér fyr-
ir á þessu tímabili, var brotin
niður af hinum pólitísku verk-
föllum kommúnista árið 1955. Þá
hækkaði kaupgjald að meðaltali
í landinu um 22% á einu ári.
Og afleiðingarnar létu ekki
standa á sér.
Þegar kommúnistar hófu verk-
fall sitt vorið 1955 og settu fram
kröfu um allt að 60% kauphækk-
un, vöruðu Sjálfstæðismenn þjóð
ina við afleiðingum þessara ráð-
stafana. En kommúnistar sögðust
vera að bæta kjör launþeganna.
Allt tekið af launþeg-
unum aftur
Sjálfstæðismenn sögðu htns
vegar, að fólkinu væri ekki gagn
að slíkum kauphækkunum, sem
að vörmu spori hefði í för með
sér stórfellda rýrnun á kaup-
mætti launanna vegna aukinnar
verðbólgu. Kommúnistar sögðu
að þetta sýndi fjandskap Sjálf-
stæðismanna við verkalýðinn.
En hvað hefur svo gerzt?
Kommúnistar hafa komizt sjálfir
i ríkisstjórn. Fyrsta verk þeirra
þar var að leggja á nýja skatta og
tolla, sem tóku ekki aðeins allar
kauphækkanirnar frá 1955 af
verkalýðnum, heldur miklu
meira. Með þessu hafa kommún-
istar og núverandi stjórnarflokk-
ar allir lýst því yfir, að kaup-
hækkanirnar 1955 hafi verið
blekking ein og hjóm. Verkföllin
voru aðeins pólitískt herbragð
kommúnista til aí' ryðjast til
valda.