Morgunblaðið - 29.10.1958, Blaðsíða 13

Miðvikudagur 29. okt. 1958
M ORCV IXBT. AÐIÐ
13
Matvörur og gjald-
eyrissparnaður
-Sigurður Einarsson
Framhald af bls. 11.
komizt að raun um sannleikann.
Um það leyti, sem ég hvarf frá
útvarpinu voru sjónarmiðin, sem
ég setti fram í Sordavala, sokk-
in eins og skipstjórnardraumar
mínir fyrir SV Súlnasker.
Þetta var ekki sársaukalaust,
síður en svo. Og þó var ég aldrei
kommúnisti. Ég sat t.d. eftir með-
al fulltrúa á Alþýðusambands-
þinginu, þegar kommúnistar
gengu æpandi og syngjandi út úr
Iðnó og sýndu hvernig þeir vildu
haga einingu verkalýðsins.
★
Stjórnmálaferill minn byrjaði
annars á því að ég stofnaði Fram
sóknarflokkinn í Barðastrandar-
sýslu. En einhvern veginn fór það
svo, að ég hneigðist til Alþýðu-
flokksins, fannst ég ætti þar
heima og kunni vel við forustu
Jón Baldvinssonar. Sat á þingi 4
ár sem uppbótarþingmaður Al-
þýðuflokksins.
— En hvernig stóð á því að
ekki varð framhald á þing-
mennsku þinni og félagsmála-
starfi?
— Mig skorti margt til þess að
vera stjórnmálaforingi. Ég vann
af heilum hug að ýmsum um-
bótamálum. Ég kynntist fjölda
manna úr öllum flokkum og minn
ist með ánægju þessara átaka og
sviptinga. — En ég átti mér alltaf
dálítinn hjáguð í sálinni sem ég
tilbað á laun. Það var glíman
við það að verða svo mælandi og
ritandi á mína eigin tungu, aðmér
þætti sæmilegt, og svo hafði ég
dálítið fengizf við að yrkja. Mér
fannst einhvern veginn að ég yrði
að gefa mér svigrúm til þess að
sýsla dálítið við þetta hugðar-
efni, þegar bráðustu búönnum
var lokið og börnin komin á
legg.
★
Þegar hér er komið sögu birt-
ist húsmóðirin í Holti í dyrun-
um með heitan kaffisopa og með-
an við vorum að gæða okkur á
smurðu brauði og jólaköku gafst
mér færi á að horfa í kringum
mig og virða fyrir mér málverk
og ljósmyndir, sem héngu þar á
öllum veggjum. Brátt vakti at-
hygli mína forláta málmkanna,
sem stóð þar á hillu. Þetta virt-
ist forngripur allmerkilegur, og
ég spurði hvaðan hún væri kom-
in.
Þetta er vínkanna og hún er
austan úr Egyptalandi, svaraði
Sigurður. Ég keypti hana þar á
ferðalagi mínu um Biblíulönd í
fyrra. Hún er úr kopar, en silfur
greipt í hana, ljómandi iðn. Hún
er ekki talinn neinn forngripur
austúr í Egyptalandi, vegna þess
að hún er aðeins 700 ára — frá
þeirri öld, þegar Hákon gamli
bauð að drepa skyldi Snorra
Sturluson. Mér þykir mjög gam-
an að henni, þó ég muni aldrei
láta vín í hana.
.— Er hún það dýrmætasta, sem
þú komst með heim úr reisu þinni
um Austurlönd?
— Nei, það dýrmætasta sem ég
kom með heim eru minningarnar
og sýnirnar og ferskt áskyn af
lífi og högum fólks sem á við
allt annað lífsviðhorf að
búa en við. Og það er merkilegt
að veita því athygli, að þótt þar
hafi staðið öldum saman ríki
Gyðinga með undursamlegri
reynslu þeirra og þótt börn spá-
mannsins Múhameðs hafi ráðið
þessum ríkjum í aðrar aldaraðir,
þá er eins og allt annað hverfi í
skugga þeirra atburða, þegar fer-
ill drottins lá um þessi lönd.
Hvort sem þú talar við kristinn
mann, múhameðstrúarmann eða
Gyðing á þessum slóðum, þá
má heyra það á tali þeirra, að
það er eins og enginn liafi lifað
eða látið eftir sig spor í öllu þessu
landi, nema tréímiðasveinninn
frá Nasaret.
★
;nnst þér, að sextugsaf-
mæ io marki tímamót í ævi
þinni?
— Nei, svarar klerkur snöggt.
— Alls engin tímamót. Það er
einhver öfugþróun í mér. Ég var
þun^lyndur og heldur einrænn,
þegar ég var ungur og allir ætl-
uðust til þess, að ég væri glaður
og reifur. En nú er ég orðinn
ólæknandi af bjartsýni og hún á-
gerist heldur með árunum. Ég
er ekki vitund hræddur um að
æskan sé að fara sér að voða og
ekki ber ég heldur kvíðboga fyr-
ir því að heimurinn, landið eða
hreppsfélagið sé að fara á haus-
inn.
— Á hverju telurðu þig geta
byggt slíka bjartsýni og það á
tímum atómorkunnar?
— Það gæti útlagzt sem svo
að nú væri ég orðinn ábyrgðar-
laus og vildi ekki lengur vera
hluttakandi í önnum og armæðu
heimsins. En ég á persónulega
skýringu á bjartsýni minni. Hún
felst í einföldum orðum klerks
sem var mér snjallari:
í almáttugri hendi hans,
er hagur þessa kalda lands.
Mér verður það oft á að heim-
færa þetta inn á við til mín og
út á við til þessarar fleytu, sem
við köllum jörð. Drottinn bauðst
líka til að bjarga Sódómu og
Gómorru ef til væru fimm réttlát
ir og ég held að þeir séu fleiri en
fimm. Þrátt fyrir axarsköft og
margvíslegar yfirsjónir og þótt
margt gerist í heiminum, sem
þykir horfa til ógæfu og ógnar,
fáum við í bænum okkar vissuna
fyrir því að við er*m undir
verndarhendi Guðs.
★
Um leið og ég er að færa mig
í yfirhöfnina eftir þessa skemmti-
legu heimsókn, segi ég við prest-
hjónin:
— Og hvernig líkar ykkur dvöl
in hér austur í sveitum?
Presturinn verður fyrir svör-
um og brosir: — Við getum ekki
hugsað okkur það betra. Hér er
mitt kall og hér hef ég eignazt
frið og næði til að sinna hugð-
arefnum mínum. Sveitungar mín-
ir eru gott fólk og þeir skilja
það, að ég hef stundum þurft a’i
létta mér upp með ferðalögum
og dvöl erlendis. Þannig er eðli
skáldsins.
Og sjáðu, bætir presturinn við
og kemur með gestabók heimilis-
ins:
— Fyrir þrettán árum flutt-
umst við hingað austur að Holti
frá Reykjavík. Þá var mér gefin
þessi gestabók, og nú er hún orð-
in troðfull, svo fleiri komast ekki
fyrir. Gestirnir, sem skrifað hafa
nafn sitt í hana, skipta þúsund-
um.
— Þú þarft að fá nýja gesta-
bók, sagði ég, og þaut af stað
með bílnum til Reykjavíkur.
Þ. Th.
Skólalúðrasvcit
á ísafirði
ÍSAFIRÐI, 22. okt. — Það er nú
fullráðið að stofnuð verði lúðra-
sveit í sambandi við barnaskól-
ann og gagnfræðaskólann hér.
Er búizt við, að hún taki til
starfa í byrjun nóvember. Er mik
ill áhugi ríkjandi meðal barna-
og unglinga á þessu. Lúðrasveit-
in verður æfð á vegum tónlistar-
skólans hér, og er ætlunin, að í
henni séu um 20 börn og ungling
ar. Kennari hefir verið ráðinn
ísak Jónsson, en yfirumsjón með
starfseminni hefir Ragnar H.
Ragnar, skólastjóri tónlistarskól-
ans. — G.
Haustslátrun lokið
ÍSAFIRÐI, 22. okt. — Haustslátr-
un er nú lokið hér á ísafirði og
nágrenni. Slátrað var á tveim
stöðum í bænum, hjá Kaupféiagi
ísfirðinga og Ágústi Péturssyni.
Hjá kaupfélaginu var slátrað alls
6700 fjár, og fór slátrun hjá því
fram einnig í Vatnsfirði og á
Langeyri í Álftafirði. Hjá Ágústi
var slátrað 2000 fjár. Er hér um
meira magn að ræða en sl. ár,
enda lítið um fjárskipti, því að
aðeins voru seld líflömb úr ein-
um hreppi, Reykjarfjarðar
hreppi. Voru þau lömb seld í
Dalasýslu. — G.
í MORGUNBLAÐINU 22. þ.m.
birtist grein eftir herra Hauk
Eggertsson, framkvæmdastjóra
Pökkunarverksmiðjunnar Kötlu.
Fyrri hluti greinarinnar fjallar
um ýms efni mér óviðkomandi,
en svo virðist, að tilgangur grein
arinnar hafi fyrst og fremst ver-
ið sá að auglýsa Pökkunarverk-
smiðjuna Kötlu, undir yfirskyni
gjaldeyrissparnaðar. Það væri
raunar réttara að nefna firmað
Heildsölu- og pökkunarfyrirtæk-
ið Kötlu, þar eð ekki mun vera
lögð minni áherzla á sölu var-
anna en á pökkunina.
Greininni er meðal annars stefnt
að nokkrum innflutningsfyrir-
tækjum, sem í tugi ára hafa
annazt innfl. á matvörum, en
fyrir þeirra hönd rita ég þessar
línur, svo og væntanlega að Sam-
bandi ísl. Samvinnufélaga. sem
öðrum aðila innflutningsins.
Greinarhöfundurinn telur inn-
flytjendur hafa „snúizt hatram-
lega“ gegn starfsemi Kötlu. Ekki
er mér kunnugt um í hverju sá
„hatrami snúningur" er fólginn.
Þvert á móti voru Kötlu, þegar
er fyrirtækið tók til starfa, boðn-
ar vörur til pökkunar, þrátt fyrir
ýmsa agnúa að vorum dómi. Hið
sanna í því mála er, að innflytj-
endum var gefinn kostur á að
gerast hluthafar í Kötlu, en þó
ekki nema að litlu leyti. Þess var
varla að vænta að samningar
tækjust á þeim grundvelli, að
þeir, sem þessi viðskipti höfðu
annazt, ættu að verða hornrekur,
og engu ráða um verzlunarrekst-
urinn. Þegar séð var, að ekki yrði
úr samningum, var stefnt að því
að stofnsetja eigin pökkunarstarf
semi (verksmiðja virðist naum-
ast eiga við slík fyrirtæki), en
hingað til hefir þetta strandað á
því, að nauðsynleg leyfi hafa
ekki fengizt þrátt fyrir ítrekaðar
umsóknir. Virtist eðlilegt, að
slík leyfi yrðu veitt þeim um-
sækjendum, sem hér áttu hlut að
máli, en ekki nýliðum eingöngu,
sem með því var gefin einokunar
aðstaða.
Vér, innflytjendur, deilum ekki
um það, hvort pökkun eigi rétt
á sér. Hitt deilum vér um og
áteljum, að einum aðila sé gef-
inn slíkur einkaréttur. Vér telj-
um samkeppnina nauðsynlega til
þess að tryggja neytendum hag-
stætt og sanngjarnt verð. Og ein-
mitt á þessu teljum vér mikla
naúðsyn nú.
Greinarhöfundurinn segir að
frá því að fyrirtæki hans tók til
starfa. hafi verið markvisst unn-
ið að því að færa pökkunina sem
mest inn í landið. Þetta er að
vissu leyti rétt, en vér fullyrðum,
að höfuðáhugamálið hefir verið
að sjá um, að aðrir sæju ekki
um pökkun en Katla. Augljóst
er, að það er enn höfuðmarkmið
höfundar.
Vér eltum ekki ólar við að
gagnrýna tölur þær, sem höfund-
ur slær fram, að því er hann sjálf
ur segir, eftir lauslegri áætlun.
Sú áætlun er vissulega mjög laus
leg, svo ekki sé dýpra í árinni
tekið.
Höfundi verður tíðrætt um
hveiti. Það er e.t.v. ek'Ki úr vegi
að benda á að forsjónin hefir
hagað því svo, að um nokkurt
skeið hefir ekki verið skortur á
gjaldeyri til að kaupa hveiti.
Vegna sérstakra samninga við
Bandaríkin, er hveitið sem sé
ekki greitt í erlendum gjaldeyri.
Svo er um fleiri vörur. Hins veg-
ar hafa innflytjendur verið
hvattir til þess, af sjálfum
bankastjóra Seðlabankans að
nota sem allra mest af þeim upp
hæðum, sem þannig er samið
um. Gildir það jafnt um pökkun
og sjálfa vöruna. Oss «r sagt,
að fyrir þessa peninga, meðal
annars, sé verið að reisa hina
nýju Sogsvirkjun.
Eins og áður er sagt, teljum
vér nauðsyn á samkeppni um
pökkunina. Byggjum vér þá
skoðun meðal annars á því ein-
kennilega fyrirbrigði, að Katla
hefir frá öndverðu fengið undan-
þágu frá því að greiða söluskatt
af framleiðslu sinni, og þrátt fyr-
ir það, að af hinum útlendu
pakkavörum er greitt miklu
hærra flutningsgjald, — í
sumum tilfellum meira en
tvöfalt flutningsgjald — þá
mun vart hafa komið fyrir að
hin margnefnda „pökkunar-
verksmiðja“, hafi selt vöru sína
ódýrar en aðrir innflytjendur.
Vér höfum ástæðu til þess að
ætla, að fengjum vér leyfi fyrir
vélum til pökkunar, mundum
vér t.d. geta komið strásykri í
umbúðir fyrir minna en hartnær
fjórða hluta af verði vörunnar,
en það hefir Katla tekið fyrir
þessa þjónustu sína, ef dæma má
eftir utsöluverði vörunnar.
Læt ég svo útrætt um mál
þetta að sinni.
Gunnar E. Kvaran.
Þorkell Signrðsson
Landhelgismálið
i.
Hvernig skal koma lögum
yfir veiðiþjófana
Einn þjóðkunnur og mætur
maður, sem ferðast mikið um
byggðir landsins, færði þetta í tal
við mig fyrir nokkru. Hann
sagði: „Það verður að breyta
refsilöggjöfinni, fyrir landhelgis-
brotin, svo það náist í sökudólg-
ana, því eins og hún er nú, hafa
þeir möguleika til að sleppa frá
refsingu, með undanbrögðum“.
Hann bætti við: „Ég er nú búinn
að ferðast allmikið í sumar, í
dreifbýlinu og það get ég sagt
þér, að hvergi eru menn ákveðn-
ari og harðskeyttari, gagnvart
þessu atriði, en í hinum litlu
verstöðvum, og á það jafnt við,
fram til dalanna og úti á annesj-
unum. Það er hvergi um þessi
mál meira rætt og með jafnmikl-
um hita og þar“. Þetta er líka
eðlilegt, því á slíkum stöðum er
sjávaraflinn aðallífsbjörgin, og
sem mest veltur á, um afkom-
una. Ég vil hér bæta við að þetta
er eins og úr mínum hug talað.
Nú er það þannig að ef skip
er staðið að veiðum í landhelgi,
en sleppur undan töku, í það
sinn, er ekki hægt að setja það
fast síðar, þótt það náist, ef sami
skipstjóri er ekki með það og
var með það, þegar það var stað-
ið að landhelgisveiðum. Þess
vegna hefur það oft verið leikið
að afskrá skipstjórann, sem brot-
legur var, og ef um aflasælan
skipstjóra var að ræða, að fá hon-
um að nafninu til annan starfa,
þótt hann eftir sem áður sé
hinn raunverulegi skipstjóri, sem
öllu ræður á skipinu. En oft fer
það saman að hinn harðskeytti
og ófyrirleitni veiðiþjófur, er
einnig hinn aflasæli, sem skilar
góðri afkomu útgerðinni til
handa, vegna hinna verðmætu
fisktegunda, sem hann nær í á
víkunum og vogunum, í land-
helgi landsins.
Ástæðan til að brotið og refs-
ingin fyrir það, hefur verið mið-
uð við skipstjórann, er að sjálf-
sögðu sú, að talið hefur verið,
að skipstjórinn fari til veiða inn
fyrir landhelgislínuna, á eigin
ábyrgð, og án fyrrmæla útgerð-
armannsins. Hins vegar er öllum
Ijóst, sem bezt þekkja til, að svo
er ekki, enda vátryggja enskir
útgerðarmenn fyrir landhelgis-
brotunum, eða afleiðingum
þeirra. Það er fyrir sektunum fyr
ir þau, ef skipin verða tekin í
landhelgi. En nú er allt annað
um að ræða, svo augljóst er að
útgerðarsamtökin ensku bera
höfuðsökina, eða forráðamenn
þeirra. Þau eiga því ekki að hafa
neina smugu, til að smjúga
í gegnum, til að sleppa frá af-
leiðingunum. Nú fyrirskipa sam-
tök enskra útvegsmanna, skip-
stjórum togara sinna, að stunda
vísindalega skipulagðan veiði-
þjófnað, eða sjórán er kannski
réttara að kalla það, því það er
stundað opinberlega, undir vopn
aðri flotavernd enskra herskipa
í íslenzkri landhelgi, eftir að
samtökin höfðu heimtað flota-
vernd, svo þau gætu stundað
þessa þokkalegu iðju.
Ekki virðist svo að enskum
ráðamönnum innan ríkisstjórnar
innar ensku hafi flökrað við að
láta flota Englands taka að sér
þetta „göfuga hlutverk“, því að
ekki stóð á flotaverndinni. Þeir
i líta sennilega svo á, að hér sé
smáþjóð verndin sýnd í verki.
Afleiðingar þessara ráðst. eru
ómótmælanlega þær, að ábyrgð-
in er ekki lengur bundin við
skipstjórana eina, heldur fyrst
og fremst útgerðarsamtökin í
heild og enska ríkið. En af þess-
um staðreyndum leiðir það, að
óumflýjanlegt er að miða refsi-
löggjöfina við þær breyttu að-
stæður.
Það sem verður að gera er
þetta: Breytið lögunum þannig.
í fyrsta lagi: Hvenær sem næst
í þau skip sem brotleg eru orð-
in og hvar sem í þau næst, séu
þau rétttæk, þótt annar skipstjóri
sé með skipið, þegar það næst,
en var með það þegar brotið var
framið, eða þótt hann sé ekki á
skipinu sem undirmaður.
í öðru lagi: Sektir verði minnst
fimmfaldaðar frá því sem nú er,
fyrir slík brot sem hér um ræðir.
í þriðja lagi:- Skip, afli og veið-
arfæri séu að öllu leyti upptæk.
Hér er um sjóræningjaskip að
ræða og venjan að slík skip séu
upptæk þegar þau nást.
II. Aukið landhelgisgæzluna
Ekki veröur komizt kj á því að
fjölga varðskipunum. Ég er
sannfærður um að ekki nægi
minna en þrjú skip til viðbótar
þeim sem fyrir eru. Þau verða
að vera sérstaklega byggð til út-
hafsferða, vel hraðskreið og með
öllum bezta útbúnaði sem talinn
er nauðsynlegur slíkum skipum.
Skipastærðin á við nýsköpunar-
togarana (ca. 900 lestir) yrði
sennilega hagkvæmuit. Ef til vill
væru kanadisku korvetturnar
hagkvæmar, ef þær væru fáan-
legar. Þær fengu það orð að vera
framúrskarandi skip að sjóhæfni
og einnig hraðskreið (gengu 24
sjóm.). Það var fyrir nokkrum
árum hægt að fá slík skip, alveg
ónotuð og því eins og ný, með
mjög hagkvæmum kjörum. Þau
voru notuð sem fylgdarskip skipa
lesta í styrjöldinni og fengu sína
eldskírn þá. Þá er einnig lífs-
spursmál að ekki dragizt að fá
nægilega mörg verndarskip fyrir
bátaflotann á komandi vertíð.
Rökin að þeirri nauðsyn eru öll-
um íslendingum augljós þótt þau
rúmsins vegna verði ekki frekar
[ rædd hér nú. Af því sem hér er
sagt er augljós nauðnyn, að ís-
lenzkir ráðamenn geri skyldu
sína á þessu sviði.
Geí
íni.^rar
ESSEN, 25. okt. — Bandarískur
vísindamaður skýrði svo frá í
dag, að Bandaríkjamenn hefðu
orðið þess vísari, þegar þeir
skutu fyrstu tungleldflauginni,
að jörðin væri umvafin geislun-
arhjúp í aiit að 5600 mílur út frá
yfirborð:' j ?ðar. Þetta væri mun
öflugri geislun en ætlað hefur
áður verið — og geimfarar fram-
tíðarinnar verða að hafa blýhlíf-
ar gegn geisluninni, sagði visinda-
maðuri liil.