Morgunblaðið - 04.01.1959, Blaðsíða 16

MORGIJWRLAÐIÐ
Sunnudagur janúar 1959
ie
„Hann er að gera grín að mér“,
ihugsaði hún með sér. — „Þessi
‘Þjóðverji í fermingarfötunum,
‘sem ekki er í andspyrnuliðinu og
jekki reykir, er að gera grín að
«nér“.
„Þér verðizt mjög hreykinn af
jþví að vera Þjóðverji", sagði hún.
,Eruð þér ekki hi-eykin af því
að vera amerísk?"
„Jú, auðvitað".
„Nú, jæja“.
„Álítið þér það sambærilegt ?“
„Ég get ekki séð mikinn mun á
jþví“.
. _,Haldið þér“, sagði hún — „að
■þér mynduð gera það sama og ég,
ef þið hefðuð sigrað?“
„Sennilega".
„Hvað merkir það?“
„Ég myndi Lýsa amerískri
etúlku í amerískri veitingakrá og
«enda þýzku blaði ritsmáðina. Ég
myndi stara á hana eins og ein-
hverja torkenniiega skepnu í
dýragarði. Ég myndi spyrja um
eitt og annað, sem mér kæmi ekki
við. Og svo myndi ég að lokum
(Skrifa lýsingu, sem væri jafn
Jheimskuleg og yfirborðskennd og
isú, sem þér símsendið til New
(York á morgun".
Rússinn féll með höfuðið fram
(á borðið. Hann velti rauðvíns-
tflöí' 'mi um koll og vínið skvett-
ftst yfir nauðrakaða hvirfilinn á
(honum. Hvorug stúlkan virtist
Igefa því nokkum gaum.
„Við skulum fara", sagði Helen.
Jan Möller reis þegar á fætur.
Þau gengu fram hjá afgreiðslu
borðinu. Það var verið að skipta
nm kalktrog.
Til þess að kpmast fram að dyr
unum, urðu þau að ganga yfir
dansgólfið. Stúlkan fann hendur
mannsins grípa um báða hand-
leggi hennar. Skyrtan var mjög
þunn. Hendur hans voru kaldar
og sterkar. Svo leiddi hann hana
í gegnum hinn þétta hóp dansandi
hermanna og stúikna. Og loks
stóðu þau úti í glampandi sól-
skininu. Hún horfði upp í bláan
himininn og kipraði saman augun,
eins og manneskja, sem kemur út
úr bíói, að lokinni síðdegissýn-
ingu.
„Mér þykir leitt að ég skyldi
þurfa að spilla ánægju yðar“,
sagði maðurinn.
Stúikan þagði. Hún var að
hugsa um það hvort hún ætti að
rétta honum höndina.
Helen fékk ekkert tækifæri til
að rétta honum höndina. Hann
hafði kvatt í skyndi og var horf-
inn inn í þvöguna á götunni, áð-
ur en hún vissi af.
Helen Cuttler, tuttugu og sjö
ára gömul, dóttir lyfsaia frá
Springfield í Massachusetts, sæmd
,,bronsstjörnunni“ fyrir fí-ábær
störf sem stríðsfréttaritari, nú
fréttaritari hinnar stóru Morri-
son-blaðaútgáfu, í Berlín, hafði
búizt sínum beztu flíkum þennan
milda septe- iSwdag.
Nú stóð hún í nýja einkennis-
búningnum sínum úti á Tempel-
hofer-fiugvellinum og horfði"'upp
í heiðskíran himininn.
Það var 14. september árið
1945 og hún vænti þess að sá dag-
ur yrði einn af stærstu dögunum
í lífi hennar. Maðurinn, sem nú
var væntanlegur á ’hverri stundu,
var húsbóndi hennar og yfirboð-
ari, Richard Morrison, „hinn mikli
Morrison“ í eigin persónu.
Hún var búin að vinna við
Morrison-Blátter í þrjú ár, en hún
hafði samt aldrei séð hinn „mikla
Morrison" til þessa.
Það voru aðeins örfáir af sam-
starfsmönnum Morrisons sem
þekktu hann í sjón, hvað þá
nokkru nánar.
Richard Morrison átti tuttugu
og sex dagblöð, tvö myndablöð,
tvö fréttarit_ bókband í sjö borg-
um og hafði fréttaritara í áttatíu
og átta stöðum víðsvegar um
heim. Hann snæddi með forsetan-
um, barðist gegn stjóminni eða
studdr hana, lét steypa sumum
tignarmönnum úr sessi, en hækka
atra í tigninni. Hann hafði lif-
andi áhuga á kvikmyndagerð, út-
varpsstöðvum, flugvélaframleiðslu
og stálnámum. Morrison erfði
konungsriki sitt eftir föður sinn,
en hafði svo aukið það og eflt að
miklum mun. En sjálfur virtist
Morrison leggja mesta áherzlu á
það, að vera eins konar goðsögn.
GoðsÖgnina sáu menn ekki. Ric-
hard Morrison hinn yngri, líka
nefndur Richard Morrison II. að
konungasið, dvaldist mestan hluta
ársins í markgreifahöll sinni í
Norður-Kaliforníu og þaðan sendi
hann aímskeyti í stríðum straum-
um til yfirritstjóranna við blöð sín
— símskeyti með skipunum, fyrir-
mælum og áminningum. Morrison
sá ai 11_ heyrði allt og vissi allt.
Það sæmdi guðdómleika hans að
menn vissu ekkert um hann,
heyrðu ekkert og sæju ekkert.
Helen renndi augunum út yfir
hinn risastóra flugvöll, þar sem
djúpar holur eftir sprengjur vitn-
uðu um stríðið og vegsummerki
þess. Tólf, blá-grænar herflugvél-
ar stóðu búnar til flugs. 1 fjarska
heyrðist í skriðdrekum, sem til-
heyrðu skriðdrekasveit þeirri, er
aðsetur hafði í Berlin. Helen héit
kápunni að sér með báðum hönd-
um, svo að hún flagsaðist ekki frá
henni í golunni.
Sú kitlandi eftirvænting, sem
gripið hafði hana um morguninn,
áður en hún fór að heiman, hafði
nú þokað fyrir þeim óþægindum,
sem alltaf fylgja laiugri bið.
Hún hafði ekki góða samvizku.
Riohard Morrison ætlaði að skoða
hina lömuðu og helsærðu Berlín
ganga á fund Eisenhowers hers-
höfðingja, hins ameríska hernáms
stjóra og kynna sér hina nýju
þýzku blaðaútgáfu. Auk þess hafði
Helen komizt að þvi, í löngu sím-
tali við New York, að hann ætlaði
að tala nokkur alvöruorð við
f réttaritarann sinn. Helen gat ekki
neitað því, að hún hafði sært fram
reiði þessa volduga manns.
Fyrir einni viku hafði blað am-
eríska hersins (Stars and
Stribes) birt grein ásamt mynd,
sem hafði mjög mikil áhrif á
Helen. Greinin hét „Dont Gum Up
The Victory“. Þar voru amerísku
hermennirnir áminntir um að gefa
ekki þýzkum böi-num súkkulaði eða
munngúm. Blaðið sagði að sigur-
inn væri of alvarlegt mál til þess,
að menn lékju sér að honum með
óviðeigandi hjartagæzku. Þýzku
börnin ættu að fá að vita hvað
foreldrar þeirra hefðu gert.
Þá var þolinmæði Helenar þrot-
in. Hún hafði meiri andúð á Þjóð-
verjunum, en nokkur annar. En
að það gæti verið hættulegt fyrir
sigurinn, að gefa börnunum
súkkulaði eða munngúm — nei4
það gekk of langt. Hún sendi
Morrison-Blátter harðorða grein.
Ritstjórnin lét prenta hana. Þrjá-
tíu milljónir Ameríkumanna lásu
hana. Og nú hafði Wasbington
sent Morrison móbmæli. A. m. k.
hermálaráðuneytið. „Húsbóndinn
óður af reiði. Fer sjálfur til Ber-
Iínar“_ símaði yfirmaður Helenar i
New York henni. Hinn ævareiði
maður hlaut nú að lenda á
Tempelhof-flugvellinum í sáðasta
lagi eftir fimm mínútur.
Fjögurra hreyfla flugvélin frá
„US-Air-Force“ settist. Morris-
son II. steig ekki fyrstur út úr
flugvélinni. Það hefði hinum mikla
leikstjóra ekki þótt sæma sinni eig
in tign og vegsemd. Heill hópur af
aðstoðarmönnum, skrifurum og
öðrum starfsbræðrum, sem voru í
fylgd með blaðakónginum, stigu
fyrst út úr vélinni. Amerískir Ijós
myndarar, hershöfðingi í nafni og
umboði Eisenhowers og nokkrir
liðsforingjar, flýttu sér út að flug
vélinni.
Þá birtist hann sjálfur_ Morri-
son II.
Hann var berhöfðaður, þrátt
fyrir skallann, hár vexti, herði-
breiður og þrekvaxinn, eins og
höggvinn úr steini, sem mynd-
höggvarinn hefði ekki meitlað
vandlega. Það leyndi sér ekki, að
þessi maður stóð báðum fótum á
föstum grunni veruleikans.
Helen beið þangað til hinni op-
inberu móttökuathöfn var lokið.
Þá gekk hún til Morrisons, bar
höndina upp að húfunni, sem sat
örlítið meira á ská en fyrirskipað
var, á Ijóshærðu höfði hennar. Svo
kynnti hún sig fyrir honum.
,_Það gleður mig að kynnast yð-
ur“, sagði Morrison.
Hún hajfði hugboð um það, að
hann virti hana fyrir sér með at-
hygli og ekki óvinsamlega. Hann
hafði stór, brún augu, ekki óvið-
feldin.
Nú var haldið af stað til lysti-
hússins, sem herstjómin hafði út
vegað hinum tigna gesti til um-
ráða. Menn biðu í stórum sal, með-
an Morrison baðaði sig og hafði
fataskipti. Það tók nákvæmlega
nátján mínútur. Þvá næst var hald
ið til aðseturs herstjórnarinnar í
Kronprinsenalleé og þar var beðið
í forsalnum, meðan Morrison
ræddi við Eisenhower. Það tók
fimmtáu og fjórar minútur. Að
lokum var haldið til hermannaskál
anna og snæddur miðdegisverður
í liðsforingjaklúbbnum. Morrison
talaði við yfirhershöfðingjann.
Það tók ein-a klukkustund og tutt-
ugu mínútur. Þá gekk Morrison
skyndilega til Helenar. Hann leit
á gyllta armbandsúrið sitt —
heljar-mikinn grip, sem einnig
sýndi mánaðardagana.
,_Ég hef ekkert sérstakt að
gera í hálfa aðra klukkustund",
sagði hann. — „Sýnið þér mér
borgina".
Helen leit í kringum sig. Hún
bjóst við því að fylgdarlið Morri-
sons myndi koma með þeim. En
enginn slóst í ferðina.
Morrison settist við vinstri hlið
hennar í stóru, brúnu herbifreið-
inni.
„Hafið þér komið til Berlánar
áður?“ spui-ði hún.
„Nei. Ég var einu sinni í Paiis.
Annars hef ég aldrei haft tíma til
að heimsækja Evrópu".
Þau óku yfir Kurfurstendamm.
Ekkert minnti nú lengur á aðal-
str-æti hins mikla ríkis. Rússar í
ljósgráum treyjum sátu dottandi
í ekilssætum bændavagnanna og
létu hestana brokka, eins og eftir
þorpsgötu. Hér og þar stóð ein
og ein röð vanhúsa óskemmd. Van-
húsán virtust hafa mestan mót-
stöðukraft gegn eyðileggingunni.
Konur í rússneskum hásbígvélum,
með skýlur utan um hárið, stóðu
mni í rústunum og réttu á
milli sín bala og fötur fullar af
möl og mylsnu. Það var eins og
manneskjurnar ætluðu að ausa
upp heilt úthaf. Borgin var eins
og sundurskorinn, flakandi lík-
ami. Þarmar hennar hengu út úr
holiinu. Loftið var mettað af reyk
frá brennandi húsum og rjúkandi.
sandi, reyk og sandi. ...
Helen gerþekkti Berlín, eins og
hún hefði alltaf átt þar heima.
Hún útskýrði allt það, sem hin at-
hugulu augu Morrisons beindust
að og jafnframt talaði hún um
það, sem áður var.
„Nú fáum við frið fyrir þeim í
fimmbíu ár“, sagði Morrison. —
„Þeir þurfa fimmtíu ár til að
byggja upp það sem eyðilagzt hef-
ur“.
„Þeir verða búnir að byggja
það allt upp eftir tíu ár“, svaraði
hún. „Þeir eru mjög duglegir".
„O, við finnum einhver ráð til
að eyða þeim dugnaði", sagði
hann.
Hún þagði. -— _,Hvenær skyldi
hann fai-a að tala um greinina
mína?“ hugsaði hún með sér.
„Og hivernig haldáð þér að hug-
ur landsmanna sé í okkar garð?“
spurði hann.
„í fyrstu var okkur fagriað,
eins og einhverjum bjargvættum",
sagði hún. — „Rússarair hafa
hagað sér eins og samvizkulausir
óþokkar".
,_Ekki verr en Þjóðverjar í
Ukraninu". Hann leit út undan sér
til hennar. — „Og nú?“
„Við geruan allt til þesis að
verða sem óvinsælastir".
„Hernám er nú aldrei neitt sér-
staklega vel liðið".
Þetta stutta svar hans gerði
henni gramt í geði. En auðvitað
hafði hann rétt fyrir sér. Og auk
þess var hann bersýnilega að
r^yna hana. Þetta var prófsteinn-
inn.
„Eigum við að stanza hjá ríkis-
kanslara-höllinni?" spurði hún.
_,Já“.
Þau gátu ekki ekið alveg að hús
inu, svo að þau skildu bifreiðina
eftir. Morrison gekk alltaf einu
skrefi á eftir Helen. Hún hafði
a
r
i
ú
á
1) „Sael,
Sússanna. Ertu að
Ég er að elta þig. Manstu ekki
Sússanna. Kom bara hingað til
3) Á meðan eltir Andi Vask
fara eitthvað?"
„Saall,
Markús.
eftir því?“
3) „Ég er ekki að íara neitt,
að fá mér ferskt loft“.
inn i skóginn.
eitthvert hugboð um það, að hann
hefði minni áhuga á rústunum en
fótleggjunum á henni.
Hún sýndi honum rústiinar af
síðasta verustað foringjans.
„Endalok valdsins og vegsemd-
aririnar", sagði hann.
Á leiðinni til bifreiðarinnar,
staðnæmdiist hann.
„Haldið þér að við gefum Þjóð-
verjunum of mikið að borða?"
spurði hann upp úr eins manns
hljóði.
SHUtvarpiö
Sunnudagur 4. janúar:
Fastir liðir eins og venjulega.
11,00 Messa í Dómkirkjunni
(Prestur: Séra Jón Auðuns dóm-
prófastur. Organleikari: Dr. Páll
ísólfsson). 13,15 Erindi: Hnignun
og hrun Rómaveldis; I: Frá þræla
haldi til landsetaánauðar (Sverr-
ir Kristjánsson sagnfræðingur).
14,00 Miðdegistónleikar (plötur),
15,00 Sunnudagssagan: „Barn síng
tíma“ etftir Ödön von Horváth, I
þýðingu Þorgeirs Þorgeinssonar;
VIII. — sögulok. (Erlingur Gísla-
son leikari). 15,00 Kaffibíminn.
Hafliði Jónsson og félagar han«
leika, o. fl. 16,30 Hljómsveit Ríkis-
útvarpsins leikur. Stjórnandi: —
Hans Antolitsch. 17,00 Færeysk
guðsþjónusta (Hljóðrituð í Þórs-
höfn). 17,30 Barnatími (Helga og
Hulda Valtýsdætur). 18,30 Endur
tekið efni. 20,20 „Allri rödd
fegra": Ljóð eftir Jónas Hall-
grímsson bg ný lög við þau, verft-
launuð úr afmælissjóði úbvarpg-
ins. a) Ávarp (Vilhjálmur Þ.
Gíslason útvarpsstjóri). — b)
Kvæðalestur (Óskar Halldórsson
kennari). c) Lög eftir Sigurð
Þórðarson, Hallgrím Helgason,
Jón Leifs, Jón Ásgeirsson og Sk úla
Halldórsson. — Flytjendur: Sig-
urveig Hjaltested, Þuríður Pálg-
dóttir, Guðmundur Guðjónsson,
Guðmundur Jónsson, Kristinn
Hallsson, Karlakór Reykjavíkur,
Þjóðleikhúskórinn og hl jómsveit
Kíkisútvarpsins. Stjórnandur: Sig
urður Þórðarson, Róbert A. Ottóg-
son og Hans Antolitsch. Píanóleik
ari: Fritz Weissihappel. 21,20 1 ár-
daga: Dagskrá úr Eddukvæðuni,
búin ti.l flutnings af Einari Öl.
Sveinssyni prófessor. (Áður flutt
18. des. 1955). Lesarar: Herdig
Þorvaldsdóttir, Lárus Pálsson,
Einar Ól. Sveinsson og Andrés
Björnsson. 22,05 Danslög (plötur).
23.30 Dagskrárlok.
Máriudagur 5. janúar:
Fastir liðir eins og venjulega.
13.15 Búnaðarþáttur: Vinnubrögð
(Haraldur Árnason ráðunautur).
18.30 Tónlist fyrir börn: Frá jóla-
söngvum barnakórs Laugarnes-
skólans í Reykjavík. Söngs-tjóri:
Kristján Sigtryggsson. — 18,50
Bridgeþáttur (Eiríkur Baldvins-
son). 19,05 Þingfréttir. Tónl-eikar.
20.30 Einsöngur: Thyge Thyge-
sen kammersön.gvari frá Dan-
mörku syngur dönsk lög; Fritz
Weisshappel leikur undir á páanó.
20,50 Um daginn og veginn (Vil-
hjál-mur S. Viíhjálmsson rithöf.).
21,10 Tónleikar (plötur). 21,25
Útvarpssagan: ,,Útnesjamenn“;
XXI. (Séra Jón Thorarensen).
22 10 Hæstaréttarmál (Hákon
Guðmundsson hæstaréttarritari).
22.30 Kammertónl-eikar (plötur).
23.15 Dagskrárlok.
HÁSKÓLANS