Morgunblaðið - 06.02.1959, Side 12

i:
MORCVHBLAÐIÐ
Föstudagur 6. febr. 1939
— Dómurinn
Framhald af bls. 11
•ndurshoðenda. Um lánveitingar
þessar segir svo orðrétt í skýrslu
•ndurskoðendanna:
„2. Guðlaug Vilhjálmsdóttir
og Steinunn Fanney Vilhjálms
dóttir — kr. 40.000.00. — Upp
hæðin er tekin út af sparisjóðs
bók nr. 11.125 við Iðnaðar-
banka íslands hf. þ. 5. júlí
1956. Þ. 28. desember 1956 er
svo skuldabréf gefið út fyrir
upphæðinni ,tryggt með 5. veð
rétti í 3ja herbergja íbúð í hús
eigninni nr. 3 við Rauðarárstíg
Bréfinu er óþinglýst um ára-
mót, en er þinglýst á árinu
1957. Engir vextir virðast hafa
verið greiddir frá því að upp-
hæðin var tekin út af bókinni
þar til skuldabréfið var gefið
út. Engin fundarsamþykkt er
fyrir þessari lánvéitingu.
3. Ingólfur Sigurðsson — kr.
20.000.00. — Upphæðin er tek-
in þann 4. júlí 1956 út af spari
sjóðsbók nr. 11.125 við Iðnaðar
banka fslands hf. Skuldabréf
tryggt með 3. veðr. í A-götu
W, Blesugróf, er útgefið 29.
des. 1956. Bréfinu er óþinglýst
«1» áramót ,en mun vera þing-
lýst á árinu 1957. Vextir virð-
ast ekki hafa verið greiddir af
upphæðinni frá þvi að hún var
tekin út af bókinni og þar til
dkuldahréfið er útgefið. Engin
fundarsamþykkt er bókuð um
þessa lánveitingu".
Þegar það er virt sem að fram
an greinir svo og annað það, sem
■ráli skiftir í sambandi við um-
rædd blaðaskrif þykir ekki alveg
næg ástæða til að ómerkja um-
mælin. Þá verður stefnda ekki
dæmd refsing fyrir þau.
„Ekki unnt að ómerkja
ummælin“
l’m 5.
Sæmkvæmt veðbókarvottorði,
dags. 5/3 1957, sem lagt hefur ver-
jð fram viðvíkjandi 40 þúsund
króna láninu, er það lán tryggt
wieð 5. veðrétti í þriggja her-
bergja íbúð á 2. hæð í húsinu nr.
C við Rauðarárstíg, sem stendur
á leigulóð. Aðrar veðskuídir á
þeirri eign eru:
1. veðréttur, kr. 100.000.00,
samkvæmt veðbréfi dagsettu
22. des. Ir47 <á öllu húsinu).
2. veðréttur, kr. 150.000,00,
samkvæmt veðbréfi dagsettu
15. ágúst 1948 (hvílir á fleiri
íbúðum).
3. veðréttur kr. 28.213,13, sam-
kvæmt veðbréfi dags. 24. nóv-
ember 1952.
4. veðréttur kr. 74.228.72, sam
kwæmt veðbréfi dagsettu 2.
október 1956.
Ekki ber veðbókarvottorðið það
með sér að 40 þúsund króna lánið
njóti uppfærsluréttar. Verður
þvi að ætla að veðsala sé að jafn-
aði heimilt að veðsetja íbúðina
með 1.—4. veðrétti fyrir þeim
fjárhæðum, sem að framan grein
ir. Kann 5. veðréttar tryggingin
þá að verða haldlítil, ef á reynir.
Samkvæmt veðbókarvottorði
dags. 5. marz 1957 er 20 þúsund
króna lánið tryggt með 3. veðrétti
í húseigninni A-gata 10 við Blesu
gróf, en hús það er án skráðra
lóðarréttinda. Á 1. og 2. veðrétti
hvíla kr. 10.000.00 og kr. 12.000.00
samkvæmt veðbréfum dagsettum
26. nóv. 1955 og 2. júní 1956. Ekki
ber veðbókarvottorðið það með
sér, að 3. veðréttarskuldin njóti
uppfærsluréttar.
Þegar á þetta er litið, svo og
með hliðsjón af málsefninu að
öðru leyti, þykir ekki unnt að
ómerkja ummælin samkvæmt
þessum lið né refsa fyrir þau.
Vm 6.
Með skírskotan til þeirra raka,
sem fram eru færð undir lið 3,
verða kröfur stefnda samkvæmt
þessum lið ekki teknar til greina.
Um 7.
t skýrslu hinna löggiltu end-
urskoðenda segir:
„Vegna þess, hve reikningar
félagsins voru óljósir og nokkur
ruglingur milli liða i rekstrar-
reikningum, varð ekki komizt hjá
því að semja þá að nýju til þess
að fá gleggri mynd af rekstrar-
afkomu og efnahag þess.“
Með hliðsjón af þessu, svo og
öðru því er máli þykir skipta,
þykir ekki unnt að ómerkja um-
mælin undir þessum lið né refsa
fyrir þau.
„Lánað sjálfri séff og
nánustu gæðingum“
Um 8.
Stefndi kveður hér vera átt
við eftirtalin lán:
a. Lán til Guðlaugar Vilhjálms-
dóttur, gjaldkera Iðju, kr.
40.000.00, áður getið.
b. Lán til Ingólfs Sigurðssonar,
varaformanns Iðju, kr. 20.000.-
00. Áður getið.
c. Lán til Brynhildar Magnús-
dóttur, fyrrverandi konu stefn-
anda, kr. 3.000.00. Um það
segja hinir löggiltu endurskoð-
endur: „Brynhildur Magnús-
dóttir. Bréfið er útgefið 1. des-
ember 1952 og upphaflega að
upphæð kr. 11.000.00, en nú að
eftirstöðvum kr. 3.000.00.
Skuldabréfi þessu hefur aldrei
verið þinglýst."
d. Lán til stefnanda sjálfs að
upphæð kr. 36.000.00. Um það
segja 'hinir löggiltu endurskoð-
endur svo:
„Björn Bjarnason. Upphæðin
er tekin út af sparisjóðsbók nr.
11.125 við Iðnaðarbanka ísiands
h.f. þann 13. des. 1956. Fyrir upp-
hæðinni liggur skuldaviðurkenn-
ing frá Birni Bjarnasyni, og er
þar tekið fram, að til tryggingar
skuld þessari sé veð í bifreiðinni
R 7451 «g liggur kaskotrygging-
arskírteini, að upphæð kr. 50.-
000.00, með skuldarviðurkenn-
ingunni. Þinglýsing á veðsetn-
ingu þessari hefir ekki farið
fram.“
e. Lán til fulltrúaráðs verkalýðs-
félaganna. Formaður þess er
stefnandi, að upphæð kr. 14,-
100.00.
Um það segja hinir löggiltu
endurskoðendur svo:
„Fulltrúaráð verkalýðsfélag-
anna. Upphæðin virðist hafa ver-
ið lánuð Fulltrúaráði verka-
manna á síðari hluta ársins 1955.
Á árinu 1956 hefur verið greidd
afborgun kr. 3.600.00 og vextix
kr. 987.00 eða 7% af kr. 14.100.00.
Það virðast þvi engir vextir hafa
verið greiddir af afborguninni
kr. 3.600.00, sem hefðu átt að
nema kr. 252.00.
f. Skuldabréf Byggingarsam
vinnufélags Reykjavíkur að
upphæð kr. 35.000.00.
Um það segja hinir löggiltu
endurskoðendur svo:
„Byggingarsamvinnufélag
Reykjavíkur. Upphæðin inni-
heldur 7 bréf nr. 6, 7, 9. 10, 11
og 42 i IX byggingarflokki 1955,
hvert á kr. 5.000.00. Eitt bréf, að
upphæð kr. 5.000.00, var dregið
út á árinu. Engir vextir virðast
hafa verið innfærðir af því
bréfi, en vextir af hinum bréf-
unum hafa verið hafnir á árinu
1957.“
Stefndi hefur skorað á stefn-
anda að upplýsa, af hverjum
skuldabréf Byggingarsamvinnu-
félags Reykjavíkur voru keypt,
en stefnandi hefur ekki orðið við
því. Þá telur stefndi óeðlilegt við
síðast greinda lánið, að skulda-
bréf þau hafi verið keypt á nafn-
verði, sem muni vera talsvert
fyrir ofan gangverð slíkra bréfa.
Framangreindar lánveitingar,
sem stefnandi hefur ekki á nokk-
urn hátt hrakið, eru samtals að
fjárhæð kr. 148.100.—, en sam-
kvæmt efnahagsreikningi félags-
ins er nettóeign félagsins í árslok
1956 kr. 246.395.02.
Með hliðsjón af þessu verður
að telja, að stefndi hafi réttlætt
ummæli sín samkvæmt þessum
lið. Kemur því ekki til mála að
ómerkja ummælin né refsa fyrir
þau.
„Geíið efni til aðfinnslu“
Um 9.
Um þetta atriði segja hinir lög-
giltu endurskoðendur:
„Við endurskoðunina hefur
komið í Ijós, að ekkert hefur
komið inn fyrir 100 félagsskír-
teini. Er hvert félagsskírteini
selt á kr. 10.00, nemur því upp-
hæðin, sem vantar, kr. 1.000.00.“
Um þetta segir stefnandi sjálf-
ur m. a. í blaðagrein í Þjóðvilj-
anum 19. janúar 1958 en stefn-
andi hefur lagt grein þessa
fram: „Fyrir vangá hafði láðst
að færa til reiknings eitt hundr-
að skírteini, en venjan var að
taka þau skírteini hjá Alþýðu-
sambandinu hverju sinni.“
Með hliðsjón af þessu og öðr-
um gögnum málsins þykir ekki
alveg næg ástæða til að ómerkja
ummælin undir þessum lið. Þá
verður stefnda heldur ekki refs-
að fyrir þau.
Um 10.
Stefndi segir, að hér sé átt við
sérskuldabréfalán Byggingar-
samvinnufélags Reykjavíkur, að
upphæð kr. 35.000.00.
Eins og hin tilvitnuðu ummæli
eru sett fram í greininni og með
tilliti til þess, að stefnandi hefur
ekki fengizt til að upplýsa, af
hverjum umrædd sérskuldabréf
voru keypt, þykir ekki unnt að ó-
merkja ummælin og verður held-
ur ekki refsað fyrir þau.
Um 11. og 12.
Telja verður, að ráðstöfun á
fjármunum félagsins með áður-
greindum lánveitingum hafi gef-
ið efni til aðfinnslu. Verður
krafa stefnanda um ómerkingu
ummæla og refsikrafa hans að
þessu leyti því ekki tekin til
greina.
Með hliðsjón af framansögðu
þykir krafa stefnanda um miska-
bætur á engum rökum reistar og
ber því einnig að sýkna stefnda
af þeirri kröfu.
Krafa stefnanda um það að
stefnda verði dæmt að greiða
honum kr. 1000.00 til að birta
— / fáum orðum
sagt
Framh. af bls. 8
Húnavatnssýslu, að ef ég kæmist
að, mundi ég ganga í flokk með
Hannesi Hafstein. En ég féll á
jöfnum atkvæðum fyrir Guð-
mundi Hannessyni og Guðmundi
Ólafssyni, sem báðir voru í fram
boði fyrir Sjálfstæðisflokkinn
gamla.
— Þetta hefur verið í eina
skiptið, sem þér buðuð yður fram.
— O, nei, nei. 1927 bauð ég mig
fram í Borgarfjarðarsýslu á móti
Pétri Ottesen, en Pétur sigraði
með glans. Ég vil s\o ekkert um
það tala frekar. Ég hafði verið
settur sýslumaður í Mýra- og
Borgarfjarðarsýslu 1914—15, eða
þar til Sigurður Eggerz tók við
sýslunni, þá fór ég í dómsmála-
ráðuneytið og var þar skrifstofu-
stjóri 1918. Næsta áratug var ég
svo hæstaréttarritari. Þá hóf ég
nokkur ritstörf, skrifaði m.a.
doktorsritgerð mína um refsivist
á íslandi. En vitið þér, hvernig
orðið refsivist er til komið?
— Nei.
— f bókinni er refsivist ekki
nefnd á nafn og ég var í vand-
ræðum með hvað ritiS ætti að
heita. Þá minnist ég þess ein-
hverju sinni, að maður hafði ver-
ið heima hjá föður mínum og
töluðu þeir um misendismenn í
hreppnum. Aðkomumaður spyr
föður minn: — Hvað gerir þessi
maður núna? Þá segir faðir minn:
— Ætli hann sé ekki í vist hjá
Sigurði. En hér var enginn fanga-
vörður til þá, nema Sigurður einn.
Hann var sonur Jóns Guðmunds-
sonar Þjóðólfsritstjóra, eins og
þér vitið. Nú dettur mér í hug:
rcfsivist, að vera í vist hjá fanga-
verði þýðir ekkert annað en fri-
hedsstraf og þar með var ég bú-
inn að fá nafnið á bókina. Orðið
hefur svo unnið helgi í málinu á
síðari árum.
— Hvenær vörðuð þér svo
þessa ritgerð yðar?
— Ég varði hana í landsbóka-
dóm þennan verður samkvæmt
framansögðu heldur ekki tekin
til greina.
Úrslit málsins verða þá þau,
að sýkna ber stefnda af öllum
kröfum stefnanda, en eftir atvik-
um þykir þó rétt, að málskostn-
aður falli niður.
Bjarni K. Bjarnason, fulltrúi
safninu 1927. Það var hvergi rúm
annars staðar. Áður hafði ein-
hver doktorsritgerð verið varin
niðri í þingi, en salirnir þar
þóttu ekki nægilega stórir. Þarna
voru konur og karlar, sem þótti
gaman að þess'u. En nú held ég sé
rétt að segja yður frá öðru. Ég
var valinn sáttasemjari ríkisins
1926 og hætti frá þeirri stundu
flokkslegum afskiptum af póli-
tík. Ég gegndi þessu starfi i 16
ár, eða þangað til ég varð for-
sætisráðherra í árslok 1942.
— Já, forsætisráðherra. Segið
mér eitt, dr. Björn. Af hverju
haldið þér, að þér hafið verið
beðinn um að veita utanþings-
stjórninni forstöðu?
— Ja, ég skal segja yður. Við
vorum miklir mátar frá upphafi
vega Sveinn Björnsson og ég og
hann mun hafa borið traust til
mín. 1941 hafði Hermann Jónas-
son sagt af sér, en tók afsögn sína
aftur og var þá bið á því, að
stjórnarbreyting yrði. En þegar
á þessu ári hafði Sveinn Björns-
son minnzt á það við mig, að ég
tæki að mér utanþingsstjórn.
Hermann Jónasson sat áfram
fram á vor næsta ár. Þá tók Ólaf-
ur Thors við stjórnartaumum
fram á haustið. Á þessu tímabili
urðu tvennar kosningar vegna
kjördæmabreytingarinnar, vísital
an hækkaði allverulega um sum-
arið og haustið og að því kom,
að stjórnin varð að segja af sér
án þess hægt væri að mynda þing
ræðisstjórn. Þá sneri Sveinn
Björnsson sér aftur til mín. Ég
tók málaleitan hans víðs fjarri
í fyrstu, en eftir nokkurt þóf og
margra daga viðræður kvaðst ég
mundu gefa kost á mér til starf-
ans. Sveinn Björnsson hafði ráð-
gert, að ráðherrarnir yrðu þrír,
Vilhjálmur Þór, Björn Ólafsson
og ég. Ég sá, að með því við
værum aðeins þrír, yrði ég alltaf
í minnihluta ef á reyndi, því ég
þekkti þessa menn ekki að öðru
en íhaldssemi. Ég sting því upp
á því að fá fjórða manninn í
stjórnina og það er að lokum
borgardómara, kvað upp dóm
þennan.
Dómsorð:
Stefndi, Valtýr Stefánsson, á
að vera sýkn af kröfum stefn-
anda, Björns Bjarnasonar, í máli
þessu.
Málskostnaður fellur niður.
Bjarni K. Bjarnason
ftr.
samþykkt á íundi á Bessastöðum.
Þá var ákveðið að Einar Arnóra-
son tæki sæti í stjórninni. En
ég átti eftir að tala við Einar um
það mál. Þegar við komum til
Reykjavíkur um kvöldið, fór ég
strax á fund Einars og lýsti fyrir
honum málavöxtum. Hann segist
þurfa að tala við konu sína um
þetta og kveðst mundu fallast
á málaleitan mina með hennar
samþykki. Þegar þeir vita þetta
Björn og Vilhjálmur, segjast þeir
vilja fá fimmta manninn í stjóm-
ina og ráða honum sjálfir. Þetta
samþykki ég á stundinni. En þeim
tókst ekki að ná í fimmta mann-
inn fyrr en nokkrum dögum
seinna og það var húslæknir
minn, Jóhann Sæmundsson, sagði
dr. Björn og brosti. Svo héldum
við fund með Haraldi Guðmunds-
syni, sem var forseti Sameinaðs
þings og var þá gengið frá stjóm
armyndun.
— Og hvernig gekk svo sam-
starfið innan stjórnarinnar?
— Ég þarf ekki að lýsa því,
hver maður Einar Arnórsson var.
Bjöm Ólafsson var greindur og
gáfaður maður, Vilhjálmur Þór
sá mesti skörungur, sem ég hefi
þekkt og féllst alltaf á rétt rök.
Jóhann Sæmundsson var að góðu
kunnur öllum mönntun, en fór
úr stjórninni eftir fjóra mánuði.
Að lokum sagði dr. Björn
Þórðarson:
— Eftir lýðveldisstofnunina
þótti rétt að forseti íslands færi
til Bandaríkjanna í þakklætis-
skyni fyrir stuðning við ísland
bæði í stríðinu og við lýðveldis-
stofnunina. Þegar hann kom
heim aftur, hófst þref og þóf
um stjórnina, því margir börð-
ust á móti henni af oddi og egg,
óþarfir menn, sögðu þeir. Svo
fór stjórnin frá um haustið, eins
og þér munið. Á rikisráðsfundi
spurði forsetinn m.a. að því, hvað
vísitalan hefði hækkað í tíð
stjórnarinnar og fékk það svar,
að hún hefði staðið í stað. Þá
brosti Sveinn Björnsson.
VT.
Leikritið „Dómarinn" eftir Vilhelm Moberg verður sýnt i næst-
síðasta sinn annað kvöld. Leiknrinn hlaut ágæta dóma gagm-
lýnenda og hefur boðskap að flytja til allra hngsandi manna.
Myndin er af Haraldi Björnssyni í hlutverki réttarfnlltrúaiM
og Gnðbjörgu Þorbjarnardóttur i hlutverki ritarans.