Morgunblaðið - 22.03.1959, Blaðsíða 6

6
MORGVHBLAÐIÐ
Sunnudagur 22. marz 1959
Cunnar Þórðarson Grœnumýrartungu:
Kjördœmaskipunsn
HER fer á eftir grein, sem
Gunnar Þórðarson fyrrverandi
bóndi í Grænumýrartungu ritaði
um kjördæmamálið í Tímann 16.
febrúar 1954. Er þar mælt fast
með hlutfallskosningu í stórum
kjördæmum. Gunnar Þórðarson
hefur um áratugaskeið verið einn
af forystumönnum Framsóknar-
flokksins, á m.a. sæti í miðstjórn
hans og er kosinn í stjórn Bún-
aðarfélags íslands af Framsókn-
arflokknum. Greinin er birt hér
í heild með leyfi höfundarins.
Þegar rætt hefir verið eða rit-
að um kjördæmaskipanina í sam-
bandi við setningu nýrrar stjórn-
arskrár, hafa ekki komið fram
aðrar tillögur en annað tveggja,
einmenningskjördæmi með óhlut
bundnum kosningum, eða fá og
mjög stór kjördæmi með hlut-
bundnum kosningum. Að taka
upp' hlutfallskosningar, en hafa
þó kjördæmin sem minnst að við
verður komið, sýnist ekki hafa
verið íhugað svo sem vert er.
Höfuðkostur hlutfallskosninga
umfram kosningar í einmennings
kjördæmum, er að minnihlutan-
um er tryggður nokkur réttur til
íhlutunar og áhrifa á þau mál,
sem flokkaskipting og kosningar
snúast um á hverjum tíma. Kjós-
endur hafa þá og fremur sam-
flokksmann eða menn, sem eru
fulltrúar fyrir þeirra kjördæmi
á þingi og til fulltingis um hags-
munamál þeirra yfirleitt.
Helzti galli hlutfallskosninga
er, að auðveldara er fyrir kjós-
endur að skiptast í fleiri flokka,
án þess að missa allt áhrifavald,
en það skapar aftur tilefni til
erfiðleika við stjórnarmyndanir
og meirihlutavald. Það fyrirkomu
lag, sem nú gildir hérlendis er
þó enn lakara hvað þetta snertir,
þar sem hlutfallskosning í fjöl-
mennu kjördæmi með marga
þingfulltrúa gildir samtímis upp-
bótarsætum. Hins vegar er hugs-
anlegt, að með beinum kosning-
um í einmenningskjördæmum
gæti sárlítill meirihluti náð flest-
um eða öllum þingsætum, þótt
kosningafylgið væri aðeins tví-
skipt, og auðveldlega getur
flokkur, sem er í miklum minni
hluta hjá þjóðinni í heild, náð
miklum meirihluta þingsæta
þótt kjósendur væru ekki klofnir
nema í þrjá flokka.
Ef kosnir eru margir fulltrúar
í stórum og strjálbýlum kjördæm
um verður áhrifavald kjósenda
og kunnugleika sambönd við
frambjóðendur og þingmenn
næsta. litið. Auk þess snýst þá
kosningabaráttan um mjög lítinn
hluta frambjóðenda, flestir eru
fyrirsjáanlega kjörnir eftir röð-
um listans, sem flokksstjórnir
ráða jafnan, en ekki kjósendur
almennt.
Það virðist margt mæla með
því, að ef teknar yrðu upp hlut-
fallskosningar til Alþingis, að þá
yrðu kjördæmin höfð sem smæst
að við verður komið Flest með
þremur þingmönnum og nokkur
með 5 mönnum, með tilliti til
staðhátta, fólksfjölda og héraðs-
skipunar. Reykjavík, sem að
flestra áliti, hlýtur að hafa sér-
stöðu, bæði með þingmannafjölda
miðað við kjósendatölu og hvort
rétt væri að skipta henni í kjör-
deildir eða ekki. Þrátt fyrir það
að þingmannatala hennar yrði
miklum mun hærri kosin í einu
lagi, ef svo væri ekki gert en
annarra kjördæma.
Hér fylgja tillögur um nýja
kjördæmaskipan, út frá þessum
sjónarmiðum. Þar sem reynt er
að afmarka kjördæmin eftir því
sem tiltækilegast sýnist, með til
liti til núverandi kjördæma og
sýslumarka og með hliðsjón af
fólksfjölda á hverju kjörsvæði.
Landinu er skípt í 12 kjördæmi,
tilgreind kjósendatala þeirra við
síðustu kosningar, og hvaða kjós
endatala hefði staðið á bakvið
hvern þingmanr. til jafnaðar í
hverju kjördæmi. Svo og hvernig
kosningar hefðu fallið s.l. vor
eftir þessu kosningaformi.
Borgarfjarðkjördæmi: 3 þm.
1163 kj. á þm. (Borgarfj.s. 2383
-(-Hýras. 1118=3500 kjós.
A. 579
B. 792 1
C. 312
D. 1305 2
E. 21
F. 105
Breiðafjarðarkjördæmi: 3 þm.
1381 kj. á þm. (Snæf.- og Hnapp.
1810+Dal. 747+Barð. 1585=4142
kjós.
A. 449
B. 1228 1
C. 221
D. 1640 2
E. 17
F. 79
Vestfjarðakjördæmi: 3 þ.m.
1233 kj. á þm. (V-Is 1080 + ísafj.
1507 + N-ís. 1112 = 3699 kjós.
A. 1027 1
B. 488
C. 165
D. 1612 2
E. 17
F. 47
Húnaflóakjördæmi: 3 þm. 1065
kj. á þm. (Strand. 998+ V-Hún.
820 + A-Hún. 1376=3194 kjós.
A. 182
B. 1168 2
C. 168
D. 1138 1
E. 17
F. 91
Skagafjarðarkjördæmi: 3 þm.
1312 kj. á þm. (Skagafj.s. 2311 +
Siglufj. 1626=3937 kjós.
A. 578 1
B. 1088 1
C. 550
D. 1094 1
E. 26
F. 57
Austfjarðakjördæmi: 5 þ.m.
1037 kj á þm. (N-Múl. 1514 +
Ak. 4451=7637 kjós.)
A. 811
B. 2142 2
C. 867 1
D. 2169 2
E.
F.
58
424
Þingeyingakjördæmi: 3 þm.
1199 kj. á þm. (S-Þing. 2513+
N-þing. 1085=3598 kjós.)
A. 233
B. 1613 3
C. 359
D. 384
E. 22
F. 234
Austfjarðarkjördæmi: 5 þm.
1037kj. á þm. (N-Múl. 1514+
Seyðisfj. 479 + S-Múl. 3195 = 5185
kjós.
A. 326
B. 2339 3
C. 778 1
_ D. 879 1
E. 11
F. 47
Skaftafells- og Rangárvalla- Reykjavík; 11 þm. 3300 kj. á
kjördæmi: 3 þm. 1164 á þm. þm. (36222 kjós.)
(A-Skaft. 753+V-Skaft. 911 + A. 4936 2
Rang. 829=3493 kjós. B. 2624 1
A 49 C. 6704 2
B. 1383 1 D. 12245 5
C. 211 E. 1970 0
D. 1414 2 F. 2730 1
E. 24 A 6, B 17, C 6, D 22, F 1 = 52.
F. 61
Árnes- og Vestmannaeyjakjör-
dæmi: 5 þm. 1157 á þm. (Árness.
5718+Hf. 3154=8872 kjós.
A. 611
B. 1508 2
C. 791 1
D. 1655 2
E. 154
F. 293
Reykjaneskjördæmi: 5 þm.
1774 kj. á þm. (Gullbr.- og Kjós.
5728+Hf. 3154=8872 kjós.
A.
B.
C.
D.
E.
F.
2312
569
1291
3207
148
412
Það liggur hér meðal annars
ljóst fyrir, að slík kjördæmaskip-
an og hér er bent á, myndi, þótt
hún sé samstætt kerfi, í stað þess
mikla ósamræmis, er nú ríkir,
ekki hafa við síðustu kosningar
raskað mikið skipanþingsinsmilli
flokka frá því, sem er. Verður
það að teljast mikill kostur, þar
sem allar breytingar á kjördæma
skipuninni, sem fyrirsjáanlega
yrðu, þegar til að stórbreyta
styrkleikahlutföllum flokkanna
á Alþingi, eða sköpuðu þeim full
komna tvísýnu. Mundu verða
framvegis eins og hingað til að-
alfyrirstaða þess, að takast megi
að semja og samþykkja nýja
stjórnarskrá.
Skemmtun barnaskólans á Akranesi
Árshátíð barnaskóla Akraness var haldin dagana 6.—10. marz. Börnln skemmtu með leik, söng,
hljóðfæraslætti og fleiru á fjórum skemmtunum, sem voru mjög vel sóttar og var öllum skemmt-
ununum tekið með mjög miklum fögnuði og hrifningu. — Myndin hér að ofan er úr leikritinu er
flutt var, „Gæt þín“.
skrifar ur
dagiegq fifinu
]
Pálmagangan
í Péturskirkjunni.
Idag er pálmasunnudagur. Sú
hátíð fer yfirleitt meira og
minna fram hjá íslendingum.
Bæði er, að þá er stutt til lengsta
frís ársins hjá vinnandi fólki og
í lúterskum löndum er ekki lagt
eins mikið upp úr „symbólskum11
athöfnum, eins og í kaþólskum
löndum.
Fyrir nokkrum árum var /el-
vakandi staddur í Péturskirkj-
unni í Róm á pálmasunnudag. Það
er vissuelga orð að sönnu, að til-
viljun ein hafi ráðið því. Ég var
búinn að steingleyma pálmasunnu
deginum, enda veit maður varla
hvaða vikudagur er á ferðalög-
um. Ég var satt að segja kominn
í kirkjuna þeirra erinda að skoða
eina af hinum þremur frægustu
styttum myndhöggvarans Mikael-
angeló, „Pieta“, því ég var búinn
að sjá hinar tvær í ferðinni, stytt-
una af Davíð í Flórens og Moses
í annarri kirkju í Róm. Ég var
búinn að fara eina hringferð í
kirkjunni, án þess að finna stytt-
una, þegar dyrnar opnuðust og
skrúðganga kom inn. í broddi
fylkingar var kardínáli klæddur
skrautlegum viðhafnarskrúða og
á eftir honum fjöldi manns, veif
andi pálmagreinum. Fylkingin
hélt syngjandi fram og aftur um
kirkjuna, frá einu altarinu til
annars. Ég hörfaði út í horn, þó
að það væri hreinasti óþarfi, því
að kirkjan er svo stór að ekki er
þrengslunum fyrir að fara, þó
nokkur hundruð manns komi inn
í einu. Kirkjan er 15.160 ferm.,
187 m á lengd og 137 m á breidd.
Ég vildi þó ekki halda á brott við
svo búið, og gáði launulega í ferða
bókina hvar styttuna frægu væri
að finna. Hún var rétt hægra
megin við innganginn. Ég hélt
þangað, en fann aðeins yfir-
breidda hrúgu. „Pieta“ er mynd
af heilagri guðsmóður með lík
Krists, og í kaþólskum kirkjum
er breitt yfir hana fram yfir föstu
daginn langa. Áldrei sá ég stytt-
una, en skrúðgangan í Péturs-
kirkju á pálmasunnudag er mér
minnisstæð.
Sams konar athöfn
í Landakotskirkju.
HAFIÐ þið nokkurn tíma kom
ið í kaþólska kirkju á þess-
um helgidegi? í Landakotskirkj-
unni fer fram sams konar at-
höfn og í öllum kaþólskum kirkj-
um um allan heim. Athöfnin er
,symból‘ fyrir pálmagöngu Krists.
Fyrst er pálmavígsla, þá er pálma
greinum úthlutað til safnaðarins,
og að lokum er helgiganga með
söng. Sungin eru ævaforn lög,
sem tilheyra þessari athöfn.Yígðu
pálmagreinarnar, sem ekki ganga
út, eru brenndar og askan geymd
fram á næsta öskudag, en þá er
henni dreift yfir söfnuðinn. Ekki
eru þetta þó hinar raunverulegu
pálmagreinar. Þær er ekki hægt
að fá hér. Aðalatriðið er, að not-
aðar séu lifandi greinar, og ka-
þólski söfnuðurinn hér fær grein-
ar ,sem líkjast pálmagreinum,
sendar frá Danmörku fyrir þetta
tækifæri.
í kaþólskum sið er ákaflega
mikið um „symbólskar“ athafnir.
— Á föstudaginn langa er látið
deyja á eilífðarlampanum í kirkj
unni, sem annars logar árið um
kring. Aðfaranótt páskadags er
svo hátíðleg athöfn, þegar kveikt
er á honum aftur. Þá kveikir
biskupinn fyrst á ljósi frammi
við dyr og síðan kveikir hver
kirkjugestur á sínu ljósi um alla
kirkjuna.
En nú er ég kominn spöl frá
efninu, sem var pálmasunnudag-
ur og læt ég hér staðar numið.
Óboölegur vegarkafli.
Nýlega voru hér útlendir
menn á ferð. Þeir lentu á
Reykjavíkurflugvelli og óku svo
inn í bæ, eins og næstum allir
sem þetta land heimsækja. Fyrstu
kynni þeirra af íslandi voru því
vegurinn frá flugvallarafgreiðsl-
unni. Þeir sögðu að vegurinn
hefði verið eins og að sitja á jarð-
ýtu, sem hossaðist yfir þúfna-
kolla — svo slæmur var vegur-
inn. Og hann hefur vissulega
verið svo slæmur að undanförnu,
að jafnvel okkur, sem erum öllu
vön, blöskrar.
Skíðaskóli
á ísafirði
ísafirði, 15. marz. — Sl. viku hef-
ir Skíðafélag ísafjarðar haft
skíðaskóla hér uppi í Seljalands-
dal, og verður skólinn til 21. þ.
m. Þeir, sem eru í skólanum,
búa alveg uppfrá í hinum nýja
skíðaskála félagsins, sem var
reistur eftir að hinn fór í snjó-
flóði. Skáli þessi er enn ekki
fullgerður, en verður hið glæsi-
legasta hús. Er þar gert ráð fyr-
ir 8 herbergjum, tveim sölum,
borðsal og öðrum, ásamt fleiri
vistarverum. Þá hefir skíðafélag-
ið einnig námskeið á sama stað
Er það fyrir þá, sem í bænum
búa, og fer kennsla fram kl. 2 til
3,30 daglega.
Þátttaka er ekki vel góð, og
mun það stafa af óhagstæðri veðr
áttu nú sl. viku. Annars er nokk-
uð mikill snjór á Seljalandsdal,
þótt nærri autt sé í byggð, og í
dag var færi gott. Kennari er
Haukur Ó. Sigurðsson^ þekktur
skíðamaður héðan frá ísafirði.
Þá mun Skíðafélag ísafjarðar
gangast fyrir skíðaviku nú um
páskana. Er þetta í 25. skipti,
sem slík skíðavika er hér. Hefur
sótt hana fjöldi gesta frá Reykja
vík og víðar að. Á skíðavikunni
er keppni, aðallega til skemmt-
unar fyrir gesti skiðavikunnar.
Þá eru og haldnar kvöldvökur í
skíðaskálanum. Héðan frá fsa-
firði munu fara 9 keppendur á
skíðalandsmótið, sem haldið
verður í Siglufirði um páskana.