Morgunblaðið - 19.06.1959, Blaðsíða 9

Föstudagur 19. iöni 195.
t»is
3
A5 nenna að vakna,
hugsa og vinna
Rabbað við Krislján á B.S.A. sextugan
— Ég vil enga grafskrift yfir
mig, því það er langt þangað til
ég hrekk upp af, að minnsta
kosti ef ég má einhverju um það
ráða sjálfur.
— Það er fjarri mér, Kristján,
að ætla að fara að skrifa um
þig eftirmæli. En mig langaði
til þess að rabba við þig ofur-
litla stund í tilefni af sextugsaf-
mælinu.
— Ja — so. En þú verður að
vera fljótur, því eftir klukku-
tíma fer Viscountinn í loftið, og
ég er að fara suður með honum.
Ég er staddur inni á skrifstofu
Kristjáns Kristjánssonar for-
stjórá á Akureyri, eða Kristjáns
á B.S.A. sem síðar varð hans við-
urnefni. Þennan þjóðkunna at-
hafnamann þarf vissulega ekki
að kynna nánar, því enginn mun
hafa rætt við hann meira en
mínútu, svo honum sé hann ekki
'kunnur jafnan síðan.
Kristján er sonur Kristjáns
Kristjánssonar, er lengi var verk-
stjóri við símalagningar, en var
fyrrum bóndi í Ljósavatnsskarði.
Kristján yngri er fæddur að
Kambsstöðum í Ljósavatnsskarði
19. júní 1899. Foreldrar hans flutt
úst til Akureyrar árið 1905. Inn-
an við fermingu fór Kristján að
vinna fyrir sér i sveit og var
þar til fermingaraldurs. Alls voru
þeir bræðúr fjórir talsins, og dóu
hinir ungir úr berklum. Sjálfur
var Kristján á Vífílsstöðum í eitt
ár.
Strax er Kristján hafði yfir-
unnið veikindi sin, tók hann að
vinna ýmis verkamannastörf hér
á Akureyri og stundaði s jó
mennsku um skeið. Hafði hann
m.a. á hendi beituflutninga til
Siglufjarðar. Voru þeir tveir fé-
lagar, sem fluttu beituna á opn-
um báti, er Andvari nefnist. Var
Kristján skipstjóri, auðvitað rétt
indalaus, því sjómennsku hafði
hann aldrei lært. Voru ferðir
þeirra stundum sögulegar, svo
sem þeir urðu eitt sinn í svarta
þoku að fara með fjörum og
þræða inn á firði og víkur vestan
megin Eyjafjarðar. Gekk sú ferð
seint og erfiðlega, en heilir náðu
þeir samt til hafnar.
Þá stundaði Kristján síma-
VJnnu hjá föður sínum, var m.a.
við lagningu línunnar yfir Siglu-
fjarðarskarð. Var það um 1920,
og var Kristján þá stauramaður.
Ekki var þá alltaf notalegt að
fara á fætur til vinnunnar, því
ærið var kalt á stundum. Voru
■þess dæmi, að þeir félagar urðu
að þíða skóna sina við prímus-
loga til þess að komast i þá á
morgnana.
Þannig röbbum við nokkra
hríð um æskudaga Kristjáns og
ber margt á góma. Unglingsárin
voru þrotlaus vinna, engin skóla-
ganga, nema sú fábrotna barna-
fræðsla, er þá tíðkaðist.
— Ég var fermdur upp á kver-
ið og faðirvorið og hef ekkert
lært um æfina, nema það sem ég
hef stautað mig áfram sjálfur,
segir Kristján og glottir við. —
Námið hef ég fengið í lífsins
skóla.
— Og hvenær hefst svo bílaút-
gerðin?
— Ég keypti fyrsta Fordinn
1921. Kom við á Húsavík á leið
til Siglufjarðar í símavinnu. Bíll-
inn var ræfill og stóð á tunnum
inni í skúrræfli hjá Bjarna
Benediktssyni á Húsavík. Seljand
inn var Gunnar Snorrason og
kaupverðið 2000 kr.
— Siðar fékk ég svo bílinn með
skiþi til Akureyrar, því þá var
enginn vegur kominn milli Húsa-
víkur og Akureyrar. Þá voru veg
irnir ekki komnir um allt eins
og nú er, þótt menn kvarti stöð-
kertin. Ég þaut’aftur í mótorhús
og tókst fljótlega að koma rokkn
um í gang aftur, og gekk allt vel
suður. Á leiðinni norður kom ekk
er fyrir, fyrr en komið var að | 0g er hreinasta furða, hvað þeir
fjarri því að Grjótá sé nokkur
hitaveita, þar sem hún kemur
beljandi undan fönnunum í hrika
legum fjallgarðinum norðan
Öxnadalsheiðar.
Þarna urðum við sem sagt að
yfirgefa bílinn í miðri ánni og
halda hundblautir gangandi nið-
ur að Þverá í Öxnadal, en þar
náðum við fyrst i síma. Þetta er
um 18—20 km leið, og var ekki
laust við, að við ferðafélagarnir
værum hálf krangalegir, þegar
þangað kom.
— Var ekki meðferðin hálf
slæm á bílunum hér á ður á þess-
um vondu vegum.
— O. jú, jú. Blessaður vertu.
Þeir voru margsinnis yfirhlaðnir,
Grjótá á Öxnadalsheiði. Þar
rambaði bíllinn á heljarmikinn
stein í miðri ánni og vildi ekki
fyrstu hæð nýbyggingarinnar viB
Suðurlandsbraut .
Eftir að hafa hugleitt þetta
ofurlitla stund kemur mér í hug
að spyrja þennan brautryðjanda
á sviði landferða, hvernig hann
hafi getað komið þessu öllu 1
verk.
Hann lítur á mig eins og hann
vilji segja. — Heldurðu að ég
geti útskýrt það fyrir þér í nokkr
um orðum. Dæmalaus fáráðling-
ur ertu drengur. Ég tek mig á
og spyr.
— Hvert telur þú frumskil-
yrðið til þess að komast til bjarg
álna í þessu lífi?
Og Kristján svarar samstund-
is:
— Að nenna að fara * fætur á
morgnana, hugsa og vinna.
Hverju þjóðfélagi er hollast, að
einstaklingurinn fái áð ráða sem
mestu um gerðir sínar, sé það í
honum að nenna að vinna.
Óstundvísi er þjóðarböl, en hana
rekur maður sig allsstaðar á.
komust. En það var töggur í Ford
inum. Auðvitað var viðgerðar-
kostnaður mikill og ágóðinn ekki
alltaf mikill á hverri ferð. Ég
get sagt þér frá ofurlitlu ferða-
lagi frá fyrstu árunum. Ég þurfti
fram í Grund. í ferðinni mátti
ég gera 7 sinnum við „púnkter -
ingu“ og þá gat ég ekki meir, | Þetta opinbera fargan og ófrelsi
Kristján Kristjánsson
ugt yfir vegarskorti og ilium veg llengra, hvernig sem við streitt-
um. Frá Akureyri var þá hægt
að aka fram að Saurbæ, út fyrir
Hörgá og fram hjá Krossastöðum
á Þelamörk.
—- Á þessu vegakerfi byrja ég
svo aksturinn árið 1922 með þenn
an eina bíl. 1923 stofna ég svo
Bifreiðastöð Akureyrar og hef 3
bíia. Ökumenn auk mín voru þeir
Ebenharð Jónsson og Jón Jósefs-
son.
Með byggingu Kristneshælis á
árunum 1926 og síðar hóf ég vöru
bílarekstur. Byrjaði með tvo
vörubíla. Þann rekstur hafði ég
svo samhliða fólksbílarekstrinum
og síðar rekstri áætlunarbifreiða.
Bifreiðastöð Akureyrar rak ég
allt til ársins 1956. Flestir voru
bílarnir á stöðinni á stríðsárun-
um eða alls 48 talsins, og voru
starfsmenn mínir þá 98.
— En hvað um rekstur lang-
ferðabifreiðanna. Hvenær hófst
hann?
— Ég fór fyrstu ferðina suður
um land 1929. Þá var ekki bílfært
alla leið til Reykjavíkur, óg fór
ég því til Borgarness. Síðan fór
ég hópferð suður 1930 og undir-
bjó þá um leið suðurferðir, er
hófúst reglulega árið 1931. Fyrst
var farið í Hvalfjörðinn og fóik*
ið ferjan yfir hann, en þar tóku
svo bílar Steindórs við og fluttu
til Reykjavíkur. Nokkur ár voru
norðanferðirnar til Borgarness og
Akraness, en síðan var farið yfir
Hvalfjörð, er sú leið opnaðist.
Hélt nú B.S.A. uppi daglegum
ferðum til Suðurlands, auk þess
austur um land til Húsavíkur,
Kópaskers og til Austfjarða.
— Margt hefir nú á daga þína
drifið, Kristján, á fyrstu árum
ökumennskunnar. Geturðu ekki
sagt mér frá einhverju atviki,
sem þér er sérstaklega minnis-
stætt?
— Það væri þá ekki nema ég
segði þér frá því, þegar ég bleytti
í templurunum. Það var sumar-
ið 1929, að ég fór með fjóra
goodtemplara á eitthvert þing í
Reykjavík. Ég man að meðal
þeirra voru Þorsteinn M. Jóns-
son, Friðrik Á. Brekkan og Guð-
björn Björnsson. Þetta var ein-
mitt fyrsta ferðin héðan frá Akur
eyri og suður til Borgarness.
Gekk hún allvel suður. Við fórum
svo með bát til Reykjavíkur og
í þeirri ferð lá við slysi, því báts-
umst við að ýta. Þá blotnuðu
templararnir upp í mitti, og
hræddur er ég um, að þeim hafi
kólnað ónotalega, því það er
svo endirinn varð sá, að ég tróð
heyi í dekkið og þannig hafði ég
mig í bæinn aftur.
Ég þegi við litla stund og virði
fyrir mér þennan þreklega og
kjarkgóða myndarmann, sem
sýnilega ber 60 árin enn létt.
Hann var gleðimaður á yngri ár-
um, en segist nú vera hættur
þessu alveg. — Kannske vitkast
maður með árunum, eða maður
nennir ekki að standa í þessu,
segir hann og hlær við. En ein-
hvertíma hefir þessi maður þurft
að taka til hendinni. í dag á hann
stórbyggingu á Akureyri, rekur
hér bifreiðaverzlun Fórdumboðið
og verzlun með varahluti, enn-
fremur rekur hann yérkstæði og
sumrstöð. í Reykjayík er hann
að reisa stórhýsi yfir starfsemi
sina þar. Þar hefir hann einnig
Fordumboð, varahlutasölu og
verkstæði ög rétt þessa dagana
nú fyrir sextugsafmælið sitt
flutti hann starfsemina inn á
á öllum sviðum er að drepa þjóð-
ina. Ef ég vil byggja hús yfir
starfsemi mína, þá á ég að ráða
því sjálfur, hvernig það er, en
ekki einhverjar nefndir og skrif-
stofurassar í opinberum stofnun-
um. Það er neyð fyrir þann, sem
vill bjarga sér að þurfa að skriða
fyrir nefndum og ráðum til þess
að fá leyfi til að vinna.
Eftir þessa gusu tökum við áf-
mælisbarnið upp léttara hjal ofur
litla stund. Þá lítur Kristjánr á
úrið sitt ,hringir á flugstöðiha.
Flugvélin fer eftir hálftímá. Við-
talið er búið. Kristján þrífur með
sinni heljarstóru hendi í mína og
þakkar mér fyrir komuna. Ég
óska honúm til hamingju mej
60 árin og bið honum góðrar ferð
ar því leiðin liggur til útlanda,
þar sem hann mun dveljast hjá
dóttur sinni Kolbrúnu og tengdá-
syni Guðmundi Jónassyni að
Enebæervej 70, Hjallese, Odense,
Danmark. vig.
Karl Halldérsson;
Þeim er ekki sjálfrátt
ÞAÐ var bjart yfir vordögum
íslands og íslendinga árið 1944.
Hinn mikli draumur hafði rætzt.
Þá var þjóðin ein sál, og stofn-
aði lýðveldi sitt.
17. júní hefur verið og á að
vera tákn hinnar traustu sam-
stöðu þjóðarinnar fyrir 15 árum.
Þá ber að slíðra sverðjn og víkja
flokkspólitískum málum til hlið-
ar.
En nú hefur það gerzt, að dag-
blað Framsóknarflokksins, Tím-
inn, hefur rofið þessa þjóðarein-
ingu. Og hvers vegna? Vegna
þess að mikill meiri hluti Al-
þingis hefur samþykkt eitt
mesta réttlætismál á þessari
öld, og ákveðið að leggja það
undir dóm allra atkvæðisbærra
roanna í landinu.
Þegar borin eru saman blöð
tveggja stjórnmálaflokka á þjóð-
hátíðardaginn. Morgunblaðið og
Tíminn, fer ekki hjá því að fólki
verði ljóst, hvílikur reginmunur
er áhugarfari og háttvísi þeirra
manna, sem þessum blöðum
stjórna.
Fremsta síða Morgunblaðsins
er eingöngu tileinkuð 15 ára af-
mæli lýðveldisins, og hún gerð
af tveimur ágætum listamönn-
um.
Þá er á áttundu síðu blaðsins
rifjaðir upp og birtar myndir af
ýmsum atburðum í sambandi
við ofbeldisaðgerðir Breta gagn-
vart íslendingum. Á það ekki
sízt vel við 17. júní.
Flokkadeilur áttu ekki rúm í
blaðinu þennan stórhátíðardag.
Allt öðru jnáli er að gegna varð-
andi Tímann.
Fremsta síða þess blaðs er öll
þakin níði og rógi um pólitíska
andstæðinga. Og yfirskriftin er,
líklega með stærsta letri blaðs-
ins: „Gunnar Thoroddsen viður-
kennir undanlátsstefnu Sjálf-
Ég er ekki viss um hvað
kallast landráð og hvað ekki. En
þegar blað þess forsætisráð-
herra, sem fór með völd, þegar
deilan við Breta hófst, sem nú
er yfirstandandi, dróttar því að
Sjálfstæðisflokknum, einmitt á
sjálfum þjóðhátíðardeginum, að
hann hafi verið og sé tilbúinn
að svikja í landhelgismálinu, þá
kemur mér ekki annað í hug, en
Karl Halldórsson
að slík sk,if eigi að falla undir
hið ógnumslungna orð, landráð.
Það er rétt að menn athugi að
Sjálfstæðisflokkurinn mun hafa
að baki sér um helming þjóðar-
innar.
Ef Bretinn tryði orðum Tim-
ans, gæti hann rólegur glott í
kampinn. Það er aðeins eitt,
sem að einhverju leyti afsakar
slík skrif og annað hátterni
Framsóknarmanna nú. Þeim er
að verja ranglæti, glata fyrr eða
síðar sjálfum sér.
Mér kemur einmitt í hug grein
á síðustu síðu Tímans þ. 17.
júní. Þar er verið að verja um-
mæli skólastjórans á Hólum í
Hjaltadal, varðandi stórkost-
lega fækkun fólks í Húnavatns-
og Skagafjarðarsýslum, ef fyrir-
huguð kjördæmabreyting yrði
lögfest. ,
Morgunblaðið sagði frá þess-
um ummælum skólastjórans þ.
14. júní. Þremur dögum seinna
rýkur Timinn upp með offorsi
miklu, og segir slíkt „aumkunar-
verðan útúrsnúning", en fellur
svo auðvitað sjálfur í gröfina,
viðurkennir ummælin, og það
með breyttu letri.
Þar með vottar Tíminn, að
frambjóðandi Framsóknarflokks
ins, Kristján Karlsson, skóla-
stjóri Bæ ídaskólans á Hólum í
Hjaltadal, hafi lýst yfir því, að
til auðnar horfi í Húnavatns- og
Skagafjarðarsýslum, ef bændur
þar hefðu ekki áfram márgfald-
an rétt á við stéttarbræðnr sína
í Gullbringu- og Kjósarsýslu,
Suður-Þingeyjarsýslu og víðar,
til þess að hafa áhrif á skipan
Alþingis.
Ég efast ekki um að skólastjór
inr á Hólum sé starfi sinu vax-
inn, og brýn: fyrir nemendum
sínum þegnskap og réttlætL
Þess vegna er mér nær að halda,
að hann mundi veigra sér við að
standa inni í skólastofu og
segja við pilt úr Kjósinni: Það
er sanngjarnt að þú hafir tiu
sinnum minni rétt til að kjósa
fulltrúa á Alþing, en pilturinn
úr Miðfirðinum, sem situr við
hliðina á þér.
En nú er þessi ágæti skóla-
stæðisflokksins í landhelgismál-
vélin drap á sér, komst vatn á | inu“.
ekki sjálfrátt, þeir eru haldnir ,stjóri ekki á sínum stað. Hann er
illum anda, og sannar það bezt11, '•röllahöndum, eins og flestir
málstaðinn. Menn, sem vitandi I liamsóknarmenn í dag.
vits ganga frata fyrir skjöldu til I Karl Halldórsson.