Morgunblaðið - 12.07.1959, Blaðsíða 6

6
MORGVNBLAÐ1Ð
Sunnudagur 12. júlí 1959
Vevr-^S
T/SKtANÖ
PPAM|<RI6
ENGWJ!

Teikning þessi sýnir hinar tvær verzlunarsamste ypur, sem nú eru að koma upp í Evrópu. 1 miðj-
unni er Evrópumarkaðurinn, það eru 6 lönd, sem stefna að sameiningu. Hringinn í kringum þau
eru ríkin 7, sem ætla að mynda „Litia fríverzlunarsvæðið“ og tengjast efnahagslega með tollalækk-
sig, er að ef þeim verður með öllu
haldið utan verzlunarsamstarfs-
ins, þá þýði það ekkert annað en
að verið sé að framselja þá Rúss-
um með húð og hári.
Ýmsir aðilar á Norðurlöndum
eru vegna eigin hags hlynntir
Finnum í málínu, svo sem norski
iðnaðurinn og sænsk verkalýðs-
félög. Þeir eru hræddir við að
lenda í hömlulausri samkeppni
við brezka iðnaðinn og vilja fara
málamiðlunarleið, þannig að
Norðurlöndin fjögur myndi sér-
staka fylkingu innan fríverzlun-
arsvæðisins, þar sem tollarnir
verði ennþá lægri, heldur en
milli ríkjanna í fríverzlunarsvæð
inu sjálfu. Benda þeir á það, að
þetta væri eðlilegt, því að ekkert
jafnræði sé milli Bretlands með
52 milljón íbúum og hinna ein-
stöku Norðurlanda, sem hvert
um sig hefur íbúatölu frá 3,5 til
7 millj. Miklu nær sé að Norður-
löndin fjögur með nærri 20 millj.
íbúum myndi fastari efnahags-
lega heild, sem getur staðizf
Bretum snúning í samkeppninni.
★
MIKIL hætta er þó á því að þess-
ar hugmyndir og tillögur strandi,
í fyrsta lagi á mótspyrnu Breta,
sem græða allra þjóða mest á
stofnun „Litla fríverzlunarsvæð-
isins“ og í öðru lagi er hætt við
því að Rússar muni þegar til
kastanna kemur einnig meina
Finnum slíka óbeina aðild að frí-
verzlunarsvæðinu. Finnar eiga
líka örðugt um vik, því að þeir
hafa nýlega gert viðskiptasamn-
inga við Rússa til fimm ára,
1961—65.
Viðskipti Finna við önnur löhd
skiptast í stórum dráttum þannig,
að 30% er við löndin í Evrópu-
markaðnum, 30% við þau sjö
lönd, sem hyggjast stofna „Litla
fríverzlunarsvæðið", 30% við
Sovétblokkina og 10% við Amer-
íku.
Óbein þátttaka Finna í „Litla
fríverzlunarsvæðinu" yrði þeim
mjög þýðingarmikil, því bezti
markaðurinn fyrir pappír er í
Englandi og helztu keppinautar
Finna í pappírsframleiðslu, Sví-
þjóð og Noregur, verða einnig á
svæðinu, svo að samkeppnisað-
staða Finna í þessu efni versn-
aði, ef þeir stæðu utan við.
★
FINNAR eru fjarri því að vera
ánægðir með viðskipti sín við
Sovétblokkina, einfaldlega vegna
þess að iðnaðarvörur, sem þeir
þurfa að kaupa þaðan, eru miklu
lakari, standast engan samanburð
við sambærilegar vörur frá Vest-
ur-Evrópu. Langmest áberandi er
þetta varðandi bifreiðarnar. Þeir
myndu því sannarlega kjósa að
snúa viðskiptum sínum vestur á
bóginn, en allar tilraunir til þess
takmarkast af markaðsmöguleik-
um fyrir finnskan útflutning.
Hætt er við, að ef Finnar stæðu
utan við verzlunarsamsteypur Ev
rópu, þá leiddi það til samdráttar
í útflutningi vestur á bóginn og
Finnar yrðu þar með æ háðari
Rússum.
uuum sín á milli.
Finnar vilja fá óbeina aóild
aó Litla-fríverzlunarsvæóinu,
ella veróa þeir æ háóari Rússum
Verður gert út um það á fundum Norður-
Iandaráðs og norrœna ráðherrafundinum
hefði verið að gefa möguleika til
bættra viðskipta. Þessi lönd eru
Finnland, írland, Grikkland og e.
t. v. getur Spánn einnig talizt í
þessum flokki. Hér verður einnig
að telja ísland með vegna ein-
hæfrar útflutningsframleiðslu. —
Þessi ríki hafa ekki getað tek-
ið þátt í stóru verzlunarsam-
steypunum vegna þess, að iðnað-
ur þeirra er skammt á veg kom-
inn og myndi mestallur visna
upp, ef hann ætti að hefja sam-
keppni í jafnri aðstöðu við iðnað
stærri ríkjanna.
i Cautahorg?
MENN eru nú bjartsýnir á að
takast megi að stofna „Litla frí-
verzlunarsvæðið” í Evrópu, en
það eru samtök sjö Evrópuríkja,
er standa utan við sjálfan Evrópu
markaðinn, um það að lækka inn-
flutningstolla sín á milli.
Að stofnun „Litla fríverzlunar-
svæðisins“ standa þessi lönd:
Bretland, Portúgal, Sviss, Austur
ríki og þrjú Norðurlandanna:
Danmörk, Noregur og Svíþjóð.
Stofnun Evrópumarkaðsins um
síðustu áramót hafði og mun hafa
slæm áhrif á samkeppnisaðstöðu
þessara ríkja í Evrópumarkaðs-
löndunum sex og því hefur þeim
komið í hug, að bæta sér það
markaðstap með þessu „Litla frí-
verzlunarsvæði", sem á að skapa
þeim stærri tollmúralausan mark
að.
Afleiðingin af þessu öllu virð-
ist ætla að verða, að Vestur-Ev-
rópa skiptist í tvö stór markaðs-
svæði, sem eru á öndverðum meið
hvort við annað. I báðum tilfell-
unum er um stækkun markaðar
að ræða, sem ætti að stuðla að
aukinni og fullkomnari fram-
leiðslu, en framhjá hinu verður
ekki gengið að þessi efnahags-
lega klofning Evrópu felur í sér
ýmsar hættur.
★
EN nú er það ljóst, að utan
beggja þessara samtaka standa
nokkur vestur-evrópsk lönd, sem
fram til þessa hafa tekið þátt í
efnahagssamstarfi Evrópu, en
verða nú að standa utan beggja
verzlunarsvæðanna. Samkeppnis-
aðstaða þeirra hlýtur að versna
verulega á Evrópumörkuðunum
og fá þau ekki að taka þátt í þeim
efnahagslegu framförum, sem
menn vona að fylgi verzlunar-
samstarfinu.
Það hörmulegasta við þetta er,
að þessi ríki sem skilin eru útund
an eru einmitt fátækustu ríkin í
Evrópu, sem ennþá meiri þörf
EITT þessara ríkja, Finnland, er
þó í nokkrum sérflokki. Það hef-
ur komið upp hjá sér á síðustu
árum öflugum iðnaði á ýmsum
sviðum, sem ætti ekki að þurfa
að kikna undir þunganum. Og
trjávöruiðnaður þeirra stenzt
samkeppni við hvaða land sem
er í samsteypunni. Hann ætti ein-
mitt að geta aukizt og blómgazt
við þátttöku í stóru verzlunar-
svæðunum.
Þess vegna hafa Finnar í raun-
inni mikinn hug á því að verða
aðilar að „Litla fríverzlunar-
svæðinu". Það er aðeins eitt sem
kemur í veg fyrir það — Rússar
hafa bannað þeim þátttöku í
Efnahagssamvinnustofnun Ev-
rópu. Þeir vilja áfram halda
Finnlandi í efnahagslegum helj-
argreipum sínum, sem þeir not-
uðu t. d. síðastliðinn vetur til
pólitískra afskipta um hverjir
skyldu sitja í finnskri ríkisstjórn.
Má búast við því að Rússar bönn-
uðu Finnum með sama hætti
beina aðild að hinum tveimur
verzlunarsamsteypum Evrópu.
Það er eftirtektarvert, að þótt
Rússar hafi bannað Finnum aðild
að almennu samstarfi Evrópu-
ríkja, þá hafa þeir leyft þeim
þátttöku í samstarfi Norður-
landa. Af þessu virðist sem Finn-
ar geri sér óljósar vonir um að
þeir geti tengzt „Litla fríverzlun-
arsvæðinu" gegnum norræna
efnahagssamvinnu. Herma fregn-
ir nú, að Finnar telji stofnun nor-
ræns tollabandalags einu vonina.
Myndu þeir gerast aðilar að því
og verða þá óbeint tengdir frí-
verzlunarsvæðinu, þegar þrjú
Norðurlandanna, Danmörk, Nor-
egur og Svíþjóð gengju í það.
ÞANN 11. og 12. júlí koma efna-
hagsmálanefnd og forsetar Norð-
urlandaráðsins saman til funda
og þvínæst verður haldinn í
Gautaborg ráðherrafundur Norð-
urlanda. Gera Finnar sér vonir
um að sjónarmið þeirra njóti
skilnings á þessum fundum. Það,
sem þeir munu einkum bera fyrir
Yzta eyja í byggð á
Breiðafirði komin í eyði
I VOR flutti vitavörðurinn í
Höskuldsey á Breiðafirði yfir í
Elliðaey og er þá komin í eyði
yzta eyja í byggð af Breiðafjarð-
areyjum. Lengi hefur verið viti
í Höskuldsey og á ríkissjóður eyj
una, sem er vel byggð upp að
húsakosti, Þar er mjög sæmilegt
íbúðarhús, ágæt peningshús og
krían verpir þar ákaflega mikið,
að því er fréttaritari blaðsins í
Stykkishólmi tjáði blaðinu. Frá
Höskuldsey er stutt á miðin, en
Elliðaey þykir betri vegna hlunn
inda, og flutti því vitavörðurinn
þangað, er þar losnaði vitavarðar
staða og mun hafa reynzt erfitt
að fá annan í hans stað til Hösk-
uldseyjar.
Höskuldsey er yzt eyja af Suð-
ureyjum og liggur norðaustur af
Bjarnarhöfn í Helgafellssveit.
Saga eyjarinnar er merkileg á
marga lund, því frá því á land-
námsöld og fram á þennan dag
hafa að jafnaði verið stundaðir
sjóróðrar í Höskuldsey og í Eyr-
byggju er eyjarinnar getið í sam-
bandi við Þorstein þorskabít sem
drukknaði í Höskuldseyjarróðri
árið 938. Var eyjan öldum saman
ein helzta verstöð á Breiðafirði
og voru þar verbúðir fram undir
1930. Sagt er að fyrri hluta 18.
aldar hafi oft verið 50 fastir
heimilismenn í Höskuldsey, en
þá hafa verið allt upp í 28 ver-
búðir þar. Eyjan er þó lítil, en
eggslétt og grösug.
sknfar ur
dagieqo lífinu
Gömul kona með húfu
DAGINN sem stóra hafskipið
Caronia lá i Reykjavíkurhöfn
og 500 auðmenn spókuðu sig á
götum Reykjavíkur, hitti Velvak
andi á förnum vegi þessa gömlu
konu, sem myndin er af hér í
dálkunum.
Húfan, sem hún heldur í, á sér
allmerka sögu, þó hún sé ekki
fínni en svo, að ég efast um að
margar íslenzkar konur mundu
láta sjá sig niðri í bæ með hana
á góðviðrisdegi. En hin auðuga
Mrs. Lone Jenkins kann að meta
húfuna sína. Hún keypti hana ár-
ið 1930 hér í Reykjavík fyrir sem
svarar einum bandarískum dal,
og hefur síðan ferðast með hana
á kollinum um allar heimsins
álfur.
— Þetta er bezta húfan, sem
ég hefi nokkurn tíma eignast,
sagði hún. Hún tollir á kollinum
á manni og svo er hægt að vöðla
henni saman og stinga henni í
vasann. Einu sinni lét ég meira
að segja búa mér til nákvæma
eftirmynd af svona húfu í Austur
ríki.
• Þessi merka húfa er hekluð úr
yrjóttu bandi, svona eins og
þessu sem við notum tíðast í stíg-
vélaleista.
78 ára og ferðast um allar
heimsins álfur
FRÚ Lone Jenkins sem er orðin
78 ára gömul, nýtur þess enn
að ferðast. Hún hefur líka efni á
að ferðast á dýrustu skipum og
gera sér ferðalögin sem auðveld-
ust.
— Þegar ég kom hérna síðast,
árið 1930, þá var ég nú léttari á
mér, sagði hún. Þá fór ég að Mý-
■ vatni. Ég var líka í góðri þjálfun,
I því ég var þá allþekktur golf-
leikari.
Annars er gamla konan búin
að ferðast svo mikið, að hún er
sýnilega ekki alveg viss um leng-
ur nema hún hafi tekið Bergens-
brautina einhvers staðar á ferða-
laginu um ísland fyrir nær 30
árum eða hvort það var í Noregi
í sömu ferð. Það er heldur ekki
undarlegt. Síðustu árin er hún
búin að leggja 300 þús. mílur að
baki, á áttræðisaldri.
Og svo sagði hún Velvakanda
frá því þegar bíllinn hennar var
næstum orðinn undir fílahjörð í
Afriku, og frá tveimur ferðalög-
um til Rússlands — með prjóna-
húfuna íslenzku, og frá öllum
þeim skrýtnu hlutum, sem hún
hefur dregið að sér. Það væri
fróðlegt að heimsækja hana í
vinnustofuna hennar hátt uppi í
stórhýsi við 22. götu í New York,
þaðan sem er útsýni yfir borgina
úr nærri fjögurra metra breiðum
glugga. Einhvers staðar í öllu dót
inu hennar eru íslenzkir útprjón-
aðir vettlingar, sem hún keypti
í ferðalaginu 1930.
Þetta er allra elskulegasta göm
ul kona, sem reglulega nýtur þess
að ferðast, safna skrýtnum hlut-
um og spjalla við hvern sem á
vegi hennar verður. Þær eru
ekki margar nær áttræðar, sem
njóta lífsins jafn vel.