Morgunblaðið - 02.08.1959, Blaðsíða 11

Sunnudagur 2. ágúsf 1959
MORCTJNBLAÐIÐ
11
Þúsundir manna munu fara úr bænum um þessa helgi. Hér eru tvær stúlkur að leggja af stað
með bakpoka, prímus, teppi og tjald (Ljósm. Mbl. Ól. K. M.)
REYKJAVÍKURBRÉF
Laugardagur 1. ágúst
Afl óskarinnar
Fátt mundi valda meiri ger-
breytingu í efnahagslífi íslend-
inga, en ef síldveiðar svipaðar
því, sem áður tíðkuðust, hæfust
á ný fyrir Norðurlandi. Síldveið-
ar þar geta ráðið því, hvort
þjóðin þarf að lifa á lánum eða
afkoma verður sæmileg af eigin
tekjum. Svo mikla þýðingu sem
síldveiðar hafa fyrir þjóðarheild-
ina, er hún að sjálfsögðu enn
meiri fyrir sjómenn, annað síld-
arvinnufólk og útgerðarmenn.
Eins er um afkomu stórra lands-
hluta. Engin ráðstöfun til jafn-
vægis í byggð landsins nálgast
að áhrifamætti það, ef síldveiðar
fyrir Norður- og Austurlandi hæf
ust að verulegu magni á ný.
Allir sameinast íslendingar í
ósk um, að svo megi verða. Að
vísu trúa menn lítt á mátt ósk-
arinnar, en þó vakir trú á hann
svo ríkt í undirvitund okkar
flestra, að ef menn óska þess t.d.
nú, að veður batni hér í Reykja-
vík, þá hefur margur hann fyrir
vara á, að ekki spillist svo fyrir
norðan, að það verði síldveiðum
til hindrunar.
Birtir vfir?
mJ
Því miður ræður óskhyggjan
hér sem ella litlu um. Við verð-
um að gera okkur grein fyrir, að
land okkar liggur á þeim veðra-
mótum, að sjaldan er gott veður
samtímis á því öllu og umhverf-
is það.. Öll á þjóðin meira undir
veðurlagi en flestar aðrar. Von-
andi rætist nú svo úr, að eng-
inn verði fyrir verulegum skakka
föllum. Illa horfir þó um hey-
feng sumstaðar um land. Það
sannar okkur erfiðleikana við áð
lifa í okkar góða landi.
Þjóðarheildin á nú meira und-
ir því en nokkru öðru, að góð
síldveiði haldist. Óhemju fé hef-
ur verið lagt fram til öflunar
síldar og nýtingar hennar. Það
fé hefur aldrei komið að notum
frá stríðslokum fram á þennan
dag. Ef breyting yrði á því að
þessu sinni, mundi verða mun
bjartara yfir en lenei hefur verið.
Knýja leiðindin þá
til að semja?
Lítt gengur enn í samningum
stórveldanna suður í Genf. Ein-
hver sagði á dögunum, að ef úr
samningum yrði, virtist svo að
. leiðindi utanrikisráðherranna af
því að sitja hver yfir öðrum
mundi helzt knýja þá til að koma
sér saman og ljúka þannig fund-
inum. Auðvitað var þetta sagt í
gamni. En víst er mikið vinn-
andi til þess að bægja ófriðar-
voðanum frá.
í leiðindum manna út af tog-
streitunni á Genfarfundinum,
veittu orðaskipti Krúsjeffs og
Nixons austur í Moskvu þeim
nokkra tilbreytingu. Þessir tveir
valdamenn komu fram í útvarpi
og sjónvarpi og töluðu með slík-
um hætti, sem heimurinn hefur
hvorki heyrt né séð slíkra stór-
menna á milli hingað til.
Hótanir í allra
augsýn
Þeim fórust m.a. svo orð:
Krúsjeff: „í stjórnmálum kom
um við okkur aldrei saman“.
Nixon: „----------þegar við
setjumst við fundarborðið getur
ekki annar náð öllu fram. Ann-
ar aðili getur ekki sett hinum
úrslitakosti. Það er ómögulegt.
En um þetta mun ég tala við
þig síðar“.
Krúsjeff: „Hver byrjar á því
að setja úrslitakosti?"
Nixon: „Við munum tala um
það seinna".
Krúsjeff: „Úr því að byrjað er
að tala um þetta af hverju ekki
að halda áfram að gera það með-
an fólkið hlustar? Við þekkjum
líka dálítið til stjórnmála“.
Nixon: „Til þess að friður hald-
ist, herra forsætisráðherra, jafn-
vel í deilu milli vina, þá verða
menn að setjast við hringborð.
Menn verða að tala saman. Hvor
aðili verður að geta fundið sér
stað, þar sem hann sér sjónarmið
hins. Heimurinn horfir á ykkur í
dag með tilliti til Genf. Ég held
að það væri mikil skyssa og á-
fall fyrir friðinn, ef Genfarráð-
stefnan væri látin fara út um
þúfur“.
Þannig héldu þeir áfram. Hvor
um sig hældist um yfir, að þjóð
hans ætti ekki aðeins beztu eld-
húsinnréttingar og íbúðarhús,
heldur og flugskeyti — með auð
særri ógnun um notkun þeirra.
Þeir ygldu sig á víxl og lauk þó
öllu með brosi, samdrykkju,
handbandi og gagnkvæmu bak-
klappi.
Án allrar beiskju
Því er ekki að leyna, að víðs
vegar um heim geðjaðist mönn-
um mjög misjafnlega að þessum
orðaskiptum. Svo er þc að sjá
sem þau hafi ekki orðið til ills.
Almenningur í Rússlandi veitti
Nixon betri viðtökur en við hafði
verið búizt. Hitt er vafalaust
rétt, sem haft er eftir Eisenhow-
er, að tíminn einn leiðir í ljós,
hvort för Nixons til Rússlands
hefur náð tilætluðum árangri eða
ekki. Sjálfur sá Krúsjeff það
ráð vænst, að nota næsta tæki-
færi til að fá Nixon til að játa
með sér, að þeir hafi hvorki rif-
izt né móðgað hvor annan. 1
stað þess sögðust þeir hafa talað
saman í vinsemd án allrar
beiskju.
Stundum reynist hollt að
hreinsa loftið, þótt með stór-
stóryrðum sé. Víst er betra að
skiptast á orðum, þó að ekki sé
gætt fullrar hófsemi, en berjast.
Hættan nú er ekki svo mjög af
því að hafin verði ný stórstyrj-
öld að yfirlögðu ráði, heldur að
hún brjótist út fyrir vangá eða
augnabliksbráðræði. Enn logar
því miður undir niðri og óra
langt er til raunverulegs sam-
komulags, þó að menn vonandi
hafi vit á að forðast hið versta.
iáragas
á Siglufirði
f sjálfu sér er ekki um það að
fást, þó að sjómenn geri sér glað-
an dag eftir harða skorpu og
góðar tekjur. Á engum situr að
áfellast þá fyrir það. Eins og
tíðarandi nú er á íslandi er vín-
drykkja einn þáttur slíks gleð-
skapar. Um hætturnar af henni
þarf ekki að fjölyrða. Atburðirn-
ir á Siglufirði um síðustu helgi
bera henni ljóst vitni. Varð þó
minna tjón á mönnum og mun-
um en ætla hefði mátt eftir því,
sem á horfðist.
Óspektiraar á Siglufirði eru
dæmi samskonar kæruleysis og
lýst hefur sér í óhæfilegri um-
gengni á Þingvöllum og öðrum
fögrum stöðum að undanförnu.
Afsakanir sjómannanna á Siglu-
firði eru þó margfaldar miðað
við hina.
Bezta aðferðin til að hindra ó-
hóf í vínnautn, er að gefa mönn-
um kost á sæmilegum skemmt-
unum og viðfangsefnum, þar sem
vínið yfirgnæfir ekki allt annað.
í þessum efnum tjáir hvorki að
áfellast þann einstakling, sem
hverju sinni hegðar sér öðru vísi
en vera ber eða yfirvöldin, sem
ekki fá við ráðið. Athafnir þess,
sem fyrst má láta að sér kveða,
eftir að allt er komið í óefni, er
oftast auðvelt að gagnrýna, og
gleymist þá stundum, að sá veld-
ur miklu, sem upphafinu veldur.
Það, sem um er a'ö gera, er að
skapa hollt almenningsálit, sem
fordæmi óhóf allra og búa mönn-
um önnur hugðarefni en þau að
gleyma ráði og rænu.
V erzlunarmanna-
helgin
Um þessa helgi eru meiri ferða
sinni ella á árinu. Nú líður naum
ast nokkur sá dagur, að ekki sé
sagt frá einhverjum slysförum.
Því miður er ekki sízt hætta á
þeim, þegar allt er á ferð og
flugi. Því, sem óhjákvæmilegt er
verður að taka. Glannaskapur og
gáleysi er óafsakanlegt. Þar kem-
ur margt til. En mikið væri unn-
ið ef hægt væri að innræta hverj
um einasta manni að óhæfa er
að aka bifreið eða öðrum ámóta
farartækjum undir áhrifum á-
fengis.
Ferðalög um landið eru öllum
til upplyftingar. Inniverufólki,
svo sem skrifstofumönnum og
verzlunarmönnum, er útivist og
tilbreytingin, sem samfara er
ferðalögum, ómissandi. Raunar
þykir sumum, sem í sveitum
búa, nóg um gljáfægða bíla, sem
þeysast um vegi. Hvernig sem
farkosturinn er, þá er það samt
öllum til góðs, að fólkið kynn-
ist landinu, sem það býr í. Slík
kynning á mikinn þátt í að vekja
samhug, sem þjóðin umfram allt
þarf á að halda.
Þýðing
verzlunarstéttar
Um þýðingu verzlunarstéttar-
innar hefur svo mikið verið sagt,
að hér er óþarfi mörgum orðum
um að fara. Yerzlunarstéttin
kemst vissulega ekki af án ann-
arra stétta. En þær komast ekki
heldur af án hennar. Óhagstæð
verzlun getur gert að engu lát-
laust strit heillar þjóðar. Ein-
okunin færði okkur íslendingum
áþreifanlega heim sanninn um
það.
Sumir vilja greina á milli verzl
unarmanna eftir því í hverju
formi fyrirtækin, sem þeir vinna
við, eru rekin. Enn hefur ekkert
það fyrirkomulag verið fundið,
sem óbrigðult er. Bezt fer á, að
reynslan skeri úr hver ódýrast
og hagkvæmast getur verzlað.
Samkeppnin ein getur tryggt að
svo verði. Einokun er öllum
hættuleg, hverju nafni sem fyr-
irtækið nefnist, er hana hefur
sölsað undir sig.
Verzlunarstéttin í heild á mik-
inn þátt í þeim framförum, sem
orðið hafa hér frá því að endur-
reisn Islands hófst. Um það verð-
ur seint sagt, hvorir meira hafa
l’agt af mörkum í þeim efnum,
hin frjálsa verzlun eða samvinnu
félög. Hvorugt er gallalaust, en
hvort tveggja hefur mik^i góðu
til vegar komið.
sanna fyrirmynd, þótt engum sé
ætlandi að feta í fótspor hans.
Þeir eru fegnir, „ef miðar á-
fram samt“.“
Hér er auðsjáanlega á ferðum
sá, sem að eigin mati er bt. .
hjartanna og nýrnanna rann-
sakari, og er ófeiminn við að
greina sauði frá höfrum, enda er
fyrirmyndin ekki slök, sú, sem
hann líkir „samvinnumönnum“
við.
„Höfðað til dreíi^-
skapar en ekki
\armennsku66
Grein sinni lýkur séra Guð-
mundur Sveinsson með þessum
orðum:
„Samvinnuhreyfingin þarf
engu að svara árásum í síðustu
kosningarhrinu. Almenningur
fordæmir vopnaburðinn. Allir
vita að það er sæmd en ekki van-
sæmd að vera falinn trúnaður
í samvinnuhreyfingunni. Sjálf
verður hreyfingin aldrei til ann-
ars notuð en bæta verzlun þjóð-
arinnar og kynna almenningi hug
sjón samúðar og bræðralags. Sam
vinnumenn fást ekki til að bera
eldsneyti að hatursbálum. Hug-
sjón þeirra höfðar til drengskap-
ar en ekki varmennsku. Þeir
vita, að kynnist mennirnir hverj-
ir öðrum, verður þroski þeirra
meiri í góðu og sönnu“.
Þetta eru fögur orð, en því
miður er svo að sjá sem bundið
hafi verið fyrir bæði augu þess,
sem lét þau á pappírinn. Með
grein séra Guðmundar er birt
mynd af verksmiðjum samvinnu
manna á Akureyri. Alla aðra en
séra Guðmund Sveinsson hlýtur
sú mynd að minna á hneykslið
sem gerðist í einni af verksmiðj-
um SÍS á Akureyri nú fyrir
kosningarnar.
Þá fór Ásgrímur Stefánsson,
forstjóri fataverksmiðjunnar
Heklu, sem er eign SÍS, með
kosningarit Framsóknarmanna á
Akureyri í verksmiðjuna og út-
býtti því þar í eigin persónu
milli starfsfólksins. Síðan talaði
hann í útvarp verksmiðjunnar og
sagði að sér væri það sérstakt
áhugamál, að kjördæmabreyting
in næði ekki fram að ganga og
benti mönnum á þær leiðbeining
ar um beitingu atkvæðisréttar-
ins, sem í ritinu væru. Þetta er
aðeins eitt dæmi þeirrar misnotk-
unar, sem förráðamenn SÍS við-
höfðu á valdi sínu fyrir þessar
kosningar.

Jafnan fylgir
skuggi“
Séra Guðmundur Sveinsson,
skólastjóri Samvinnuskólans, rit-
stjóri Samvinnunnar með meiru,
skrifaði í Tímanum sl. fimmtu-
dag grein, sem hann nefnir:
„Sjálfstæðisflokkurinn gegn sam
vinnúfélögunum?" Greinin byrj-
ar svo:
„ „Því meir sem ég kynnist
mönnunum, því betur finn ég hve
góðir þeir eru“.
Þeir, sem undanfarið hafa beint
beint geiri sínum að samvinnu-
hreyfingunni íslenzku, hafa ekki
fundið til þessarar kenndar.
Reynsla þeirra af mönnum virð-
ist vera öll önnur. Þeir sjá aðeins
svik og lævísi í gerðum and-
stæðinga sinna svonefndra. Þeir
sjá enga viðleitni til góðra verka,
drengskapar eða dáða. Þeim
verður myrkt fyrir augum, er
þeir virða fyrir sér verk sam-
vinnumanna, og fá ekki bundizt
illra orða.
Samvinnumönnum er öðru vísi
farið. Þeir vita, að vísu að öll
manna verk bera ófullkomleik
vitni. Þeir ætla hvorki sjálfum
sér- né öðrum þá dul að vinna
svo, að ekki verði að fundið.
Hitt vita þeir líka, að háleitri
hugsjón fylgir jafnan sá skuggi
að framkvæmd nær sjaldan fyrir
ætlun. Enginn hverfur þó frá
hugsjón fyrir þá sök. Kristnir
lög víðs vegar um land en nokkru [ menn tigna Krist og telja hann
?sEldsneyti að
hatiirsbálum“
Munurinn á þessu og ýmsu
öðru er sá, að þetta er heyrum
kunnugt, og verður ekki með
neinu móti vefengt, enda hefur
Tíminn ekki borið við að mæla
á móti því. Hvað mundi þá um
það sem leyndara hefur farið?
Sjálfur Tíminn ljóstraði því
upp, að „viss samstaða“ væri á
milli „samvinnuhreyfingarinnar
og Framsóknarflokksins". Fyrir
þá samstöðu tjáir ekki að þræta.
Hún birtist m.a. áþreifanlega í
hinu svokallaða „hátíðablaði“
Tímans í júlí, þar sem „hátíðin"
fólst í því að kaupfélögin aug-
lýstu þar fyrir 50 þúsund og 800
krónur. Er það þó aðeins lítið
dæmi cg hefur þó ekkert blað
verið iðnara við að „bera elds-
neyti að hatursbálum“ en ein-
mitt Tíminn, eins og jafnvel
séra Guðmundur Sveinsson hlýt
ur að sjá, ef hann skoðar hug
sinn.
Ánægjulegt væri, ef það væri
„sönn sæmd að vera falinn trún-
aður í samvinnuhreyfingunni".
Svo verður þó þá fyrst þegar þar
gildir jafnrétti á milli allra fé-
lagsmanna og í framkvæmd verð
ur fylgt fyrstu höfuðreglu Rock-
dale-félagsins og haldið verður
tryggð við „aðaleinkenni á skipu
lagi samvinnufélaga", skv. ís-
lenzkum lögum. En samkvæmt
þessum reglum á atkvæðisréttur
að vera jafn án tillits til eigna
Framh. á bls. 12