Morgunblaðið - 27.10.1959, Blaðsíða 13

Þriðjudagur 27. okt. 1959
MORCVTSBLÁÐÍÐ
13
í NÝÚTKOMNU hefti af
Nýju Helgafelli er birt
langt samtal, sem Matthías
Johannessen, ritstjóri, átti
við Gunnlaug Scheving, i
listmálara. Fer hér á eftir 1
upphaf II. kafla: i
n- j
Ég hitti Gunnlaug Scheving 7
aftur í Listamannaskálanum I
tveimur eða þremur dögum
síðár. Það var kominn gam-
all maður í heimsókn: —
Faðir minn, sagði hann. Svo
bauð hann mér kaffi á Hress-
ingarskálanum og þangað
örkuðum við. Á leiðinni sagði
hann mér, að hann hefði vilj-
að lýsa umhverfinu, þegar
hann byrjaði að mála, fólk-
inu í kringum sig:
— Ég hafði lítinn áhuga á
að líkja einvörðungu eftir
náttúrunni. Mér fannst ég
hlyti þá að týna sjálfum mér.
Mér þykir maðurinn skemmti-
leg fyrirmynd. Ekki sízt sjó-
maðurinn. Það er gaman að
koma út á sjó og sjá vélina,
sjóinn og manninn vinna
saman. Þessi andstæðukenndi
samhljómur á vel við mig.
Ég hef lítið gaman af mynd,
þar sem manninn vantar. Og
3vo er það vélin. Hún er eins
og hjarta, heldur áfram að
áamra í reglubundnum takti,
Tifið
■ klukkunni
á hverju sem veltur. Það er
gaman að hlusta á þetta bank.
Það er eins og stef í sinfóní-
unni miklu. Og svo kemur
bytur vindsins og stundum
óveðursýlfur og nístir merg
og bein. Þetta er vafalaust
slæm sinfónía, en mér þykir
vænt um hana. Það er
skemmtileg mótsögn í þessu,
finnst þér ekki? Maðurinn er
eins og eggjárn eða plógur,
sem ristir í gegnum náttúr-
una. Þetta er hressandi.
Þetta er líf. Og gaman að
vinna með það.
Eftir stundarkorn spurði ég
til að segja eitthvað:
— Þykir þér gaman að
mála?
Gunnlaugur svaraði:
■— Nei, ekki fyrst þegar ég
byrja á mynd, ekki fyrr en
ég er farinn að sjá einhvern
Íárangur.
Ég sagði:
— Þú átt við, þegar mynd-
in er farin að tala?
Gunnlaugur svaraði:
— Ég á við þegar myndin
fer að tifa. Jóhannes hét úr-
smiður á Seyðisfirði, þegar
ég var strákur. Hann átti
einu sinni að gera við klukk-
una hans pabba. Svo var far-
ið með hana til Jóhannesar
og ég látinn bursta hana þar
á verkstæðinu til að spara
neimilinu aura. Mér fannst
þetta leiðinlegt starf, því það
var gott veður úti. Jóhannes
talaði um, að hann vildi gera
úr mér úrsmið, því hann hélt
ég væri handlaginn. Þá segi
ég við hann: — Þykir þér úr-
smíði skemmtilegt starf?
Hann svaraði: — Nei, ekki
alltaf. En það er svo gaman,
þegar þær fara að tifa. Svona
er það með mig og málverk-
in. Mér finnst leiðinlegt að
vinna þau fyrst framan af,
en það er gaman, þegar þau
fara að tifa.
Ég minnti hann á, að sum-
ar klukkur tifa aldrei. Þá
pvaraði hann ákveðinn:
' — Ég held flestar klukkur
póhannesar vinar míns hafi
■gert það.
Ég sagði:
— Þetta er þolgæði, segir
þú.
Gunnlaugur svaráði:
Við þurfum að úfrýma
kotungshœttinum í ferða-
mwm Jm t m m m m m wm Segir Birgir Þórhallsson, nýkominn af
MÍilÆB Ufflfffl lATA-ráðstefnu í Honolulu
BIRGIR Þórhallsson, fram-
kvæmdastjóri utanlandsflugs
Flugfélags fslands, er nýkominn
heim af fundi alþjóðsamtaka
fugfélaga (IATA), sem haldið
var í Honolulu á Hawai-eyjum.
Hann rak þar erindi flugfélags-
ins á ýmsum sviðum og náði
fréttamaður Mbl. tali af honum
í gær.
— Við höfum að undanförnu
verið að reyna að leggja grund-
völl að sérstökum ferðamanna-
fargjöldum milli fslands og Ev-
rópu og það var einkum vegna
þess undirbúningsstarfa, sem ég
sótti ráðstefnuna, sagði Birgir.
★
— Hér er mjög viðamikið mál
um að ræða og við gerum okkur
ekki vonir um að sjá árangurinn
fyrr en eftir mörg ár. En fyrstu
erfiðleikarnir erú yfirstignir —
og þeir voru einmitt að fá IATA
til að samþykkja lítilsháttar
lækkun á fargjöldum fré íslandi
til 40—50 borga á Bretandi og
meginlandinu. Við eigum að vísu
eftir að fá samþykki íslenzkra
stjórnarvalda á þessari breytingu
— og munum leggja málið fyrir
þau innan nokkurra daga.
— Þessi lækkun er óviðkom-
andi beinni farmiðasölu félags-
insl Hér er um að ræða farmiða-
sölu þar sem allt er innifalið,
ferðin skipulögð frá upphafi til
enda hér heima og allt greitt
fyrirfram, hótelkostnaður og
ferðir milli staða erlendis — svo
og fargjöld frá íslandi og aftur
heim, en til þess að komast í þenn
an flokk má ferðin ekki taka
meira en 23 daga.
■¥■
— Við ætluð íslenzkum ferða-
skrifstofum að sjá um allan undir
búning fyrir ferðamenn, en með
þessari nýbreytni viljum við gera
okkar til þess að þeir, sem óvanir
eru að ferðast erlendis, eða
hafa ekki lagt í slíka för af ein-
hverjum líkum ástæðum, geti átt
kost á því að fá fullkomlega
skipulagðar kynningarferðir þar
sem fyrir öllu er séð áður en
lagt er upp.
— Það er jafnvel enn mikil-
vægara fyrir okkur, hélt Birgir
áfram, að með þessu fyrirkomu-
lagi getum við boðið útlending-
um það sama og flugfélögin
bjóða ferðamönnum um allan
heim. I Evrópu og víðast annars
staðar eru sumarferðalög fólks
nær undantekningarlaust byggð
á þessum grundvelli. Ferðaskrif-
stofur sjá um alla fyrirgreiðslu
og skipuleggja ferðirnar lið fyrir
lið frá degi til dags — og allt
er greitt er fyrirfram.
ísland hefur ekki hingað til verið
á „ferðamannamarkaðinum", ef
svo mætti segja. Erlendar ferða-
skrifstofur hafa ekki getað boðið
þessa svonefndu „inclusive tours“
til íslands eins og til nær allra
annarra landa heims.
★
— Hér hefur svo oft verið hamr
að á ferðamannaáætlunum, en
ekkert raunhæft aðhafzt, sagði
Birgir. Einhvern veginn verður
að byrja, en ef við ætluðum að
reyna að yfirvinna alla erfiðleika
hér heima fyrst — þá væri þetta
Gunnlaugur Scheving í vinnustofu sinni.
— Já, þolgæðið ræður úrslit
um. Margir hafa gáfur, en
skortir úthald og bregðast
þegar á reynir. Gefast hrein-
lega upp.
Ég sagði:
— Þolgæði er gott. Það er
að minnsta kosti nauðsynlegt,
þegar maður þarf að hitta
Ragnar í Smára. Bezt við
reynum að ná í hann eitthvert
kvöldið. En segðu mér, hef-
urðu gaman af ljóðum?
— Sumum ljóðum, já. En
ég hef mest gaman af stök-
um og kvæðabrotum eftir Jón
Arason. Það er skáldskapur
eftir mínu höfði.
Svo greiddi hann þjónust-
unni og við fengum okkur bíl
heim til hans vestur á Nes-
veg 78. Við töluðum um bíla
á leiðinni:
— Þeir eru þægilegir, sagði
ég, en ætli þeir drepi mann
ekki á endanum?
— Jú, svaraði Gunnlaugur,
ég hugsa þeir geti verið bráð-
hættulegir. Þú skalt gæta þín
að hafa alltaf opna einhverja
rúðuna, þegar þú ert í bíl.
Mér er sagt, að flestar drauga-
sögur nú á dögum gerist í
bílum eða í sambandi við þá.
Það er loftleysið og gasloftið,
sem streymir frá vélinni. Fólk
fær martröð og fer að sjá ým-
islegt óhreint. Grímur
Thomsen sagði um Stokkseyr-
ardrauginn, hef ég heyrt, að
hann væri ekki annað en loft-
leysið í sjóbúðunum.
Ég skrúfaði rúðuna niður,
en Gunnlaugur hélt áfram:
— Ég byggði mér hús í
Hafnarfirði og kynti það ekki
nóg, meðan það var í bygg-
ingu. Það var því lengi að
þorna og slæmt loft í því. Mér
gekk ákaflega illa að sofna
á næturnar og þá sjaldan ég
sofnaði fékk ég martröð og
gat mig eliþi hreyft. Þá fór ég
auðvitað að heyra utan að
mér, að ég gæti ekki sofið
fyrir draugagangi í húsinu.
Þarna sérðu, loftleysið aft-
ur(!)
Nú spurði ég, hvort hann
tryði ekki á neitt óhreint?
— Nei, svaraði hann ákveð-
inn. En það mál læt ég liggja
milli hluta. Sérfræðingar í
draugum geta leyst það. Ekk-
ert verður manninum stað-
reynd nema rökrétt hugsun
liggi að baki ályktunum hans.
Það er ekki hægt að trúa ein-
hverju bara af því að það er
Ijúft. Ég heyri, að mönnum
finnst það skemmtileg tilhugs-
un að lifa áfram á æðri og
betri stað en jörðin er. Mér
er sama, þó menn huggi sig
við það. Kannski er það nauð-
synlegt. Fólki finnst óþægi-
leg tilhugsun að þurrkast út
við dauðann. Það þráir eitt-
hvað annað og betra. En þrá
er ekki staðreynd. Ég veit að
vísu, að þrá getur orðið stað-
reynd: ef maður þráir að
verða ríkur, þá er margt, sem
mælir með því, að það takist.
Það er engin sérstök kúnst að
verða ríkur. En fyrir þann,
sem þráir að komast til sól-
arinnar og lifa þar áfram við
góða heilsu, er þrautin þyngri.
Ég hef aldrei hugsað um
þetta, svo það var gott að
þú skyldir ymta á því. Ég
hef gaman af að velta fyrir
Birgir Þórhallsson
með öllu óvinnandi, Hótelmál*
in, umgengnisvenjurnar, snyrti-
mennskan inn á við og út á við
há okkur — svo að ég minnist
nú ekki á gengismálin. Það væri
vonlaust fyrir Flugfélagið að ætla
sér að reyna að brjóta einhver
skörð í þessa múra.
— En ég er þeirrar skoðunar,
að hér sé nóg af ungum og rösk-
um mönnum til þess að leysa
vandamálin. Þegar öllum verður
ljóst, að grundvöllur hefur verið
lagður, raunveruleg viðskipti eru
á boðstólum og vaxandi eftir
spum og fjármagn berst erlendis
frá — þá er ég sannfærður um
að margir mundu vilja gera ferða
málin að atvinnuvegi eins og
hvað annað. Þau eru arðbærari
en margt annað, bæði fyrir ein-
staklingana og þjóðarheildina.
★
— Ég er viss um að hótelin rísa
og menn fara að átta sig á því
hvers konar þjónustu á að veita
ferðamönnum. Það er einstakl-
ingsframtakið, sem hér verður að
byggja á — og við viljum gera
það, sem í okkar valdi stendur til
þess að efla menn, sem sýna mál-
inu áhuga. Fyrst og fremst þurf-
um við öflugar ferðaskrifstofur,
sem kunna til starfa og geta veitt
sómasamlega þjónustu, — athafna
Framh. á bls. 15.
mér margvíslegum efnum. Ég
hef til dæmis gaman af að
lesa um geimferðir. Við lif-
um á merkilegum tímum.
Frægur vísindamaður hefur
líkt geimferðaáætlunum
mannsins við það, þegar
fyrstu lífverurnar gengu á
land úr sjónum. Þá varð ger-
bylting í sögu lífsins á jörð-
inni. Um dauðann hef ég aftur
á móti lítið hugsað. I lok síð-
ari heimsstyrjaldar fékk ég
blóðeitrun og var talinn af. 7
Þá komst ég í svo náin kynni , J
við dauðann, að ég fann \
bókstaflega fyrir honum. í
Hann er svo hræðilegur, að t
það er ómögulegt að lýsa því. ])
Þessi óhugnanlega tilfinning, «
að maður sé að leysast upp og (
agnimar hverfi eins og atóm l
í allar áttir. Ég held dauð-
inn sé gereyðing. Þess vegna
vil ég ekki tala um hann og
mislíkar, þegar fólk reynir að
forvitnast um hann. Ég skil
vel hermenn, sem hafa verið í
eldinum, en þola svo ekki að
heyra hleypt af byssu. í óráð-
inu sá ég sýn: mér fannst ég
sitja við leirhver í óskapleg-
um hita og stinga spýtu ofan
í leirinn. Það kraumaði í
hvernum og ég vissi, að ég
mundi deyja, ef spýtan hyrfi
ofan í leirinn. Alltaf skvettist
leirinn hærra og hærra upp
á spýtuna, en hún fór aldrei
í kaf og þá fann ég, að ég
mundi lifa. Ekki jókst trú
mín á líf eftir dauðann við
þetta helstríð. Enn er eitt,
hélt Gunnlaugur Scheving
áfram, sem ég hef lítið hugs-
að um, en þú ert alltaf að
spyrja mig um: ástin. Mér
finnst hún of sjálfsögð til að
hægt sé að hugsa um hana.
Það er ekkert hægt að gera
úr henni. Hún er eins og þessi
37 stig í líkamanum.