Morgunblaðið - 10.12.1959, Blaðsíða 2

2
MORGUNBLAÐIÐ
Fimmfudagur 10. des. 1959
Greinin í New York Times
um herliðið á íslandi
! Veðurfregnir I
S'NAIShnúhr / SV50 hnútar ¥: Snjókoma f 06i V Skúrir It Þrumur KuUaskH HitaskH H Hcsi L * Laai
— Washington 5. des.
BANDARÍKIN hafa ákveðið að
flytja brott frá íslandi 1300
manna hersveit (combat team),
sem hefur haft bækistöð þar sem
hluti af herliði Atlantshafsbanda
lagsins.
Við þessar aðgerðir munu 4000
bandarískir hermenn verða eftir
á íslandi, mestmegnis flugliðs-
menn, sem starfa við flugbæki-
stöð og radar-stöðvar og við
samgöngu og siglingatæki.
Það var opinberlega upplýst í
dag, að hersveit þessi verður
flutt til Fort Devens í Massa-
chusetts, en svo er litið á, að
viss hluti herliðsins þar sé ætl-
aður Atlantshafsbandalaginu.
Því er ekki litið svo á að brott-
flutningur þessa herliðs tákni í
verki að verið sé að hverfa frá
varnarskuldbindingum við vest-
rænar þjóðir samkvæmt banda-
lagssamningnum.
Aðgerffimar spara fé
Um ástæðurnar fyrir þessum
brottflutningi var ekki hægt að
fá neina vissu í smáatriðum í
kvöld, vegna þess að opinbera
staðfestingu eða aðrar upplýs-
ingar skortir.
Það er samt álitið að tvö mikil-
væg atriði komi hér til.
í fyrsta lagi, var sagt, að banda
ríska herliðið hefði tiltölulega
litlum störfum að gegna, sem
íslendingar sjálfir eða annað
bandarískt starfslið ekki gæti
gegnt með breyttu skipulagi.
Þannig myndi brottflutningur
liðsins til Fort Devens spara fé.
f öðru lagi var sagt, að ekki
hefði verið gott samkomulag
milli bandaríska liðsins og ís-
lendinga.
Árekstur, sem varð 5. septem-
ber leiddi til þess að yfirmaður
bandaríska liðsins, Gilbert L.
Pritchard hershöfðingi var fjar-
lægður samkvæmt beiðni ís-
lenzku ríkisstjómarinnar. Árekst
ur þessi fólst að því er virðist í
því, að bandarískur vörður
neyddi tvo embættismenn ís-
lenzku flugþjónustunnar til að
leggjast á grúfu niður á blauta
jörðina meðan hann sannprófaði
rétt þeirra til að fara inn í bæki-
stöðina.
1 gær upplýstist ,að svertingja
hermennn hefðu ekki verið send-
ir til íslands vegna mótmæla
ríkisstjórnarinnar þar.
Það upplýstist einnig, að Banda
ríkin áætluðu að auka hinn litla
flotastyrk sinn á íslandi kannski
um 1000 manns. Hinsvegar getur
verið að þar sé aðeins um að
ræða fjölgun „á pappírnum“,
þar sem lið flotans yrði að jafn-
aði á hafi úti.
Bandaríkin hyggjast gefa op-
inberar yfirlýsingar um þessar
aðgerðir á íslandi á ráðherra-
fundi Atlantshafsbandalagsins í
París 14. desember.
Áætlanir um að tilkynna At-
lantshafsráðinu þessar ráðstafan-
ir fórust tvisvar sinnum fyrir, að
því er álitið er. Þann 2. desem-
ber fórst tilkynning fyrir vegna
þess, að íslenzki utanríkisráð-
herrann var veikur og Bandarík-
in töldu að skýra yrði honum frá
þessu fyrirfram. Síðari fyrir-
ætlun um að tilkynna ráðinu
þetta fórst einnig fyrir, af ástæð
um, sem ekki fást upplýstar hér
í kvöld.
Uppdráttur þessi birtist í New
York Ximes meff greininni. Á
honum er Keflavíkurflugvöll-
ur merkiuir með 1. og Ford
Devens í Massachusetts meff 2.
Starfsmenn landvarnarráðu-
neytisins vildu ekki ræða um
þessar aðgerðir, vegna þess að
þeir óttuðust, að opinbert umtal
um brottflutning herliðs myndi
valda Eisenhower forseta erfið-
leikum á ellefu-landaför hans.
Það er aðeins skammt um lið-
ið síðan starfsmenn utanríkis- og
landvarnarráðuneytis staðhæfðu
að enginn brottflutningur herliðs
frá NATO væri á döfinni. Málið
kom upp í sambandi við tilraun-
ir Bandaríkjastjórnar til að
draga úr fjáreyðslu erlendis.
Bandarískt herlið hefur verið
staðsett á íslandi síðan snemma
í seinni heimsstyrjöldinni. Her-
liðið er þar nú samkvæmt bæki-
stöðvasamningi sem undirritaður
var 1951 og er hann samræmdur
aðild íslands að NATO. ísland
hefur ekkert herlið.
Bandaríski flugherinn hefur
bækistöð í Keflavík og er mest-
ur hluti hins bandaríska liðs stað
séttur þar.
Það er álitið, að þegar Wash-
ington fór fyrst að fitja upp á
brottflutningi herliðs við ís-
Kjœrböl-málið á dagskrá þingsins
Lítill áhugi
og aðeins þriðjungur þingmanna viðsiaddur
KAUPMANNAHÖFN, 9. des. —
Einkaskeyti til Mbl. — Danska
þingið ræddi í dag tillöguna um
að ríkisréttur fjallaði um mál
Kjærböls. Tæpur þriðjungur
þingmanna var viðstaddur og
áheyrendabekkir voru þunnsetn-
ir, flestum til undrunar.
Hækkerup, dómsmálaráðherra,
lýsti sig andvígan tillögunni og
sagði að sér virlist ógerningur að
skjóta máli sem þessu til dóms
og þar að auki vafasamt, að hægt
sé að skírskota til hegningalag-
anna í þessu tilfelli enda þótt
hægt verði að sanna, að Kjær-
böl hafi vitað af fyrstu skipstjóra
yfirlýsingunni.
Finn Hansen, talsmaður íhalds
manna, sagði að nauðsynlegt
væri að skjóta málinu til ríkis-
réttar til þess að fá botn í málið.
Dómaranefndinni hefði ekki tek-
izt að varpa ljósi yfir öll atriði
málsins, en nýjustu vitnaleiðslur
hefðu leitt í ljós ýmislegt, sem
þrengdi enn hringinn um Kjær-
böl.
H. C. Hansen, forsætisráðherra,
sagði, að stjórnin hefði tekið til
athugunar yfirlýsingu ríkissak-
sóknarans, sem ekki setur fram
neina ástæðu til málshöfðunar á
hendur Kjærböl.
Dómsmálaráðherrann lét enn-
fremur svo um mælt í dag að
ríkisstjórnin tæki ekki beina af-
stöðu varðandi kröfuna um að
ríkisrétti yrði fengið málið til
meðferðar. Málið væri í höndum
þingmanna.
Búizt er við að því verði vísað
til nefndar.
lenzku ríkisstjómina, þá hafi fs-
lendingar andmælt honum. Svo
virtist sem ríkisstjórnin vildi að
herliðið væri um kyrrt, þrátt
fyrir mótmæli hennar við og við
vegna árekstra.
Það er búizt við, að fregnirnar
af brottflutningi herliðs frá ís-
landi hafi víðtækar afleiðingar.
Þrátt fyrir marg ítrekaðar neit-
anir á því, að Bandaríkin ætli
að flytja landherlið sitt frá
Evrópu, þá herma fregnir þaðan
að leiðtogar Evrópuríkjanna í-
hugi þetta mál alvarlega.
Opinberar heimildir hér stað-
hæfa, að herlið Bandaríkjanna
á íslandi sé þriðjungi mannfleira,
heldur en Bandaríkin hafa skuld
bundið sig til að hafa þar sam-
kvæmt hinni leynilegu herstyrks
áætlun Atlantshafssamningsins.
Auk þess er því haldið fram,
að sama herliðið geti komizt með
eins skjótum hætti frá bækistöð
sinni í Fort Devens eins og frá
íslandi til hvaða meiriháttar
orustusvæðis sem væri.
Málamiðlun
í vændum ?
NEW YORK, 9. des. — Ekki
er ósennilegt aff Allsherjar-
þingiff verffi kvatt saman til
aukafundar upp úr áramót-
unum til þess aff kjósa eftir-
mann japanska fulltrúans í
Öryggisráffiff. Hingaff tii hef-
ur ekki tekizt aff kjósa i ráffiff,
því enginn þeirra, sem til
greina hafa komiff, hefur hlot
iff tilskilinn meirihluta at-
kvæffa. Pólland og Tyrkland
hafa barizt um sætiff aff und-
anförnu og þrátt fyrir 49 leyni
legar atkvæðagreiffslur hefur
endanleg niffurstaffa ekki
náffst.
Nú herma fréttir aff
rússneski fulltrúinn á Allsherj
arþinginu og þar meff öll
kommúnistaríkin séu fús til
aff greiffa Tyrklandi atkvæffi
og tryggja þar meff kjör þess
í ráffiff, ef Tyrkir Iáti Pólverja
siffan fá sætiff aff ári Uðnu.
VEÐURLÝSING: Fyrir norð-
an og austan ísland er há-
þrýstisvæði, en lægð við Suð-
ur-Grænland á hreyfingu aust
ur. SV-mið: A-kaldi og bjart
veður fyrst, en A-stinnings-
kaldi og dálítil rigning á morg
un. SV-land til NA-lands, \
Faxaflóamið til NA-miða: A- )
og SA-gola, úrkomulaust og •
sums staðar léttskýjað. Aust- \
firðir og SA-land, Austfjarða- )
mið og SA-mið: A- og SA- |
kaldi, lítilsháttar rigning. (
Fjölmenn útför Gísla
Sveinssonar í Vík
VÍK, 9. des. — Otför Gísla Sveins
sonar, fyrrum sendiherra og
sýslumanns Skaftfellinga, fór
fram £ dag frá Víkurkirkju að
viðstöddu miklu fjölmenni.
í gærkvöldi var kista Gísla
Sveinssonar, fyrrum sýslumanns
Skaftfellinga, flutt hingað aust-
ur, en hann hafði óskað eftir að
hljóta legstað í Víkurkirkjugarði.
Útförin fór fram í dag og hófst
kl. 1.30 e. h. í kirkju flutti fyrr-
verandi sóknarprestur í Vík, sr.
Jón Þorvarðsson, minningar-
ræðu. Lagði hann út af orðunum
í Hebreabréfinu 13,7: „Verið
minnugir leiðtoga yðar“. Rakti
hann sögu Gísla Sveinssonar og
störf og minnti á hinn mikla þátt
hans í frelsisbaráttu íslenzku
þjóðarinnar, sem og störf hans í
þágu Skaftfellinga og íslenzkrar
kirkju og kristni. — Kirkjukór
Víkurkirkju söng undir stjórn
organista kirkjunnar, Óskars
Við erum gestir, sem lát-
um að ósk gestgjafanna
Jónssonar. Sýslumaður Skaftfell-
inga, Jón Kjartansson, og sýslu-
nefndarmenn Vestur-Skaftfell-
inga bóru kistuna úr kirkju.
I kirkjugarð báru fyrst nokkr-
ir nánir vinir og gamlir sam-
starfsmenn Gísla Sveinssonar og
síðasta spölinn nánustu ættingjar
hans. Sóknarpresturinn í Vík, sr.
Jónas Gíslason, jarðsöng. Flutti
hann í kirkjugarði svohljóðandi
kveðju frá Stefáni Hannessyni,
Hvammbóli:
Velkominn heim með lof að
loknu starfi,
í lands og þjóðar innsta verka-
hring.
Hinn mikilhæfi, trúi, trausti,
þarfi,
velkominn heim er skráð um
Skaftárþing.
I hljóði sagt og sagt í fullum
rómi
við kistu þína í ömmu föður- '
túnum,
frá vingjarnlegum Víkur fjalla-
brúnum
og báran þetta syngur endurómi:
Velkominn heim, velkominn
heim.
— segir bandarískur talsmaður
MBL. greindi frá því á þriðju-
daginn, samkvæmt fregnum frá
Bandaríkjunum, að varnarmála-
ráðuneytið bandaríska hefði
greint svo frá að samkvæmt ósk-
um íslendinga væru engir negr-
ar hafðir í bandaríska varnarlið-
inu á íslandi.
New York Times segir nánar
frá þessu í Washington-frétt,
dagsettri 4. desember.
Talsmaður bandaríska varnar-
málaráðuneytisins, sem þessar
upplýsingar gaf vegna fyrir-
spurna „The Amsterdam News“,
vikublaðs í Harlem í New York,
sagði jafnframt, að engir skrif-
legir samningar væru um þetta
efni milli Islands og Bandaríkj-
anna. En varnarsamningurinn
veitti Islendingum rétt til þess
að æskja endurskoðunar á „sam-
setningu" hersins þar.
Stefán Hilmarsson, fyrsti rit-
ari við sendiráð Islands í Was-
hington, sagðist ekki hafa vit-
neskju um neina þá stefnu
stjórnar sinnar að meina negrum
veru á stöðvum Bandaríkja-
manna né að um það gilti tak-
mörkun eða ákveðnar reglur. „Ég
hef verið spurður þessa áður“,
hefur New York Times eftir
Stefáni Hilmarssyni.
Síðan rekur blaðið stöðu Is-
lands í Atlantshafsbandalaginu,
segir að landið hafi engan her,
aðeins 250 lögreglumenn. Banda-
ríkin hafi um 5.000 menn úr flug-
her og landher á íslandi, flug-
völlum og ratsjárstöðvum.
Ennfremur segir blaðið, að
Pritchard hershöfðingi, yfirmað-
ur vamarliðsins á íslandi, hafi
verið kvaddur þaðan vegna óska
ríkisstjórnar íslands. Talsmaður
varnarmálaráðuneytisins segir
ennfremur í sambandi við þessi
viðskipti, að það sé stefna Banda-
ríkjastjórnar að láta að óskum
þess ríkis sem herstöðvarnar
eru í.
Vamarmálaáðuneytið lítur svo
á, að Bandaríkin séu gestir — og
landið, sem ljær svæði undir her-
stöðina, gestgjafi, sagði talsmað-
urinn.
Hann bætti við, að óskir ís-
lenzku stjórnarinnar í þessa átt
(varðandi negrana) væru ekki
jafn krefjandi og óskir stjórnar
Saudi-Arabíu, en þar hafa Banda
ríkin flugstöð, nánar tiltekið í
Dhahran.
í því sambandi lagði þiann á-
herzlu á, að Gyðingum væri ekki
leyft að dveljast næturlangt í
Dhahran er þeir væru á ferð til
þess að taka við störfum annars
staðar.
Að útförinni lokinni bauð
sýslunefnd Vestur-Skaftafells-
sýslu til kaffidrykkju að hótel-
inu í Vík.
Mikið fjölmenni var við jarð-
arförina, sennilega á fjórða
hundrað manns, enda naut Gísli
Sveinsson alla tíð mikilla vin-
sælda hér í sýslu, sem röggsamt
og réttlátt yfirvald. Veður var
allgott, þurrt en nokkur gola og
heldur kalt.
Hafnarkirkju
barst 10.000 krónu
gjöf
HÖFN, 9. des.: — Áttræð var í
gær Ólöf Þórðardóttir, Heklu í
Höfn. Ólöf var gift þeim mikla
athafnamanni, Guðna Jónssyni,
er lézt á sl. hausti.
Margt manna heimsótti Ólöfu
og henni barst mikill fjöldi heilla
skeyta víðsvegar að í tilefni þess-
arar tímamóta. Minntist Ólöf
manns síns með því að afhenda
Hafnarkirkju höfðinglega gjöf
eðá 10.000 krónur til minningar
um hann. — Gunnar.