Morgunblaðið - 04.03.1960, Blaðsíða 13

Föstudagur 4. marz 1960
M O R C VIS fí 14 Ð 1Ð
13
Eignist land sitt
að nýju eftir 8 aldir
Lagafrumvarp á Alþingi
Það er víða fagurt í Rúmeníu. Myndin er frá bökkum Dönár.
Þeir eru þreyttir
Rúmenía var áður land gleðinnar
LAG AFRUMV ARP hefur
verið lagt fram á Alþingi um
heimild handa ríkisstjórninni
til að selja Vestmannaeyja-
kaupstað land allt á Heima- |
ey í Vestmannaeyjum, sem nú
er í eigu ríkisins og um eign-
arnámsheimild á lóðar- og
erfðafestulöndum. Flutnings-
menn eru Guðlaugur Gísla-
son, Karl Guðjónsson og
Björn Fr. Björnsson.
Söluverð inetið.
í frumvarpinu segir að ef ekki
náist samkomulag um söluverð
skuli það metið af dómkvöddum
mönnum. Andvirði greiðist á 25
árum. Ef ríkið þarfnist bygging-
arlóða í Vestmannaeyjum skuli
því heimilt að endurkaupa land
hlutfallslega sama verði.
Eðlilegt og æskilegt.
í greinargerð segir, að eðli-
legast og æskilegast verði að telj
ast bæði fyrir ríkissjóð og þá,
ÉG var bókhaldari, eins og faðir
minn, hafði verið, og bjó i litlu
húsi í Roman, sem ég hafði erft
eftir foreldra mína. Eoman er
smábær í Moldavahéraði, ekki
langt frá Jassy.
Það hafði aldrei hvarflað að
mér að yfirgefa bernskubæ
minn, heimili og ættingja, allt
sem ég átti. Ég hafði fasta vinnu
við bókhald og samvinnufyrir-
tæki, sem framleiddi byggingar-
efni. Kaupið var 980 lei á mánuði.
Þetta var heldur gott kaup, nóg
til að lifa af og sjá fjölskyldunni
farborða, konu og þremur börn-
um. Við gátum gengið sæmilega
til fara, þótt við yrðum að spara
í heilt ár til þess að hafa nóg
fyrir kápu eða góðum jakkaföt-
um. Karlmannsföt úr ódýru efni
kosta kringum 700 lei, slæmir
skór 400 lei og þeir endast ekki
lengi. Þó vissum við, að flestir
voru ver stæðir en við, og læknar
t.d. fá jafnvel ekki meira en
1000 lei á mánuði.
Sagt upp
Svo bar það við í september
1955, að 15 starfsmönnum var
skyndilega sagt upp starfi, og var
ég meðal þeirra. Hreinsun var
gerð í öllum samvinnufélögum,
fyrirtækjum og skrifstofum í
Roman, og var hún framkvæmd
af sérstakri nefnd. Hundruð
manna voru reknir, allt svokall-
aðir „óábyggilegir aðilar", fyrr-
verandi kaupmenn eða vínsalar.
Ekkert þessu líkt hafði áður
gerzt í bænum okkar.
Við áttum dálitla peninga
heima, en þeir hefðu varla dugað
okkur lengur en í fáar vikur. Eg
var ekki ungur lengur, orðinn 48
ára og hafði glatað atorku og
áhuga æskumannsins. Og þó við
hefðum viljað, hefðum við ekki
getað farið frá Roman, því að
mönnum var bannað að skipta
um dvalarstað. Með aðstoð vina
tókst mér smám saman að koma
fótum undir mig a nýjan leik.
Ég vann við bókhald hjá fimm
eða sex fyrirtækjum og skrapaði
þannig saman 500 leium á mán-
uði. Öþarft mun að taka það
fram, að með þessu kaupi urðum
við að draga verulega úr útgjöld-
um okkar.
Þannig leið eitt ár. Þá bauð
eitt þessara fyrirtækja mér fasta
vinnu hjá sér með 600 leii kaup
á mánuði. Fjórum mánuðum síð-
ar fyrirskipaði stjórnin að endur
skipuleggja skyldi að fullu ger-
vallt ríkis- og viðskiptakerfi
landsins. Og ég missti vinnuna
enn einu sinni.
Erfiðir tímar
Við bárum saman ráð okkar —
VASILE Berkovic er
flóttamaður, sem yfir-
gaf ættland sitt, Rú-
meníu, fyrir fáum mán
uðum. Hann er hvorki
hetja né heigull, held-
ur aðeins einn af mctrg-
um, sem ömurleiki og
ótti hafa leikið grátt og
líta fortíðina döprum
augum og eru áhyggju
fullir út af framtíð-
inni.
Ana og ég. Við hirtum ekki um
stjórnmál — allt þess háttar tal
fundir og ræður er okkur víðs
fjarri. Er það ekki undantekn-
ing, ef menn hafa raunverulega
áhuga á slíku? Við urðum að
hugsa um að útvega peninga fyr-
ir mat, og allur okkar tími fór í
það.
Því næst vann ég við bókhald
hjá einu fyrirtækinu eftir annað.
Ég vann meir og hafði minna
upp úr krafsinu en nokkru sinni
áður. Nú fékk ég 400 lei á mán-
uði og varð að sjá fyrir fimm
manna fjölskyldu. Það er erfitt
að komast af með hundrað lei á
viku, þegar pundið af feiti kost-
ar 10 lei, sykri sjö lei og ódýr-
asta kjöti 10 lei.
Konan varð að standa í löng-
um biðröðum, því að ekki höfð-
um við efni á að verzla á svarta
markaðnum. Hún varð oft að bíða
þannig klukkustundum saman í
einu — eina klst. hér og tvær
annars staðar, o.s.frv. — til að
reyna að komast að góðum kaup
um á fatnaði og mat. Hún var
ekki heilsuhraust heldur, gekk
með einhvers konar blóðsjúkdóm
og þoldi illa að standa svona, en
það var ekki um annað að ræða.
Það er ekki ofsagt, að slíkar bið-
raðir geri mann sturlaðan. Og af
greiðslufólkið lætur sig það engu
skipta. Það er eins og öllum sé
sama um állt. Og hvers vegna
átti fólk svo að vera að taka til-
lit til annarra? Það vann jú fyrir
jafn litlu kaupi og ég.
Þessi ömurlega barátta fyrir
daglegu brauði dregur úr manni
allt þrek. Það tók t.d. margar
klst. að komast að hjá kjötkaup-
manninum, og þegar röðin var
loks komin að manni, fékkst ekki
það, sem um var beðið.
Óþolinmóðir og önugir
Rúmenía var einu sinni land
gleðinnar. En hvernig er þar nú?
Allir eru óþolinmóðir og önugir.
En hver getur áfellzt það fólk
fyrir það? Það er svo margt, sem
angrar menn, og þeir eru þreytt-
ir, þeir eru aðframkomnir af
þreytu.
En ef ég hugsa til mágs míns,
verð ég að viðurkenna, að lífið
hefur leikið okkur betur þrátt
fyrir allt. Hann var kaupmaður,
þar til kommúnistar tóku við
völdum. Þá fékk hann sér vinnu
í búð. Svo var það í fyrrasumar,
að einhver kærði hann, sennilega
einhver nágranna hans, af því
að „hann lifði í munaði". Og
hvað hafði hann þó brotið af sér?
Jú, hann hafði keypt tvenn til-
búin föt sama dag, eftir að hann
hafði sparað saman fyrir þeim í
heilt ár. Hann var handtekinn og
leynilögreglan fann þrjá gull-
hringi á heimili hans. Hringana
hafði hann erft eftir foreldra
sína.. Nú er hann í fangabúðum
nálægt Doftana og hefur leyfi til
að skrifa fjölskyldu sinni tvisv-
ar á ári. Kona hans vinnur við
olíunámur í Poloesti. Hún fær 500
lei í kaup á mánuði og af því
á hún og tvær dætur þeirra að
lifa.
Þótt þannig væri komið fyrir
okkur, áttum við erfitt með að
yfirgefa Roman. Þar eru grafin
foreldrar mínir og afar og ömm-
ur. Þetta var eini bærinn, sem
ég get sagt að ég þekkti. Til Búka
rest hafði ég aldrei komið. En
okkur hjónunum kom saman um,
að við yrðum að fara vegna barn
anna, vegna framtíðar barnanna.
Saga okkar er í engu frábrugð-
in því, sem aðrir landar okkar
hafa frá að segja. Þeir eru ótelj-
andi, sem vildu gjarna feta í fót-
spor okkar og hverfa úr landi.
kaupstaðurinn eignist kaupstað-
arlandið, beri allan kostnað af
þessari eign, en njóti hins vegar
góðs af þeirri hækkun, sem verð-
ur á lóðaleigum vegna óhjá-
kvæmilegra framkvæmda bæjar
félagsins í sambandi við úthlut-
un byggingarlóða. Þá segir enn-
fremur á þessa leið í greinargerð
Milli ýmsra eigenda.
— Svo virðist samkvæmt þeim
heimildarritum, sem fyrir hendi
eru, að Vestmannaeyjar hafi allt
til 12. aldar verið í eigu bænda
þar, en þá festi Magnús Einars-
son biskup í Skálholti kaup á
á þeim, og voru þær eign Skál-
holtsstóls þar íil í byrjun 15.
aldar. Þá komust þser í eigu kon-
ungs. Ókunnugt mun vera, með
hvaða hætti það hefur oríjið, en
gizkað er á og talið sennilegt,
að Skálholtsbiskup hafi látið þær
af hendi upp í skuld við konung.
I konungs eigu munu Vestmanna
eyjar hafa verið þar til um 1870,
að landssjóði voru afhentar þær
sem í Vestmannaeyjum búa, að ásamt öðrum konungsjörðum.
Nýr bátur til Patreks-
fjarðar Andri BA 100
PATREKSFIRÐI, 29. febr: — 1
gærkvöldi kom nýr bátur til Pat-
reksfjarðar frá Danmörku. Ber
ihann nafnið Andri BA 100.
Báturinn er úr eik, 70,98 smá-
lestir og hefur 435 hestafla Deutz
vél með gírskiptingu.
Báturinn er smíðaður við Lög-
stör í Limafirði. Eigandi er Hrað
frystihús Patreksfjarðar og fleiri.
Japönsk miðunarstöð
A stjórnpalli er, auk venju-
legra tækja, Deccaradar af
stærstu gerð, Astic-tæki er af
Simrad gerð og auk þess lítill
Simrad-dýptarmælir, og einnig
rafmagnsstýrivél.
Aftan við stjórnpall er þvotta-
klefi. Þar er og talsstöð, ásamt
japanskri miðunarstöð, sem mun
ve ra hin fyrsta sinnar tegundar í
íslenzkum báti. Þá tekur við bað
herbergi og salerni skipverja.
Skipstjóraherbergi er aftast. Er
það lítið, en vistlegt og hentugt.
Úr gangi, sem er milli skipstjóra-
herbergis og stjórnpalls, eru dyr,
sem liggja inn 1 káetu og vélar-
rúm. 1 káetu eru hvílur fyrir 4
menn. Er þar handlaug og ágæt-
ar geymslur fyrir íbúa káetunn-
ar. í vélarrúmi er, auk aðalvélar,
Ijósavél af Buch-gerð. Er öll upp
hitun og emnig eldun með raf-
magni frá tveimur rafölum, 12
vo ta, frá aðalvél og ljósavél.
Efst á stjórnpalli er gúmmí-
björgunarbátur fyrir 12 menn
svaðsettur. Meðfram yfirbygg-
Mb. Andri BA-100. sem kom til Patreksfjarðar 28. fcbrúar.
Mynd.ia var tekin í Danmörku í reynsluferð.
ingu eru lokaðar belggeymslur,
sem ná allt út á borðstokka frá
yfirbyggingunni. Vinda er fyrir
ftaman framsigluna. I sambandi
við notkun hennar er það sjald-
gæft, að svokallaður „Bommsving
er“ sé staðfestur við vinduna
sjálfa. Flest skip munu hafa hana
á sjálfri bómunni. Þetta eru
mjög mikil þægindi við upp og
útskipun. Lest er öll með lestar-
borðum úr aluminíum.
Fylgir skipinu lúkar, og era
þar hvílur fyrir 6 menn. Einnig
er þar matsalur fyrir þá. Þar
er og smáherbergi fyrir hreinlæt
istæki og geymslur fyrir skip-
verja. Aftast í lúkarnum er eld-
húsið. Þar eru og geymslur fyrir
matvæli og kæliskápar. Ibúðir
eru allar klæddar að innan með
plasti, en í loftum er hljóðdeyf-
andi masonit.
Verkið tafðist
Skipstjóri lét fremur vel af
bátnum á heimleiðinni. Fenga
þeir vont veður, fyrst SA, síðan
NA. Taldi hann því, að hann væri
búinn að reyna bátinn á alla vegu
og lét vel af. Meðalganghraði
hans var 9,5 sjómílur.
Skipstjóri, Jón Magnússon, sem
verður 30 ára 3. marz, fór til Dan
merkur síðari hluta ágústmánað
ar til eftirlits með byggingu báts
ins. Taldi hann, að vegna fólks-
eklu við byggingu skipsins, hefði
verkið tafizt meira en skyldi.
Þetta er stærsti báturinn, sem
þessi skipasmíðastöð hefur smíð-
að, og hinn fyrsti, sem hún smíð-
ar fyrir Islendinga.
Vélstjórinn, Sigurður Guð-
mundsson, sem fór til Danmerk-
ur um miðjan október, lét hið
bezta af vélinni og öllu er henni
viðkom. Jón, skipstjóri, var svo
forsjáll að fá senda bifreið sína
til Danmerkur, og varð það
þeim félögum til mikillar dægra-
styttingar. Ferðuðust þeir í frí-
tímum sínum um alla Danmörku
o g komust jafnvel alla leið suð-
ur til Þýzkalands.
Báturinn býst nú þegar á veið-
ar, og kvaðst skipstjórinn byrja
með netaveiðar. — Tr.Ár.