Morgunblaðið - 08.06.1960, Blaðsíða 12

12
MORCUNÍJTAÐ1Ð
Miðvik'udagur 8. júní 1960
tntfrKðMfr
Útg.: H.f. Arvakur, Heykjavík.
Framkvæmdastjóri: Sigfús Jónsson.
Ritstjórar: Valtýr Stefánsson (ábm.)
Sigurður Bjarnason frá Vigur.
Matthías Johannessen.
Eyjólfur Konráð Jónsson.
Lesbók: Árni Óla, sími 33045.
Auglýsingar: Arni Garðar Kristinsson.
Ritstjórn: Aðalstræti 6.
Auglýsingar og afgreiðsla: Aðalstræti 6 Sími 22480.
Áskriftargjald kr. 45.00 á mánuði innanlands.
í lausasölu kr. 3.00 eintakið.
NJÓSNIR
TVTJÓSNAMÁL hafa mjög
verið á döfinni í heims-
fréttunum að undanförnu.
Hófust umræðurnar um þau
með njósnaflugi bandarísku
flugvélarinnar U-2 yfir Ráð-
stjórnarríkjunum. Sem af-
leiðing af umræðunum um
njósnaflugið upphófust opin-
berar umræður um njósnir,
starfsemi, sem að vísu allir
vissu að rekin var í víðtækum
mæli, en fram að þessu hafði
verið nokkurs konar þegjandi
samkomulag um milli stór-
veldanna að ræða ekki opin-
berlega. Hámarki náðu þess-
ar umræður um njósnastörf,
þegar aðalfulltrúi Bandaríkj-
manna í öryggisráði SÞ sýndi
þar vinargjöf frá Rússum til
sendiherra Bandaríkjamanna
í Moskvu, en falið í þeirri gjöf
reyndist vera fullkomið
njósnatæki.
Fylgzt hefur verið með
þessum umræðum af miklum
áhuga um allan heim, ekki
sízt vegna þess að Rússar
reyndu að tengja njósnaflug
Bandaríkjanna við þá ákvörð-
un sína að eyðileggja fund
æðstu manna. Auðvitað sér
nú hver óblindaður maður, að
njósnaflugið var eingöngu
notað að yfirvarpi,
Enda þótt við íslendingar
fylgjumst minna með al-
þjóðamálum en flestar aðrar
frjálsar þjóðir, hafa þessar
umræður einnig vakið hér
mikla athygli. Og skyndilega
hafa þau atvik gerzt upp við
landsteina Islands, sem líkleg
eru til að valda því, að íslend-
ingar fylgist betur með njósn-
um hins sovézka stórveldis en
áður hefur verið. Auðvitað
hafa menn lengi gert ráð fyr-
ir því, að Rússar rækju hér
víðtæka njósnastarfsemi eins
og alls staðar annars staðar.
En á dögunum gengu þeir
feti lengra en skynsamlegt
gat talizt, jafnvel hérlendis,
þar sem njósnir munu auð-
veldari en víðast annars
staðar.
Á njósnum rússnesks tog-
ara innan íslenzkrar land-
helgi og njósnaflugi U-2 flug-
vélarinnar er hvorki stigs né
eðlismunur nema ef vera
skyldi vafinn um það, hve
langt til himins lofthelgin
nær. Að því leyti sem mun-
ur kann að vera á þessum
athöínum, þá er afbrot
Rússa í íslenzkri landhelgi
meira en brot Bandaríkja-
manna, er þeir flugu yfir Ráð
stjórnarríkin.
Menn bíða nú með nokk-
urri óþreyju eftir því að
heyra viðbrögð Rússa-þjón-
anna hérlendis við afbroti
húsbændanna. Brot Banda-
ríkjanna fannst þeim þess
eðlis, að réttlætanlegt væri
að eyðileggja fund leiðtog-
anna og stofna til árekstra,
sem faerðu heiminn að mörk-
um ægi-styrjaldar. Fróðlegt
verður því að sjá afstöðuna til
afbrots, sem framið er gegn
hinni íslenzku þjóð á ná-
kvæmlega sama hátt og flug
Bandaríkjamanna yfir Rúss-
landi. Hér skal engu spáð um
viðbrögðin, en illa væri Þjóð-
viljamönnum brugðið, ef þeir
mætu íslenzkan málstað
meir en rússneskan og for-
dæmdu brot húsbænda sinna
gegn íslenzkum lögum. Þá
mundu þeir vissulega bregð-
ast helgasta boði í trúarjátn-
ingu kommúnista um heim
allan, boðorðinu um það að
svíkja hvenær sem er allt og
alla fyrir hið sósíalistiska
föðurland.
Á þetta boðorð þeirra
minnti einn starfsmaðux
Ríkisútvarpsins landsmenn
heldur óþyrmilega í viðtals-
þætti í útvarpinu í fyrra-
kvöld. Hann fór ekkert dult
með það, að réttlætanlegt
væri af Rússum að stytta
þriðjungi íslendinga aldur,
vegna þess að við hefðum vai-
ið þann kost að taka þátt í
varnarbandalagi lýðræðis-
þjóða og leggja nokkuð af
mörkum til sameiginlegra
varna þeim hugsjónum og því
þjóðskipulagi, sem við óskuð-
um að búa við. Þessi maður,
sem nýtur launa frá íslenzka
ríkinu til þess að annast hlul-
lausan fréttaflutning, lýsti
því jafnframt yfir, að ein-
ræðisþjóðirnar væru frið-
elskandi og leiðtogar þeirra
mundu aldrei hyggja á árásir.
Hins vegar væru vestrænu
þjóðirnar, þar með sjálfsagt
við íslendingar, árásaraðili,
sem vænta mætti o’fbeldis af.
Fréttamaðurinn fullyrti einn-
ig, að það hefðu verið Banda-
ríkjamenn en ekki Rússar,
sem eyðilögðu fund æðstu
manna.
Hinn fáránlegi málflutning-
ur fréttamannsins mun hafa
gagnstæð áhrif við það, sem
til var ætlazt og vekja menn
til umhugsunar um þær skyld
ur, sem þeir eiga að gæta.
Og njósnir Rússa hérlendis
munu líka vafalítið orka þvi,
að enn fleiri verði fúsir til
að taka ábyrga afstöðu til al-
þjóðamála. Hitt er svo allt
annað mál, að mörgum mun
finnast það skringilegt frjáls-
lyndi, að láta þennan mann
annast fréttaflutning ríkis-
útvarpsins.
UTAN UR HEIMI
Rándýr og
villibráð
Þ A Ð mun útbreidd skoðun,
að sjálfsagt sé að fækka
„skæðum“ rándýrum, eftir
því sem tök efu á — í þeim
tvöfalda tilgangi að varð-
veita fegurð náttúrunnar,
þ. e. hin „saklausu“ dýr —
sem engum eru talin til tjóns,
en aðeins til augnayndis eða
til þess að auka fjölbreytni
dýralífsins — og að viðhalda
þeim „rándýrum“, sem helzt
eru til nytja — þ. e. veiðidýr-
unum, villibráðinni. — En nú
koma bandarískir sérfræðing-
ar og segja, að það sé bæði
lítils vert og óæskilegt að
reyna að útrýma rándýra-
stofnunum — hin skæðu rán-
Fækkun rándýra
er ekki einlít til
að fjölga hinum
I nytsömu veiðidýr-
i um, segir banda-
< rískur dýrafræði-
iprófessor, sem telur)
i baráttuna fyrir út-
rýmingu ýmissa
rándýra bæði til- \
gangslausa og
óæskilega
dýr, sem svo eru nefnd, og
hin nytsömu veiðidýr, geti
lifað samtímis og hlið við
hlið, án þess að eðlileg og
æskileg hlutföll raskist til
muna.
• HÆTTULEGUR
OFURÁHUGI
Hinn kunni, bandaríski dýra-
fræðingur, prófessor Paul Err-
ington, hefir látið svo um mælt
um þessi efni: — Sá ofuráhugi,
sem ýmsir eru haldnir, á því að
halda rándýrastofnunúm í skefj-
um eða útrýma þeim alveg get-
ur orðið býsna hættulegur þeim
ráðstöfunum, sem menn geta
yfirleitt gert — og í flestum til-
fellum reynast hagnýtari — til
viðhalds hinum nytsömu veiði-
dýrum. — Þá segir vísindamað-
urinn, að þau svæði Norður-
Ameríku, sem hann hafi séð
snauðust af veiðidýrum, hafi
einmitt verið slík, þar sem það
Gaupan er vissulega til fegurðarauka í náttúrunni — ekki
síður en fórnardýr hennar, hið sakieysilega rádýr ......
var fastur siður og þótti- sjálf-
sagt að drepa öll rándýr, hvenær
sem færi gafst.
• INNAN VISSRA
TAKMARKA
Prófessor Paul Errington heim
sótti Dani fyrir nokkru og hélt
fyrirlestra. Ritið „Naturens Verd
en“ birti fyrirlestur þann, er
prófessorinn flutti við Hafnarhá-
skóla, en þar segir hann m. a.,
að skoðun sín sé sú — og megi
það teljast fullsannað — að
margar þær dýrategundir, sem
villtar lifa, haldi ávallt stofnin-
um sjálfkrafa innan vissra tak-
marka á ákveðnu svæði, án þess
að maðurinrt komi þar nærri á
nokkurn hátt. Einnig sagði pró-
fessorinn, að athuganir hefðu
leitt í ljós, að rándýr og ránfugl-
ar leiti yfirleitt bráðar sinnar
inestmegnis hjá þeim hluta villi-
dýrastofnanna, sem dæmdar
væri til að „hverfa" með ein-
hverjum hætti, hvort eð væri —
alveg án tillits til þess, hvort hin
skæðu rándýr væru fleiri eða
færri.
• NÁTTÚRAN TEKUR
TIU SINNA RAÐA
Við 25 ára rannsóknir í Iowa
hefir það t. d. kofnið í ljós æ ofan
í æ, hvernig moskusrotturnar
„hafa stjórn á“ stærð stofnsins
á vissu svæði. Á meðan fjöldinn
er ekki meiri en svo, að um-
hverfið getur með góðu móti
veitt rottunum bærileg lífsskil-
yrði, virðist ekki sjá högg á
vatni, þótt þær lifi í nánu sam-
býli við erkifjendur sína. En
verði um offjölgun að ræða, og
ef refur, minkur og aðrir óvin-
ir moskusrottunnar anna ekki að
útrýma „offramleiðslunni", þá
tekur náttúran til sinna ráða.
Hin mikla „spenna", sem ríkir
hjá stofninum, þegar svo er kom-
ið, og hin harða barátta fyrir
lífinu verður til þess, að rott-
urnar hætta að fæða unga um
tíma. — Rannsóknir á t. d. lyng-
hænum og fasönum sýna einnig,
að það er einkum einhvers konar
óþolinmæði vegna minnkandi
olnbogarýmis og harðari lífsbar-
áttu, sem veldur því, að stofn-
inn hættir að tímgast með eðli-
legum hætti, þegar náð er vissu
hámarki, sem viðkomandi land-
svæði getur með góðu móti bonð.
• „RÆNINGJARNIR" —
DJÁSN NÁTTÚRUNNAR
Hinn bandaríski prófessor
bendir loks öllum náttúruunn-
endum á það, hve mikill sjónar-
sviptir væri að ýmsum „ræningj-
unum“, ef þeir hyrfu algerlega
úr dýraríkinu. Flestir geti eflaust
verið sammála um það, að sum
rándýr séu einhver mestu djasn
ánttúrunnar. — Rádýrið hér á
Norðurlöndum gleður vissulega
auga mitt með „saklausri" feg-
urð sinni, sagði prófessor Err-
ington, — en ég dáist einnig að
fegurð og ágætum eiginleikum
erkióvinar þess, gaupunnar ....
Leiktjalda-
malarar
sýna ytra
UM þessar mundir stendur ýfir
Listahátíð í Bergen. Hún var
opnuð 27. þ. m. og stendur yfir
til 10. júní n.k. Þar verður jafn-
fram sýning á leiktjaldateikning-
um og búningateikningum og
taka listamenn frá öllum Norður
löndunum þátt í þeirri sýningu.
Þremur íslenzkum leiktjalda-
málurum var boðið að senda
verk sín á sýninguna og eru það
þeir Lárus Ingólfsson, Magnús
Pálsson og Sigfús Halldórsson.
Islenzku leiktjaldamálararnir
hafa allir sent leiksviðslíkön
(model) búningateikningar og
frumteikningar á sýninguna.
Heyrzt hefur að sýmilgin sé
mjög fjölbreytileg og vel undir-
búin í alla staði.
• Bandaríkjamannin-
um Anthony Mey-
er, sem á heima í út-
jaðri Winnipeg-borgar í
Kanada, hafði lengi
gramizt mjög framferði
katta nágrannanna, en
þeir komu iðulega í næt
urheimsóknir í garði m
hans og gæddu sér á
smáfiskum, sem hann
hafði í tjörn á miðri lóð
inni. — Meyer velti
lengi vöngum yfir því,
hvernig hann gæti vanið
kettina af þessum ó-
sóma — og loks fann
hann ráðið. Hann útveg
Nýstárlegt húsdýr
aði sér nýstárlegt hús-
dýr, coyote, eða sléttu-
úlf eins og það mun kall
að á íslenzku.
• Og ekki leið á löngu
áður en sléttuúlfur-
inn olli hinum mesta
úlfaþyt meðal nágranna
Meyers. Eftir eina viku
höfðu nokkrir þeirra
tekið sig saman og
stefnt Bandaríkjamann-
inum fyrir rétt. Héldu
nágrannarnir því fram,
að það væri refsivert at
hæfi að halda slíkt rán-
dýr sem sléttuúlfurinn
væri — og bentu á, að
skepnan hefði drepið
hvern einasta kött í
hverfinu á nokkrum
dögum. Þó var úlfur-
inn tjóðraður í garðin-
um.
• Meyer hélt því hins
vegar fram í réttinum,
að sléttuúlfinum sínum
hlyti að vera leyfilegt
að stunda veiðar á lóð-
inni sinni — alveg eins
og nágrannakettirnir
hefðu lengi fiskað þar
nokkurn veginn óáreitt-
ir. — Og það kom að
litlu haldi, þótt grann-
arnir kvörtuðu undan
því, að úlfurinn gólaði
á nóttunni — því að
kettirnir höfðu verið
undir sömu sök seldir.
— Niðurstaðan varð sú,
að málinu var vísað frá,
því að í lögum fannst
hvergi stafur, sem hægt
væri að dæma eftir.