Morgunblaðið - 17.07.1960, Blaðsíða 13

Morgunblaðið - 17.07.1960, Blaðsíða 13
Sunnudagur 17. júlí 1960 MORGUNBLAÐIÐ 13 stórstreymi aldarinnar. Fleira veldur að vísu en atvinnubylting- in, aðstaða kirkjunnar í þjóðlíf- inu er önnur en var. En sú bylt- ing er þó ærin sér. Kirkjan stend- ur nú frammi fyrir þeirri stað- reynd, að landið, sem hún hafði búið um sig í og gróið við í þús- und ár, er að hverfa og nýtt að verða til. Fornar uppistöður, sem studdu hana eða stóðu undir starfi hennar, eru fallnar eða rið- andi. Hún þarf að nema landið að ' nýju, koma sér fyrir i mannfélagi, sem mótast af verulegum og vax- andi hluta af borgarlífi og vél tækni. Þær erfðir, sem hún á frá liðnum tíma, söguhelgað samband hennar við þjóðina, eru ómetan- legar. En þ^ð er þó fyrst og fremst fortíð. Hún lifir ekki á þeim arfi sínurn nema sem minn- ing. Framtíð hennar fer eftir því, hversu andlega veigamikil hún reynist á næstunni, styrk í Drottni sínum, glöggsæ á tímanna tákn, fljót að átta sig á nýjum viðhorfum, eindregin í vitund sinni um köllun sína gagnvart þjóðinni. Þeir tímar, sem vér lifum á, eru vissulega auðugir af tækifær- um fyrir kirkjuna. Kristinn mað- ur lítur alltaf svo á, að nýjar að- stæður, óvænt viðhorf og erfið- leikar séu köllun, tækifæri, sem Guð gefur. Vér lifum vitjunnar- tíma. Ef til vill var engin kyn- slóð kristinna manna á íslandi kölluð til meira hlutskiptis en sú, sem nú er í miðju dagsverki eða um það bil að taka daginn“. Séð yfir Tjörnina í átt að Fríkirkjunni. REYKJAVÍKURBRÉF HirSisbréf biskups Herra Sigurbjörn Einarsson hefur, svo sem er háttur nýrra biskupa, skrifað prestum þjóð- kirkjunnar hirðisbréf. Það hefur nú birzt í sérstakri bók, sem nefn ist: „Ljós yfir land“, 200 síður að lengd. Rit þetta á ekki einung- is erindi til kirkjunnar manna, heldur til allra íslendinga, sem hugsa um þjóðfélagsmál. Við lest- ur þess sést, að það er skrifað af manni, sem er í senn mjög vel að sér, óvenju ritsnjall og hugsjóna- ríkur. Um guðfræðikenningar biskups skal ekki rætt hér. Rétt er að láta það eftir þeim, sem betur eru að sér. f leikmanns augum virðist bréfið ritað af víð- sýni og sáttfýsi í garð þeirra, sem aðrar trúarkenningar hafa. Bisk- up viðurkennir, að eðlilegt sé að sitt sýnist hverjum í ýmsum guð- fræðilegum efnum. Beint dauða- merki væri, ef svo væri ekki, enda segir í sjálfri hinni helgu bók: — „í húsi föður míns eru.marg- ar vistarverur", eins og hinn vitri vígslubiskup, sr. Bjami Jónsson, gjarnan vitnar til þegar talið berst að þessu. „Er ekki undar- lega hljótt um heimilið44 Biskup leggur áherzlu á, að ágreiningur um trúarkenningar megi ekki verða til þess að draga athygli kirkjunnar frá hinum miklu verkefnum í lífi þjóðarinn- ar, er að kalla. Hann segir t.d.: „Bylting þjóðlífsins hefur gjör- breytt heimilislífinu. Kirkjan átti eina sína styrkustu stoð í guð- rækni heimilanna . . . Það er eitt af einkennum vorra tíma, að alltaf er verið að kanna nýjar leiðir, huga að nýjum stofn unum og koma þeim á laggir. Þetta er í sjálfu sér heilbrigt, gott og nauðsynlegt. En stundum Laugard. 16. júlí | gleymist hið gamla og þrautpróf- aða. Og það er ekki gott. Vér höfum uppi miklar ráða- gerðir og framkvæmdir til þjóð- lífsbóta og menningarauka og i uppeldis- og fræðslumálum ger- um vér ótrúlega risavaxin átök. En er ekki undarlega hljótt um heimilið? Hér var heimilismenn- ing í landinu, traust og að mörgu farsæl. Hún er liðin undir lok að mestu, enda bundin félagslegum aðstæðum, sem eru úr sögunni. Hvað gerum vér til þess að um- bæta það að nýju með hliðsjón af nýjum þjóðháttum og aðstöðu? Þjóðfélög nútímans eru meira og minna múruð hinum margvíslegu stofnunum. Vér megum ekki gleyma grunnstofnuninni, heim- ilinu, sjálfri frumunni í mann- félagslíkamanum". „Mæður hafa lyk- ilsvald í uppeldis- málum64 Biskup heldur áfram og segir: „Skólar standa veikum grunni og önnur menningarstarfsemi, ef heimilin eru ótraust. Hinn mikli frömuður uppeldismála og mann- vinur, Pestalozzi, hlaut vakningu sína til starfs við það að kynnast vanræktum börnum. Athygli hans beindist að heimilunum. Hann skrifaði bók handa mæðr- um. Hann vissi, að mæðurnar hafa lykilsvald í uppeldismálum. Hann lagði áherzlu á, að allar sið- bætur og þjóðlífsumbætur, sem eiga að ná til róta, að verða bein- ast upptökum, heimili og heim- ilislífi. Bernskuheimilið leggur grunninn að mótun hvers manns“. Ætla mætti, að allir gætu tek- ið undir þessi orð, svo.augljós- lega sönn sem þau eru. En ein- mitt þetta er enn eitt aðalágrein- ingsefnið í þjóðmálum. Markmið kommúnista er að eyða áhrifum heimilanna, helzt sundra þeim, svo að hægara sé að gera úr mann fólkinu hugsunarlausar vinnuvél- r ..Oíiot gelgju- Framangreind ummæli, eru úr þeim kafla hirðisbréfsins, er nefnist „Hið unga Island“.' Hann hefst svo: „ísfand er ungt, „álfu vorrar yngsta land“. Ekki vegna þess, að það reis síðast úr sæ og var séinast numið, heldur hins vegna, að bjóðin er ung. Hún hefur vakn að til vors, varpað af sér hami langrar kyrrstöðu, blóðið rennur ört í æðum hennar og kraftarnir vaxa við hvert átak. Þessu fylgja ýmis ónot gelgjuskeiðs, nokkur skortur jafnvægis og roskinna manna ráðs. Og aldarfarið í heim inum hefur verið næsta skrykkj- ótt á þessum vortíma íslenzku þjóðarinnar og raunar hið versta á marga grein. Þjóðin lifir tíma mikilla tæki- færa.--------- Á kirkjan hlutdeild í tækifær- um hins unga tíma?-----------— Kirkjan er á tímamótum, eins og þjóðin. En horfa vegir eins við báðum af því hvarfi, sem vér erum staddir á? Bylting þjóðlífsins hefur haft mikil áhrif á aðstöðu kirkjunnar. Hjá því gat ekki farið. Hún var samvaxin lífi þjóðarinnar eins og það var, skipulag hennar var gró- ið við hið gamla, íslenzka mann- félag, starfshættir hennar líka. „Mvítast aí borgar- lífi og \éltækni6í Hér lýsir biskup á raunsæjan hátt þeim miklu verkefnum og þar með mörgu tækifærum, sem núlifandi kynslóð fslendinga eru fengin. Sú staðreynd, að mann- félag okkar mótast nú að veru- legum og vaxandi hluta af borg- arlífi og véltækni knýr til end- urmats í flestum greinum þjóð- lífsins. Enn hefur okkur ekki tek- izt að skapa þá borgarmenningu, sem viðhlítandi sé. Það er eitt af mest aðkallandi verkefnum þessarar kynslóðar. Eins og bisk- up bendir á, þá verða heimilin þar að vera undirstaða. Góður hý býlakostur er mikilvægur. í þeim efnum hefur ótrúlega miklu verið áorkað á skammri stundu. íbúð er samt aldrei annað en ytri um- gerð, það er velfarnaður og menn ing fólksins, sem í húsunum býr, sem eftir er keppt. Kirkjan hefur vissulega miklu og veglegu hlut- verki að gegna við að laga þann losungarbrag, sem nú er á alltof mörgu. Eftirtektarvert er, að bisk up nefnir lítt eða ekki þýðingu útvarps fyrir störf kirkjunnar. Þetta skýrist af því, hversu mik- ilsverð hann telur hin persónu- legu áhrif, sambands prests og safnaðar, sem hætt er við að út- varpið deyfi í stað þess að auka. Kirk j nby ggingar Biskup telur, að hallað hafi á kirkjuna í fjárskiptum hennar við ríkið. Um það skal ekki frek- ar rætt hér, en ekki endast þau dæmi, sem hann telur til fullrar sönnunar. Aðalatriðið er, að nú verður að byggja á því ástandi, sem fyrir hendi er. Deilur um Hún bjó um ytra fyrirkomulag J gömul fjárskipti eru einungis til og starfsaðferðir að fornri og; trafala. Um þetta segir biskup: traustri gerð og þurfti lítt að | „-þegar haft er í huga, er flestar standa á þeim grunn* um, sem verið hafa tilbeiðslu- staðir kynslóðanna. Auk þess þarf að reisa kirkjur í nýjum sókn- um“. Hvað er frara- kvæmonlegl? Annarsstaðar ber biskup sanv an framlög ríkisins til félagsheim ila og skóla, miðað við það, sem látið hefur verið til kirkjubygg- inga og þykir mjög á kirkjurnar hallað. Þetta er að vísu rétt, enda spyrja nú margir, hvort bygging félagsheimila sé ekki komin út í öfgar. Þegar höfð er í huga nú- tímasamgöngutækni og fjöidi þeirra verkefna, sem kalla að, þá virðist sannast sagt svo sem fé- lagsheimili hefðu a. m. k. sum- staðar mátt vera dreiföarj en raun ber vitni. Hreppametnaður má ekki komast að í þeim efn- um, enda hefur sumsstaðar far- ið svo, að frekar hefur verkað til sundrunga en samhugs. Á sama veg verða menn að gera sér grein fyrir, hvort fjár- hagslegt bolmagn sé fyrir hendi til þess að reisa nútímakirkjur, hvarvetna þar sem kirkjur áður hafa staðið. Er ekki eðlilegt að færa þær saman? Því að hvað sem stofnkostnaði líður, og ef þar þó sannarlega um mikið fé að ræða, verða menn að ihuga, hverjum sé til gagns að koma víðs vegar upp lítt sóttum kirk- jum, sem söfnuðir hafa ekki ráð eða hirðu á að hlúa að svo að sæmilega vistlegt sé, þegar inn er komið. Tilfærsla byggðar, bætt ar samgöngur og véltækni hafa skapað gjörbreytingu, sem ekki verður komizt hjá að taka tillit til. Stórhuga menn, sem einmitt láta sér annt um framtíð kirkj- unnar, þurfa að hugsa málið frá rótum. Hér sem ella verður að gera sér grein fyrir, hvað er fram kvæmanlegt, og finna síðan ráðin til þeirra framkvæmda. breytingum að huga í þeim efn- um í þjóðfélagi, sem að miklu leyti mátti teljast kyrrstætt". „Engin kynslóð kölluð til nieii a hlutskiptis46 Síðar segir: „Þessu hefur öllu skolað til í hvernig fjármálalegum samskipt- um ríkis og kirkju hefur verið háttað, er auðsæ skylda ríkisins til þess að létta verulega undir með söfnuðum landsins, m.eðan verið er að koma kirkjubygg- ingarmálum í viðunandi horf. Til þess þarf stórt átak. Það eru ekki nema 40 ár þar til þjóðin heldur upp á þúsund ára afmæli kristninnar. Fyrir þann tíma þurf um vér að hafa endurbyggt var- anlega og myndarlegan stóran hluta af sóknarkirkjum landsins, Fjöldi presta Biskup segir, að rómversk- kaþólskir menn telji hæfilegt að hafa einn prest fyrir 500 manna söfnuð. Er svo að sjá sem hann telji æskilegt, að hér verði keppt eftir líku hlutfalli. Ekki skaðar að setja markið hátt, en þó virðist hér of hátt miðað. Vafalaust er erfitt að finna í þessu nokkra ákveðna reglu. Fara verður eftir aðstæðum í hverju landi, og þvi hvað menn vilja raunverulega á sig leggja í þessum sökum, því að kostnaður við uppihald klerk- dómsins verður af engum tekinn öðrum en öllum almenningi. Ein- hvers staðar hefur sá, er þetta ritar, lesið, að hjá mótmælenda- trúarmönnum með engilsaxnesk- um þjóðum, þar sem trúaráhugi er víða vel lifandi, þyki hæfilegt að hafa einn prest fyrir 2000 manna söfnuð. Enn fer fjarri að þvi marki sé náð í fjölmennari kaupstöðum hér á landi, í Reykja vík hefur m. a. s. ekki enn þótt fært að fullnægja lagaboði að ætla einn prest fyrir hverja 5000 menn. Athuga verður, hvort ekki sé stöðugt nauðsynlegt að færa prestaköll til eftir flutningi mann fólksins í landinu. Prestum eins og öðrum er hollast að hafa nægu verkefni að sinna. Ungir, kraft- miklir og áhugasamir prestar í litlum sóknum, kvarta nú undan því, að fjarri fari, að þeim sé ætlað nóg verkefni. Alkunnugt er, að nokkrir prestar dvelja ým- ist að staðaldri eða mikinn hluta árs utan prestakalla sinna. Því kunna að valda sérstakar ástæð- ur en því miður bendir sú stað- reynd, að söfnuðirnir skuli ekki rísa gegn þessu, á, að verkefni sumra presta sé of lítið. Nýir sam gönguhættir og véltækni hljóta einnig í þessu að segja til sín. Framh. á bls. 14.

x

Morgunblaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Morgunblaðið
https://timarit.is/publication/58

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.