Morgunblaðið - 08.09.1960, Qupperneq 11

Fimmtudagur 8. sept 1960
MOnCHTShLAÐlÐ
II
0
ir otrauður
IMINN
auki. — En þegar svo langt
er komið, að maðurinn get-
ur stigið fæti sínum á tungl-
ið eða reikistjörnurnar, þá
er viðhorfið frá vísindalegu
sjónarmiði -orðið allt annað;
svo að vitnað sé í brezka
stjörnufræðinginn Bernard
Lovell: Þegar þar að kemur,
getum við réttlætt það, að
maður sé látinn gæta tækj-
anna. Með því að koma
manni til tungsins eða plánet
anna, eru allar líkur til, að
við getum auðgað þekkingu
okkar á framgangi sköpun-
arinnar. . . .
na geim-
a nú vera ]
ð að leys-)
r séu enn;
. Banda-í
ð e. t. v.
leiðin í |
geimfarið
íinnkandi.
a smáeld-
draga úrj
íkt geim-
í Banda-
>að „Dyna í
sennilega'
/ið Titan-
. Af því, ■
: gera þar)
yna-Soar“\
a kallazt!
B :
'ðist skipa ggggglf;
framar
í í geim-
þess bend
íenn gætu
alllöngu
ríkin haf-a
Á geim-
i Stokk-
íuði sýndi
inn frægi,
tun, upp-
pum, sem
i við Sat-
lu. Þar á :
a manna ;
ikn. efst),;
iur í eins
ða klefa:
úr, vinnu-
iylki, sem
5 losa frá
gerist. Þá
naður að
arðnesku"
iinni mán WWí
VIB
*
; •« 4
' I
- |
(•
: ::•*?'11'

Afgan-
istan
AFGHANISTAN á eitt sameitgin-
legt með Thailandi og Japan. Hún
er eitt af þeim fáu Asíurikjum
sem verndaði pólitískt frelsi sitt
stöðugt, á yfirráðatímabili Vestur
Evrópumanna í gamla heiminium.
Hún missti eins og Síam, nokk-
ur landamæraisvæði, sem hún
ðurlnn slg
á því að
„Við höf-
hugmynd
ndarískur
hitt vit-
ið getum
eð því að
tæki út í
tum við
ótara með
ig mann“.
segja, að j,e(ta er (elkntng af hlnni
i að láta
■rðarbraut risavöxnu Satúrnus-eid-
eiginlega fiaug, sem Bandaríkjamenn
lun — en , „ , ,
sennilega hafa nu 1 smiðum' en huB
ar og álits verður 55 metra há.
' ...................................................... '
Algeng sjón í Afganistan, hjarðmenn með fé sitt.
vettvangur kalda stríðsins
eftir Arnold Toynbee
heldur fram að tillheyri réttilega
henni. í 40 ár (1879—1919) missti
hún einnig til stjórnarinnar í
Brezka Indlandi stjórnina á er-
lendum viðskiptum sínum.
Á 19. öld varð hún tvisvar fyr-
ir innrás Brezk-Indvenskra herja.
En í fyrra stríðinu við Breta,
gersigraði hún árásaraðilann jafn
rækilega og Grik'kir gersigruðu
persneska keisaraveldið árið 480
fyrir Krist. Og síðara stríðið end-
aði með því, að innrásarmennirn-
ir komust undan, rétt nógu tám-
anlega til að forðast endurtekn-
in,gu á fyrri ógæfiu sinni.
Thailand og Japan varðveittu
sjálfstæði sitt með framsýni. Thai
land græddi einnig á samkeppn-
inni milli Bretlands og Frakk-
lands í Suð-austur Asiíu. Þessi
tvö Vesturveldi sættust á það,
að leyfa Thailandi að lifa áfram
sem smáríki miili stórveldanna
tveggja.
Afghanistan græddi á saima
hátt á samkeppninni milli Breta
og Rússa. En samt hefði hún jafn
vel glatað sjálfstæði sínu á 19.
öld, ef hún hefði ekki tvisvar
barizt hraustlega fyrir því. Á 19.
öld bjargaði Afglhanistán sér með
hernaðarlegri hreysti, ekki með
því að laga sig eftir nýja tím-
anum. Og jafnvel afghönsk
hreysti kynni að hafa lotið í
lægra haldi fyrir vestrænni hern-
aðartækni, ef Afghanistan hefði
ekki verið sjálfgert vígi frá nátt-
úrunnar hendi. En land sem erfitt
1 er að ráðast inn í, er af sömu
ástæðum erfitt að laga eftir nýja
tímanum. Og vanþróun hefur ver
ið það verð, sem Afghanistan
hefur orðið að greiða fyrir póli-
tískt frelsi sitt.
í viðræðum við enska gesti,
staðhæfa tízkusinnaðir Afghan-
ar það stundum, að ef Bretar
hefðu lagt Afighanistan undir sig
á 19. öld, þá hefði hún nú verið
eins vel útbúin og Pakistan og
Indland eru í dag, með efnisleg
tæki nútíma menningar. Þetta er,
að sjálísögðu, sagt í gamni. —
Afghanar öfunda raunverulega
ekki Pakistanbúa og Indverja af
reynslu þeirra af brezkri stjórn.
En þeir viðurkenna, að það hafi
kostað Afghanistan hátt verð, að
sleppa við þá reynslu.
Þeir gera sér það einnig Ijóst,
að þeir muni ekki verða færir um
að halda stöðugt sjálflstæði sinu,
ef þeir ná ekki öðrum Asíuþjóð-
um í kapphlaupinu milli nútima-
þróunar og eyðileggingar. Þess-
ir nútímasinnuðu Afghanar eru
hinir duglegu og reyndu meðlim-
ir konungsfjöliskyldunnar, sem
stjórna landinu. Þeir gera það,
sem hinn fyrrverandi konungur
Afghanistan, Amanullah, reyndi
en mistókst, árið 1920 og það sem
samtíðarmanni Amanullahs, Ata-
tiirk forseta, tókst að framikvæma
í Tyrklandi.
Þeir eru að efna til hraðgöngu,
til þess að vinna aftur upp glat-
aðan tíma. Og herferð þeirra til
skjótrar nútímaþróunar er fram-
kvæmd á mörgum ólíkum svið-
um: t.d. vegagerðir, vatnsveitu-
lagnir, almennar heilsuvarnir,
menntun og sem miikilvægur
menningarþáttur, afnám á höft-
um og ófrelsi kvenna.
Þegar Amanullah konungur
reyndi að gera þetta allt, fyrir
einni öld, vakti hann innanlands
andstöðu, sem að lokum kollvarp
aði honum og ónýtti verk hans
um stundarsakir. Og glæður þess
arrar sömu andstöðu loga enn í
dag. Meðlimir Pashtun-ættstofns-
ins, á Aflghanistan-Pakistan landa
mærunum, Afghanistans m.egin,
vilja ekki missa hið de facto sjálf-
stæði sitt gagnvart öllum stjórn-
um, þar á meðal sinni eigin lands-
stjórn, sem þeir hafa haft frá
ómunatíð. Hirðingjaflokkur ætt-
stofnsins vill ekki láta neyða sig
til að leggja niður þann forna
vana sinn, að flytja árlega milli
vetrar og sumar beitilandanna.
Hinir afturhaldssinnuðu karl-
menn vilja ekki sjá konur sínar
lausar úr hinu forna ófrelsi.
Andstaðan er ósvikin. Það hef-
ur verið möglað og a. m. k. einu
sinni gerð uppreisn. En það virð-
ist mjög ólíklegt að núverandi
stjórn muni sæta sömu öriögum
og Amanullaih. Hið rúmlega 30
ára tímabil hefur næstum ósjálf-
rátt eflt nútímaþróunina í Afghan
istan og auk þess hefur núverandi
landstjórn, gagnstætt Amanullaih
árið 1929, her sem framkvæmir
skipanir hennar oj er búinn öflug
um rússneskum vopnum. Svo virð
ist sem núverandi forsætisráð-
herra Daud Khan prins, miuni
verða, ekki Amanullah, heldur
Atotúrk. Allt bendir til þess að
hann muni verða happasæll í
framkvæmd nútímastefnu sinnar.
Spurningin er aðeins sú, hvort
það muni styrkja sjáltfstæði Af-
ghanistans eða gratfa undan því.
Þessi spurning vaknar, vegna
þess að stjórnin í Afghanistan
þiggur mikla erlenda aðstoð frá
Sovétríkjunum og Bandaríkjun-
um. Án þessarrar aðstoðar hefði
gengið seint að gera Afghanistan
að nútímaþjóð. En erlend aðstoð
er stjórnmálalega hœttuleg í hlut
falli við styrk hennar. Hvernig
eru horfurnar?
Ef Afghanistan nyti aðstoðar
frá Bandaríkjunum einum, þá
væri ekki um neitt pólitískt
vandamál að ræða. Bandaríkin
hafa enga ágirnd á löndum í
gamla heiminum og auk þess er
Norður-Amreíka einangruð fra
Afghanistan vegna breiddar út-
hatfsins og lengdar Vestur-Paki-
stans. Sovétríkin eru hins vegar
næsti nágranni Afghanistans og
nú sem stendur virðast Sovét-
ríkin vera orðin U.S. yfirsterk-
ari í samkeppninni um að sjá
Afghanistan fyrir efnahagsaðstoð
sem gæti leitt til öflunar i>óli-
tískra áhritfa og jafnvel yfirráða.
Rússar veita stjórn Afghanist-
ans suman þann útbúnað, sem
mest þörf er fyrir: Þ. á. m. -egir
frá Sovézku landamærunum til
Kabul og til Kandahar; jarðgöng
í gegnum Hindu Kush-fjallgarð-
inn; vatnsveitulagnir í Jallala-
bad. Þeir gera þetta með kjörum
sem eru fjárhagslega lokkandi
(hagnaðurinn, sem þeir vonast til
að uppsl:era, er pólitísfcur).
Þeir gera ekki þau augljósu
glappaskot að vekja trúarlega til-
finningu (Múhamedstrúar) með
því að breiða út kommúnisma.
Þeir einbeita sér að því ó-hug-
sjónalega takmarki sínu, að koma
U.S. burt frá Afghanistan með
því, að sigra þau í þeim leik að
fullnægja þörfurn stjórnarinnar f
Afghanistan. Aflghanistan er i
raun og veru ein atf stöðvunn
„kalda stríðsins“. Það kann að
verða hún, sem úrslitum ræð-
ur . . . .
Handknatfleiksflokkar
KR til Danmörku
Um 700 KR-ingar á keppnisferðalagi
i septembermánuði
I G Æ R voru meðal farþega
áætlunarvélar Flugfélags íslands
til Kaupmannahafnar, 30 manna
flokkur kvenna og karla úr KR.
Hér er um að ræða meistara-
flokka félagsins í handknattleik,
en förinni er heitið til Helsingör
í Danmörku.
Þetta er í annað sinn, sem slík
för er farinn, en 1957 tókust
samningar við HIF (Helsingör
Idrættsforening) um gagnkvæm
ar heimsóknir milli þessara aðila.
KR-ingar fóru það ár til Dan-
merkur og árið eftir komu flokk
ar frá HIF hingað til Reykjavík-
ur.
Þriðja sterkasta lið Dana.
HIF hefur verið um árabil eitt
af sterkustu félögum Dana í hand
knattleik og í ár er félagið talið
eitt af þrem beztu í handknatt-
leik karla og kvenna.
Handknattleiksfólkið mun dvelj*
til 14. sept. í Helsingör. Ekki er
ákveðið hve marga leiki KR-ing
arnir keppa í Helsingör, en ákveð
ið er að báðir flokkarnir keppi
í Roskilde 13. sept.
Tveir lánsmenn.
KR-ingar hafa styrkt karlalið
þeim Ragnari Jónssyni, F. H. og
sitt með tveim lánsmönnum,
Karli Benediktssyni, Fram. Auk
þess verður Guðlaug Kristins-
dóttir gestur KR-inganna í þess-
ari för, en hún hefir ekki getað
iðkað handknattleik í sumar
vegna lasleika, en er sem kunn-
ugt er ein bezta handknattleiks-
stúlka landsins.
Fararstjórn skipa: Einar Sæ-
mundsson, Sigurgeir Guðmanns-
son, Sveinn Björnsson og Gísli
Halldórsson.
Framh. á bls. 19,