Morgunblaðið - 15.10.1960, Page 6

6
MORC.VWTtr 4 010
Laugardagur 15. okt. 1960
Tvö ný fciiuj-
eSsi verði reist
Vinnuhælið á Litla-
Hrauni stækkað — en
,Steinninn* lagður niður
Bjarni Benediktsson gerir grein fyrir
frumvörpum um lausn á ófremdar
ástandi fangahúsmálanna
STJÓRNARFRUMVARP um rík-
isfangeisi og vinnuhæli svo og
héraðsfangelsi voru til fyrstu um
ræðu á í'undi Efri deildar í gær
og gerði Bjarni Benediktsson
dómsmálaráðherra, þá grein fyr-
ir efni þeirra.
í framsöguræðu sinni fyrir
frumvarpinu um ríkisfangelsi og
vinnuhæli gat Bjarni Benedikts-
son þess fyrst, að nú í vetur væru
liðin rétt 200 ár siðan hafizt var
handa um byggingu hegningar-
hússins við Arnarhól. Það hefði
verið reist af mikilli rausn, svo
sem sjá mætti af því, að það
hefði brátt verið tekið fyrir bú-
stað æðsta embættismanns lands-
ins og síðar stjórnarráðið, sem
enn hefði þar aðsetur. Þó að ekki
ríkti nú sama oftrú á mikilvægi
fangelsanna eins og gert hefði á
þeim tíma, væri óhjákvæmilegt
að hafast nokkuð að í því efni.
Öngþveiti í fangahúsmálum.
Nú hefði um allangt skeið ríkt
algjört öngþveiti í fangahúsmál-
um hér. Hegningarhúsið við
Skólavörðustíg og fangelsið á
Litla-Hrauni væru bæði ófull-
nægjandi. Því færi t.d. fjarri, að
í þeim rúmuðust allir þeir, sem
til fangavistar hefðu unnið. Af-
leiðing þess væru sú, að á lang-
inn drægist, að afbrotamenn af-
Tvímennmgs-
keppni
HAFNARFIRÐI — Önnur um-
ferð tvímenningskeppni Bridge-
félagsins var spiluð sl. miðviku-
dagskvöld, og eru þessir nú efst-
ir: Árni Þorvaldsson og Kári
Þórðarson 186 stig, Reynir Ey-
jólfsson og Kristján Andrésson
176, Einar Guðnason og Gunn-
laugur Guðmundsson 163, Jón
Guðmundsson og Eysteinn Ein-
arsson 161%, Sigmar Björnsson
og Jón Pálmason 160, Viggó
Björgúlfsson og Kjartan Markús-
son 158 % stig.
Spilaðar verða fimm umferð-
ir, sú næsta nk. miðvikudags-
kvöld.
plénuðu refsingu sína, stytta yrði
fangavistina og náða menn í rík-
ará mæli en heppilegt væri. Ekki
hefði heldur verið fært að að-
skilja afbrotamenn eins og lög
gerðu ráð fyrir, t.d. ungiinga frá
fullorðnum og forhertum föng-
um. Eins gæti af
ýmsum ástæðum
þurft að hafa
fanga í vörzlu
eina sér, en þess
naumast verið
kostur. Þá mætti
segja, að nú
væri með öllu
ógerlegt að
koma konum
fyrir í fangelsi;
að vísu væri
sem betur færi
fátítt að þess
þyrfti, en þó
ekki með öllu
óþekkt. L o k s
hefði ekki verið
aðstaða til að
hafa sér í gæzlu
þá, sem einung-
is hefðu verið úrskurðaðir í varð
hald og því ekki ástæða til að
setja með öðrum föngum.
Aðbúnaði fanga ábótavant
Dómsmálaráðherra vék einnig
að aðbúnaði þeirra fanga, sem
nú sitja inni, og kvað honum í
mörgu ábótavant. Þar væru
varla fyrir hendi vistarverur um
fram þær, sem fangarnir svæfu
í; en það gerði mjög erfitt um
vik allri starfsemi sem krefðist
stærri húsakynna, t.d. kennslu,
kvikmyndasýningar, guðsþjón-
ustur eða aðrar samkomur
þeirra. Hin ófullkomnu húsa-
kynni gerðu gæzlumönnum einn-
ig mjög erfitt fyrir með að rækja
starf sitt, og væri það atriði
reyndar öllum kunnugt. — Um
endurbætur á fangelsunum væri
það að segja, að á undanförnum
árum hefði aðeins verið lítillega
dyttað að þeim, þegar ekki hefði
Iengur verið komizt hjá slíku.
Sakadómi falin athugun.
Vegna framangreinds ástands
í fangahúsmálunum kvaðst
Bjarni Benediktsson, dómsmála-
ráðherra, hafa falið. Valdimar
Stefánssyni, sakadómara, að taka
þau til meðferðar og hefði hann
að lokinni athugun skilað ýtar-
legu áliti, sem frumvarp þetta
svo og frumvarpið um héraðs-
fangelsi (sem getið er á öðrum
stað hér í blaðinu í dag) hefðu
verið byggð á.
Þrjú fangelsi ríkisins.
Þessu næst rakti dómsmálaráð
herra efni frv. um ríkisfangelsi
og vinnuhæii, en þar er gert ráð
fyrir að ríkið reki þrjú fangahús.
1) Ríkisfangelsi fyrir 100
fanga, í Reykjavík eða ná-
grenni, þar sem verði 4
deildir. Einangrunarfang-
elsi, öryggisgæzludeild,
geðveiiladeild, kvennafang
elsi og gæzluvarðhald.
2) Vinnuhælið að Litla
Hrauni, sem skal stækkað 1
svo að þar rúmist 60 fang
ar og skulu unglingar eigi
sendir þangað.
3) Unglingafangelsi í sveit,
þar sem hægt verði að hafa
25 unglinga yngri en 22
ára.
Eins og Ijóst er af þessu, er í
frv. ákveðið á um byggingu
tveggja nýrra fangahúsa, þ.e.
ríkisfangelsis og unglingafangels
is. Er þá jafnframt ráðgert, að
hegningarhúsið við Skólavörðu-
stíg verði lagt niður, en vinnuhæl
ið á Litla-Hrauni hins vegar starf
rækt áfram, þó þannig, að það
verður stórum aukið og endur-
bætt.
Ríkisfangelsið reist fyrst
Dómsmálaráðherra sagði, að
ekki væri enn ákveðið í hvaða
röð ráðist yrði í framkvæmdir.
Þó teldi hann, að auk endurbóta
á Litla Hrauni yrði fyrst hafin
bygging ríkisfangelsisins. Það
væri sú stofnun, sem mest kall-
aði að og sízt mætti dragast að
reist yrði. Unglingafangelsið yrði
væntanlega að bíða, en þar sem
rekstur vinnuheimilisins að
Kvíabryggju hefði nú verið tek-
inn upp að nýju, væru uppi á-
form um að koma unglingunum
þar fyrir og flytja þá fremur að
Litla-Hrauni einhverja þeirra
barnsfeðra, sem eigi greiddu með
lög sín. Þetta fyrirkomulag gæti
orðið til mikilla bóta meðan ungl
ingafangelsið væri ekki enn risið.
Milljón á fyrsta ári.
Bjarni Benediktsson ræddi
einnig nokkuð um fjárhagshlið
málsins og kvað ljóst vera, að
framkvæmdir þessar mundu
kosta mikið fé. Það væri hins
vegar fyrst fyrir hendi að fá
heimild til að reisa fangelsin, svo
að unnt væri að hefja nauðsynleg
an undirbúning, að byggingar-
framkvæmdum, láta teikna þau
o.s.frv. Nú þegar væri þó gert
ráð fyrir að verja 1 millj. króna
á ári í þessum tigangi. Það yrði
hins vegar allt of lítið til þess
að æskilegur hraði gæti verið á
framkvæmdunum, eftir að út í
þær væri komið. Með einhverj-
um hætti yrði þá að afla meira
fjár til þeirra og væri rétt að
menn gerðu sér það ljóst nú þeg
ar.
Hefjast þarf handa
Að síðustu kvaðst dómsmála-
ráðherra þess fullviss, að þing-
menn væru sér sammála, að óvið
unandi væri fyrir þjóðina, að
sama ástand í fangelsismálimum,
héldist til frambúðar. Hér yrði
að hefjast handa. Vonaðist harni
því til að málið hlyti góðar við-
tökur.
Frv. var að ræðu frummæl-
anda lokinni vísað til 2. umræðu
og allsherjarnefndar með sam-
hljóða atkvæðum.
Þá var á sama fundi Efri deildi
ar tekið fyrir frv. um héraðs-
fangelsi. Fylgdi dómsmálaráð-
herra Bjarni Benediktsson, því
einnig úr hlaði. Sagði m.a., að í
frv. væri byggt á sama samstarfi
ríkis og sveitarfélaga í þessu
efni og ríkt hefði, en gerðar væru
með frv. ráðstafanir til, að frem
ur yrði úr framkvæmdum en áð
ur. Samkvæmt frv. gætu báðir
aðilar haft frumkvæði, en Al-
þingi hefði hins vegar réttinn tili
fullnðarákvörðunar. Þá væru
gerðar ráðstafanir til þess, að
greiðslur yrðu inntar fljótt af
hendi, og báðir aðilar gætu treyst
því, að það drægist ekki. Þar sem
séð væri fram á miklar fjárhags
byrðar ríkissjóðs vegna fyrirhug
aðra framkvæmda við ríkisfang-
elsin, þætti ekki eins og sakir
stæðu fært, að ríkissjóður greiddi
meira en helming kostnaðar við
héraðsfangelsin.
Ný fangageymsla í Reykjav,k
Víðast á landinu væru nú ófull
nægjandi fangelsi, m.a. í Reykja
vík. Þó að bygging nýrrar lög-
reglustöðvar væri nú ákveðin og
nokkurt fé hefði þegar verið
veitt til hennar, mundi taka of
langan tíma að reisa hana, til
þess að unnt væri að bíða án ann
arra aðgerða. Lögreglustjóra
hefði því verið heimilað að láta
byggja til bráðabirgða nýja fanga
geymslu, sem þannig yrði úr
garði gerð, að unnt yrði með liti
um tilkostnaði að breyta henni
til annarra nota.
Þetta frv. hlaut, að ræðu dóms
málaráðherra lokinni, sömu með
ferð og hið fyrrnefnda.
HINN 1. október var undirritað-
ur í Varsjá nýr greiðslusamn-
ingur milli íslendinga og Pól-
verja. Samningur þessi kemur í
stað eldri samninga frá 18. nóv-
ember 1949 og gildir í eitt ár.
Sama dag var einnig undirrit-
uð bókun um vöruskipti milli
íslands og Póllands á næstu 12
mánuðum.
^Jn-estir^ítmði
Það var heldur fált fólk á
ferli við Tjörnina í gærmorg-
un, þrátt fyrir góða veðrið.
En nú er maður orðinn svo
vanur blíðskaparveðri, að það
eitt dregur mann ekki út frá
skyldustörfunum — enda er
sjálfsagt meira gengið suður
með Tjörn í rökkrinu á kvöld
in en um hábjartan morgun-
inn.
Þeir fyrstu, sem urðu á vegi
mínum, voru þrír þresör
Þeir kunnu sannarlega að
meta góða veðrið, skríktu af
ánægju. Eg kom að þeim,
þar sem þeir voru að taka
sér sturtubað við gosbrunn-
inn í Hallargarðinum. Golan
feykti vatnsbununni vfir
barminn á gosbrunninum.' —
Þrestirnir hoppuðu inn und-
ir bununa, snerust þar í
nokkra hringi, og böðubu svo
vængjunum og hristu sig,
um leið og þeir hoppuðu und-
an regninu. Þeir voru vissu-
lega kátir.
• FyJj*JaJordæmi
mannabarnanna
Það er annars furðulegt að
sjá útsprungin skrautblóm
enn uppistandandi um miðj-
an október, grasið nærri
grænt og svo mikið lauf á
trjánum, þó það sé búið að
fá gulan og rauðleitan blæ.
f krikanum á Tjörninni hjá
Iðnó var reglulegt fuglaþmg,
enda nokkrir krakkar komnir
með brauð í poka, til að gefa
fuglunum. Þýzku svanirnir
syntu þar hvítir og tignarleg.
ir með ungana sína, sem nú
eru vaxnir þeim yfir höfuð,
hálslangir og álkulegir. eins
og ungviði á þessu þroska-
stigi er oft. Þeir eru enn mó-
brúnir, eins og þeim sé illa
við vatn og reyni að sleppa
við að þvo sér um hálsinn,
— fylgi þar fordæmi manna
barnanna.
Úti á Tjörninni synti stór
breiða af hettumáfum. Þeir
lögðu undir sig Tjömina um
það leyti sem krían fór.
• Kcpptusl vib
lesturinn
Á steypta kantinum kring
um grasblettinn sátu tvær
telpur með skólatöskurnar
sínar. Þær voru að lesa og
ég hugsaði með mér: — Hvað
þatta eru dugleg og áhugasöm
börn, að sitja og lesa lex-
íurnar sínar, án þess svo mik
ið sem að líta upp í þessu
góða veðri! En þegar ég ko.m
nær, sá ég að bókmenntirnar,
sem komið höfðu upp úr skóla
töskum þeirra, voru hasablöð.
Nei, það var ekkert að ger-
ast við Tjörnini þennan
morgun — og þó!