Morgunblaðið - 25.11.1960, Blaðsíða 8

8
m o r c r JV *? r <»)»»
Föstudagur 25. nóv. 1960
Jóhann P. Jónsson
skipherra - Minning
HANN lézt af hjartabilun hinn
19. þ.m. og verður borinn til
moldar í dag. Með Jóhanni er
horfinn af sjónarsviðinu einn af
þekktustu og virðulegustu mönn-
um úr ísl. sjómannastétt og vin-
sæll brautryðjandi eins mesta
menningarmáls okkar á síðari
tímum, björgunar- og gæzlu-
starfsins við strendur landsins.
Jóhann fæddist að Lundi í
Lundareykjadal hinn 20. maí
1887, sonur mætra hjóna, Jóns
Guðmundssonar og Þórdísar
Björnsdóttur, sem þar bjuggu
þá, en síðan lengi að Reykjum í
sömu sveit. Jón var valinkunnur
atorkumaður á sinni tíð, var í
mörg ár austanpóstur, eftir að
hann hætti búskap, og síðan ráðs
maður Vífilsstaðahælis fyrstu 6
—7 árin eftir að það tók til
starfa. Konu sína missti Jón ár-
ið 1902, en andaðist hjá syni sín-
um, Guðmundi bónda á Hvítár-
bakka, árið 1927, 68 ára að aldri.
Jóhann fór ungur í Mennta-
skólann í Reykjavík, en hvarf
brátt frá námi og fór á þilskip
skömmu eftir fermingu og síðan
á togara, bæði hér heima og er
lendis, var t.d. háseti með Ind-
riða Gottsveinssyni á „Coot“,
fyrsta íslenzka togaranum. Lauk
Jóhann fiskimannp.prófi við Stýri
mannaskólann í Reykjavík vorið
1906, en fór síðan í siglingar á
útlendum verzlunarskipum, því
lítið eða ekkert var þá um þess
konar skip hér á landi. Lauk
hann stýrimannaprófi og síðan
skípstjóraprófi í Danmörku, og í
fyrri heimsstyrjöldinni gekk
hann á sjóliðsforingjaskóla og
lauk þar prófi. Starfaði hann sem
yfirmaður í danska sjóhernum
um IV2 árs skeið, en hélt áfram
siglingum á kaupskipum að ó-
friðnum loknum.
Þegar Vestmannaeyingar réð-
ust í það af alkunnum stórhug
og dugnaði, en jafnframt af
brýnni nauðsyn, að kaupa skip
til björgunar- og eftirlitsstarfa
við Eyjarnar, þótti þeim miklu
varða að vel tækist um val skip-
stjóra á skip þeirra, því að þeir
þóttust sjá, sem og reyndist rétt,
að skipinu myndi í framtíðinni
verða falin önnur og fleiri verk-
efni en bátagæzlan ein saman.
Mun Emil Nielsen ,framkvæmda-
stjóri Eimskipafélags íslands
hafa bent þeim á Jóhann, sem
þá var orðinn yfirstýrimaður hjá
Sameinaða gufuskipafélaginu, og
réðist hann í þjónustu björgun-
arfélagsins síðari hluta árs 1919
og hafði umsjón með breytingum
og útbúnaði á skipi því „Thor“,
sem félagið hafði fest kaup á í
Danmörku.
Hinn 26. marz 1920 kom „Þór“
til Vestmannaeyja og hóf þegar
eftirlitsstarfið. Má segja, að þá
hafi orðið snögg umskipti á
heimamiðum Eyjamanna, því að
togarafjöldinn, sem herjað hafði
fiskimiðin upp í landsteina, hörf-
aði nú allur úr landhelgi við Eyj-
ar og annarsstaðar, þegar til eft-
irlitsskipsins sást.
Þótt „Þór“ væri óvopnaður
fyrstu árin, vann han stórmikið
gagn, bæði sem björgunar- og
strandgæzluskip, og varð árang-
urinn af starfi hans óefað hvatn-
ing til þess að við tækjum land-
helgisgæzluna að öllu leyti í eig-
in hendúr og kæmum okkur upp
nothæfum skipastóli til björgur,-
ar og gæzlustarfa við strendur
landsins.
Árið 1926 keypti ríkið Þór og
lét samtímis byggja nýtt varð-
skip, „Óðin“ og tók Jóhann þá
við stjórn þess skips. Stjórnaði
hann síðan varðskipum okkar
með hinni mestu farsæld og giftu
til ársins 1947, er hann varð að
fara í land fyrir aldurs sakir.
Eftir það hafði Jóhann ekkert
fast starf með höndum, en var
þó sjaldan óvinnandi, því að
★
Klvítt
HELDUR hefur verið hljótt
um Peter W. Townsend síðan
hann kvæntist Marie Luce
Jamagne. Sú var tíðin, að
myndir af honum skreyttu for
síður allra helztu dagblaða
Evrópu og menn biðu þess
með eftirvæntingu að honum
yrði leyft að eiea prinsessuna
sína. Sú saga er nú á enda —
aðalhetjurnar komnar í hjóna-
band hvor í sínu lagi og virð-
búrgundarvín
ast hinar ánægðustu.
★
En svo bar við fyrir
skömmu, að myndir af Peter
Townsend birtust aftur á for-
síðum franskra dagblaða. Til-
efnið var, að hann var að
kaupa miklar vínbirgðir í
Frakklandi. Townsend hefur
sem sé gerst vínkaupandi fyr-
ir hið stóra bandaríska vín-
firma Gold Seal Wineyard’s
Inc., sem aðsetur hefur í New
York.
Meðfylgjandi mynd sýnir
þau Townsend-hjónin smakka
hvítt búrgundarvín í Baune-
vínkjallaranum í Dijon í
Frakklandi.

hann var ágætlega hagur og verk
laginn, hvað sem hann fékkst
við. Hann var í mörg ár próf-
dómari við Stýrimannaskólann,
eftir að hann hætti sjóferðum.
Eins og áður er að vikið, er
nafn Jóhanns P. Jónssonar svo
nátengt því brautryðjendastarfi í
björgunar- og strandvarnmálum
okkar, sem hófst með stofnun
Björgunarfélags Vestmannaeyja
og starfi gamla „Þórs“, að þar
verður ekki á milli skilið. Það
hugljúfi er honum kynntist nán-
ar. —
Jóhann var tvíkvæntur. Fyrri
kona hans var dönsk að ætt,
Anny fædd Jeppesen, og skildu
þau samvistir. Ólu þau upp eina
fósturdóttir, Helene, sem nú er
gift Árna Friðrikssyni, fiskifræð-
ingi. Síðari kona Jóhanns er Mar
grét Helgadóttir Guðmundsson-
ar, málarameistara, og lifir hún
mann sinn.
Ég minnist með þakklæti
var Jóhann, sem markaði stefn-
una, og fullyrða má, að það álit,
sem þessi starfsemi hefur notið
til þessa, megi ekki hvað sízt
þakka því, hvernig forustan tókst
í upphafi. Allir eða nálega aihr
h'inna eldri varðskipaforingja okk
ar hafa fyrr eða sðar unnið undir
hans stjórn og notið lengur eða
skemur leiðbeininga hans og cil
sagnar. Þar verður því enn sem
komið er einskis eins manns með
réttu framar getið.
Jóhann var hinn mesti gleðl-
maður og hrókur alls fagnaðai I
vinahópi. Hann naut óvenjumik-
illa vinsælda í starfi -æm í einka
lífi, enda hinn mesti höfðingí í
lund, hjálptus og hvers manns
m-argra áratuga samstarfs og vin
áttu við Jóhann heitinn og votta
ástvinum hans innilega samúð.
Blessuð sé minning hans.
Friðrik V. Ólafsson.
f
Lifir yfir landi
látins vinar
orðstír fagur
sem aldrei deyr.
★
í DAG er gerð útför Jonanns P.
Jónssonar fyrrum skipherra. —
Hann andaðist hinn 19. þ. mán.
rúmlega 73 ára að aldri.
Nafn Jóhanns P. Jónssonar og
starfsferill hans er kunnugur öll-
um íslendingum, sem komnir
eru um miðjan aldur og svo ná-
tengt er það íslenzkum björgun-
ar- og strandgæzlustörfum, að á
hvorugt verður minnzt, svo
beggja sé ekki getið.
Jóhann var fyrsti íslendingur-
inn, sem lauk prófi við danska
sjóliðsforingjaskólann, eftir að
hafa lokið stýrimanns. og skip-
stjórnarprófum frá Stýrimanna-
skólanum í Reykjavík og síðar
frá skipstjóraskólanum í Mars-
tal í Danmörku. Eftir víðtæka
reynslu á íslenzkum fiskiskipum
og síðar á erlendum verzlunar-
skipum og 4 ára starf sem sjó-
liðsforingi í danska flotanum m.
a. við strandgæzlu hér við land,
hófst hinn eiginlegi þáttur í lífs-
starfi hans.
Frá því árið 1920, að hann
réðist sem skipherra á björgun-
ar- og gæzluskipið Þór frá Vest-
mannaeyjum og þar til hann lét
af störfum árið 1947, var allt
starf hans óslitið helgað íslenzk-
um björgunar- og strandgæzlu-
málum.
Jóhann var brautryðjandi í ís-
lenzkri sjómennsku í þessu tví-
þætta starfi sínu og er óumdeilt,
að hann lagði grundvöllinn að
íslenzkri landhelgisgæzlu og ís-
lenzkum björgunarstörfum. Vel
flestir yfirmenn og skipherrar á
íslenzka varðskipaflotanum nú,
hafa meira og minna notið hand.
leiðslu hans og starfað undir hans
stjórn. Enginn vafi er á því, að
vinsældir þær, sem starf ís-
lenzku strandgæzluskipanna á nú
við að búa, er mikið að þakka
brautryðjendastarfi fyrsta ís-
lenzka skipherrans og hve giftu
samlega forustan tókst í upphafi
undir hans handleiðslu.
Öll störf Jóhanns P. Jónssonar
í þágu íslenzkrar landhelgis-
gæzlu fóru honum mjög giftu-
samlega úr hendi, enda var hann
þeim kostum búinn, sem gerði
hann sérlega vel hæfan til starfs
ans auk hinnar víðtæku reynslu
sinnar og menntunar í fræðum
sjómannsins. Hann var maður
geðfastur og fylginn, en gætinn
og réttsýnn. Ósérplægni hans í
störfum var Við brugðið og var
hann mjög ástsæll og virtur af
samtsarfsmönnum sínum og und
irmönnum og velmetinn af öll-
um sem honum kynntust. Hann
naut maklegrar viðurkenningar
fyrir brautryðjendastörf sín og
var sæmdur mörgum heiðurs-
merkjum, erlendum sem innlend
um. Sérstakra vinsælda naut
hann hjá Vestmannaeyingum
fyrir störf sín í þágu björgunar-
og gæzlumála þeirra og vottuðu
þeir honum þakklæti sitt og við-
urkenningu með heiðursskjali
árið 1945, er aldarfjórðungur
var liðinn frá því hann hóf starf
sitt á björgunarskipi þeirra.
Fyrir röskum aldarfjórðungi
hófst kunningsskapur okkar Jó-
hanns P. Jónssonar og varð brátt
að allnáinni vináttu, sem alla
tíð verður mér mikils virði. Jó-
hann var sérstakt prúðmenni og
með afbrigðum aðlaðandi maður,
hreinlundaður og góðhjartaður,
en nokkuð hlédrægur að eðlis-
fari. Hann var sérlega vandur
að virðingu sinni og mátti ekki
vamm sitt vita. Hann var mjög
vel menntaður maður og víðles-
inn og hafði mikið yndi af ljóð-
um og góðum bókum, enda var
lestur helzta tómstundaiðja hans
hin síðari árin.
Árið 1935 gifist hann eftir-
lifandi konu sinni Margréti
Helgadóttur, Guðmundssonar,
málarameistara. Hún bjó manni
sínum yndislegt heimili, sem
vinir þeira fjölsóttu mjög, enda
mótaðist það af rausn og höfð-
ingsskap húsbóndans. Eiga vinir
þeirra margar góðar minningar
um ánægjulegar samverustundir
með þeim hjónum á heimili
þeirra. Þau voru samhent í öllu,
sem máli skipti og ástríki var
mikið milli þeirra. Jóhann unni
konu sinni mikið og virti hana
öðrum fremur, enda taldi hann
mestu hamingju sína hafa ver-
ið þá, er hann gekk að eiga frú
Margréti.
Jóhann hafði tvisvai áður
kennt sjúkdóms þess, sem nú
leiddi hann til dauða með svip-
legum hætti. Hið fyrra sinnið
var 1947 nokkru áður en hann
lét af störfum. Mun hann aldrei
haaf gengið heill til skógar síðan
þótt hann reyndi að dylja það.
Hann varð fyrir mikilli sorg við
andlát bróður síns Guðmundar
Jónssonar á Hvítárbakka, en
mikil ástúð og vinátta var með
þeim bræðrum. Var Jóhanni
sýnlega mjög brugðið eftir það.
í veikindum hans stundaði frú
Margrét mann sinn með fádæma
umhyggju og ástúð, sem hann
kunni vel að meta.
Jóhann P. Jónsson er mikill
harmdauði ættingjum og vinum.
Með honum er göfugur maður
genginn.
Alfreð Gíslason.
t
í DAG er til moldar borinn Jó-
hann P. Jónsson skipherra. Mér
kom sú fregn mjög á óvart er
ég heyrði lát hans. Það er nú
einu sinni þannig að þegar dauð-
inn ber að dyrum þá verður
manni bilt við. Sérstaklega þeg-
ar góðir vinir kveðja. Aðeins
nokkrum dögum fyrir andlát
hans sátum við saman á skip-
stjórafélagsfundi og var h'-nn
Fi'ainh. á bls