Morgunblaðið - 18.01.1961, Blaðsíða 11

Miðvikudagur 18. janúar 1961'
MORGUNBLAÐIÐ
11
Þorvarður J- Jú3áusson framkvæmdastj. Verzlunarráðs íslands
Utanríkisviðskiptin 1960
STINAR ytri aðstæður, þær sem
ekki eru á mannlegu valdi, hafa
á marga lund verið þjóðarbú-
Skapnum óhagstæðar á árinu
|!'I960. Verð á lýsi og mjöli féll
' hröðum skrefum frá haustinu
1959 og fram á sumar 1960, eink-
nm á mjöli, vegna mikils og ó-
skipulegs framboðs frá ríkjum í
Suður.Ameríku. — Síldaraflinn
var mun minni en 1959, og afli
togaranna á þorsk- og karfaveið.
um fádæma lélegur. Fiskiskýrsl-
ur til októberloka 1960 sýna
lækkun á fiskaflanum í heild frá
fyrra ári um rúm 10%, lækkuná
þorsk og karfaafla um 2% og
síldarafla um 30%. Afli báta á
þorskveiðum hefur aukizt um
16%, en afli togara mimrkað um
28%. Gera má ráð fyrir því, að
verðmæti útflutningsframleiðsl-
unnar á síðastliðnu ári verði
200—300 millj. kr. minna en ár-
ið 1959, þrátt fyrir aukinn fiski-
skipastól og aukna notkun veið.
arfæra og annars útbúnaðar. —
handbúnaður naut hagstæðra
veðurskilyrða, og mun fram.
ieiðsla fyrir innlendan markað
yfirleitt hafa farið vaxandi.
y Útílutningurinn til nóvember-
ioka 1960 nam 22V6 millj. kr.,
miðað við núgildandi gengi, en
það er 80 millj. kr. meira en á
sama tíma 1959. (Allar tölur í
þessari grein eru miðaðar við
núgildandi gengi). Ef gert er
ráð fyrir sama útflutningsverð-
mæti í desember 1960 og 1959,
sem ekki mun vera fjarri lagi,
verður útflutningur ársins 1960,
2550 millj. kr., en 1959 var hann
2470. Á árinu 1959 jukust birgð-
ir af útflutningsafurðum um
200 millj. kr. og munar þar
mest um þær vörur, sem féllu í
verði, mjöl og lýsi. Á hinn bóg-
inn minnkuðu útflutningsbirgðir
é síðastliðnu ári, líklega um 100
millj. kr. og átti vaxtahækkunin
m. a. sinn þátt í þeirri þróun.
Skýringin á aukningu útflutn-
ingsins frá 1959 til 1960 er því
sú, að birgðir, sem söfnuðust
fyrir fyrra árið seldust að miklu.
leyti á siðastliðnu ári.
r Tnnflutningurinn til nðvem.
berloka 1960 nam 2764 millj. kr.,
en 2777 millj. kr. á sama tíma.
bili 1959. í þessum tölum er inni
falinn innflutningur skipa og
flugvéla á fyrra helmingi hvors
árs. Ef hann er dreginn frá, kem
ur í Ijós, að almennur innfiutn-
ingur hefur lækkað úr 2722
millj. kr. í 2487 millj. kr., eða
ium 9.1%. Skipa- og flugvélainn-
flutningur síðari árshelming-
anna er talinn á innflutnings-
skýrsium desembermánaðar. .—
Hann nam 225 millj. kr. 1959,
en verður mun meiri 1960, um
300 millj. kr., eftir því sem næst
verður komizt. Með hliðsjón af
Tækkun innflutningsins síðari
hluta ársins 1960 frá sama tíma
1959 má áætla almennan inn.
flutning desembermánaðar 1960
um 320 millj. kr. Heildarinn.
flutningur ársins 1960 verður þá
mjög nálægt því, sem hann var
1959, en þá nam hann 3380 millj.
kr. _ ___
/ Greiðslujöfnuðurinn
Samkvæmt ofansögðu er vöru
skiptajöfnuðurinn, mismunur-
inn á verðmæti útfluttra og
innfluttra vara, áætlaður óhag-
stæður um 830 millj. kr., árið
1960, eða um 80 millj. kr., minna
en á árinu 1959, er hann reynd-
ist óhagstæður um 910 millj. kr.
Vöruskiptajöfnuðumn gefur
feð sjálfsögðu mjög ófullkomna
skýringu á viðskiptunum við
útlönd. í fyrsta lagi eru gjöld
fyrir flutning til landsins, bæði
með innlendum og erlendum
skipum, talin með verðmæti
innflutningsins (c. i. f. verð). í
öðru lagi fara ffam margvísleg
viðskipti við umheiminn önnur
en út- og innflutningur á vör-
um, svo sem flutningar á vörum
og farþegum á sjó og í lofti. í
þriðja lagi skiptir miklu máli,
hvers eðlis innflutningurinn er
og hvemig hann er greiddur.
Á árinu 1959 töldust tekjur af
öðrum viðskiptum við útlönd en
vöruútflutningi 1195 millj. kr.
Helztu liðir þessara tekna eru
farmgjöld og fargjöld íslenzkra
skipa og flugvéla í millilanda-
flutningum, tekjur vegna varn.
arliðsins og reksturs flugvall-
anna og tjónabætur frá erlend-
um tryggingafélögum. Þó að
nokkur aukning hafi orðið á
sumum liðum, svo sem tekjum
flugfélaganna og tekjum af er-
lendum ferðamönnum, verða
þessar tekjur í heild nokkru
lægri á árinu 1960, einkum
Greiðslujöfnuður Millj. kr.
1959 1960 áætl.
Innfluttar vörur, alm. (f.o.b.) 2830 2530
Innflutt skip og flugvélar 280 580
Önnur gjöld til útlanda 1030 1050
Samtals 4140 4160
Útfluttar vörur (f.o.b.) 2470 2550
Aðrar tekjur frá útlöndum 1195 1150
Samtals 3665 3700
Halli 475 460
Samtals 4140 4160
Hallinn á viðskiptunum er að-
eins lægri en á fyrra ári. Skuld-
ir þjóðarinnar við útlönd hafa
aukizt sem greiðsluhallanum
svarar, og skiptir það vitanlega
miklu máli, hvers eðlis þær
skuldir eru. Nettóaukning fastra
eins og hún greinist eftir vöru-
flokkum og löhdum.
Étfluttar vörur
Verðmæti útflutningsins til
nóvemberloka sl. ár hefur auk-
izt um 82 milij. kr., miðað við
vegna minni tekna af varnarlið-
inu, Þær eru áætlaðar hér 1150
millj. kr. • ■ ■
Til útlanda er greitt fyrir
ýmsa þjónustu og vörur fyrir
utan innfluttar vörur. Hér er
aðallega um að ræða útgjöld ís-
lenzkra skipa og flugvéla er.
lendis, farmgjöld til erlendra
skipa, tryggingaiðgjöld til út.
landa, ferða- og dvalarkostnað
erlendis, vexti af erlendum
skuldum og vinnulaun til út-
lendinga.
Þessi útgjöld voru talin 1030
millj. kr. 1959, og mun ekki
hafa orðið mikil breyting á
á þeim í heild á síðastliðnu ári.
Útgjöld skiþa og flugvéla, vext-
ir af erlendum skuldum og fleiri
liðir hafa aukizt, en erlend farm
gjöld og vinnulaun lækkað.
Hér er gert ráð fyrir, að gjöld
til útlanda fyrir annað en inn.
fluttar vörur verði 1050 millj.
kr. árið 1960.
Verðmæti innflutnings annars
en skipa og flugvéla árið 1960,
miðað við erlenda útflutnings.
höfn, f.o.b. verðmæti, er hér á-
ætlað 2530 millj. kr. Innflutn-
ingur skipa og flugvéla er sýnd-
ur sérstaklega, vegna þess, hyað
hann vegur mikið og er sér-
stæður í þessu sambandi. Áætl-
un um greiðslujöfnuð landsins,
að því er snertir vörur og þjón.
ustu, verður þá sem hér segir
í samanburði við niðurstöðutöl.
ur ársins 1959:
lána á árinu hefur numið 400—
500 millj. kr. og eru lán vegna
skipa- og flugvélakaupa þar
þyngst á metunum. Að því er
lausar skuldir og innstæður er-
lendis snertir hafa orðið tvær
mikilsverðar breytingar. Ann-
ars vegar hefur aðstaða bank-
anna gagnvart útlöndum batnað
að miklum mun, um 177 millj.
kr. til nóvemberlioka sl. Hins
vegar hafa innflytjendur not-
fært sér í auknum mæli gjald-
frest, sem tíðkast í milliríkja-
viðskiptum og möguleikar opn-
uðust fyrir með nýskipan inn-
flutingsmálanna. Sú skuld, sem
þannig hefur mýndazt, mun þó
stöðugt endurnýjast, þannig að
hún mun standa til frambúðar
innan vissra marka, svo lengi
sem viðunanlegt gjaldeyris.
ástand ríkir.
Þegar litið er á hinar almennu
tekjur og gjöld í viðskiptunum
við útlönd, er augljóst, að veru.
leg bót hefur orðið á greiðslu-
jöfnuðinum, og stafar það fyrst
og fremst af lækkun innflutn-
ingsins um rúm 10%. Vegna
hinna miklu erlendu skulda
verður þessi jöfnuður að vera
mun hagstæðari á þessu og
næstu árum. Verður nánar vikið
að þessum málum og öðrum
skyldum í niðurlagi greinarinn-
ar. Nú verður að vanda gerð
grein fyrir utanríkisverzluninni,
sama tímabil árið áður, eins og
taflík 1 ber með sér:
Þorvarður
Júlíusson
aukizt verulega og söltun, seni
farið hefur minnkandi um fjög-
ur-ra ára skeið, tekið að aukast
að nýju.
Ereðfiskur er langveigamesta
útflutningsvara landsins, meira
en þriðjungur af útflutnings-
verðmætinu. Sovétríkin eru
stærsti kaupandi freðfisks og
hefur útflutningur þangað num
ið 25500 tonnum til nóvember-
loka sl.f en 27900 tonnum til
nóvemberloka 1959. Til Banda-
ríkjanna voru flutt 16800 tonn
(17700 tonn), og hefur sala geng
ið vel þar^og gott verð fengizt.
Birgðir útflytjenda vestra hafá
minnkað nokkuð. Næst þessum
löndum kemur Áustur-Þýzka-
land, og hefur svipað magn ver-
ið flutt þangað bæði árin, tæp
6000 tonn til nóvemberloka. Út-
flutningur til Tékkóslóvakíu hef
ur lækkað að mun, úr 8000 f
3700 tonn. Stórkostleg aukning
hefur orðið á útflutningi freð-
fisks til Vestur-Evrópulanda,
einkum Bretlands, og nam hanni
8100 tonnum til nóvemberlo. 4
sl.
Útflutningur á saltfiski hefur
aukizt um 24 millj. kr. Þurrk-
aður saltfiskur hefur aðallega
verið seldur til Bpánar, Brasilíu,
Kúbu og Jamaiku. Útflutningur
til Spánar féll svo til alveg nið-
ur á árinu vegna breytingar á
fyrirkomulagi innflutnings þar í
landi. Lítið var flutt til Jama-
iku, en þangað fór togaraafli af
Grænlandsmiðum árið 1959.
Hinsvegar jókst útflutningur til
annarra Mið- og Suður-Amer.
íkuríkja og var verð þar hag-
stætt.
Helztu markaðslöndin fyrir
óverkaðan saltfisk eru sem fyrr
Suður-Evrópulöndin, Portúgal,
ftalía og Grikkland og Bret-
land. Útflutningur jókst til allra
þessara landa, enda var eftir-
Tafla 1.
ÚTFLUTNINGUR EFTIR VÖRUFLOKKUM
Jan.—nóv. 1959 Jan.—nóv. 1960
Þús. t. Millj. kr. Þús. t. Milli. k
Saltfskur, þurrkaður 6.3 100 3.7 64
Saltfiskur, óverkaður 17.2 154 23.1 214
Skreið. 6.6 151 6.4 146
ísfiskur 10.6 47 24.5 105
Freðfiskur 63.7 875 59.7 834
Hrogn 5.8 50 5.7 51
Rækjur og humar, fryst 0.2 12 0.4 35
Síld, söltuð og fryst 27.4 210 21.4 152
Þorskalýsi 9.0 72 7.5 51
Síldarlýsi 1.1 9 32.5 184
Annað lýsi 7.1 45 5.3 33
Síldarmjöl 6.6 45 19.2 84
Fiskmjöl og karfamjöl 32.5 203 27.6 106
Aðrar sjávarafurðir 40 50
Landbúnaðarafurðir 156 137
Ýmsar vörur 25 30
Samtals 2194 2276
Ráðstöfun fiskaflans hefur tek spurn þar mikil og verð heldi
ð athyglisverðum breytingum í hækkandi.
samræmi við markaðsaðstæður
og framleiðsluskilyrði, og koma
þær skýrt fram í útflutningnum.
Mun minna aflamagn hefur far.
ið til frystingar en tvö árin á
undan, og er aðalástæðan hinn
minnkandi afli togaranna, eink.
um karfaaflinn, sem var helm-
ingi minni á sl- ári en 1959. Hins
vegar hefur afli, fluttur út ísað-
ur, þrefaldast. Fiskherzla hefur
Útflutningur á skreið hefur
minnkað dálítið, þrátt fyrir
aukna upphengingu, og birgðir
því safnazt fyrir. Markaður
hefur verið frekar tregur með
köflum, en nokkuð rætzt þó úr
síðustu mánuðina. Skreiðin er,
eins og kunnugt er, aðallega
flutt til Afríkulanda.
ísfisksölur á erlendum mark.
Framh. á bls. 12.