Morgunblaðið - 26.03.1961, Blaðsíða 13

Sunnudagur 26. marz 1961
MORGVNBLAfílÐ
r

►»»»;
?j *: S s :í s > ;j:
t*!*M*M*I*!*X*M#***
OékntettntiAs
H
Faöir súrreaiismans“
eysir frá skidðunni
Bans Bemfllx flielmsækir ChLico
— En þér eruS hins vegar
þekktur á Norðurlöndum.
Falsið þér sjálfur myndir yðar?
■— Ég er líka þekktur í Japan,
í Persíu, í Englandi, í Ameríku,
alls staðar. Það skiptir engu máli.
Það eru áróðurstækin sem gera
þetta að verkum, auglýsingar,
blöð og þó fyrst og fremst lista-
verkasalarnir. Það sem þeir láta
sér detta í hug! Það gengur svo
langt, að þeir eru farnir að falsa
myndir eftir mig til að fullnægja
eftirspurninni. Þegar farið er F.ð
falsa mann, er maður fyrst orð-
inn frægur. í Ziiich og Basel eru
sérstakar stofnanir sem annast
málverkafalsanir. Það er verið að
koma á kreik orðrómi Um að ég
afneiti metafýsísku myndunum
mínum. Kaupið þær, því hann
málar ekki fleiri slíkar, þær
verða sjaldgæfar og dýrar! Með

Málverk eftir Chirico frá 1960
ftorpo eC? C/lfrÍCO
'efí/'
Teiknimynd sem Bendix gerði af Chirico.
DANSKI teiknarinn Hans Bendix
var nýlega í Rómaborg og greip
þá tækifærið að heimsækja mál-
arann Giorgic de Chirico, 73 ára
„föður súrrealismans“ sem hefur
fyrir löngu sagt skilið við fortíð
sína og málar í anda hinna klass-
ísku meistara. Chirico var fyrsti
súrrealistinn. Hinar sérkennilegu
„grísku“ draumamyndir hans
með óraunverulegum hvítum hof-
um, samband af lífi og ísköldum
dauða. urðu stökkbretti þeirrar
stefnu í málaralist sem Miró og
fleiri hafa fylgt æ síðan. Chirico
var upphafsmaður margs konar
hluta sem málaralistin á tuttug-
ustu öld heldur enn tryggð við.
Hann dró fram hið afkáralega
og meiningarlausa, stráði súlu-
brotum á djúpan brúna litinn
sem enginn málaði eins og hann,
og skapaði andstæður með græna
litnum sem hann einn átti. Chir
ico var í hópnum, er stóð kringum
franska skáldið Guillaume Apoll-
inaire, og rétt rúmlega tvítugur
var þessi ítalski furðumaður til-
foeðinn sem hinn klassíski meist-
ari franskrar nútímalistar. Það er
því ærið kaldhæðið, að einmit.t
þessi maður skuli miskunnarlaust
húðstrýkja það skeið listasögunn
ar sem hann átti stærstan þátt í
að skapa.
Bendix lýsir hinum ríkmarm-
legu húsakynnum þar sem hann
hitti meistarann, þar ægir saman
dýrum teppum, feneyskum ljósa-
krónum, fornum listmunum og
húsgögnum í ýmsum kunnum
stíltegundum. Myndir Chincos
ganga á geysiháu verði og hann
hefur notað peningana til að
skapa sér umhverfi sem kóngar
gætu verið hreyknir af. Á veggj-
um hanga fræg klassísk málverk
i gullnum þungum römmum, allt
er viðamikið og næstum yfir-
mannlegt.
Chirico kemur léttur á fæti og
tekur á móti gesti sínum. Slétt
hvítt hárið hangir skáhallt nið-
ur á ennið, vangasvipur hans
minnir á de Gaulle. Hann er þétt
vaxinn en "ekki hár í loftinu —
með aldrinum nálgast maður jörð
ina sem tekur við manni að lok-
um.
— Eruð þér ekki þreyttur á
öllum þessum tröppum,? ^pyr
Bendix.
— Það eru allir þreyttir á þeim,
segir Chirico. Ég ætla að láta
setja lyftu í húsið. Hvaðan kom-
ið þér?
— Frá Danmörku.
— Það ku vera fallegt land.
Jafnvel ítalir ferðast tii Dan-
merkur. Ég þekki það ekki.
þessum hætti er hægt að halda
áfram að búa til falskar meta-
fýsískar Chirico-myndir með góð
um ábata.
— Svo það væri kannski miklu
skynsamlegra að þér fölsuðuð
sjálfur yðar eigin myndir?
•— Já, það er möguleiki sem ég
hef ekki hugsað um. En ég sé,
þetta alveg fyrir mér. Þér hafið
kannski einhvern tíma falsað
Bendix-teikningar?
■— Stórkostlegt — ég geri það
að segja undantekningarlaust.
Þegar sérfræðingarnir koma svo
og spyrja hvort þær séu ósviknar,
er ekki annað en eima fram-
leiðsluna niður í það magn, sem
maður getur verið þekktur fyrir
að kannast við. Sú aðferð er
engan veginn óþekkt í bók-
menntunum. Maður skilur hism-
ið frá kjarnanum. En er því, í
rauninni svo farið, að þér af-
neitið fyrri verkum yðar? Eins
og t. d. þýzki teiknarinn Georg
Grosz sem hataði og fyrirleit
þær bitru þjóðfélagsádeilur sem
gerðu hann heimsfrægan?
— Non, repudio i milli vecchi
quadri, Ég skal veðja 5 milljón
lírum móti 5 soldi að ég hefi
aldrei afneitað opinberlega fyrri
verkum mínum. Þeim sem kennd
eru við súrrealismann. Menn
segja að ég sé fyrsti súrrealist-
inn. Ég hef aldrei verið súrreal-
isti. Það er rétt að súrrealistarn
ir hafa innlimað mig. Það er ó-
væntur heiður. Leonardo lenti í
því sama á sínum tíma. Sann-
leikurinn er sá, að ég er flókin
manngerð. Hef margar r»<»ti.urur.
Er draumhugi, skáld, heimspek-
ingur. Það er þetta sem þeir kalla
metafýsísk eða súrrealísk mál-
verk mín. En ég hef líka þörf
fyrir það sem er áþreifanlegt í
málverkinu, skilning á eigindum
sjálfs efnisins. Það er ekki mót-
ívið í mynd Tizians, „Himnesk
og jarðnesk ást“, sem gerir hana
að meistaraverki. Það er hið af-
strakta í myndinni. Hver spönn
af þessu furðulega lérefti er
þrungin efniskennd og liststyrk.
Gömlu meistararnir bjuggu yfir
einhverju sem ekki verður skil-
greint, einhverju dulrænu, ó-
skýranlegri tilfinningu og list-
rænni tjáningu sem hrífur og
gagntekur mann kynslóð eftir
kynslóð. Ég er á veiðum þegar ég
stæli meistaranna. Þeir voru
búnir skynjun, skilningi á verð-
mæti hlutanna í málverkinu.
Ekki sams konar skilningi og
Einstein eða Nietzsche, það var
sérstakt skilningarvit. Auk þess
held ég ekki að þeir hafi stuðzt
. við fáfræði á öðrum sviðum. Nú
á dögum gera menn hausavíxl á
afstraktsjón annars vegar og af-
stskræmingu og fáfræði hins veg
ar.
— Á æskuárunum fóruð þér
líka aðrar leiðir en gömlu meist-
ararnir.
— Já, þetta er athugasemd sem
alltaf er verið að slöngva fram-
an í mig. Heimurinn stendur á
haus. Fyrri stíll minn, sem var
tilraunastíll, er kallaður klass-
ískur, og svo vilja menn ekki sjá
önnur verk mín. Listaverkasal-
arnir hafa fengið menningarfull-
trúa frönsku sendiráðanna til að
þegja þau í hel. Þetta eru alþjóð
legar frímúraratiktúrur, skipu-
lagðar eins og pólitískt flokksein
ræði. Og hvorki þeir né erindrek
ar fagurra lista þekkja haus frá
hala á þeirri kollsigldu list sem
þeir eru að útbreiða. Rússar eru
skynsamari. Þeir banna einfald-
lega úrkynjunina hjá sínum
aiönnum, en örva hana í öðrum
löndum til að forheimska, rugla
og sljógva andstæðinga sína eins
mikið og þeim er unnt. Auðvitað
hindra Rússar ekki Vesturlönd
í því að flýta fyrir eigin hnign-
un. Ég berst gegn þessari til-
hneigirgu, skrifa greinar og rit-
gerðir í bk'ð 0g held fyrirlestra.
Framhald á bls. 14.