Morgunblaðið - 14.07.1961, Blaðsíða 8

8
MORGUNBLAÐIÐ
Föstudagur 14. júlí 1961
Jökulsá á Fjöllum sundriðin
Rætt við Jón Jóhanness^n í HiöðrudaE
Eftirfarandi samtal hefur
Víkingur Guðmundsson
bóndi á Grundarhóli átt
við Jón Jóhannesson i
„Hesturinn okkar“. Vík-
ingur er fréttaritari Mbl.
á Hólsfjöllum og hefur
blaðið fengið ieyfi til að
birta viðtalið.
— Komdu sæll, Jón!
— Já, sæll!
— Viltu eki segja mér. tii-
drög þess eða frá því, þegar
þú sundreiðst Jökulsá? Ég er
að hugsa um að skrifa það
niður fyrir „Hestinn okkar“.
— Ja, jú. Ég get það svo
sem, en annars var það ekki
nema eins og hvert annað
viðvik eða isnúningur, sem
maður fær alltaf öðru hvoru
við fé og hesta. Hef ég oft
komizt í hann krappari en
Þá.
— Ert þú ekki eini maður-
inn, sem vitað er að hafi
sundriðið Jökulsá?
— Jú, að minnsta kosti vilj-
andi.
— Segðu mér þá frá.
— >að var síðasta sumarið
sem ég bjó í Fagradal, að ég
fékk rauðblesótta hryssu með
hestamönnum sunnan yfir
Sprengisand. Hún var þannig
til komin, að Jón Stefánsson
í Möðrudal, tengdafaðir minn,
hafði selt hryssu suður á land,
en sú hryssa reyndist fylfull.
Kaupandinn vildi ekki eiga
folaldið, en Jón vildi ekki
láta lóga því, svo það réðst
svo, að hann fékk það og kom
því fyrir hjá Gunnari bróður
mínum, presti á Skarði. Þar
ólst það svo upþ. Það var þessi
rauðblesótta hryssa, sem ég
svo síðar fékk. Þegar eftir að
ég fékk hana hér norður, fór
að bera á stroki í henni, en
sumarið sem hún kom, tókst
að gæta hennar. — Vorið
1944 fluttist ég í Möðrudal
með allt mitt bú. Hestarnir
voru settir með heimahestun-
um, en sú blesótta lagði fljót
lega til stroks. Ég fór strax á
eftir henni, þegar ég varð þess
var að hún var farin. Ég lagði
á blesóttan dráttarhest, sem ég
hafði keypt úr sama hópi og
sú blesótta kom með að sunn
an. Hann var frá Gunnlaugi
Kristmundssyni sandgræðslu-
stjóra, stólpagripur, 59 þuml.,
latur, en hafði takmarkalaust
þrek, alltaf kallaður Stóri-
Blesi. Hafði Gunnlaugur alið
hann upp. Annan hest, Börk,
sem var hálfgerður drullu-
sokkur, teymdi ég svo með
mér. Ég fann fljótlega slóð
þeirrar blesóttu, og lá hún
vestur að Jökulsá. Ég rakti
hana svo suður með allri á,
allt að Kreppu, þar sem hún
lá yfir.
— Lagðirðu svo hiklaust í
jökulvötnin?
— Það var ekki um margt
að velja. Stefnan, sem hrossið
hafði, var beint inn á gróður
laus öræfin og Vatnajökull
fyrir og ekkert nema hungur
dauði framundan. Ég komst
á broti yfir Kreppu. Slóðin
lá síðan suður vestur að
Jökulsá og yfir. Þarna eru
stórgrýtisklappir og hraun
og víðast klettar að ánni. Úr
Krepputungu komst ég þó úr
bási milli tveggja hraun-
kamba út í Jökulsá og yfir.
Landtaka var ágæt, sléttar
sandeyrar, svo að þetta gekk
allt vel. Slóðina fann ég fljót-
lega eftir þá blesóttu og rakti
hana vestur milli Herðubreið-
ar og Herðubreiðartagla. Þar
snýr Blesa við og setur sig
Hér sjáum við þrekgarpinn Stóra-Blesa til vinstri. Gunn-
laugur sonur Jóns stendur á milli hans og Kólgu, sem
einnig var dráttarhestur eins og Blesi.
norður austan við Herðubreið
arfjöll og norðvestur í Ódáða
hraun í stefnu á Bláfjöll. Þar
tapa ég slóðinni í hrauninu,
enda eru líkurnar farnar að
aukast fyrir því að Blesa hafi
það af. Ég er einnig farinn
að óttast að farið verði að
leita að mér, svo að ég sný
við og tek stefnuna beint á
bæinn í Möðrudal. — Hraun
ið norður og norðvestur af
Herðubreiðarfjöllum er mjög
brunnið og óslétt. Víða eru
sprungur og holur misjafn-
lega breiðar. í þetta sinn var
mest af þessum sprungum
fullt af gömlum snjó, sem var
að hlána. Hestarnir köfuðu
því mikið í snjónum, og ef
betur var að gáð, mátti sjá
niður úr förunum í djúpar
sprungur. Sá ég greinilega,
að ef Blesi festi fót í sprung-
um þessum, einn eða fleiri,
var verr farið en heima set-
ið, enda fátt til bjargar. Þetta
var aðalástæðan til þess að ég
sneri við. Blesi var heldur
enginn léttleikahestur, en
greinilegt að hann vissi um
hættuna og reyndi að fleyta
sér á snjónum, ef hann fann
laust undir.
— Varstu ekkert hikandi
við að leggja í Jökulsá, og
það þótt hún og Kreppa væru
komnar saman?
— Ja, hinn kosturinn var
að ríða inn í Reykjahlíð um
70 km veg, hringja í Gríms-
staði og biðja um ferju og
ríða s-vo heim nær 80 km, en
þá var enginn sími í Möðru-
dal. Beint heim voru hins ’
vegar ekki nema 10 km. Ég
treysti Blesa takmarkalaust.
— Hvernig gekk svo yfir
ána?
— Ég kom að ánni hjá
Ferjufjalli norðan Grafar-
landa. Þar er gamall ferju-
staður, og var ferðafólik
stundum ferjað þar yfir en
hestar látnir synda. Þannig
hagar til að straumurinn ligg
ur meir með vesturlandinu. Nú
var allhvasst á sunnan og
mikil hláka til jöklanna og
því allmikið vatn í ánni. Það
sem var hins vegar ljótast
við hana fyrir óvanan vatna-
mann, var öldugangurinn
vegna stormsins og auk þess
á móti straumi að sækja. En
það var ekki úr mörgu að
velja, 150 km vegalengd á
annan veginn en Jökulsá eins
og hún var á hinn. Ég held
að við Blesi höfum verið sam
mála um að prófa ána. Ég
hugsaði mér að láta Börk,
lausa hestinn, synda neðan við
Blesa og þannig létta honum
sundið, ef Börkur synti hrað
ar. En það fór nú á annan
veg. Þegar Blesi greip sund-
ið, stóð Börkur í alla fætur
Jón Jonannesson á Brúnku sinni. Jón er einn af beztu
hestamönnum Austurlands, viðurkenndur tamningamaður
og orðlagður fyrir góða hirðingu og alla meðferð hesta.
eins og negldur niður. Mun-
aði þá litlu að hann drægi
mig af baki. Blesi spann sig
upp að framan, náði botni
með afturfótunum, spyrnti
sér fram og dró Börk á eftir
sér, enda stóð Börkur djúpt
og fremst á malarkambi. Eft
ir það gekk allt vel. Blesi
synti miklu hraðar en Börkur
og dró hann alla leiðina.
Þetta fór allt saman vel, og er
það engum öðrum en Blesa að
þakka.
— Ertu vanur að sundríða
og sjálfur syndur?
— Nei, hvorugt. Þegar upp
úr ánni kom, tók Blesi sprett
inn heim og var það í eina
skiptið, sem ég sat á honum
viljugum meðan ég átti hann.
Þegar heim kom hafði ég ver
ið átján tíma í ferðinni.
— En hvað svo um Blesu?
— Blesa kom fyrir í Stóru-
tungu í Bárðardal eftir hálfan
mánuð. Ég tók hana heim
aftur, setti hana í girðingu
með stóðhesti um sumarrið.
Vorið eftir áti hún folald og
lagði aldrei til stroks framar.
— Myndir þú leggja í Jök-
ulsá aftur ef þú þyrftir?
— Ekki hiklaust, en þó veit
ég ekki, ef ég hefði Stóra-
Blesa.
— En segðu mér. Þú segist
oftar hafa komizt í hann
krappann en í þetta sinn.
Hvenær var það?
— Það sem ég hef komizt
næst því að finna lyktina af
dauðanum, ef svo mætti að
orði komast, var í póstferð
Og eiginlega svitna ég í hvert
sinn, sem mér verður hugsað
til þess. Ég fór með sleða nið
ur yfir Hólssand og hafði
skjóttan hest fyrir honum,
óttalegan óþokka. Færi var
þannig, að fyrst var skel sem
hélt sleðanum en braut und-
an hestinum en harðfenni und
ir og nokkuð djúpt á því. Allt
gekk vel niður eftir og til
baka fram í Hafursstaði. En
skömmu eftir að ég fór þaðan,
brotnaði annar kjálkinn á
sleðanum. Ég átti ekki annars
kost en að setja taug í stað-
inn, en Skjóni þoldi aldrei
að neitt kæmi við afturlapp-
irnar á honum. Enda var ég
ekki nema rétt setztur á sleð-
ann og var að laga eitthvað
póstpokann fyrir aftan mig,
þegar hann tók svo snöggt
.viðbragð, að ég hraut af og
missti hann. Hann þaut eins
og kólfi væri skotið út alla
móa langleiðina í Land. Þar
náði ég honum og sneri við
og ók greiít upp sand. Uppi
á sandi átti ég geymda olíu-
tunnu, sem ég tók á sleðann
núna, þar sem færi var nú
svo gott, að hesturinn vissi
ekkert af drættinum. Allt
gekk vel þangað til komið
var upp undir Hólssel, sunn-
an í Þykkvuásana. Þar stanz-
aði ég og ætlaði að fá mér
í pípu. Ég stóð framan til við
hestinn og var að troða í
pípuna. Austansveljandi var
á, og hefur vindurinn senni-
lega sveiflað tauginni í löpp-
ina á Skjóna, en ég vissi ekki
fyrr til en ég lá framan við
sleðann milli nefja og allt var
á fleygiferð og skeifnaskafl-
arnir hvinu við hausinn á
mér. Ég rann eftir glerhálu
hjarninu og fór því ekki und
ir meiðana. Skjóni var orð-
inn sár af brotanum, og lík-
lega hefur það bjargað mér,
að þegar hann stökk, þá þurfti
hann að kippa fótunum beint
upp úr snjónum. Ég fór að
reyna að þoka mér út að
kjálkanum og tókst að koma
hausnum upp á hann. en fæt-
urnir voru upp á sleðanum,
en um leið heyrði ég þennan
óskapa gauragang. Er ég stóð
upp alls ómeiddur en pípan
í maski, sá ég hvar Skjóni
þeyttist yfir stórgrýtismel, og
hefði sú ferð sennilega nægt
mér.
— Ekkj hefur þú líklega
haldið upp á Skjóna eftir
þessa ferð?
— Ég notaði hann mikið
eftir þetta, en svo fór, að hon
um var lógað fyrir óþokka-
skapinn, segir Jón að endingu.
— Kvikmyndir
Framh. af bls. 6.
hans að lokum með aðstoð
þorpsbúa. Með honum kom til
þorpsins gamall félagi hans,
Morgan að nafni og setja þeir
á laggirnar veitingastofu og er
þar oft æði róstusamt eins og
allir kannast við af öðrum
myndum af þessu tagi. Kven-
fólk kemur þarna vitanlega
mjög við sögu: Jessie Marlowe,
hji^krunarkona, sem allir þorps-
búar meta mikils vegna líknar-
starfa hennar og Lily Dollar,
gömul vinkona Morgans, nýkom
in í þorpið til þess að gera upp
gamlar sakir við Clay. Clay og
Jessie fella hugi saman og einn-
ig takast ástir með Lily og
Gannon, harðskeyttum náunga,
sem var í flokki bófanna en var
nú orðinn aðstoðarlögreglustjóri.
En samvistir þeirra verða skamm
ar. Þegar Clay hefur lokið hlut-
verki sínu í Warlock heldur
hann einn á brott úr þorpinu.
En rétt áður hafa þeir félag-
arnir Clay og Morgan orðið
ósáttir og fellur Morgan fyrir
byssukúlu Clay’s.
Mynd þessi er að efni til
hvorki betri né verri en mynd-
ir upp og niður af þessu tagi,
en hún er yfirleitt prýðilega
leikin, enda fara ágætir leikar-
ar með aðalhlutverkin, svo sem
Henry Fonda, er leikur Clay,
Anthony Quinn, er leikur Morg-
an, Richard Widmark, sem fer
með hlutverk Gannon’s og
Dorothy Malone (Lily) og Dolo-
res Michaels (Jessie).
Handíða og myndlistarskólinn
Lúðvig fer - Kurt Zier kemur
SAMKVÆMT ósk Lúðvígs Guð-
mundssonar skólastjóra hefur
menntamálaráðuneytið veitt hon
um lausn frá embætti frá 1. sept.
nk. að telja. Hefur hann þá gegnt
skólastjórastörfum í 34 ár, þar
af í 22 ár við Handíða- og mynd-
listaskólann sem hann stofnaði
haustið 1939.
Sem eftirmann Lúðvígs hefur
ráðuneytið ráðið Kurt Zier og
tekur hann við hinu nýja em-
bætti sínu 1. sept. næstk. Kurt
Zier starfaði um skeið við lista-
háskólann (École international)
í Genf. Þegar Lúðvíg stofnaði
handíðaskólann réðst Zier í þjón
ustu hans og var yfirkennari skól
an í tíu ár eða til 1949. Þá hvarf
hann aftur til Þýzkalands og gerð
ist fyrst kennari í myndlistum
og nú, síðustu tíu árin, einnig
forstöðumaður Odenwald-skól-
ans, sem er víðkunnur og merk-
ur ungmenna- og menntaskóli.
Vegna eindreginna tilmæla
Lúðv. Guðm. hefur Zier nú sagt
lausu hinu virðulega rektorsem-
bætti sínu og hverfur aftur til
Handíða- og myndlistaskólans,
svo sem fyrr segir.
Þegar Kurt lét hér af störfun
árið 1949, tók Sigurður Sigurðs
son listmálari við myndlista
kennslu hans. Kennslustarfi þess
hefur nú verið gerður að fastr
stöðu og hefur menntamálaráðu
neytið nýlega sett.Sigurð til ai
gegna stöðunni frá 1. júní sl. ai
telja. Jafnframt þessu verðu
Sigurður yfirkennari skólans svi
sem að undangengnu. —. Ai
loknu stúdentsprófi (1937) hó
Sigurður guðfræðinám við há
skólann hér. Vorið 1938 laul
hann prófi í forspjallsvísindum
Haustið 1938 innritaðist hann
listaháskólanumí Kaupmanna
höfn og var þar við nám í list
málun til vors 1945. Um nokkur
árabil hefur Sigurður nú verií
formaður Félags ísl. myndlista
manna. Á hann og sæti í dóm
nefnd félagsins.