Morgunblaðið - 14.07.1961, Blaðsíða 12

12
MORCVTSBLAÐlh
Föstudagur 14. júlí 1961
Stúlkur
vantar til eldhússtarfa
Leikhúskjallarinn
tHERMDs
REOISTEREO TRAOE MARK
Heimsins bezti
Hitabrúsi
No. 16 Vz Minor Vt litri
No. 16 Standard V2, litri
No. 1616 Major % litri
No- 16Q Family 1 litri
No. 58Q
KAFFIKÖNNUR
FALLEGAR
HENTUGAR
IJRVAL LITA
FÆST ALSTAÐAR
Umboðsmaður:
JOHN LINDSAY — Reykjavík — Sími 15789
— Launatekjur
Framhald af bls 9.
staðar og ætti af þeirri ástæðu
einni, að vera vandlega gætt, að
sjávarútvegur okkar fengi a. m.
k. tilkostnaðarverð fyrir hráefni
sitt Af gjaldeyristekjum Norð-
manna eru t. d. 18—20% frá fisk-
iðnaðinum, en hér frá 90—95%.
Allt þetta veit íslenzka þjóðin
nokkurn veginn, þó að okkur
hafi blindandi tekizt á tveim ára-
tugum, að gera stórvirkustu og
ódýrustu atvinnutækin, togara-
útgerðina tvívegis gjaldþrota.
í hinum fyrrnefnda þætti um
„Fiskimál" í Þjóðviljanum 4.
júlí sl. reiknar höfundurinn það
réttilega út, að ef t. d. íslenzku
togararnir fengju sama verð fyr-
ir fisk sinn eins og fiskverðið er
í Noregi, hefðu þeir á síðasta ári
ekki tapað milljónum heldur
grætt milljónir, þrátt fyrir ó-
venjulega lítinn afla á íslenzkan
mælikvarða — en þó svipaðan
afla og þykir annálsverður á
enskan og þýzkan mælikvarða.
Eftir þessa einföldu uppgötv-
un slær óráðshjali á greinarhöf-
imd, hann tekur alla hraðfrysti-
húsaeigendur og útvegsmenn á
kné sér og bendir þeim út til
Noregs, til þess að læra þar,
hvernig þeir eigi að greiða og
fá hærra hráefnisverð. Út frá
þessu ályktar hann svo þannig:
„Við vitum í dag, að mismun-
urinn á íslenzku og norsku íisk-
hráefnisverði, miðað við ársfram
leiðslu okkar, nemur hundruð-
um milljóna íslenzkra króna" —
og þarf nú ekki mikinn reiknings
heila til þess að finna það út —
en bætir svo við, „og að bessa
peninga vantar okkur í þjóðar-
búið. En hvar er þá að finna?“
Já, margur fann minna grand
í mat sínum, en nokkur hundruð
milljónir íslenzkra króna, sem
• vantar í þjóðarbúið!
Maður sem veit um slík mis-
smíði í mikilvægustu atvinnu-
grein þjóðarbúsins, hefir ekki
leyfi til þess nú á tímum, ef
hann hefir nokkra ábyrgðartil-
finningu, að láta sér nægja að
spyrja, hvar þær sé að finna.
Slíkt hefði verið afsakanlegt á
tímum einokunarverzlunarinnar
á íslandi, á 18. öld og jafnvej.
framundir og yfir aldamótin
1900. En á 20. öld og einkum eft-
ir 1946 þegar bæjarfélög og rík-
ið, fara að starfrækja í stórum
stíl atvinnutæki fiskiðnaðarins á
sjó og í landi er slíkur málflutn-
ingur gjörsamlega úreltur og ó-
afsakanlegur. f
Hver meðalgreindur maður
sem vill í alvöru vita eitthvað Um
hráefnisverð á fiski, útflutnings-
verðmæti og innlendan tilkostn-
að við öflun og verkun útflutn-
ingsverðmætanna, getur auðveld
lega fengið þær upplýsingar sem
hann þarf, úr mjög greinargóð-
um og skýrum reikmngum t. d.
Bæjarútgerðar Reykjavíkur, Bæj
arútgerðar Hafnarfjarðar, Síld-
arverksmiðjum ríkisins (togara-
útgerð), Útgerðarfélags Akur-
eyringa h.f. og víðar, en öll
þessi fyrirtæki eiga fiskaflann
sjálf, allt frá því hann kemur
úr sjó og þar til hann er seldur
á erlendum markaði. En reikn-
ingar þeirra sanna, að ekkert
þjóðarbú í veröldinni, mun fá
eins mikið, fyrir eins lítið fram-
lag, eins og íslenzka þjóðfélagið
fær frá sjávarútvegi sínum.
Halldór Jónsson
— Hugsjónasagan
Frh. af bls. 11
snertir, þá er búningur þeirra
skarlatsrauður og hatturinn
sömuledðis. Þeir eiga stöðugt að
vera áminntir með þessu að vitna
um trú sín® með blóði sínu. E.t.v.
; vill kirkjan ekki senda konur í
broddi fylkingar í blóðugri of-
sókn, heldur ætlar hún fyrst og
fremst klerkum að mæta henni.
Spyrja má hvort þessi afstaða
kirkjunnar sé raunhæf nú á tím-
um, þaæ eð konur láta lífið fyrir
hina kristnu trú eigi síður en
karlar. Kunnug vorum við hjón-
in konium, sem kommúnistar tóku
af lífi trúarinnar vegna; meðal
þeirra var ein vestræn kona, sem
var læknir.
Hvað hinar eiginlegu kín-
versku fótareifar snerti, þá grein
ir fræðimenn ekki á um að kirkj
an leysti þær. Þrír kínverskir
höfundar höfðu að vísu ritað
gegn þeim áður, án þess að kristn
ir væru, sjá „My Country and my
People" eftir Lin Yutang, bis.
158—161. — Kinverjar eiga hins
vegar heiðurinn af eftirfarandi
umbótum: Jafnrétti kynja fyrir
almennum lögum 1911 háskóda-
menntun kvenna 1919, jafn erfða
réttur 1927, íþróttir stúlkna frá
1930, vestrænn dans og nektar-
myndir kvenna frá 1928. Fóstur-
eyðingin stafaði ekki af fáfræði,
heldur af tízku að dómi fræði-
manna. En svo skynsamir voru
Kinverjar að þeir féllust þegar
á að betr® væri að pína gótlfin
með háum hæium en fætuma
með reifum ævilangt. — Það
voru einna helzt konurnar sjálf-
ar, sem á móti mæltu.
IV. Fjarlægðin frá guðdóminum
Dr. Matthías heldur fast við
þá hugmynd að það hijóti að
vera skoðun ísraelsmanna að þar
sem konan skipaði ekki embætti
prestsins, þá hafi hún staðið
fjær guðdóminum en karlmenn.
En vilji hann halda fast við þessa
hugmynd, þá verður að gena það
á öðrum forsendum. Hið „dýna-
miska“-kraftvirka-embætti í fsra
el er spámannaembættið, hið
„statiska" — staðræna — er
prestsembættið. Gjöf Andans —
Rúach — fer ekki eftir kynjum,
hvorki í Gamla né Nýja testa-
mentinu. Þess vegna fer Hilkía,
sem greini'lega er æðsti prestur,
tii Huldu spákonu, sem hefir
gjöf Andans, einmitt til þess að
vita vilja Guðs (2. Kon. 22). Les-
um vér orð hennar, sézt að hún
talar í sama anda og hinir klass-
isku spámenn. En dr. Matthias
gefcur leitað að þvi abstrakt
kvenhatri, sem hann viil finna,
í siðgyðingdómá, eftir að spá-
menn eru þagnaðir og lokið er
samningu helgirita Gamla Testa-
mentisins og grískra áhrifa er
farið að gæta.
Um páfaembættið og konuna
er að verulegu leyti hið sama að
segjia. Divina Comedia eftir
Dante er viðurkennt að geymi
einna bezt hugmyndir miðalda-
kirkjunnar í fögru formi. Hittum
vér þar fyrir konur í himnaríki
og hei'la páfa í helvíti. Vistin fer
ekki eftir embættinu, heldur
eftir verkum, góðum eða illum.
Desum dóm heil. Birgittu yfir
Klemensi 4. páfa: „Hamin er kænn
og samvizkulaus og óhæfur til
starfa. Hann virðist vanta heila.
Eyru hefir hann í andliti, augu
í hnakikanum" o. s. frv. í stíg-
andi tón. Þetta hindraði ekki
kirkjuna í því að taka Birgittu
í tölu dýrlinga. Kjarni málsins
er: Menn meðtaka laun frá þeim,
er þeir þjóna; heimurinn launar
sínum, Djöfullinn sínum og Guð
sínum þjómim, í hvaða embætt
um, sem þeir eru. Þeir, sem eru
að einhverju leyti beggja blands,
fara í hreinsunareldinn og pínast
þar, skamma eða iarnga hríð 1
samræmi við verk sin. Þannig
fór án tillits ti'l kynja.
Um erfðarétt í ísrael nútímans
vitnar dr. Matthías til Goldu
Meir, að hann hafi verið settur
þar 1951. Eflauist er þetta rétt
eins langt og það nær, þ. e. sögu-
lega. En hugsjónin um að konur
skuli fá arf jafnt og karlar, er
þegar í Jobs bók, um 2400 árum
fyrr en löggjöf Goldu Meir. Job
er talinn fyrirmynd í réttsýni og
hann gaf dætrum sínum arf með
sonum sin'um. — Dr. Matthías
telur eflaust að þetta hafi lítið
gildi, fyrst því var ekki almennt
fylgt. Það er sama hvort Biblían,
hann eða ég halda einihverju góðu
fram. Sé því ekki fylgt, þá njóta
menn auðvitað ekki neinnar
blessunar af því, en við höfum
þó gert skyldu okkar, og Biblían
sínia. Sjá Hebreabréfið 4, 2!
Dr. Matthías nefnir Salomó
bonung og kvennamál hans. En
það er misskilningar að álíia að
Biblían lýsi velþóknun yfir þvi,
sem hann gerði illa. f Konunga-
lögunum segir: Eigi skal hann
hafa maxga hesta, né heldur fara
aftur með lýðinn til Egyptaiands
til þess að afla sér margra hesta
.... Hann skal og eigi hafa
margar konur, svo að hjarta
hans gjörist eigi fráhverft og
hann skai eigi draga saman ó-
grynni af silfri og gulli (5. Mós,
17). Fræðimenn telja að lögin
séu sett vegna þess að hér sé
verið að lýsa vanbóknun á fram-
ferði Salomós fyrir hrossabrask,
þrælasölu, fráhvarf frá Guði,
fjölkvæni og kapítalisma. — Það
er fróðlegt að sjá einmitt af því
sem Golda Meir segir, að hin
nálægu Austurlönd, sem voru
skemmst á veg komin í öllum
kverniréttindamálum, eru ein-
mitt þau lönd, sem hafa öldum
saman verið nálega lokuð kristni
boðinu. Þau lönd, sem opin hafa
staðið kristihni trú, eru verulega
langt á undan hinum í þeim efn-
um.
Y. Menningarlegur skilniugur
karla og kvenna
Dr. Matthías ritar eins og til
væri einhver sameiginlegur skiln
ingur karla á menningunnri í
heild og konan geti nú gengið að
honum og endurskoðað hann frá
rótum og þetta beri hemni að
gera. Gallinn er aðeins sá að
þessi „skilningur karlmannsins“
á menningunni er ekki til, hann
er hugarfóstur og abstraikt-hugs-
un. Og í siðgæðinu ber mjög mik
ið á milli skilnings kvenhatara
og réttsýnna og sanngjamra
karla. Að mínum dómi hafa
margar mætar konur fyrir löngu
tekið menminguna til meðferðar
og bætt hana stórkostlega á ýms
ar lundir. Finnum vér þetta
strax og komið er inn í venjulegt
sjúkrahús. Ég geri miklu meira
úr framlagi kvenna til menning-
arinmar í fortíðinni en dr. Matt-
hías. f mörgum greinum fer
skilningur beggja kynja á menn-
ingunni saman, enda hafa bæði
kyninr byggt menninguna upp.
Hlutur kvennia í uppeldi hefir á-
vellt verið mikill, en hefir á síð-
ustu öld auikizt stórlega í öllum
m'annúðarmákiin, eing og kunn-
ugt er og fer vaxamdi. Ég held
að það yrði óvinmamdi verk á
Vesturiöndum að greina skilning
„karlmannsins" frá sameigimleg-
um skilningi beggja kynja á
menningunni. Við yrðum þá að
taika upp japansikan hugsunar-
hátt, Yin-Yang frumspeki.
EIL SÖLU
Ford Fairlane
model 1955, 6, cyl. einkabíll, mjög vel með farinn og
glæsilegur. Keyrður aðeins 67 þús. km. — Tilboð
sendist í pósthólf 1154, fvrir 17. þ.m. merkt:
„Einkabíll".
Krafan um hreinlífi og jafn-
rétti í samskiptum kynjanna, sem
dr. Matthias ber fram og er hon-
um til sóma, er ekkert annað en
hið gamla boðorð: Elska skaltu
náunga þinn eins og sjálfan þig,
sagt með öðrum orðum. En það
er ekki bjarmi af nýjum degi,
eimhversstaðar í framtíðinni, held
ur var það og er rauinveruileiki,
einnig hér og nú, í samlífi hjóna,
sem els'ka hvort annað og hafa
frá æsku búið sig undir að lifa
slíbu lífi — og eLmkuip þó hjá
þeim, er haildia fast við hið trúar-
lega siðgæði kr ist indómsins.
Uppeldisfræðdlega er hér þó
mikill vandi á ferðum. Og utan.
kristnininar á þessi hugsjón og
þetta siðgæði litlu fylgi að fagna.
Þar sem afkristnun hefir átt sér
stað, eru menn á hraðri leið burt
frá hugsjón hreinlífis og jafn-
réttis. Ekiki var Nazismimn viin-
veittur þesisari sameigimlegu
hugsjón okikar og annarra. Og
kvikmyndaiðmaðurimn rífur hana
niður í huga unglingamna, sorp*
rit og klám-list stefma að sama
marki, drykkjuskapur og dans-
æði draga í sömu átt.
E. Rernan, sem var frægur hugs
uður og höfundUr í Fraikklamdi,
var meðai pósitivistanna, sem af*
námu hið trúarlega siðgæði og
tóku upp kennslu í trúlausu sið-
gæði í frönskuim skólum. Fyrir-
tæki þeirra var ekki lítið, það
sem þeir komu af stað árín
1879—1886. 80.000 kennarar áttu
að kenna veraldlega, trúlaiusa
siðfræðd í frönskum skólum,
bama. Hvemig fóru leikar? Frá
því er greint í merkilegri bók
eftir dr. Aage Holther. Annar
fræðimiaður, dr. Bjame Sfcard,
segir að þessi siðfræði hafi gufað
upp. Akvæðin um siðfræði-
kennsluna kváðu enn vera í
frö'nskum fræðslulögum, en sið-
fræðin sjaldan á stundatöflunum.
Þesisi siðfræði varð svo losaraleg
og samhengisiaiuis grein að flestir
gáfust gjörsamlega upp á að
kenna hana. Rikið sætti sig við
orðimn hlut ðg „lét það slarka'*
eims og dr. Bj. Skard orðar það.
Afsiðun Frakklamds hefir líika
gengið greiðlega.
E. Renan sá þetta þegar í lif.
anda lífi. Hann leit yfir það, sem
þeir samherjar höfðu gert og
hélt um það akademiska ræðu,
í henni varpaði hann fram spurn
imgumni um hvort „næsta kynslóð
yrði að lifa í skugga af skugga,
treina sér siðgæðilegan safa úi
þeim kristindómi, sem menn
höfðu kvatt og anda í ilmi úr
tómum vasa“. Reraan dó 1892 og
sá ekki þá afsiðun sem vér höf-
um orðið vottar að. Hann sá ekkl
„skugga af skugga“ tveggja
heimsstyrjalda — og vissi ekki
um hin nýju tilboð, sem barl-
menn nútímans gera í líkama
kvenna. Um sálina hirða þeir
minna.
Vér lifum á öld sálarfræði og
uppeldisfræði. Og vissudega ber
að meta þær greinar að verð.
leikum og meira en gert er. Þær
ættu einnig að vera metnar til
stúdentsprófs, t. d. hjá kennur*
um. Allt um það greima sócialvís-
indin frá tímamótum víða uim
hinn vestræma heim, — afsiðun-
lartímiamófcum kringum 1950, þar
sem meiri hluti glæpa og óknytta
er að færast yfir á herðar hinraar
ungu kymslóðar.
Ég vona að starfsbróðir ruinn,
dr. Matthías, verði ekki fyrir
sömu raun og Reraam. Hann er
velvi'ljaður maður og grefur ekki
pund sitt í jörðu, heldur reynir
að ávaxta það. — í barnaskólun.
um eru enn að mínum dómi hin*
ir bezt siðuðu íslendingar. En er
ekki eitthvað í hinum æðri skól-
um, sem minnir á ilminn úr tóm-
um vasa, — eða bjiarma af degi,
sem aldrei rennur upp? Hvað er
þá ilmur úr tómum vasa? Amnað
hvort ilmleifar af því blómi, seni
þar áður var — eða allis engima
ilmur.
Jóhann Hannessjn.