Morgunblaðið - 11.11.1961, Qupperneq 6

6
MORCJ1TSBLAÐ1Ð
Laugardagur 11. nóv. 1961
Guðmundur á Hrauni á kálakri sínum.
LANDBROTID
Hólanna sveit.
Þeir, sem fara eftir þjóðvegin
um uim Landbrotið, sjá lítið ann-
að en hóla — hóla og aftur hóla.
Stóra hóla og litla hóla, gráa,
bera hraunhóla, græna, grasi
vaxna hóla, bratta hóla og aflíð-
andi hóla, mjóslegna hóla og um
sig breiða hóla. Sem sagt: hóla
af öllum mögulegum sorbum.
A Islandi eru 55 baeir, sem bera
nöfnin Hóll eða Hólar. Þó að
undarlegt sé, er enginn þeirra í
þessari miklu hólasveit — Land
brotinu. Þar er enginn bær, sem
er kendur við hól á nokkum
hátt, Hólabak, Hólsel, Hóla-
brekka eða þess háttar. Nei.
LandnemaTnir í Landlbrotinu
hafa ekki þurft að notast við svo
'hversdagsleg hei-ti þegar þeir
gáfu býlum sínum rvafn í önd-
verðu.
Sláttukóngurinn í
Hrauni.
Þetta er í byrjun september,
komin sláttulok á þessu ágæta
heyskaparsumri og Guðmundur
er að Ijúka við að slá seinasta
háarblettinn. Og þó hann sé sem
sagt einn á teig gengur sláttur og
hirðing með miklum hraða, svo
að ég hyggi að ekki séu aðrir
mikilvirkari við heyskapinn hér
um slóðir. Hann hefur líka sér
til hjálpar eitt afkastamesta hey-
skapartæki, sem flutzt hefur til
landsins — sláttukónginn eða
sláttutætarann öðru nafni. Ekki
Bílavegur — sími — rafmagn.
í Landbroti eru nú 20 bæir í
byggð. Þar eru 24 heimili og alls
eru íbúarnir 110 — ekki svo fáir
í þessari litlu sveit á þessum tím-
um, sem almennt eru kendir við:
Flóttann úr sveitunum, Jafnvæg-
isleysi í byggð landsins, Ofvöxt
Reykjavíkur og önnur áhyggju-
efni ábyrgra stjórnmálamanna.
Samt hefur Landbrytlingum
fækkað um 30 á þrem síðustu ára
tugum og má vitanlega ekki svo
til ganga framvegis. Nú er þar
líka talsvert af ungu fólki, sem
von er um að muni staðnæmast
veit ég hvað margir sláttukóngar
eru til á landinu. Ég hélt þeir
væru ekki í eigu annarra en
ríkisbúanna og einstöku stór-
bænda. Það sýnir vel framsýni
og stórhug Hraunsbóndanis að
vera búinn að kaupa þessa vél,
sem kostar sjálfsagt 20—30 þús.
kr. En hér er líka tii mikils að
vinna, enda er talið, að sláttu-
kóngurinn sé sú búvél, sem veki
einna mest eftirtekt og ábuga
bænda í norðanverðri Evrópu
sem stendur.
alla hina). Þau eru úti í högun-
um með mæðrum sínum. Hér er
sem sagt verið að gera tilraun
með hvaða árangur það hafi, að
beita lömbunum á fóðurkál og
tún eftir að þau koma af afrétti.
Þegar þeirri tilraun er lokið er
bezt að ná tali af Hraunsbóndan
um og vita hvernig útkoman
verður.
—A—
Heyskapur,
sem segir sex.
Guðmundur situr makindalega
í sólskininu á sínum bláa Ford-
son Major og rennir honum létti
lega yfir græna sléttuna 1 spor-
öskjulöguðum hring, því að það
er hægara sagt en gert að taka
skarpar beygjur með allar þess-
ar græjur attaní. Sláttukóngur-
inn hakkar í sig blágræna hána
og þeytir henni upp í rörið. Svo
stendur grasstrókurinn aftur úr
því og sáldrast oní vagninn, þar
sem smástrákur stendur og jafn-
ar úr bingnum. Þetta er nú hey-
skapur, sem segir sex. Það væri
hægðarleikur að slá og hirða alla
hána í öllu Landbrotinu á fáurn
dögum með svona verkfæri, ef
það væri látið ganga milli bæja.
Uppbygging
á einum áratug.
Það eru víst ekki nema tíu ár
síðan Guðmundur byrjaði bú-
skap sinn í Eystra Hrauni. En á
þeissum eina áratug hefur hann
komið ótrúlega miklu í verk:
byggt íbúðarhús úr vikursteini,
reist fjós yfir fimm kýr og fjár-
hús fyrir á þriðja hundrað fjár.
Og heygeymslurnar: þurrheys-
hlaða með súgþurrkun fyrir 400
hesta og votheyshlöður fyrir 300
Eystra-Hraun
hesta. Öll eru þessi hús úr stein-
steypu, hinar vönduðustu bygg-
ingar. Og túnið breiðir úr sér
beggja megin við þjóðveginn
næstum 20 hektarar að stærð.
Tilraunin með lömbin.
Sunnan við túngarðinn stend-
ur vöxtulegt fóðurkál á ca. hálf-
um ha. Þar eru 20 lömb á beit.
Sum eru hálf-falin í hávöxnu
kálinu, önnur liggja í grasinu
meðfram akrinum. Uppi á túninu
eru 20 lömbum beitt á hána. í
gær voru 20 lömb send til Víkur.
Þar á að lóga þeim í dag. Og svo
er einn 20-lamba hópurinn enn,
svo að aukning fallþungans eins
(sem búið er að vigta eins og
í Landbroti.
er vöxtur kál-lambanna mikill,
nemur ca. 90 kr. á lamb með nú-
verandi verðlagi. Auk þess kem-
ur svo aukning á öðrum afurðum
s. s. gæru og mör. Einnig flokk-
ast lömbin betur.
Hvað útgjaldahliðina snertir
má hins vegar nefna það, að ef
það kostar 5 þús. kr. að rækta
fóðurkál á einum ha. lands og
hann nægir handa 100 lömbuim,
þá er kostnaðurinn 50 kr. á lamb.
Væntanlega verður á öðrum vett-
vangi nánar rætt um allan ár-
angur af þessari tilraun, sem fór
fram undir iftnsjá eins af héraðs
ráðunautum Búnaðarsamiband
Suðurlands, Einars' Þorsteinsson-
ar. — G.
blattukongurinn ao verki.
og lömbin sem fitnuöu á kálinu
Svo líða margar vikur. Næst
þegar ég hitti Guðmund í Hrauni
er löngu búið að slátra öllum til-
raunalömbunum. Það var gert á
Klaustri 18. október.
Hver varð svo árangurinn?
Hér skal ekki getið um annað
en fallþunga dilkanna.
Hann var þassi:
Lömbin, sem slátrað var 6.
sept. höfðu 13 kg fallþunga.
Lömþin, sem voru utan túns með
mæðrum sínum höfðu 13,4 kg
fallþunga.
Lömbin, sem voru á hánni
höfðu 14,1 kg fallþunga.
Lömbin, sem beitt var á kálið
höfðu 17,2 kg. fallþunga.
Hér skal ekki nánar um þessa
tilraun rætt, en hún er næsta
lærdómsrík fyrir alla sauðfjár-
bændur. Eins og tölurnar sýna.
í sveitinni. Þar er líka gott að
vera. Vel byggt yfir fólk og fén-
að á flestum bæjum, bílavegur
heim í hlað, allstaðar sími og raf-
magn frá vatnsaflsstöðvum á öll
um bæjum nema einum.
Landbrotið og
Skaftá.
En þetta greinarkom átti ekki
að vera nein almenn sveitarlýs-
ing á Landbrotinu. Langt frá því.
„Landbrot nefnist svo vegna
þess að Skaftá hefur snemrna
brotið þar landið,“ segir Sveinn
Pálsison. En þótt Landbrotið hafi
stundum þurft að fóma Skaftá
einhverju af land: sínu hefur hún
borgað það margfalt aftur. Gróð
uirlendi sveitarinnar er s. a. s.
allt meðfram Skaftá og þar liggja
bæirnir, sumstaðar allþétt í ein-
faldri röð. Syðstu býli sveitarinn
ar eru þó alllangt vestan árinn-
ar, sunnan við hólaþyrpinguna.
Það er einmitt á einn þeirra, sem
við ætlum að koma. Við snotur-
legt túnhliðið sjáum við strax
hvað bærinn heitir, EYSTBA
HRAUN stendur letrað svörtum
járnrimlum í hliðgrindina. Þama
búa ung hjón: Guðmundur Guð-
jónsson frá Lyngum og Katrín
Þórarinsdóttir frá Hátúnum. Þau
eiga einn son, Hreiðar, á sjötta
ári.
* Kviknaði ljós í Víti
A landakorti sem Banda-
ríkjamenn hafa af Islandi, er
merkt öskjulaga svæði umgirt
fjöllum í miðju Ödáðahrauni,
1 öskjunni er stórt vatn og
svo lítill gígur með áletrun-
inni „Lighthouse". Þetta mun
vera þýðingin á nafninu, eins
og það stendur á íslenzku kort
unum á sumum kort-
uiiian er komrnan yfir 1-inu
kannski heldur ógreinileg.
Þetta gerir nú ekkert til,
sem sannast á því að Banda-
ríkjamaðurinn, er sá úr flug-
vél sinni rauða glóð á þessum
stað, létt sér ekki detta í hug
að búið væri að kveikja á
vitanum. Hann tilkynnti um-
hugsunarlaust: Eldgos!
• Tröllkonan varð
að^ldíialli
Þetta er ekki einasta nafnið,
sem misskilningur hefur
breytt svolítið, og þarf ekki
hjálp útlendinga til þess. T. d.
er í Mýrdalsjökli staður sem
heitir Enta, sem þýðir tröll-
kona. Þar er Entugjá, og að
mig minnir líka Entukollar.
En þetta kemst yfirleitt ekki
óbrenglað á kort. Menn
þekkja merkilegt fjall í út-
löndum, sem heitir Etna og
þá þykir víst sjálfsagt að
gera tröllkonuna útlæga á
Mýrdalsjökli og skíra staðinn
í höfuðið á fræga útlendingn-
um.
• Vatnsúði
öryggisventill
J. H. skrifar:
Hinir miklu brunar í frysti-
húsum og fiskframleiðslu-
stöðvum eru ískyggilega tíðir
hér á landi og baka atvinnu-
lifinu eðlilega oft geigvænlegt
tjón, bæði beint og óbeint.
Eg tel líklegt að margar
ráðstafanir séu gerðar til þess
að sporna við þessari áleitnu
brunahættu, en samt mun
ekki nóg að gert.
Mér hefur dottið ein varúð-
arráðstöfun 1 hug, sem ég vil
koma á framfæri, má reyndar
vel vera að húr sé notuð ein-
hvers staðar:
1 rjáfri bygginganna, og
jafnvel víðar, verði komið
fyrir kerfi af vatnspípum,
alsettum götum eða úðakrön-
um, er væri í sambandi við
öflugan vatnsgeymi með há-
þrýstingi. Ef hiti færi yfir
ákveðið mark í byggingunni,
myndi sjálfvirkur útbúnaður
samstundis hleypa vatni á
kerfið og vatnsúðinn dreifast
yfir.
Öryggisútbúnaður sem þessi
mun þekkjast sums staðar er-
lendis, svo vel ætti að vera
hægt að afla sér reynsluþekk-
ingar. — j. H.
* H ver þekkir konuna?,
Nýlega birtist þessi mynd
i Bergens Tidende, sem er
stærsta blað Noregs utan
Oslóar. Myndin er tekin x
Bergen, líklega á árunum
1900—1910. Nú er hún kom-
in á „Safn gamalla ljós-
mynda“ 1 Bergen, en safn-
vörðurinn veit ekki af hvaða
konu myndin er. En vegna
búningsins gengur hann út
frá því að hún sé íslenzk.
Nú vill safnið gjarnan vita
hver konan er. Þekkir ein-
hver hana?