Morgunblaðið - 11.11.1961, Blaðsíða 13

Laugardagur 11. nóv. 1961
MOItGVTSBL AÐIÐ
13
Gengisbreytingin 1960 var í samræmi
við óskir og stefnu sjávarútvegsins
Ræða Sverrss Júlíussonar við
setningu að alfundar Landssam
bands isl. úfvegsmanna 9 þ.m.
GOÐIR FUNDARMENN, fulltrú
ar og gestir!
Eg vil fyrir hönd stjórnar LÍU
bjóða yklkur veikomna á 22. að-
alfund samtakanna.
Um það verður vart deiit, að
sú efnahagslega uppbygging, er
íslendingar hafa unnið að á þess
ari öld, á að langmestu leyti rót
sína að rekja til sjávarútvegsins.
An þeirrar dirfsku og þeirrar
bjartsýni, er oft hefur auðkennt
aðgerðir útvegsmanna, væri Is-
land nútímans allt annað en það
er í dag.
Rétt gengisskráning
grundvallarnaúð'syn
T>að verður að viðurkenna, að
útvegsmenn hafa ekki alltaf gert
sér nógu glöggva grein fyrir,
hvort raunverulegur reksturs-
grundvöllur væri fyrir hendi, þeg
ar þeir réðust í byggingu fiski-
skipa. Þar hefir verið að verki sá
stórhugur, er einkénnt hefir nú
lifandi kynslóð.
Áhugamál þeirra hefir verið að
búa skip sín sem bezt úr garði,
svo þar færi traust fleyta, er
hefði mikla möguleika á að afla
sem mestra verðmæta, er fiski-
göngur kæmu á miðin.
Það hefir orðið hlutskipti heild
arsamtaka útvegsmanna að berj
ast fyrir því, að viðunandi rekst
ursgrundvöllur væri fyri hendi
hjá undirstöðuatvinnuvegi lands
manna.
Eg sé ekki ástæðu til þess nú
að rifja upp í hvaða formi þjóð
arheildin hefur sniðið sjávarút-
veginum stakk á undanförnuim
érum, heldur minnast á síðustu
ráðstafanir í þeim efnum.
Þjóðin hafði leitað bráðaibirgða
úrræða um langt árabil, tii lausn
ar efnahagsmálum sínum. En á
öndverðu árinu 1960 myndaðist
jþingmeirihluti fyrir því að leysa
efnahagsmálin með nýrri gengis
skráningu, er væri grundvölluð
á tilkostnaði við vel rekin sjáv-
arútvegsfyrirtæki. \
Útvegsmenn tölduð að hér
væri rétt að farið, enda höfðu
l»eir margsinnis látið í ljós þær
skoðanir, að meginstoðin undir
heilbrigðu efnahagskerfi þjóðar-
innar væri, að gjaldmiðillinn yrði
á hverjum tíma skráður í sam
ræmi við eðlilegan tilkostnað
sjávarútvegsins.
Þótt deila megi um, hvort nógu
langt var gengið með gengiskrán
ingunni í febrúar 1960, var hér
tvímælalaust stefnt í rétta átt.
Stofnlánin, rétt stefnt,
framkvæmd ófullnægjandi.
Utvegsmenn hafa á undanförn
um árum haldið því fram, að
brýna nauðsyn bæri til, að þjóð-
arheildin sæi sjávarútvegsfram-
leiðslunni fyrir stofnlánum til
langs tíma, svo að heilibrigður
grundvöllur væri fyrir eðlilegri
uppbyggingu framleiðslunnar, og
hún gæti Skilað afrakstri, bæði
til þeirra, sem beint og óbeint
vinna að henni, eða setja fjár-
magn sitt í útflutningsframieiðsl
una.
Því hefir oft verið haldið fram,
®ð vegna þess öryggisleysis, er
íslendingar hafa búið við efna
hagslega séð á undanförnum ár-
uim, væri vart við því að búast,
að til væru sjóðir, er hefðu
það hlutverk að lána til langs
tíma, á meðan krónan héldi stöð
ugt áfram að falla, eins og hún
hefir gjört síðasta áratuginn.
Höfundar núverandi efnahags
etefnu í þjóðfélaginu sáu nauð-
syn þess, að sjávarútvégsfram-
leiðslan fengi aðgang að stofn-
lánum, og gæti með því breytit
lausaskuldum, er myndast höfðu
við uppbyiggingu fyrirtækjanna,
í löng lán með hóflegum vöxtum.
Þegar það var tilkynnt á aðal
fundi Landssambandsins í fyrra
*ð slíkit spor yrði stigið, gerðu
margir útvegsmenn sér vonir
um, að það myndi auka mjög hag-
ræði fyrir framleiðsluna og
myndi, þegar áhrifa af lána-
breytingunni færi að gæta, losa
um rekstrarfé hjá framleiðsl-
unni.
Það verður heldur ekki annað
séð en að ríkisstjórn íslands og
löggjafinn hafi í upphafi haft
fullan skilning á að hraða fram-
kvæmd miálsins, þar sem ríkis-
stjórnin gaf últ bráðabirgðalög 5.
janúar s.L í hinu stutta þingfríi,
eða nok'kruim döguim áður en þing
koœn saman, lögin uim opnun
nýrra lánaflokka við Stofnlána-
deild sjávarúfcveigsms.
Eg ætla ekki að fara að halda
þvú fram, að sá dráttur, sem varð
á afgreiðslu þessara máia, hafi
eingöngu verið þeim að kenna, er
framikvæmdina hiöfðu með hönd
um, svo oft voruim við fbrsvars
menn útvegsmanna brýndir með
iþví, að það stæði á uppgjöri og
upplýsinguim frá framleiðendum
og útvegsmönnfum sjálfum, en
framikvæmda aðilar töldu að
ekki væri hægt að hefja af-
greiðslu fyrr en upplýsingar
lægju fyrir frá öllum aðilum, er
undir þessar lánabreytingar
gæfcu komið.
Eg gjöri ráð fyrir, að iim þessi
mál verði mikið rætt á þessum
fundi, og gefst þá tækifæri til
skýringa og gagnrýni á hina
ýmsu þætti málslns, en ég vil þó
lesa hér bréf, er skrifað var 21.
júní s.l. trl stjórnar Seðlabanka
íslandis, en afrit af því voru send
til sjávarútvegsmálaráðuneytis-
ins og beggja gjaldeyrisbank-
anna:
Bréf LÍÚ til stjórnar
Seðlabankans.
„Vér skírskotum til fundar, er
fulltrúar vorir áttu með yður
mánudaginn 19. þ.m., svo og mats
nefnd Stofnlánadeildar sjávarút-
vegsins þann sama dag, í sam-
bandi við framkvæmd lána skv.
lögum frá 5. janúar 1961 og reglu
gerð frá 14. janúar 1961.
A fundinum með yður tók for
maður nefndarinnar, Sverrir Júl
íusson fram, að sér findist, að
möt þau, er matsnefnd Stofnlána
deildarinnar hefði gert á endur
kaupsverði fiskibáta, virtust vera
mjög úr samhengi við þau möt
sem fram hefðu farið nú að und
anförnu, og þá sér í lagi við
möt Samábyrgðar Islands á fiski
skipum, og tók hann nokkur
dæmi máli sínu til skýringar, þar
sem m.a. kom fram, að bátur
hefði hlotið 18.9% afskrift eftir
rösklega 24 mánaða starfstíma,
allt miðað við endurkaupsmats-
verð þeirra.
I tilefni af þessari gagnrýni,
upplýsti formaður miatsnefndar-
innar, Björn Tryggvason, að mats
nefndin hefði endurskoðað mat
Kristins Einarssonar á bátum
með hliðsjón af athugunum nefnd
arinnar á kostnaðarverði all-
margra báta, sem fluttir hefðu
verið inn nú síðustu árin.
Við þessa athugun nefndarinn
ar hefði komið í ljós, að mats-
verð Kristins Einarssonar, sem
byggt er á smíðaverði báts innan
lands, hefði reynzt 20.4% hærra á
stálbátum en kostnaðarverð
þeirra báta, sem matsnefndin
lagði til grundvallar endurskoð
un sinni, og 15.7% hærra á tré
bátum.
í tilefni af þessari athugun
hefði matsnefndin kveðið upp
þann „úrskurð“ að lækka skyldi
matsverð um 15% á stálbátuim
og um 10% á trébátum, og skyldi
þessi lækkun ná til heildarverðs
bátsins.
Við nánari fyrirspurnir af vörri
hálfu upplýsti nefndin, að við
athugun nefndarinnar hefði að-
eins verið tekið tillit til þeirra
greiðslna, sem inntar voru af
hendi í erlendri mynt, hinsvegar
sleppt öllum greiðslum vegna
smíði bátsins og heimflutnings,
sem inntar voru af hendi í ísl. kr.,
Sverrir Júlíusson
svo sem heimsiglingarkostnaði,
öllum bankakostnaði, kostnaði
af leyfisgjöldum og vaxtakostn-
aði, meðan á smiði skipsins stend
ur.
Ef rétt er að matsnefndin hafi
látið undir höfuð leggjast að taka
tillit til þeirra kostnaðarliða, sem
að framan eru rakin, við endur-
skoðun sína á yirðingargjörðum
skoðunarmanna, leyfum vér oss
vinsaimlegast að fara þess á leit
við stjórn Seðlabankans, að hún
hlutist til um að matsnefndin end
urskoði fyrri ákvörðun sína um
niðurskurð á virðingaiígjörðum
skoðunarmannanna.
Vegna þessarar gagrrrýni vænt
um vér þess faStlega, að fulltrú-
um okkar verði gefinn kostur á
að kynna sér nánar á hvem Jiátt
nefndin hefir komist að þeirri
niðurstöðu, að lækka beri allar
virðingargjörðir bátaflotans um
10—15%.
Þá væntum vér þess, að stjórn
Seðlabankans veiti oss fullan
stuðning við að fá því framgengt
við ríkisstjórnina, að lán þau,
sem veitt kunna að verða, verði
undanþegin þinglýsingargjaldi.
Vér væntum þess að heyra frá
yður við fyrsta tækifæri.
Virðingarfyllst, t
f.h. Landsaimbands ísl. útvegs-
manna“.
Þó að hér sé aðeins sýnishorn
af sjónarmiðum forsvarsmanna
sjávarútvegsins, þá höfum við á
undanförnum mánuðum orðið
mjög varir við óánægju með ýmsa
framkvæmda þætti stofnlánanna.
Þótt útvegsmenn hafi ekki nema
í fáum tilfellum formlega kvart
að við stjórn sambandsins, þá
hafa margir látið óánægju sína i
Ijós, en hlífzt við að láta sín mál
verða sérstakt umræðuefni.
Þess vegna má segja, að það
hafi orðið miklir meinbaugir á,
er enginn fulltrúi útvegsmanna,
eða framleiðslunnar, skyldi
nokkru sinni vera tilkvaddur,
hvorki við samningu matsregln-
anna eða við afgreiðslu málsins
í heiid.
Þótt ég gæti nefnt ýmis dæmi
varðandi hin einstöku mál, sem
ég í huganum gagnrýni mjög, þá
mun ég ekki gjöra það að þessu
sinni, enda er farið með máiefni
hvers viðskiptaaðila bankans
sem einkamál, en ég get ekki lát
ið hjá líða að lýsa vonbrigðum
mínum yfir framkvæmd málsins
í heild, og þáð er trú mín, að
núverandi ríkisstjórn eigi eftir að
sjá að minnsta kosti tvennt í
sambandi við þetta mál, sem get
ur haft afdrifaríkar afleiðingar.
í fyrsta lagi: Lánaveitingin nær
ekki tilgangi sínum, meðal ann-
ars vegna hins lága mats á eign
unum, og í öðru lagi: Fram-
kvæmdin hefur í veigamiklum at
riðum orðið önnur en fulltrúar
ríkisstjórnarinnar skýrðu fyrir
fulltrúum þessara samtaka í nóv
ember mánuði fyrir einu ári.
Kauphækkanir ofviða
sjávarútveginum án geng-
isfellingarinnar.
A undaförnum árum hefir þrá
faldlega verið á það bent, að
sjávarútvegsframleiðslan gæti
ekki staðið undir þeim kröfum,
er þjóðarheildin hefur gjört til
hennar. Avallt þegar leitað var
bráðabirgðaúrræða um lausn
kaupgjalds og verðlaigs í landinu,
þá kostaði það mikla baráttu að
fá staðreyndir viðurkenndar og
hlut framleiðslunnar leiðréttan á
ný.
Nú á þessu ári risu kaupgjalds
kröfur svo hátt, að ýmsir at-
vinnurekendur létu undan þeim
kröfum, og samið var uim hærra
kaupgjald en framleiðslan gat
borið. Eg tel að ríkisstjórnin hafi
farið rétt að, er hún breytti geng
inu í byrjun ágústmánaðar s.l.
Miðað við yfirlýsta stefnu ríkis
stjórnarinnar, gat hún ekki jafn
að metin og haldið jafnvægi í
þjóðarbúskapnum á annan hátt.
Þótt á hinn bóginn ýmislegt í
þeim bráðabirgðalögum, og þá
sérstaklega hin mjög svo hækk-
uðu útflutningsgjöld, sé þannig
vaxið, að heildarsamtök útvegs-
manna hefðu viljað segja sitt á-
lit, áður en þau voru lögfest.
Eg vil ekki móta neina stefnu í
þessum ávarpsorðum, heldur mun
fundurinn væntanlega taka mál
þessi til meðferðar.
Góð samskipti útvegs-
manna og sjómanna. -
Eg hefi ávallt haft þá bjarg-
föstu trú, að engar stéttir í þjóð
félaginu skildu betur sjónarmið
hvorrar annarrar en sjómenn og
útvegsmenn, og liggja margar
orsakir til þess. Ef engin annarleg
sjónarmið ráða, ættu þeir að geta
komið sér saman, vegna þeirra
nánu tengsla, sem milli þessara
aðila eru, þótt á hinn bóginn sé
ekkert við því að segja, að þeir
deili nokkuð um skiptingu arðs-
ins.
Eg vitna í þessu sambandi í þá
víðtæku endurskoðun og breyt-
ingar, er áttu sér stað á öndverðu
þessu ári, þegar samningar tók-
ust um hlutáskipti á bolfisk-
veiðum, sem segja má að næðu
til alls landsins. Þótt full sam-
staða næðist ekki, verður þó að
viðurkenna, að betur tókst til en
fyrirfram var hægt að búast við.
Nökkur félög hafa nú sagt upp
þessum samningum, en sé tak-
mark sjómannasamtakanna fyrst
og fremst það, að fá viðurkennda
aðild að fiskverðssamningum og
samræmingu á tryggingarmálum
sjómanna, þá ætti sú uppsögn
ekki að leiða til stöðvunar um
áramót.
Síldveiðisamningarnir og
reksturafkoma síldveiði-
skipanna. .
En útvegsmenn hafa farið fraim
á endurskoðun síldveiðisamn-
inga; þvi miður var á s.l. vori
ekki sú samstaða meðal útvegs
manna, sem nauðsynleg er í því
málL
Eg trúi því, þegar við útvegs
menn um land allt sýnum þá
samstöðu, sem nauðsynleg er, þá
munu sjómenn sýna sanngirni í
endurskoðun síldveiðisamning-
anna, enda viðurkennt í orði, að
þær miklu breytingar, sem átt
hafa sér stað, bæði hvað útbún
að skips og veiðitækja snertir,
þöli engan samanburð við útbún
að þeirra tíma, er núgildandi
samngar voru grundvallaðir á.
Sjómenn munu því sjá, að það er
þeirra hagur, að öll skip, er á
síldveiðar fara, séu útbúin m.eð
fullkomnustuAækj um, bæði kraft
blökk, stóra fiskileitartækinu og
hihum beztu veiðarfærum.
En því aðeins geta útvegsmenn
vænzt þess að fá aðstöðu til að
búa flotann þessum tækjum, að
þeir geti skilað andvirðinu aftur
á hæfilegum tíma.
Síldyeiðarnar á s.l. sumri
gengu vel, og er það eina sumar
ið í 17 ár, er aflabrestur hefur
ekki órðið. Meðal hásetahlutur
yfir sumarið nam, með orlofi:
46.394.50.
Við höfum skipt öllum flotan
um í tvo flokka og gjört áætlun:
1. Bátar yfir 100 rúmlestir, með
hringnót, og
2. Bátar undir 100 rúmlestum.
Aflaverðmætið er miðað við
uppgjöf Fiskifélags Islands, en
kostnaðaráætlanir eru byggðar á
áætlunum, er LIU gerði í byrjun
síðastliðinnar síldarvertíðar, og
<S> fara þær hér á eftir:
T A F L A I.
Fastakostnaður í 3 mán. Verðmæti skips kr. 6.500,000,00.
Úthald 70 dagar. —
Meðaltal afía á sumarsíldveiðum 1961 hjá bátum yfir 100
rúmlestir: 56 bátar með fullt úthald á hringnót.
TEKJUR:
1. Síld í salt og frystingu 4114 195,00 ....... kr. 802.230.00
2. Síld í bræðslu 7140 126.00 .................. — 899.640.00
kr. 1.701.870.00
GJÖLD:
1- Olía ......................................... kr. 89.460.00
2. Hafnargjöld ................................... — 7.000.00
3. Veiðarfæri ..................................... — 140.000.00
4. Hlutir skipshafnar 51,76% .................... ... 880.888.00
5. Trygging áhafnar ........................... — 8.250.00
6. Viðhald skips .................................. — 70.000.00
7. Trygging skips ................................. — 54.844.00
8. Vextir af rekstrarlánum ........................ — 6.044.00
9. Opinber gjöld .................................. — 16.806.00
10. Skrifstofukostnaður .......................... ... 33.612.00
11. Vextir af höfuðstól ........................ ..... 56.875.00
12. Fyrning ........................................ — 146.253.00
13. Ýms kostnaður ............................... —. 15.000.00
14. Akstur o. fl.................................... — 5.000.00
15. Trygging á afla og veiðarfærum ........... — 7.400.00
16. Geymsluleiga ................................... — 1.575.00
17. Trygging á munum skipv., líf- og örorkutr. .. — 3.548.00
18. Viðhald veiðarfæra .......................... —. 80.000.00
19. Fastakaup yfirmanna ............................ — 5.503.00
20. Ábyrgðartrygging ............................... — 989.00
21. Hagnaður ...................................... — 72.823.00
kr. 1.701.870.00
Framh. á bls. 14«