Morgunblaðið - 14.01.1962, Page 6

3
MORGV1MBL4Ð1Ð
Sunnudagur 14. jan. 1962
Húsvðrðurinn
Höfundur: Harold Pinter
Leikstjóri: Benedikt Árnason
MÉR VAR á síðustu stundu falið
að hlaupa í skarðið í forföllum
Sigurðar Grímssonar og skrifa
um frumsýningu Þjóðleikhúss-
ins á „Húsverðinum". Geri ég
það með nokkurri tregðu, baeði
vegna þess að ég sá ekki loka-
æfingu og eins vegna hins að ég
var búinn að segja stuttlega frá
leikritinu hér 1 blaðinu á
fimmtudaginn, og gerði þá í fá-
um orðum grein fyrir uppistöðu
verksins. Kemst ég víst ekki hjá
að endurtaka eitthvað af því sem
þar var sagt.
xíSIS.'Ö
,
ÞJÓÐLEIKHUSID
Síðustu fimm ár hafa verið
sannkalláð „endurreisnartíma-
bil“ í enskri leiklist og eiga enga
hliðstæðu í leikhúslífi annarra
þjóða. Á þessu stutta skeiði, sem
hófst með „Horfðu reiður um
öxl“ eftir Osborne, hefur komið
fram hópur ungra leikskálda,
mjög sundurleitur innbyrðis, en
með það sameiginlega stefnumið
að brjóta niður hin hefðbundnu
og auðveldu form leikhússins í
því skyni að skapa dramatískan
veruleik sem spegli S'amtímann.
Þessir höfundar eiga fátt annað
sameiginlegt en mismunandi
sterka þjóðfélagskennd og mikla
dirfsku í meðferð málsins.
Frjósamasta ár þessa tímabils
var árið 1958 ,því þá voru flutt
ný verk eftir John Osborne,
Shelagíh Delaney, Brendan Be-
han, Arnold Wesker, Harold
Binter, John Arden, Bernard
Kops, Ann Jellicoe, N. F. Simp-
son og John Mortimer. Sex þess-
ara leikrita voru sýnd £ Royal
Court-leikhúsinu, sem er aðal-
heimkynni nútímaleiklistar i
Lundúnum.
Að áliti margra gagnrýnenda
er Harold Pinter frumlegasta og
fimasta leikskáldið í nefndum
hópi. Hann hefur af mestri nær-
færni og sjónskerpu dregið upp
mynd af almennri reynslu nú-
tímamannsins, þó bakgrunnur-
urinn sé ótvírætt enskur.
Ensk leikritun síðustu ára hef
ur orðið fyrir sterkum og heilla-
vænlegum áhrifum frá hinni gam
alkunnu hefð söngleikahallarinn-
ar (Music Hall), einkanlega þeim
þætti hennar sem var fólginn í
að rjúfa „vegginn“ milli leik-
sviðsins og áhorfenda. Sömuleið
is hefur allmjög gætt áhrifa frá
nýjustu leiksbáldum Frakka og
frá Bertold BreOht. Pinter virð-
ist í ríkustum mæli og með já-
kvæðustum árangri hafa tileink-
að sér tækni ensku söngleika-
hallarinnar og grálynda kímni
Samuels Becketts. Hann hefur
komið fram með sjálfstæðan
leikstíl, þar sem lýsingin á veru-
leik samtímans er í senn raun-
sæ og óraunsæ. Einnig minnir
hann talsvert á Anton Tsékov að
því er snertir meðferð og upp-
byggingu samtala: persónurnar
tala utan að hlutunum, tæpa á
þeim, fara í kringum þá, en
segja sjaldan nokkurn hlut beint
eða ótvírætt. Orðin leita hvert
að öðru, villast og finnast aft-
ur. Það er eins og allt velti á
hljómfallinu, og í því sambandi
gegna þagnirnar afarmikilvægu
hlutverki.
Á það hefur verið bent og
Pinter hefur sjálfur gert grein
fyrir því, að leiklist hans bygg-
ist fyrst og fremst á herberginu,
sem er hin dulræna umgerð um
frumlægustu bættina í lífi okk
ar. Hann hefur á skemmtilegan
og ljósan hátt lýst þessari „dul-
úð herbergisins", þar sem ein-
staklingurinn bíður milli vonar
og ótta eftir gestakomu, en hún
er ævinlega jafnóvænt þegar
hún á sér stað og heimsóknin
vekur í senn fögnuð og ótta. í
þessu sambandi minnist hann
einnig á vandann við að fá úr
því skorið, hver gesturinn sé í
raun og veru, hver sé fortíð
hans og nútíð. „Það eru engin
skýr mörk milli þess sem er
raunverulegt og óraunverulegt,
ekki fremur en milli þess sem
er svikið og ósvikið. Hlutur er
Valur Gíslason í hlutverki flækingsins Davies.
í sjálfu sér hvorki svikinn né
ósvikinn, hann getur verið hvort
tveggja".
„Dulúð“ Pinters liggur oftast
i loftinu i leikritum hans, líkt
og einhverskonar ógn eða óræð-
ur ótti ,sem kemur fram með
tviræðum hætti í ósköp venju-
• Hestarnir komnir
í bæinn
Á öllum leiðum kringum
bæinn, þar sem ekki er mjög
mikil bílaumferð. má nú um
helgar sjá hópa af hestamönn
um á gæðingum sínum. Hesta-
eigendur eru sem óðast að
taka hesta sína í bæinn og á
hús og því orðið áberandi hve
þeim bæjarbúum fjölgar ört
sem eiga hesta og hafa ánægju
af að bregða sér á bak. En
hvað er það sem er svona
eftirsóknarvert við að eiga
hest í kaupstað. þar sem raun
verulegt notagildi hestsins er
ekkert. Til að fá þessari spurn
ingu svarað hefi ég beðið einn
hesteigandann, Friðrik Jör-
gensen, stórkaupmann, um að
segja okkur hvers vegna hann
eigi hest. Hann svaraði:
• Hvers vegna ég á hest
Velvakandi spyr m>g, hvers
vegna ég eigi hest?
Sem betur fer fá flesí ís-
lenzk börn tækifæri tit þess
að kynnast dýrum, ekki sízt
þau, sem alast upp í sveit,
eða dvelja þar um skeið að
sumarlagi.
Eg vil segja að ég hafi ver-
ið svo lánsamur að alast upp
í sveit til 14 ára aldurs og þar
fékk ég ást á dýrunum og þá
sérstaklega á hestinum. Meiri
unaðar gat ungur drengur
ekki notið, en að þeysa á vilj-
ugum hesti um grundir og
móa, og þá helzt berbakt.
Svo kvaddi ég sveitina. Þá
slitnuðu tengslin að mestu við
hestinn, að undanteknu því,
að oft fór ég í heimsókn til
æskustöðvanna og fékk mér
sprett og endurnýjaði kynni
mín við vini mína í sveitinni,
menn og dýr.
Áhugi minn, að eignast sjálf
ur hest hér í borginni lifnaði
fyrir alvöru, er nokkrir góð-
vinir mínir fengu mig til þess
að taka þátt í ferðalagi á hest
um, sem hófst á Þingvöllum
og var þaðan haldið sem leið
liggur norður Kjöl, norður
fyrir Langjökul og yfir Arn-
arvatnsheiði, niður í Borgar-
fjörð að Bifröst.
Ferðalag þetta var farið
undir leiðsögu hins þekkta
ferða- og hestamanns, Páls
Sigurðssonar, sem þá var
gistihússtjóri í Fornahvammi,
en nú bústjóri að Hólum í
Hjaltadal.
Veðrið var ekki sem ákjós-
anlegast í þessari ferð, rign-
ing og rok lengst af, en þrátt
fyrlr það, var þetta eitt
skemmtilegasta ferðalag sem
ég hefi tekið þátt í og er það
að þakka góðri stjórn og leið
sögu Páls og skemmtilegum
ferðafélögum, en þó ekki sízt
hinum öruggu og traustu vin-
um okkar, hestunum.
Eg vil því segja, að þessi
ferð og þeir sem þar voru
þátttakendur, bæði menn og
dýr, hafi ráðið úrslitum um
þá ákvörðun mína, að eign-
ast hest — nú var henni ekki
lengur á frest skotið.
Árið 1956 kaupi ég svo
fyrsta hestinn og á hann enn,
ásamt tveim öðrum hestum.
Síðan ég fór ferð þá, sem
áður getur, hef ég farið á
hverju sumri um byggðir og
ó'byggðir landsins, þrátt fyrir
oft mikið annríki og findist
mér ekkert sumar, ef ekki
fengi ég tækifæri til að leita
til hinna frjálsu fjallasala á
góðum hesti í samreið
skemmtilegra félaga.
Eins og flestir aðrir hesta-
eigendur í Reykjavík, er ég
félagi í hestamannafélaginu
Fák og hefur það félag stutt
okkur hestamenn í því að
koma skipulagi á hestahaldið
og hirðingu hestanna hér í
bænum, nú síðast með bygg-
ingu hinna fullkomnu hest-
húsa hér við skeiðvöllinn, sem
er þó aðeins áfangi á leið fé-
lagsins til þess að hefja hina
gömlu þjóðlegu iþrótt, hesta-
mennskuna, til vegs og virð-
ingar. Þetta gerir okkur hesta
mönnum kleift að veita hest-
um okkar nauðsynlegt frjáls-
ræði og góðan aðbúnað og er
legri og hversdagslegri atburða-
rás. í leikritum sínum leitast
hann við að losna frá hinum
hefðbundnu leikflækjum, siða-
prédikunum og umfangsmiklu
skýringum í leikslok, sem kasta
eiga ljósi yfir það sem á undan
er gengið. Eins og hjá Beckett
skapast spennan af stöðugum
blæbrigðum leiksins og geð-
brigðum persónanna. en sjálfur
leikþráðurinn er viðburðasnauð-
ur. Fyrir Pinter vakir að sýna á
sviðinu hvernig óskilgreind sam-
bönd milli einstaklinga breytast
smátt og smátt og taka á sig
myndir ógna eða ótta: hér er í
rauninni um að ræða drama-
tíska útfærslu á óttatilfinning-
um daglega lífsins, sem allir
kannast við. Hann dregur fram
í sviðsljósið niðurbældar árásar-
hvatir mannanna, hina gráthlægi
legu togstreitu milli ógnana og
undirgefni. milli máttar og veik
leika, milli drottnunar og þræis-
ótta. n
Eins og flestir yngri leikrita-
höfundar Breta fjallar Harold
Pinter fyrst og fremst um lægri
stéttir þjóðfélagsins, enda er
hann sjálfur verkamannssonur.
Er hér um að ræða byltingu i
brezkri leikhúshefð. En þetta er
aðeins baksviðið í verkum hans.
Það sem skiptir hann máli er
sambúð manna, hið tragíska mis-
ræmi milli nauðsynjar og veru-
leika: menn leita hver annars,
þrá samúð og samneyti, en þeim
eru flestar dyr lokaðar. Hver
einstaklingur burðast með óleys
anlegar flækjur og berst við ó-
Framhald á bls. 15. :
ánægjulegt að sjá, hve hér
hefur vel tekist. Frá hesthús-
um Fáks er manni frjálst að
taka hesta sina og fara í reið-
túr alla daga vikunnar, en þó
er ýmissa hluta enn vant, svo
sem frjálsra reiðvega út úr
byggðinni. Er vonandi að bæj-
aryfirvöldin og hestamenn
finni brátt lausn á því vanda-
máli umferðarinnar.
• Ódýrasta og hollasta
skemmtunin
Eg veit að margur spyr:
Hvað kostar nú það ævintýri
að eiga hest í Reykjavík?
Eg vil svara þeirri spurn-
ingu á þá leið, að það er áreið
anlega ódýrasta og bezta og
hollasta skemmtunin, sem
maður getur veitt sér í kaup.
staðnum, að eiga hest. Því til
sönnunar má geta þess, að
hestaeigendur í bænum er
fólk af öllum stéttum og ekki
sízt þeir, sem ekki hafa úr
miklu að spila efnalega.
Að lokum vil ég hvetja sem
flesta Reykvíkinga og aðra
landsmenn til að eignast hest
og veita sér þá ánægju að
eignast þar tryggan vin, því
að milli manns og hests ligg-
ur leyniþráður, sem um leið
tengir fastar saman vináttu og
tryggð á milli mannanna.
Friðrik Jörgensen.