Morgunblaðið - 06.03.1962, Side 13

Þriðjudagur 6. marz 1962
MORGVNBLAÐIÐ
13
Megi bdnaðarþing verða
Eandbúnaðinum til farsældar
Ræða Ingólfs Jónssonar landbúnaðarráðherra
við setningu búnaðarþings
INGÓLFUR Jf/nsson land-
búnaðarráðherra flutti ýtar-
lega ræðu við setningu bún-
aðarþings, þess sem nú sit-
ur að störfum. Ráðherrann
kom víða við og drap á margt
er nú er efst á baugi til hags
bændum í landinu. Ræða ráð
herrans fer í hcild hér á
eftir:
Formaður Búnaðarfélags ís-
landis, búnaðarmálastjóri, búnað
arþingsfulltrúar Og aðrir áheyr-
endur. Búnaðarþing kemur ár-
lega saman til þess að raeða mál
efni landbúnaðarins. Aðrir at-
viunnvegir hafa einnig ársþing
Og ræða þar sín vandamál.
Atvinnuvegirnir hafa ávallt
við ýmsa erfiðleika að etja, en
erfiðleikarnir eru til þess að
verða yfirstignir en ekki til
þess að hindra framgang mála.
Búnaðarþing gerir sér þetta á
reiðanlega ljóst og stefnir að
því að gera landbúnaðinn að
þe im atvinnuvegi, sem stöðugt
se.’kir fram, þjóðinni til heilla og
uppbyggingar.
Mr.i-gt gefur ástæðu 'I bjartsýni
Þótt menn tali um þessar mund
ir um erfiðleika, sem að landbún
aðinum steðja, eins og alltaf hef
ur verið frá því menn muna, þá
er margt, sem gefur ástæðu til
bjartsýni í landbúnaðinum og at
vinnulífinu yfirleitt. Land'búnað-
arframleiðslan fer stöðugt vax-
andi og sannar það dugnað og
framikvæmdir íslenzkra bænda.
Hér áður olli það bændum á-
hyggjum að framleiðslan seldist
e’ ki og eru ekiki mörg ár síðan
að búnaðarþing ræddi um offram
leiðsluna með nokkrum ótta og
það tjón, sem bændur biðu af
lágu verði arlendis. Þótt landbún
aðarframleiðslan hafi nú vaxið
meira en áður tvö síðustu árin,
geta bændur verið áh; ggjulausir
út af sölu framleiðslunnar. Bænd
ur hafa nú fengið verð- ög sölu
tryggingu á allri framleiðslunni
og munu flestir áður en langt líð
ur kunna að meta hvers virði
það er. Fyrir s.l. verðlagsár námu
útflutningsuppbætur um 18 millj.
kr., en á yfirstandandi verðiags
ári er gert ráð fyrir að þær muni
nema 45 millj. Mjólkuraukningm
er nokkru meiri en aukning neyzl
unnar og hefur því verið flutt út
mjólkurduft sem er verðbætt úr
ríkissjóði. Sauðfé hefur fjölgað
mikið Og kjötmagnið mun vera
1300 tonnum meira sl.l haust en
það var 1960. Gert er ráð fyrir
að flytja út 1000 tonnum meira
af dilkakjöti nú en árið áður.
Kjötmarkaðurinn brezki er lak-
ari en fyrir ári síðan, auk þess
ihefur verð til bænda hækkað
nokkuð og verður því útflutnings
uppbótin á hvert kíló talsvert
hærri en áður. Búnaðarþing heÆ
ur vakið athygli á þvi að gera
beri víðtækari ráðstafanir til
eölu á íslénzku kjöti á erlendum
markaði en gerðar hafa verið.
Er auðvitað náuðsynlegt að gera
allt sem mögulegt er til þess að
fá sem hæst verð fyrir okkar
ágæta dilkakjöt og leita nýrra
markaða og nýrra leiða til þess
að kynna þessa ágætu vöru. Mið
að við hina auknu framleiðslu
mætti ætla að afkoma bænda
færi batnandi en um það skal
ekki fullyrða hér, enda vitað, að
landbúnaðurinn, eins og aðrir at
vinnuvegir, eiga í nokkrum erifið
leikum meðan jafnvægi er að
komast á í efnahagslífinu og verð
lagið að samræmast.
Að gjaldmiðillinn verði traustur
Það er landbúnaðinum, fyrir
mestu, að jafnvægi komist á og
gjaldmiðillinn megi verða traust
ur og verðlagið stöðugt. 'r.dan
afirn ár hafa verið miklar fram
kvæmdir í sveitum landsins.
Ræfctun hefur aukizt mikið og
byggingarframkvæmdir hafa ver
ið mjög miklar. Segja má, að
bændur hafi í bezta máta til-
einkað sér véltækni Og þau þæg
indi, sem talin eru nauðsynleg
við nútíma búskap. Rafmagn er
nú að verða útbreitt um sveitir
landsins og er 10 ára áætlun um
rafvæðingu landsins vel á veg
komin. Frá því að verðlagning
landbúnaðarvara miðaðisit við
vísitölubú, hefur meðalbúið
stækkað mikið, og miðar það í
rétta átt. Við stækkun búanna
eiga bændur að njóta betur en
verið hefir aukinnar framleiðslu
og verðmæta búsins. Á s.l. hausti
varð ekki samkomulag um verð
lagningu landbúnaðai ra Var
því máli skotið til yfirdóms og úr
skurðaði hagstofustjóri verðlagn
inguna. Bændur eru óánægðir
með þennan úrskurð og telja að
verðið hefði átt að vera tals
vert hærra. Talið er að ýmsir
kostnaðarliðir við búreksturinn
séu ekki teknir til greina. Að
svo miklu leyti sem það er rétt,
verður ekki við það unað. Sex
manna nefnd hefur haft með
verðlagninguna að gera í 18 ár.
f 15 ár mun samkomulag hafa orð
ið innan nefndarinnar um verð
ið. f þrjú skipti mun ágreiningur
hafa verið og málinu vísað til yf
irdóms. Það er skoðun margra að
verðgrundvöllurinn hafj aldrei
verið réttur og vafasamit sé að
verðgrundvöllurinn, eins og hann
er nú, sé lakari m hann var t.d.
1960, þegar samkomulag varð
um verðið.
Út í það skal ekki farið nánar
hér, en fullyrða miá að ekki þarf
að undrast þótt full leiðrétting
hafj ekki náðst á grundvellinum
s.l. haust urn allt að 30% hækkun
hafi verið samið um ekki hag-
stæðari grundvöll haustið 1960,
en þann grundvöll, sem nú gildir.
Allir vita að ekki varð sú rösk
un á verðlagsárinu að munað
geti allt að 30% á verðlagi land
búnaðarvara. Það sem nauðsyn
legt er að gera til þess að fá alla
útgjaldaliði búsins viðurkennda,
er að rökstyðja greinilega þær
kröfur, sem gerðar eru um verð
hækkanir og sýna fram á, :.ð
bóndinn beri skarðan hlut frá
borði, ef ekki eru tekin til greina
þau útgjöld, sem óhjákvæmileg
eru við búreksturinn. Telja má,
að kröfugerð stéttarsambandsins
s.l. haust hafi verið í aðalatrið
um rökföst og vel upp byggð og
fullyrði ég, að ef þannig hefði
verið á haldið að undaförnu, að
þá væru bændur komnir iangt
með að fá réttan verðgrundvöil.
JVXeð rökum og góðum má'.flutn
ingi mundu bændur ná því, sem
þeim ber og grundvöllur undir
verðlagningunni verða réttlátur.
Nýjar búgreinar.
Bændur og fleiri velta þvi oft
fyrir sér, á hvern hátt auka megi
tekjur búanna fram yfir það sem
verið hefur. Er þá rætt um nýjar
búgreinar, búgreinar sem verða
mættu til tekjuaka. Búnaðar-
þing hefur gert ályktun um rækt
un holdanauta. Sú ályktun var
send landbúnaðarráðuneytinu á
s.l. ári. Skipuð var nefnd til þess
að endurskoða lög um innflutn-
ing búfjár o.fl. Nefndin skilaði
frumvarpi og eftir að það hafði
verið athugað í ráðuneytinu, kall
aði ég á 3 menn ,sem höfðu verið
í nefndinni á minn fund, þá Ólaf
Ingólfur Jónsson
Stefánsson, ráðunaut, Pétur
Gunnarsson, tilraunastjóra og Pál
A. Pálsson, yfirdýralækni, og
ræddi við þá um, hvernig hugsan
legt væri að koma holdanauta-
ræktun í framkvæmd sem fyrst.
Niðurstaðan varð sú, að heppileg
ast þótti að semja nýtt frum-
varp, sem væri við það miðað, að
koma upp sóttvarnarstöð á til-
teknum stað og flytja inn sæði úr
Gallbwaynautum. Álitlegur stofn
er í Gunnarsholti, sem ráðgert
er að styðjast við. Það kom fram
hjá yfirdýralækni, að íslending
ar hafi beðið það mikið tjón af
búfjársjúkdómum, að ekki kæmi
til miála, eins og sakir stæðu, að
flytja inn lifandi búfé. Eina leið
in, sem hugsanleg væri, var sú,
að hans áliti, að flytja inn sæði
og hafa gripina í sóttvarnarstöð,
sem komið yrði upp í þessu skyni.
Frumvarpið var samið og voru
nefndarmenn sammála um að
setja í frumvarpið öll þau örygg
isákvæði, sem hugsanleg eru til
þess að gera sæðisflutninginn
hættulausan. Samkomulag var
fengið um ákveðinn og hentugan
stað í nágrenni Reykjavífcur. Fé
var veitt á fjárlögum þessa árs,
hálf milljón króna, til þess að
koma sóttvarnarstöðinnj upp á
þessu ári. Vegna fyrirvara, sem
yfirdýralæknir gerði í greinar-
gerð með frumvarpinu, hefi ég
talið eðlilegt að frumv. verði út-
útbýtt á búnaðarþingi ásamt
sameiginlegri greinargerð nefnd
armanna og sérstakri greinar-
gerð Ólafs Stefánssonar og Pét-
urs Gunnarssonar, svo og fyrir
vara yfirdýralæknis um málið.
Það eru mér vonbrigði, ef ekki
verður horfið að því ráði að
koma upp sóttvarnarstöð og
holdanautarækt í landinu. Það er
sannfæring mín, að sú ráðsföf
un gæti orðið landbúnaðinum
lyftistöng og aufcið tekjur bú-
anna til muna. Það er nauðsyn
legt að búnaðarþing taki málið
til ítarlegrar athugunar og
geri sér fulla grein fyrir, hvern
ig viðhorfin eru. Það er von
mín, að yfirdýralæknir endur-
skoði afstöðu sína með tilliti til
þess að fumvarp það sem stend
ur til að lögfesta, gefur honum
fuilt vaild til að beita öllum hugs
anlegum öryggisráðstöfunum til
að útiloka allar hættur, í þessu
sambandi.
Fiskeldisstöð
Búnaðarþing hefur gert áiykt-
un um fiskeldi í ám og vötn-
um. Er það vissulega stórt mál,
sem á eftir að bæta hag margra
byggðarlaga og auka þjóðar-
tekjurnar. Á sl. ári keypti ríkið
jörðina Kollafjörð á Kjalamesi
og hefur komið þar upp fisk-
eldisstöð. Eru miklar vonir við
þetta mál tengdar og æskilegt
að fleiri stöðvum verði komið
upp í því skyni. Búnaðarþing
hefur gert ályktun um korn-
rækt og talið eðliiegt að korn-
ræktin fái styrk úr ríkissjóði.
Kornrækt var með mesta móti
sl. ár og munu yfir 400 ha hafa
verið undir korni sl. sumar.
Kornræktin hefur ekki enn sem
komið er notið verulegs styrks,
enda ekki langt síðan að hún
byrjaði að nokkru ráði. 1955
var úr lögum numið að styrkja
kornakra, eins og annað land,
sem brotið er til ræktunar. Á
sl. þingi var þetta ákvæði aft-
ur tekið í lög og er nú veittur
j arðabótastyrkur á kornakur
eins og túnrækt 1200 kr. á ha.
Er þetta óneitanlega nokkur
styrkur þótt það sé aðeins á
frumræktun eða í eitt skipti fyr
ir öll. í athugun er, hvað unnt
er að gera meira til að ýta
undir kornrætkina. Það er mik-
ils virði, ef þjóðin gæti ræktað
í íandinu það fóðurkorn, sem
notað er. Enginn vafi er á því,
að það korn er gott til fóðurs,
en erlent korn er oft gamalt og
vægast sagt misjöfn vara. Bún-
aðarþing hefur oft kvartað und-
an því, að fóðurmjölið væri
misjafnt og þá ekki síður það
innlenda. í tilefni af því hefur
landbúnaðarráðuneytið látið fara
fram víðtæka athugun á gæðum
innlenda mjölsins.
Gæðamat á mjöli
Búnaðardeild Atvinnudeildar
háskólans var falið á sl. sumri
að gera gæðamat á síldarmjöli
og fiskimjöli í Síldarverksmiðj-
um ríkisins til innanlandsnotk-
unar. Alls voru rannsakaðir og
merktir 26 þúsund sekkir og
merktir með merkinu I. og II.
gæðaflokkur. Bændur vita þess
vegna nú, hvað þeir kaupa og
þurfa ekki að taka við úrkasits-
mjöli eins og oft hefur áður
borið við að þeim hafi verið
selt. Sjálfsagt er að láta sams
konar athugun fara fram á
hverju sumri til þess að tryggja
að ekki verði boðið nema gott
mjöl. Búnaðarþing hefur gert
samþykktir um afurðalán til
landbúnaðarins, svo sem Græn-
metisverziunar ríkisins. Afurða-
lán hefir aldrei verið veitt út á
garðávexti. Eigi að síður hefur
Grænmetisverzlunin fengið nokk
urt lán tvö sl. ár til þess að
geta greitt nokkurn hluta verðs
út á birgðir, sem komnar eru í
vörzlu verzlunarinnar. Afurða-
lán út á garðávexti þarf að
veita svipað og á aðrar land-
búnaðarvörur. Það hefur sézt
á prenti, að landbúnaðurinn
njóti verri lánskjara en sjávar-
útvegurinn.
Sagt hefur verið að sjávarút-
vegurinn fái að minnsta kosti
75% afurðalán af verðmæti
sjávarafurða, en landbúnaðurinn
ekki nema 54 eða 55%. Sann-
leikurinn er sá, að Seðxabank-
inn lánar mjög svipað prós-
entu út á sjávarafurðir og land-
búnaðarafurðir, eða um 55%.
Hvort landbúnaðurinn hefur lak
ari aðgang að viðskiptabönkun-
um en sjávarútvegurinn ætla
ég ekki að ræða um hér, en
ég hefi talið að viðskiptabank-
arnir veittu landbúnaðinum
margs konar fyrirgreiðslu, eins
og sjávarútvegi. Þótit æskilegt
væri að það væri meira. Það hef
ur verið gert að um.talsefni, að út
flutningsuppbætur landbúnaðar-
ins væru ekki greiddar á rétt-
um tíma.
Landbúnaðarvörur voru flutt-
ar út á sl. hausti, s.s. kjöt og
mjólkurduft, sem ríkissjóði ber
að bæta. Ríkissjóður hafði sl.
áramót greitt að fuilu útflutn-
ingsuppbætur á þær vörur, sem
tilheyrðu fyrra verðlagsári. Það
sem flutt var út sl. haust, til-
heyrði því verðlagsári, sem byrj
aði 1. sept. sl. haust og endar
31. ágúst n. k. Útflutningsupp-
bætur á þetta magn námu við
áramót 17.6 milljónum króna og
greiðast með fjárveitingu á fjár
lögum 1962. Eklki er ástæða til
að ræða þetta frekar, en ástæða
þykir til að minna á þetta, þar
sem um það hefur verið rætt og
ritað af nofckrum misskilningi.
Áburðareinkasalan lögð niður
Á sl. ári var Áburðarverk-
smiðjunni falið að annast inn-
flutning á erlendum áburði og
sjá um dreifingu hans og leysa
áburðareinkasöluna af hólmi.
Þessi ráðstöfun var gerð vegna
þess að verksvið áburðareinka-
sölunnar er of lítið til þess að
halda henni uppi sem sérstöku
fyrirtæki. Ráðstöfunin var einn-
ig og ekki síður gerð vegna
þess að með þessum hætti er
unnt að spara talsverða fjár-
hæð, sem getur komið bænd-
um til góða.
Um þetta mál er ekki ástæða
til þess að ræða mikið hér, enda
rétt að bíða og láta staðreynd-
imar tala og munu menn þá
sannfærast um að þessi ráðstöf-
un var réttmæt og sjáifsögð,
þótt ýmislegt hafi verið sagt
og ritað um málið í hita dags-
ins, sem ekki hefir við rök að
styðjast. Fundið hefir verið að
því að kjarnaá'burður væri of
fínn, kornin ekki nógu stór. Nú
er verið að setja upp tæki í
verksmiðjunni til þess að bæta
úr þessu. 1 Alþingi eru til um-
ræðu bráðabirgðalög um að
breyta lausaskuldum bænda í
löng lán. Gert er ráð fyrir að
bændur geti breytt lausaskuld-
um sínum í 20 ára lán gegn
veði í fasteignum. 1200—1300
bændur hafa óskað eftir því að
nota það tækifæri, sem boðið
er og sú fjárhæð, sem ætlað er
að breyta, nemur yfir 80 millj.
króna. Bændur eru að því leyti
betur settir en sjávarútvegurinn,
að þeir mimu langflestir hafa
nægileg veð til þess að skuld-
unum verði að mestu breytt, en
á það mun hafa vantað hjá
ýmsum í sjávarútveginum. Um
þetta mál hefur verið mikið
rætt og ritað og skal það þess
vegna ekki rætt ítarlega hér.
Ég get tekið það fram, að þær
hnútur, sem ég hefi fengið í
sambandi við málið hafa ekki
meitt mig, enda er ég sannfærð-
ur um, að það á eftir að koma
í ijós ,að þessi lagasetning gerir
mikið gagn og mun hjálpa mörg
um bændum út úr örðugleikum
vegna skúidasöfnunar frá ár-
unum 1956 til ’60.
Efling lánasjóða
Rétt er að gera sér grein fyr-
ir því hvers vegna bændurhafa
safnað lausaskuldum. Það er vit-
anlega vegna þess að þeir hafa
á undanförnum árum ráðizt í
miklar framkvæmdir, ræktað,
Framhald á bls. 17.