Morgunblaðið - 07.03.1962, Síða 17

Miðvikudagur 7. marz 1962
MORGVNBLAÐIÐ
17
Míatlhías B|arnason
Fiskverðsákvðrðun Verðlagsráðs
sjávarútvegsins er mikið áfall fyrir
iínuútgerðina á Vestfjörðum
Á VESTFJÖRÐUM er útgerð
stærri báta, serri veiða með línu,
stunduð að staðaldri frá síðari
hluta septembermánaðar, eða í
byrjun október, Og fram til miðs
maímónaðar Á sumrin eru svo
imargir hinir smærri bátar, sem
veiða með línu, þó eru þeir fleiri
sem nú á seinni árum stunda
ihandfæraveiðar að sumrinu.
Nokkrir hinna stærri báta hafa á
síðustu árum hætt á veiðum
imeð línu þegar komið er fram
í febrúar eða byrjun marz og
farið að veiða í net, því það hefur
verið talið fjárhagslega betra
bæði fyrir sjómenn og útvegs-
menn, því þar er aflavon meiri
Og verðmunur fisks, sem veiddur
er í net og línu ekki teljandi mik-
ill. En þrátt fyrir þetta hefur línu
útgerðin verið til þessa aðalút-
gerð vestfirzkra vélbáta í í 7—8
mánuði á ári, og á henni byggja
tflestir bátar og sjómenn afkomu
sína að verulegu leyti.
.Verndun i'iskimiðanna
Á síðustu árum hefur mikið
verið gert og margt á að gera til
þess að auka vernd á uppeldis-
stöðvum fiskjarins og koma í veg
fyrir hina gengdarlausu rón-
yrkju á mörgum fiskimiðum okk-
ar umhverfis landið. Margir
halda því fram, og það með réttu
að netaveiðin sé stunduð af slíku
Ofurkappi og fyrirhyggjuleysi að
hún hafi stórskaðað fiskistofninn
Og ótaldar eru þær netatrossur
sem sokkið hafa og glatazt, en
halda áfram að veiða og drepa
fiskinn. Á þann hátt er fiskinum
eytt og afli þessara neta, sem
inefnd eru drauganet, hefur skað-
að þjóðarbúið stórlega. Línan er
■það veiðaríæri sem ekki er brugð
ið um rányrkju á fiskimiðunum,
þessvegna er það þjóðfélagsleg
nauðsyn og fjárhagsleg hyggindi
að stuðla að því að veiðar með
línu verði stundaðar meira og
almennara en nú er og þannig
verði um hnútana búið að línu-
fiskur verið greiddur hæsta verði,
þegar hann uppfyllir þær gæða
og stærðarkröfur, sem gerðar eru
á hverjum tíma.
Fiskverðssamningarnir 1961
Á aðalfundi Landssambands ís-
lenzkra útvegsmanna í nóvem-
ber 1960 var þetta sjónarmið við-
urkennt og í framhaldi af því var
samið um hærra verð á línufiski,
en nökkrum öðrum fiski á árinu
1961, á tímabilinunum 1/1—20/5
og 15/9—31/12. Smærri bátar,
sem stunduðu veiðar að sumrinu
á tímabilinu 21/5—14/9 með línu
eða handfæri, fengu því aðeins
$ama verð að fiskurinn væri lif-
andi blóðgaður, slægður, þveginn
Og ísaður um borð og landað dag
lega, sem er ill framkvæmanlegt.
Voru eigendur og sjómenn á
smærri bátunum mjög óánægðir
með þetta fyrirkomulag. Útgerð-
»r og sjómenn á línubátum, sem
vetrar Og haustróðra stunda,
töldu viðunandi verðlag á þorski
Og ýsu í fiskverðssamningnum
1961, en verð á steinbít var að
flestra dómi fyrir neðan allár hell
ur, eins Og síðar verður vikið að.
En þrátt fyrir þetta verður að
viðurkenna, það að í fiskverðs-
*amningunum fyrir árið 1961 var
»ð nokkru tekið tillit til línuveið-
»nna og sýndu fiskkaupendur
með því skilning og jafnframt að
þeir töldu það hag sinn að hlynna
að línuútgerðinni og var það
skynsamleg stefna. Hér á Vest-
fjörðum og vafalaust einnig á
Austf jörðum og Norðurlandi mun
því vera haldið fram af flestum,
að þessi stefna hei'ði einnig átt
að ráða við verðákvörðun fisks
á þessu ári, og þá einnig að taka
tillit til þeirra vankanta sem voru
á fiskverðssamningunum árið
1961 hvað snertir smærri bátana
að sumrinu að þeir fengju sama
verð fyrir sinn fisk, sem landað
er daglega og uppfyllir gæða Og
stærðar kröfur, sem línubátar á
öðrum árstímum fá.
Stofnun verðlagsráðs
Flestum mönnum, sem beinna
Á árinu 1961 á timabilinu
1/1—20/5 og 15/9—31/12 var
verð á línufiski. þorski og ýsu
lönduðum daglega sting og gogg-
stungulaus kr. 3.11 pr. kg. slægð-
ur með haus og kr. 2.78 pr. kg.
óslægður með haus. Þá var neta
fiskur þorskur og ýsa landað dag
lega á sama tímabili kr 2.70 pr.
kg. sl. með haus Og kr. 2.41 pr.
kg. ósl. með haus. Nú er þessi
tfiskur greiddur sama verði í
I. fl. A, ef hann uppfyllir þær
gæðakröfur sem gerðar eru. Með
öðrum orðum línubátar fá 10 aura
hækikun á kíló fyrir slægðan
íisk með haus Og 9 aura fyrir
óslægðan fisk með haus, eða 3,2%
hækkun, eri netabátar fá 51 eyris
hækkun á kg. fyrir slægðan fisk
með haus og 46 aura fyrir óslægð
an fisk, eða 19% hækkun.
Steinbíturinn er nú á kr. 2,29
pr. kg. sl. með haus Og kr. 2.03
pr. kg. ósl. með haus. en var ár-
ið 1961 kr 2.10 pr. kg. sl. með
haus og kr. 1.86 pr. kg. ósl. með
haus. Hælckun á honum er því
19 aurar og 17 aurar á kg. Keila
er nú á kr. 2.67 pr. kg. sl. með
haus og kr. 2.38 pr. kg. ósl. með
haus. Hækkun á keilu er því 22
aurar og 20 aurar pr. kg.
Matthías Bjarnason.
hagsmuna hafa að gæta af fisk-
veiðum g fiskverkun hafa marg-
oft á liðnum árum látið í ljós
ósk um að sett yrði löggjöf um
verðlagsráð sjávarútvegsins. Að
tilhlutan núverandi ríkisstjórnar
var nefnd skipuð til að undirbúa
frumvarp til laga um verðlags-
ráð sjávarútvegsins og lauk hún
því verki á stuttum tíma og var
frumvarpið lagt fram á Alþingi
Og samþykkt sem lög skömmu áð-
ur en fundum Alþingis var frest-
að fyrir síðustu jól. Sjávarút-
vegsmálaráðherra skipaði síðan
menn í verðlagsráð eftir tilnefn-
ingu samtaka útvegsmanna, sjó-
manna og sérsamtaka fiskkaup-
enda. Yerðlagsróð tók fljótlega til
starfa og náðist þar ekki sam-
komulag um fiskverðið. Þess-
vegna var samkvæmt 9. grein
verðlagsráðslaganna skipuð fimm
manna yfirnefnd, einn fulltrúi
L.Í.Ú. og annar frá fulltrúum
sjómanna, tveir frá fiskkaupend-
um og fimmti maðurinn, odda-
maðurinn, var valinn af verðlags-
ráði með samhljóða atkvæðum.
Þannig skipuð yfirnefnd felldi
svo fullnaðarúrskurð sinn um á-
greiningsatriði, Og 1. febrúar var
svo tilkynnt lágmarksverð á
ferskfiski fyrir tímabilið 1. janú-
ar til 31. maí þ á.
Verð á hclztu fisktegundum Og
flokkum er samkvæmt því, sem
hér segir:
Fiskverðið og vörugæðin.
Fiskverðsákvörðun þessi er
þungt áfall íyrir línuútgerðina
hér á Vestfjörðum og getur dreg-
ið dilk á eítir sér. Hvergi á land-
inu er úthaldstími báta á línu
lengri en hér er, sjósókn óvenju-
löng, og þar við bætist að af afla
línubáta á vetrarvertíð er um
45% steinbítur, sem er á miklu
lægra verði en annar fiskur. Á
sama tíma og verðlagsráð hækk-
ar I. fl. netafisk um 51 eyri kg„
hækkar steinbítur um 19 aura Og
jafnframt tekið upp strangt gæða
mat á honum og það sem ekki
telst fyrsta flokks til vinnslu í
hraðfrystihúsunum er gert verð-
laust. Við þessari flokfcun er
ekkert að segja, það af þessum
fiski sem ekki er vinnsluhæft er
eðlilegt að hraðfrystihúsin séu
ekki skyld að kaupa, en með þess
ari breytingu hvað gæðakröfur
snertir hefði verið eðlilegt að
þessi fiskur hefði hækkað lang
mest af öllum fisktegundum. Það
þykir harla undarlegt að stein-
bítur til vinnslu í hraðfrystihús-
um skuli keyptur fyrir kr. 2.29
pr. feg. á sama tíma og verð á
II. flokks fiski er kr. 2.57 pr. kg..
en sá fiskur sem fer í þann flokk
er óhæfur til vinnslu í hraðfrysti
húsum og er aðeins hægt að fram
leiða úr honum i lægstu gæða-
flokka saltfisks og skreiðar.
Hækkun á fiski í lakari gæða-
flokkum hefur orðið miklu meiri,
en á þeim fiski sem hægt er að
framleiða úr beztu og dýrustu
vörunia, og bendir það til þess að
fiskverðsákvörðunina.
Fulltrúar útvegsmanna I verð-
lagsráði viiðast hafa gersamlega
gleymt þeirri stefnu sem samtök
þeirra mörkuðu í nóvember 1960,
eða látið sig hana engu Skipta.
Með þessu ráðslagi er verið að
neyða þá útvegsmenn og sjó-
menn, sem gert hafa báta sína út
á línu að hætta línuútgerð og
taka upp netaveiðar. Ef netaveið
ar yrðu almennt teknar upp hér
á Vestfjörðum er hætt við að bát-
ar hér myndu á miðri vertíð leita
suður á land. því netasvæði eru
hér takmörkuð, og leggja þar
upp afla sinn. Það myndi þýða
stórminnkandi framleiðslu hrað-
frystihúsanna hér og minnkandi
atvinnu verkafólks og vaxandi
fólksflótta frá Vestfjörðum og er
hann þó ærið nógur fyrir.
Það heyrðist á síðastliðnu ári
að fiskkaupendur, sem nær ein-
göngu keyptu línufisk gætu ekki
rekið vinnslustöðvar sínar með
góðu móti, því að þeir fengju ekiki
meira fyrir sína framleiðsiu en
þær vinnslustöðvar sem ynni að
mestu netafisk. Þetta má vel
vera. En hvernig stendur á því
að þeir sem vinna úr bezta fisk-
inum sitja við sama borð í þess-
um efnum?
Það hefur ekki farið dult að
kaupendur hraðfrysts fisks í
Bretlandi vilja ekki kaupa aðra
framleiðslu en þá sem unnin er
úr fiski sem veiddur er á linu,
og fyrir þann fisk er greitt gott
verð, sem lítillega hefur hæklkað
frá sl. ári.
Sú rösknn sem verðlagsráð
sjávarútvegsins hefur gert á milli
verðflokka fisks frá árinu 1961
er stórt spor aftur á bak, og ef
sú óheppilega þróun,, sem þar átti
sér stað á að halda áfram, að
fiskvérð hækki lang minnst á
bezta fiskinum, sem gengur í
hvaða verkun sem er og á alla
markaði, en lélegur fiskur óhæf-
ur til hraðt’rystingar og í fyrstu
gæðaflokka saltsfisks og skreiðar
hætokar 2 til 3 sinnum meira, þá
horfir illa að ná því marki að
auka framleiðslu á betri vöru og
verðmeiri fyrir þjóðarbúið.
Fiskverðsákvörðun þessi er illa
séð hér á Vestfjörðum, af þessum
ástæðum sem nú hafa verið rtefnd
ar, af útvegsmönnum og þá ekki
síður af sjómönnum, og ef þessi
óhappastefna á að ráða áfram þá
er ekki vafi á að línuútgerð fer
minnkandi og mun hverfa með
öllu á stuttum tíma, og hvað verð
ur þá um sölu á beztu og vand-
látustu markaði þjóðarinnar?
Hér skal ekki farið út í að
rekja að rekstursgrundvöllur línu
báta hefur stór versnað, því með
þessari smá fiskverðshækkun er
langt frá því kömið til móts við
þá hækkun sem orðið hefur á
öllum útgerðarkostnaði frá síð-
ustu vertið. Hagur þessarar út-
gerðar hefur því farið hnignandi
og mátti þó sannarlega ekki rýra
rekstursgrundvöll meðalbátsins
frá því sem hann var 1961. Þar
við bætist að margar fiskverk-
unarstöðvar geta ekki greitt hrá-
efni sitt á réttum tíma vegna þess
að afurðalán hafa farið hlutfalls-
Jega minnikandi, og virðist Seðla-
bankinn vera seinn að taka við
sér í þeim efnum.
Að sjálfsögðu verður ekki gild-
andi fiskverðsákvörðun breytt á
þessari vertíð, en vilja þeir menn,
sem þessum málum ráða, hug-
leiða betur þessi mál Og bæta
um við næstu fiskverðsákvörðun
fyrir það sem svo stórlega hefur
miður farið og muna þá eftir því
að ennþá er útgerð um allt land
og það þarf að líta á þessi mál af
meiri viðsýni, en gert var.
Matthías Bjarnason
Ekki að missa bátinn
ÞESS eru mörg dæmi á liðnum
öldum, er menn höfðu einungis
opin skip til þess að fleyta sér
á, að þegar ekki var drægt á
árum og ósiglandi smáfleytu fyr
ir ofsaveðri, þá lögðust menn
við stjóra, svo ekki ræki til
hafs. Var þá ávallt setið undir
færinu. er svo var kallað þann-
ig, að færið var ekki bundið
fast í skipið, eins og í góðu
veðri væri, heldur héldu framá-
menn í færið, gáfu eftir á stór-
um bárum, sem gátu rykkt því í
sundur en dregið að sér á milli.
Var í þessu mikið öryggi ef vel
var gætt. (Stjórafæri var 2”
manilla).
Væri ekki stjóri í skipinu, var
notazt við, að kippa saman alla
lóðarstjórana og renna þeim í
botn á sameinuðum eða jafn-
þættum bólfærunum, sem oftast
voru 5, öll úr fjögrapunda lín-
um. Auðvitað varð að halda í
þessar línur og gæta þess, að
jafnt átak væri á öllum, gefa
eftir á stærri bárum eða draga
að sér á víxl, allt eftir ástæð-
um. Fásinna hefði þótt að setja
línurnar fastar. *
Sem gamall sjómaður hefi ég
undanfarinn slysatíma fylgzt
með fréttum af ströndum og
slysum. — Ætíð er settur út
Þorskur og ýsa I. fl. A stór slægð m/haus óslægð m/haus gúmmíbátur og ávallt slitnar hann frá, ef ekki strax, þá von
kr. 3.21 kr. 2.87 pr.kg. bráðar.
— — I. fi. B — — 2.89 _ 2.58 Eg hefi lesið allar ritgerðir í
— — II. fl. — — 2.57 _ 2.30 tveim dagblöðum og hlustað á, eg held öll, útvarpserindi er
— — 1. fl. A smár — 2.82 — 2.52 snerta vandamálið um gúmmí-
— — I. fl. B — — 2.53 _ 2,26 bátana og ráðin við þessum ó- sköpum og dálítið fræðst. Svo
Steinbítur (hæfur til frystingar) — 2.29 _ 2.03 virðist að þessi ágætu björgun-
Keila — 2.67 _ 2.38 artæki séu fremur veikbyggð að gerð og verður að haga sér eft-
ir því við notkun þeirra. Eigi
veit eg annað, en að fangalína
þeirra báta, sem slitnað hafa frá
síðu skipanna, hafi verið bund-
in föst í skipið, þar sem ekkert
gat gefið eftir í rykkjum báts-
ins á þessa örmjóu, léttu og
fremur veiku línu. Það sýnist
því augljóst, að ekki má setja
fangalínuna fasta, heldur á mað-
ur eða menn, eftir þörfum og
ástæðum, að halda í hana. Þetta
er gamall sjómannasiður, byggð
ur á viti, gætni og hyggindum,
og loks á reynslunni sjálfri, sem
er sögð ólýgr.ust. Hvers vegna
þarf fangalínan að vera svo
veik, að reikna megi út í kíló-
um hvað hún þolir mest? Því
þá ekki að reikna út af bár-
unnar, sem skekur bátinn við
síðuna og rykkir í, svo einhver
hliðstæða sé, eða er hún óút-
reiknanleg? Sterk er hún, það
vitum við gömlu sjómennirnir.
Þegar þessi örmjóa og lauf-
létta lína er orðin strengd eins
og hismi, sem hún verður auð-
veldlega fyrir léttleika sakir, á
hún ekkert annað eftir, við auk-
ið átak, en að hrökkva sundur,
eða festingin í bátnum rifnar
uppi þá er gott að eiga eftir
ráð gömlu mannanna, að sitja
undir línunni, láta aldrei strengj
ast, gefa eftir eða draga af eft-
ir atvikum. Ef trúlega og af
samvizkusemi er haldið í fanga-
línuna, kemur naumast fyrir að
línan hrökkvi, maðurinn eða
mennirnir láta ósjálfrátt undan
rykkjunum og átakið verður
mjúkt.
Og haldið þið nú laglega og
trúlega í fangalínuna piltar, svo
þið missið ekki frá ykkur
gúmmíbátinn.
Magnús Þórarinsson.